DI NA Ingrisi kerki fesiman William Bedell go na Ierland na ini 1627 a si wan sani di a no ben man frustan. A si taki Ingrisikondre di ben abi moro furu sma fu a Protestant kerki, ben e tiri Ierland pe moro furu Lomsusma ben e libi. Na ini heri Europa den Protestantsma ben vertaal Bijbel na ini furu tongo kaba. Ma a sori leki sma no ben feni taki a prenspari fu vertaal Bijbel na ini a tongo di sma e taki na ini Ierland.

Bedell ben feni taki a no bun srefisrefi taki den sma fu Ierland no ben man leisi Bijbel, „soso fu di den no sabi Ingrisitongo”. Fu dati ede a bosroiti fu vertaal Bijbel na ini Iersitongo. Ma sma gens en hebi, spesrutu den Protestantsma. Fu san ede?

Bedell bosroiti fu leri taki Iersitongo bun. Di a tron driktoro fu Trinity Universiteit na a foto Dublin, a gi den studenti deki-ati fu taki Iersitongo. A du a srefi sani di a tron beskopu fu a presi Kilmore. Fu taki en leti, di Umakownu Elizabeth I fu Ingrisikondre seti Trinity Universiteit, a ben wani taki den studenti ben musu tron kerki fesiman di ben o leri sma sani fu Bijbel na ini den eigi tongo. Na dati Bedell ben pruberi fu du.

Moro furu sma na ini a kontren fu Kilmore ben e taki Iersitongo. Fu dati ede Bedell ben wani nomonomo taki den kerki fesiman na ini a kontren dati ben musu taki Iersitongo tu. Di a aksi lanti primisi fu du a sani disi, a sori den san na apostel Paulus taki na ini 1 Korentesma 14:19. Drape skrifi: „A ben o moro bun efu mi ben o taki feifi wortu na ini a gemeente di sma e frustan, na presi fu taki tin dusun wortu na ini wan tra tongo”, noso wan tongo di sma no e frustan bun.

Ma son heihei man fu a kondre ben e du ala muiti fu tapu en. Son historia skrifiman ben taki dati son sma ben feni taki ’a kondre ben o kon na ini bigi problema’ te den ben o gi sma pasi fu taki Iersitongo. Trawan ben taki dati a sani disi „no o tyari wini kon gi lanti”. Son sma ben feni taki a o moro bun gi Ingrisikondre efu den sma fu Ierland no sabi san skrifi na ini Bijbel. Fu taki en leti, den meki wet di ben taki dati den sma fu Ierland no ben mag taki a tongo fu den èn den ben musu tapu nanga den gwenti di den abi. Na presi fu dati den ben musu leri taki Ingrisitongo èn den ben musu teki den gwenti fu Ingrisikondre abra.

Bedell no ben meki sma tapu skreki gi en. Na ini den yari baka 1630 a bigin vertaal Bijbel na ini Iersitongo. A vertaal komoto fu na Ingrisitongo Bijbel di nen King James Version èn di kon na doro na ini 1611. Bedell ben wani meki wan Bijbel di furu sma ben o man frustan. A ben feni taki efu den pôtisma no e frustan Bijbel, den no ben o man ondrosuku Bijbel fu kon sabi fa den kan kisi têgo libi.—Yohanes 17:3.

 A no Bedell wawan ben e si a sani so. Sowan 30 yari na fesi, wan tra beskopu di ben nen William Daniel ben si kaba taki a muilek gi wan sma fu leri wan sani fu Bijbel efu a skrifi na ini wan tongo di a no e frustan. Daniel ben vertaal den Kresten Griki Buku fu Bijbel na ini Iersitongo. Now Bedell ben teki a wroko fu vertaal den Hebrew Buku fu Bijbel. Na ini a Bijbel fu Bedell, yu abi den pisi di ensrefi vertaal èn den pisi di William Daniel ben vertaal kaba. Sowan 300 yari langa a Bijbel fu Bedell ben de a wan-enkri Bijbel na ini Iersitongo di ben abi ala den buku fu Bijbel.

Bedell di ben de wan sabiman fu Hebrewtongo, ben aksi tu man fu Ierland fu yepi en vertaal fu Ingrisitongo kon na ini Iersitongo. Bedell nanga den tu man disi ben teki den ten fu luku efu ibri vers vertaal bun èn den ben tyari kenki kon te dati ben de fanowdu. Fu man du a sani disi, den gebroiki a Bijbel di a Bijbel sabiman Giovanni Diodati fu Switserland ben vertaal na ini Italiatongo. Den gebroiki sosrefi a Griki Septuaginta nanga wan prenspari owruten dokumenti fu den Hebrew Buku fu Bijbel.

Bedell nanga den yepiman fu en ben teki na eksempre fu den sma di vertaal a King James Version Bijbel. (A ben sabi furu fu den man di vertaal a Bijbel disi.) Bedell ben poti Gado nen na wan tu presi na ini a Bijbel fu en. Fu eksempre, na ini Eksodes 6:3 den skrifi Gado nen „Iehovah”. A vertaling di Bedell srefi skrifi de na ini Marsh Bibliotheek di de na Dublin na ini Ierland.—Luku a faki „Den de nanga tangi gi san Bedell du”.

Bedell kaba vertaal a Bijbel na ini 1640. Ma a no ben man tyari en kon na doro wantewante. Fu san ede? Wan sani, na taki sma ben e gens en ete. Sonwan  fu den ben e taki wan lo ogri fu a moro prenspari man di yepi Bedell vertaal a Bijbel, fu di den ben wani gi sma a denki taki a man disi no sabi vertaal bun. Den ogri-ati gensman disi meki skowtu grabu a man disi èn te fu kaba den poti en na ini strafu-oso. Boiti dati, leti na a presi pe Bedell ben e tan wan feti bigin na ini 1641. Son sma ben opo densrefi teige Ingrisikondre èn bun furu sma lasi den libi na ini a feti dati. Den sma fu Ierland di ben e tan drape, ben kibri Bedell wan pisi ten aladi a ben de wan Ingrisi man. Den ben du dati fu di den ben si taki a ben e broko en ede nanga den trutru. Ma baka wan pisi ten den srudati di ben e feti teige Ingrisikondre poti en na strafu-oso pe sani no ben go bun srefisrefi. A no de fu taki dati den ogri sani di miti en drape meki taki a dede syatu baka dati. Di Bedell dede na ini 1642, a Bijbel fu en no ben kon na doro ete.

Ogriman ben broko kon na ini na oso fu Bedell èn den pori ala sani. Ma koloku taki wan bun mati fu en ben man teki ala den sani di Bedell vertaal. Baka wan pisi ten Narcissus Marsh ben kisi den papira disi. A man disi tron a granbeskopu fu Armagh bakaten èn a fesiman fu a Kerki fu Ierland. Di a sabiman Robert Boyle gi Marsh moni fu tyari a Bijbel fu Bedell kon na doro, a teki a deki-ati fu du dati na ini 1685.

Furu sma na grontapu no sabi a Bijbel fu Bedell. Ma gi den sma di ben e taki Iersitongo a ben de wan bigi yepi fu di den ben man frustan moro bun san skrifi na ini Bijbel. A no na ini Ierland wawan sma leisi en, ma sosrefi na ini Skotland nanga furu tra presi. Fu di den sma disi ben man leisi Bijbel na ini den eigi tongo, den ben kan leri moro fu Gado.—Mateyus 5:3, 6.

Te now ete a Bijbel fu Bedell e yepi den sma di lobi den tru tori fu Bijbel. No so langa pasa, wan man di e taki Iersitongo kon sabi san Bijbel e leri trutru. A man disi taki: „Te wi e leisi a Bijbel fu Bedell, wi e yere na ini wi eigi tongo san Bijbel e taki. Disi ben de wan prenspari sani di yepi mi nanga mi osofamiri fu kon sabi den moi sani di skrifi na ini Gado Wortu.”