Gado gebroiki en santa yeye fu meki sani!

„Na taki Yehovah taki nomo, ne hemel kon de. Na bro a bro nomo, ne ala den sani na hemel kon de.”—PS. 33:6.

1, 2. (a) Fa libisma kon sabi moro nanga moro fu den hemel na loktu èn fu a grontapu srefi? (b) Sortu aksi musu kisi piki?

MORO leki wan hondro yari pasa, furu sabiman ben e bribi taki wán stari sistema nomo ben de na ini den hemel na loktu, namku a Melkwegstelsel. A no de fu taki dati den no ben sabi srefisrefi o bigi den hemel dati de! Now sma e bribi taki na moro leki 100 milyard stari sistema de na loktu, èn taki sonwan fu den abi milyardmilyard stari. O moro sabiman e meki nyun wrokosani fu kon si moro bun fa den hemel na loktu seti, o moro stari sistema den e si.

² Na ini 1905, sabiman no ben sabi furu fu den hemel na loktu èn fu a grontapu srefi. A tru taki sma di ben e libi wán hondro yari pasa, ben sabi moro leki den sma di ben e libi fosi den. Ma na ini a ten disi, sma e frustan moro bun leki fosi fa grontapu moi èn fa a du kon taki den someni difrenti sani di e libi na en tapu e tan na libi. Èn wi kan de seiker taki na ini a ten di e kon, wi sa kon sabi moro fu grontapu èn fu den hemel na loktu. Ma wan prenspari sani di wi musu aksi wisrefi, na disi: Fa ala den sani disi kon de? Na a Mekiman wawan e meki wi kon sabi dati, èn a e du dati nanga yepi fu Bijbel.

Den wondrusani di Gado meki

3, 4. Fa Gado meki hemel nanga grontapu, èn fa den sani di a du e gi en glori?

³ Den fosi wortu na ini Bijbel e tyari kon na krin fa hemel nanga grontapu kon de. Bijbel e taki: „Na a bigin Gado meki hemel nanga grontapu” (Gen. 1:1). Di Yehovah bigin meki sani, dan notinoti ben de ete, ma a gebroiki en santa yeye fu meki hemel, grontapu, nanga ala tra sani na loktu. Wan koni wrokoman e gebroiki en anu nanga den wrokosani fu en fu meki sani, ma Gado e seni en santa yeye fu du den bigi wroko fu en.

⁴ Bijbel e kari a santa yeye a „finga” fu Gado (Luk. 11:20; Mat. 12:28). Èn „den sani di en anu meki”, noso den sani di Yehovah meki nanga yepi fu en santa yeye, e gi en bigi glori. A psalm skrifiman David ben singi: „Hemel e taki fu a glori fu Gado. A loktu e fruteri fu ala den sani di en anu meki” (Ps. 19:1). Iya, den sani na grontapu e sori taki a santa yeye fu Gado na wan tumusi bigi krakti (Rom. 1:20). Fa so?

A krakti fu Gado bigi pasa marki

5. Fruklari fa Yehovah gebroiki a santa yeye fu en fu meki sani.

⁵ Den hemel na loktu di bigi moro leki san wi man sabi, e sori taki Yehovah abi makti nanga krakti pasa marki. (Leisi Yesaya 40:26.) Luku a son, fu eksempre. A son fu wi, na wan stari di de sowan 150 milyard kilometer moro fara fu grontapu, èn a faya sowan 15 milyun graden Celcius. Aladi a son fu wi faya so, toku a de na a yoisti presi komoto fu grontapu, so taki ala libisani na grontapu man tan na libi. A no de fu taki dati bun furu krakti ben de fanowdu fu meki a son nanga den tra milyardmilyard stari. Yehovah abi a krakti di ben de fanowdu fu du dati.

6, 7. (a) Fu san ede wi kan taki dati Gado gebroiki en santa yeye na wan orga fasi? (b) San e sori taki den hemel no kon de fu densrefi?

 ⁶ Wan lo sani na wi lontu e sori taki Gado gebroiki a santa yeye fu en na wan orga fasi. Luku na eksempre disi: Kon meki wi taki dati yu ben abi wan dosu nanga pikin bal na ini di abi difrenti kloru. Yu e seki a dosu bun so taki den bal e moksi nanga makandra. Ne yu e fringi den na gron wantronso. Te den fadon na gron, dan yu denki taki den ben o seti moi na ini grupu di abi a srefi kloru? Kwetikweti! Te sma e du sani bruyabruya, dan sani noiti no sa waka na wan orga fasi, èn ala sma sabi dati.

⁷ Ma te wi e luku go na loktu nanga yepi fu wan spesrutu wrokosani, dan san wi e si. Wi e si bun furu stari sistema, sosrefi stari nanga planeiti di seti na wan orga fasi, èn den alamala e buweigi na wan tumusi orga fasi tu. Den sani disi no kon de fu densrefi, noso leki bakapisi fu wan rampu di pasa na ini den hemel na loktu. Sobun, wi musu aksi wisrefi a sani disi: Sortu krakti Gado gebroiki na a bigin fu meki den hemel di seti na so wan orga fasi? Te wi e luku soso den sani di sabiman kon sabi èn ondrosuku, dan wi no o man kon sabi soifri san na a krakti dati. Ma Bijbel e taki dati a krakti dati na a santa yeye fu Gado, a moro bigi krakti di de. A psalm skrifiman ben singi: „Na taki Yehovah taki nomo, ne hemel kon de. Na bro a bro nomo, ne ala den sani na hemel kon de” (Ps. 33:6). Èn te wi e luku go na loktu te neti, dan wi man si wan tu nomo fu „ala den” stari dati!

A santa yeye nanga grontapu

8. O furu wi sabi trutru fu den sani di Yehovah meki?

⁸ Den sani di wi kon sabi now fu a grontapu, na noti te wi e teki den gersi nanga ala sani di wi musu kon sabi ete. Ma te a abi fu du nanga a sabi di wi abi fu den sani di Gado meki, dan a sani di a reti-ati man Yob ben taki, na wan tru tori. Yob ben taki: „Disi na soso wan tu sani nomo di a man du. Den sani di wi yere fu en no furu srefisrefi!” (Yob 26:14) Hondrohondro yari baka dati, Kownu Salomo, wan man di ben lobi luku den sani di Yehovah meki, ben taki: „Ala sani [Gado] meki moi na a reti ten. Srefi têgo ten a poti na ini den ati, so taki libisma noiti no man kon sabi finifini fa a tru Gado meki den sani fu en.”​—Preik. 3:11; 8:17.

9, 10. Sortu krakti Gado gebroiki fu meki grontapu, èn sortu sani pasa na ini den fosi dri dei di A meki grontapu?

⁹ Ma Yehovah meki wi kon sabi prenspari tori fu den sani di a meki. Fu eksempre, Bijbel e sori wi taki a yeye fu Gado ben e wroko na grontapu milyunmilyun yari pasa. (Leisi Genesis 1:2.) Na a ten dati, drei gron no ben de, leti no ben de, èn a kan taki a loktu na grontapu no ben bun ete so taki libisani ben kan hari bro.

¹⁰ Bijbel e fruteri moro fara san Gado du na ini den dei di a meki grontapu. Disi a no dei fu 24 yuru, ma den na bun langa pisi ten. Na a fosi dei, Yehovah meki taki leti ben bigin de fu si na grontapu. Te fu kaba, a son nanga a mun ben o de krin fu si (Gen. 1:3, 14).  Na a di fu tu dei, Gado meki a loktu kon de (Gen. 1:6). Ne grontapu ben abi watra, leti, nanga loktu, ma drei gron no ben de ete. Na a bigin fu a di fu dri dei di Yehovah ben e meki sani na grontapu, dan a gebroiki en santa yeye fu meki drei gron. Kande a meki drei gron opo komoto na ini den watra di ben e tapu heri grontapu (Gen. 1:9). Moro aparti sani ben o pasa na a di fu dri dei èn na tra pisi ten te Gado ben o meki sani na grontapu.

Santa yeye nanga den libisani

11. San den someni difrenti moi libisani di meki na wan tumusi koni fasi, e sori?

¹¹ A yeye fu Gado meki libisani tu, èn a du dati na wan tumusi orga fasi. Na a di fu dri dei te go miti a di fu siksi dei, Yehovah gebroiki en santa yeye fu meki someni difrenti bon nanga meti (Gen. 1:11, 20-25). Na so a du kon taki den someni difrenti moi libisani na grontapu di meki na wan tumusi koni fasi, e sori taki a sma di meki den, koni pasa marki.

12. (a) Fa a du kon taki a wan libisani no e kenki kon tron wan tra sortu libisani? (b) Te wi e luku taki a wan libisani no e kenki kon tron wan tra sortu libisani, dan san dati e leri wi?

¹² Prakseri ala den libisani na grontapu, sosrefi den pikinpikin sani di wi no man si nanga wi ai, a grasi, den asaw, den bun bigi fisi na ini a se, èn sosrefi libisma. A tru taki den sani disi e difrenti srefisrefi fu makandra. Ma den sani na ini den cel * di e sori fa den libisani dati o kon de te fu kaba, no e kenki noiti. Na dati e meki taki na ini den hondrohondro yari di pasa, den someni libisani di de na grontapu, no e kenki kon tron tra sortu libisani. Na so a du kon taki den difrenti  libisani e tan libi na a fasi fa Gado ben wani den fu libi (Ps. 139:16). Na orga fasi fa Gado seti ala den sani disi, e sori moro fara taki na a „finga” fu Gado, noso en santa yeye meki ala den sani dati.

A moro prenspari libisani di Gado meki

13. Fa Yehovah meki libisma?

¹³ Baka di milyunmilyun yari ben pasa èn Gado ben meki bun furu libisani nanga tra sani na grontapu, dan grontapu no ben „leigi” moro. Ma Yehovah no ben kaba gebroiki en santa yeye fu meki sani na grontapu. Now a ben o meki a libisani di hei moro ala trawan. Na a kaba fu a di fu siksi dei, dan Gado meki libisma. Fa Yehovah du dati? A meki den fu a doti fu grontapu, èn a gebroiki en santa yeye fu du dati.​—Gen. 2:7.

14. Na sortu prenspari fasi libisma e difrenti fu meti?

¹⁴ Genesis 1:27 e taki: „Gado meki libisma leki wan prenki fu ensrefi. Soleki fa Gado de, na so a meki libisma. A meki wan man nanga wan uma.” A meki di wi meki leki wan prenki fu Gado wani taki dati Yehovah meki wi na so wan fasi taki wi man sori lobi, taki wi man teki wi eigi bosroiti, èn taki wi man abi wan matifasi nanga wi Mekiman. Fu dati ede, na edetonton fu wi de heri tra fasi leki a di fu meti. San prenspari, na taki Yehovah meki libisma tonton na so wan fasi taki fu têgo wi kan tan kisi prisiri fu di wi e leri sabi en èn sosrefi den sani di a meki.

15. Sortu howpu Adam nanga Eva ben abi?

¹⁵ Na a bigin di Gado meki libisma, a gi Adam nanga en wefi Eva grontapu nanga ala den wondru sani na tapu, so taki den ben kan ondrosuku den èn nyan bun fu den (Gen. 1:28). Yehovah gi den bogobogo nyanyan èn sosrefi wan paradijs fu tan. Den ben abi na okasi fu libi fu têgo èn fu tron den lobi-ati papa nanga mama fu milyardmilyard bakapikin. Ma sani no waka na a fasi dati.

A fasi fa Gado gebroiki a santa yeye fu en

16. Sortu howpu wi abi aladi den fosi libisma ben opo densrefi teige Gado?

¹⁶ Na presi taki Adam nanga Eva ben de klariklari fu gi yesi na a Mekiman fu den, den opo den srefi teige en, fu di den ben e denki densrefi nomo. A sani disi meki taki ala den bakapikin fu den tron sondu libisma, èn den ondrofeni den takru bakapisi fu dati. Ma Bijbel e fruklari fa Gado sa tyari wan kaba kon na ala den takru bakapisi di miti libisma fu di wi fosi papa nanga mama ben sondu. Bijbel e sori tu taki Yehovah sa du san a ben abi na prakseri biginbigin. Grontapu o tron wan paradijs di lai nanga koloku èn gosontu sma di sa kisi têgo libi (Gen. 3:15). Efu wi wani tan sori bribi na ini a moi howpu dati, dan wi abi a yepi fu Gado en santa yeye fanowdu.

17. Sortu denki wi no musu kon abi?

¹⁷ Wi musu begi Yehovah fu gi wi en santa yeye (Luk. 11:13). Te wi e du dati, dan wi sa kisi wan moro tranga overtoigi taki na Gado meki den sani na grontapu. Na ini a ten disi, sma e poti moro nanga moro prakseri na leri di e sori taki Gado no de èn taki ala sani na grontapu kon de fu densrefi. Den leri disi no tru èn sma no abi buweisi gi den sani dati. Wi no musu gi pasi taki den fowtu denki disi e kon abi krakti na wi tapu so taki wi e bruya. Ala Kresten musu sreka densrefi fu kakafutu gi den leri dati, èn gi sma di e dwengi den fu bribi den leri dati.​—Leisi Kolosesma 2:8.

18. Fu san ede a ben o de wan don sani fu denki taki a no wan koni Mekiman meki den sani na hemel èn na grontapu?

¹⁸ Te wi e ondrosuku den buweisi di e sori taki na Gado meki den sani na grontapu, dan a no de fu taki dati a bribi di wi abi na ini Bijbel èn na ini Gado sa kon moro tranga. Furu sma di e prakseri fa a du kon taki hemel, grontapu, nanga libisma kon de, no e bribi taki den sani disi kon de nanga yepi fu  wan krakti di den no man buweisi taki a de. Ma efu wi ben o denki so, dan dati ben o sori taki wi no e poti prakseri na ala den buweisi di de. A sani disi ben o sori taki wi no e poti prakseri na den krinkrin buweisi di de, fu „sani di lai so te taki wi no man teri den”. A ben o sori tu taki wi no e poti prakseri na a orga fasi fa den sani disi meki (Yob 9:10; Ps. 104:25). Wi leki Kresten de seiker taki na Yehovah gebroiki a krakti fu en, noso en santa yeye, fu meki ala sani.

Santa yeye nanga a bribi di wi abi na ini Gado

19. Sortu sani e overtoigi wi taki Gado de èn taki a e gebroiki a yeye fu en fu du sani?

¹⁹ Wi no abi fu kon sabi ala sani fu den sani di Gado meki fu kan abi bribi na ini en èn fu abi bigi lobi nanga lespeki gi en. Neleki fa tu sma musu kon sabi makandra moro bun fu man tron bun mati, na so wi musu kon sabi Yehovah moro bun tu fu kan kisi bribi na ini en. Iya, wi e kisi trutru bribi na ini en te a e piki den begi fu wi èn te wi e si den wini di a e tyari kon gi wi te wi e fiti den gronprakseri fu en na ini wi libi. Wi e kon moro krosibei na Yehovah te wi e si den someni buweisi di e sori taki a e tiri wi, taki a e kibri wi, taki a e blesi a muiti di wi e meki na ini a diniwroko fu en, èn taki a e gi wi den sani di wi abi fanowdu. Ala den sani disi e gi wi a tranga overtoigi taki Gado de trutru èn taki a e gebroiki a santa yeye fu en fu du sani.

20. (a) Fu san ede Gado meki hemel, grontapu, nanga libisma? (b) San o pasa te wi e tan teki a tiri fu Gado en santa yeye?

²⁰ Bijbel na wan tumusi moi eksempre di e sori fa Yehovah e gebroiki en santa yeye, fu di den skrifiman fu a buku disi „ben taki san ben komoto fu Gado, fu di a santa yeye ben e tiri den” (2 Petr. 1:21). Te wi e ondrosuku Bijbel finifini, dan dati o gi wi wan moro tranga bribi taki Gado na a sma di meki ala sani (Openb. 4:11). Yehovah tron a Mekiman fu di a abi a moi fasi lobi (1 Yoh. 4:8). Sobun, meki wi du ala san wi man fu yepi trawan fu kon sabi Gado di de wi lobi-ati hemel Tata nanga wi Mati. Te wi e tan gi pasi taki a santa yeye fu Gado e tiri wi, dan fu ala ten wi sa abi a grani fu leri moro fu En (Gal. 5:16, 25). Meki ibriwan fu wi tan leri moro fu Yehovah nanga den bigi sani di a du, èn meki wi tan sori a lobi di a sori so bogobogo di a gebroiki en santa yeye fu meki hemel, grontapu, nanga libisma.

[Futuwortu]

Yu kan tyari disi kon na krin?

• San den hemel nanga grontapu e leri wi fu a fasi fa Gado gebroiki en santa yeye?

• Sortu okasi wi abi fu di wi meki leki wan prenki fu Gado?

• Fu san ede wi musu ondrosuku den buweisi di e sori taki na Gado meki ala sani?

• Na sortu fasi wi kan kon abi wan moro bun matifasi nanga Yehovah?

[Aksi fu a tori disi]

[Prenki na tapu bladzijde 7]

San na orga fasi fa den hemel na loktu seti e leri wi fu den sani di Gado meki?

[Sma di abi a reti fu a prenki]

Stars: Anglo-Australian Observatory/David Malin Images

[Prenki na tapu bladzijde 8]

Fa a DNA fu den sani disi e wroko?

[Prenki na tapu bladzijde 10]

Yu de srekasreka fu opo taki gi a bribi fu yu?