1, 2. (a) O le ā le ituaiga o galuega sa faia e Ruta? (e) O ā aogā sa iloa e Ruta mai i le Tulafono a le Atua ma ona tagata?

O LOO tootuli Ruta i tala ane o le faaputuga o karite sa ia aoina. Ua amata ona pō Peteleema, ma ua agaʻi atu le toʻatele o le ʻaufaigaluega i o latou aiga, e ui atu i le faitotoʻa o se tamaʻi aai o loo i le tuasivi o le mauga. E mautinoa ua matuā lēlavā Ruta auā sa galue mamafa o ia mai lava i le taeao, ae o loo galue pea i le sasaina o karite ina ia toʻulu ese fatu. E ui i le faigatā o le galuega, ae e mautinoa sa sili ona lelei lona aso, nai lo o se mea sa ia faatalitalia.

² Po ua amata ona sologa lelei mea mo lenei fafine talavou ua oti lana tane? E pei ona taʻua i le mataupu ua mavae, na filifili Ruta e pipii atu pea iā Naomi le tinā o lana tane, ma fai Ieova lona Atua, ma ona Atua. Na tuua e nei fafine faavauvau Moapi ae ō atu i Peteleema, ma e leʻi umi ae iloa e Ruta le aogā o le Tulafono a Ieova, aemaise o le faamamaluina ai o tagata matitiva o Isaraelu, ma tagata mai i nuu ese. Na pāʻia foʻi lona lotomafatia, i le agalelei ma le malolosi faaleagaga o nisi o tagata o Ieova na aʻoaʻoina i le Tulafono.

3, 4. (a) Na faapefea ona faalaeiau e Poasa Ruta? (e) E faapefea i le faaaʻoaʻoga a Ruta ona fesoasoani iā i tatou i le taugatā o le soifuaga?

³ O se tasi o i latou na o Poasa, o se tane mauoloa e ana le fanua lea sa ao karite ai Ruta. Na ia vaavaaia lelei Ruta e pei o sona afafine, ma sa fiafia Ruta pe a mafaufau i upu agalelei sa viiviia ai o ia ona o lana tausiga iā Naomi, ma lona filifili e sulufaʻi i lalo o apaʻau o Ieova le Atua moni.—Faitau le Ruta 2:11-14.

⁴ Peitaʻi, atonu sa taumānatu Ruta po o le a faapeʻī lona lumanaʻi. Ona o ia o se tagata mativa mai i nuu ese, e leai se tane po o sana tama, o le a faapefea la ona ia tausia o ia lava ma Naomi? Po o le a lava mea o loo aoina mai e tausia ai i laʻua, ma o ai o le a tausia o ia pe a matua? E talafeagai lona popole  i lenā tulaga. O loo mafatia foʻi nisi i aso nei i le taugatā o le soifuaga. A o tatou aʻoaʻoina le auala na fesoasoani ai le faatuatua o Ruta iā te ia i na taimi faigatā, o le a tatou iloa ai foʻi nisi o itu e mafai ona tatou faaaʻoaʻo i ai.

5, 6. (a) Na faapefea ona faamanuiaina Ruta i le aso muamua o lana galuega? (e) O ā faalogona o Naomi ina ua vaai atu iā Ruta?

⁵ Ina ua uma ona sasa ma tuufaatasi e Ruta karite, na ia iloa ai sa ia aoina karite e tusa ma le fua o le efa e tasi, ma atonu e 30 pauna le mamafa! Sa ia sii aʻe i luga ma atonu sa ia fusi faatasi nisi o mea i se ofu ma tuu i luga o lona ulu, ma alu atu loa i Peteleema a o goto ifo le lā.—Ruta 2:17.

⁶ Sa matuā fiafia Naomi ina ua vaai mai iā Ruta, ma sa ono faateʻia o ia i le telē o lana avega karite. Sa avatu foʻi e Ruta nisi o meaʻai na totoe mai i le meaʻai na avatu e Poasa mo le ʻaufaigaluega, ma sa fai ai se la meaʻai ma Naomi. Na fesili atu Naomi: “O fea na e ao ai i le asō, ma o fea foʻi na e galue ai? Ia manuia lē na manatu mai iā te oe.” (Ruta 2:19) Na iloa lelei e Naomi sa iai se tasi na agalelei ane iā Ruta, ona sa matuā telē lana avega na alu atu ma ia.

7, 8. (a) O ai na manatu Naomi e ala mai ai le agalelei o Poasa, ma aiseā? (e) Na faapefea ona toe faaalia e Ruta lona alofa faamaoni iā Naomi?

⁷ Na talatalanoa i laʻua ma ua faamatala atu e Ruta le agalelei tele o Poasa. O le pāʻia o le loto o Naomi na ia tali atu ai: “Ia faamanuia o ia e Ieova, o lē e alofa faamaoni pea i ē o ola ma ē ua oti.” (Ruta 2:20) Sa ia iloa o le agalelei o Poasa e pogai mai iā Ieova, o Lē e uunaʻia ana auauna ina ia limafoaʻi, ma ua Ia folafola mai o le a ia tauia ona tagata ona o lo latou agalelei. *—Faitau le Faataoto 19:17.

⁸ Na apoapoaʻi atu Naomi iā Ruta ina ia faaauau pea ona ia aoina mea mai i le fanua o Poasa, ma faifaimea faatasi ma ana auauna fafine ina ia aua neʻi faasoesa ane le ʻau selesaito iā te ia. Na talia e Ruta le fautuaga, ma sa “faaauau foʻi ona ia nofo ma le tinā o lana tane.” (Ruta 2:22, 23) Ua toe faaalia mai i na upu le mataʻina o le alofa faamaoni o Ruta. O lana faaaʻoaʻoga e ono uunaʻia ai i tatou e mafaufau, po o tatou faamamaluina  le autasi o le aiga, lagolagoina ma le faamaoni ē e pele iā i tatou, ma ofo atu le fesoasoani pe a latou manaʻomia. E mautinoa e lē faagaloina e Ieova lenā alofa faamaoni.

9. O le ā ua tatou aʻoaʻoina mai iā Ruta ma Naomi e uiga i aiga?

⁹ Pe e tatau ona manatu e leʻi atoa le aiga o Ruta ma Naomi? I nisi o atunuu, e iai le manatu e faatoʻā “atoa” se aiga pe a iai uma le tane, avā, atalii, afafine, mātua o mātua, ma isi lava tagata o le aiga. Peitaʻi ua faamanatu mai e Ruta ma Naomi, e mafai e auauna a Ieova ona faaalia le alofa, le māfana, ma le agalelei, e tusa lava pe e lē o atoa uma tagata e tatau ona iai i se aiga. Pe e te talisapaia le ituaiga o aiga ua e maua? Na faamanatu atu e Iesu i ona soo, e mafai e i latou ua lē toe iai ni aiga ona maua ni aiga i totonu o le faapotopotoga Kerisiano.—Mare. 10:29, 30.

10. O le ā le auala na manaʻo Naomi e fesoasoani ai iā Ruta?

¹⁰ Na faaauau pea ona aoina e Ruta mea mai i le fanua o Poasa, mai iā Aperila i le taimi o le seleselega o le karite, seʻia oo iā Iuni i le taimi e selesele ai saito. A o faagasolo aso, e mautinoa sa mafaufau Naomi i se mea na te faia mo le avā a si ana tama. A o iai i Moapi, sa mautinoa lelei e Naomi e lē mafai ona ia toe maua mai se tane mo Ruta. (Ruta 1:11-13) Ae ua suia lona manatu, ma sa ia faapea atu: “Si aʻu tama e, ou te lē saʻilia ea se mapusaga mo oe, ina ia e manuia ai?” (Ruta 3:1) O se tū masani i na aso le saʻilia e mātua o ni paaga mo a latou fanau, ma ua avea Ruta e pei o se tama moni a Naomi. Sa manaʻo Naomi e saʻilia se “mapusaga” mo Ruta, lea e uiga atu i le saogalemu ma le puipuiga, e ono mafai e se tane ma se aiga ona saunia. Ae o le ā se mea o le a faia e Naomi?

11, 12. (a) O le ā le sauniuniga alofa i le Tulafono a le Atua sa uiga i ai Naomi? (e) O le ā le tali atu a Ruta i le fautuaga a Naomi?

¹¹ Ina ua taʻua e Ruta Poasa, sa faapea atu Naomi: “E aiga le tamāloa iā i tatou. O ia o se tasi e toe faatauina i tatou.” (Ruta 2:20) O le ā le uiga o lenā tala? Na aofia i le Tulafono a le Atua iā Isaraelu se sauniuniga alofa mo aiga sa matitiva po o feagai ma tulaga faigatā. Pe afai ua maliu le tane a se fafine ma e leai sana tama, o le a matuā mafatia o ia ona o le leai o se tasi e  tauaveina le suafa o lana tane. Peitaʻi, na faatagaina i le Tulafono a le Atua ona faaipoipo atu le avā a lē ua maliu i lona uso, ina ia maua ai se suli e tauaveina le igoa o lē ua maliu, ma vaavaaia fanua o le aiga. *—Teu. 25:5-7.

¹² Na faamatala atu e Naomi le auala o le a ia suʻeina ai se tane mo Ruta, ma atonu sa matuā faateʻia ai Ruta. Atonu e lē o masani lava Ruta i Tulafono a Isaraelu, faapea ma nisi o a latou tū ma aga. Ae e ui i lea, sa ia faaalia pea le faaaloalo iā Naomi ma faalogo atu iā te ia. Atonu sa manatu o ia i le fautuaga a Naomi o se mea e māsiasi ai, ae sa usitaʻi pea ma faapea atu ma le agamalu: “Ou te faia mea uma lava ua e fai mai ai iā te aʻu.”—Ruta 3:5.

13. O le ā e tatou te aʻoaʻoina mai iā Ruta ona o lona taliaina o fautuaga mai i ē matutua? (Tagaʻi foʻi i le Iopu 12:12.)

¹³ O nisi taimi e faigatā i talavou ona faalogo i fautuaga a ē matutua ma tele le poto masani. E faigofie ona manatu e lē malamalama tagata matutua i luʻi ma faafitauli o loo feagai ma talavou. O le lotomaulalo o Ruta ua faamanatu mai ai, e mafai ona tauia i tatou pe a faalogo i fautuaga a ē e matutua, o ē e alolofa ma naunau mo so tatou lelei. (Faitau le Salamo 71:17, 18.) Ae o le ā le fautuaga a Naomi, ma pe sa tauia moni lava Ruta ona o lona usiusitaʻi?

14. E faapeʻī le mea e soli ai saito, ma sa faapefea ona faaaogā lenei nofoaga e tagata?

¹⁴ I lenā afiafi, na alu atu ai Ruta i le mea e soli ai saito, o se nofoaga e laugatasi ma malō le palapala e soli ma faamamā ai karite. E masani lava ona iai nei nofoaga i se mea matiʻe, lea e malosi ai le agi o le savili i le afiafi. E faaaogā e le ʻaufaigaluega a latou suō e asu aʻe ai le faaputuga o karite i le ʻea a o agi mai le savili, ona lelea ese lea o aputi ae paʻuʻū ifo fatu karite i le mea e soli ai.

15, 16. (a) Faamatala le vaaiga i le mea e soli ai saito i le afiafi ina ua uma galuega a Poasa. (e) Na faapefea ona iloa e Poasa o loo taoto Ruta i autafa o ona vae?

¹⁵ Na vaavaai atu ma le faautauta Ruta a o faasolo ina uma galuega o le afiafi. O loo vaavaai foʻi e Poasa le faamamāina o karite. Ina ua uma ona ʻai Poasa, ona taoto ifo lea i autafa o se isi faaputuga karite. O se tū lea e masani ai, atonu ina ia leoleo ai mea o le seleselega mai tagata gāoi. Ua vaai atu Ruta ua taoto Poasa o le a moe, ma ua tatau nei loa ona ia faia le mea na fai atu ai Naomi.

¹⁶ Na tolotolo atu Ruta ma sa matuā popole lona loto. Ua iloa e Ruta ua gase le moe a Poasa, ona ia alu atu lea ma susuʻe lona ʻie afu ma taoto i tafatafa o ona vae. Ua oo i le vaeluapō ma ua amata ona maalili Poasa, ma atonu ina ua aapa atu e ufiufi ona vae mai le mālūlū, sa ia iloa ai o loo iai se tasi i ona autafa. O loo taʻua i le Tusi Paia e faapea: “Faauta! o se fafine o loo taoto i ona vae!”—Ruta 3:8.

17. O ā ni mea moni se lua ua lē amanaʻia e nisi o le ʻaufaitofā?

 ¹⁷ Na fesili atu Poasa: “O ai ea oe?” Atonu na tali atu Ruta i se leo fefe e faapea: “O aʻu o Ruta lau teine pologa, ia e faaafu i lau teine pologa i le pito o lou ofu, auā o oe o lē e toe faatauina i matou.” (Ruta 3:9) E manatu nisi faitofā, sa iai se uiga faatosina i gaoioiga ma upu a Ruta, ae ua latou lē amanaʻia ai nisi o mea moni e lua. Muamua, na gaoioi Ruta e tusa ma tū masani o na aso, ia e lē malamalama ai le toʻatele i aso nei. O lea la, e lē tatau ona faatusatusaina ana gaoioiga i tapulaa tau amio o aso nei, ia ua matuā leaga lava. Lona lua, o le auala na tali atu ai Poasa, sa faaalia ai na manatu o ia i le gaoioiga a Ruta, o se amioga mamā ma e talafeagai.

18. O le ā le tala a Poasa na faamāfanafanaina ai Ruta, ma o ā taimi e lua na faaalia ai e Ruta le alofa faamaoni?

¹⁸ E mautinoa na faamāfanafanaina Ruta i le leo mālū o Poasa a o faapea mai: “Loʻu afafine e, ia faamanuia oe e Ieova. Ua sili atu lou alofa faamaoni ua faaalia i le taimi mulimuli nai lo o le taimi muamua, i lou lē mulimuli atu i tauleleʻa, pe faatauvaa, pe mauʻoa.” (Ruta 3:10) O le “taimi muamua,” e uiga atu i le alofa faamaoni o Ruta sa faaalia iā Naomi, ina ua la ō mai faatasi i Isaraelu ma tausia o ia. O le “taimi mulimuli” o loo uiga atu i le gaoioiga a Ruta lea faatoʻā fai. Na iloa e Poasa, e mafai e se fafine talavou e pei o Ruta ona maua sana tane talavou. Peitaʻi, sa manaʻo Ruta e faia se mea lelei mo Naomi ma lana tane ua oti o Elimeleka, ina ia faaauauina le gafa o le aiga. E faigofie ona iloa le māfuaaga na matuā maofa ai Poasa i le lē manatu faapito o lenei tamaʻitaʻi.

19, 20. (a) Aiseā na lē vave faaipoipo atu ai Poasa iā Ruta? (e) O ā auala sa faaalia ai e Poasa lona agalelei ma le manatu mamafa i le talaaga o Ruta?

¹⁹ Na faapea atili atu Poasa: “O lenei loʻu afafine e, aua e te fefe. O mea uma e te fai mai ai ou te faia lava, auā ua iloa uma e tagata o le aai, o oe o le fafine e matuā lelei tele.” (Ruta 3:11) Sa fiafia Poasa e faaipoipo atu iā Ruta, ma atonu sa faatalitalia e Poasa o le a talosaga atu Ruta iā te ia e avea ma lē e toe faatauina o ia. Peitaʻi, o Poasa o se tane faamaoni ma e leʻi  gaoioi mo sona lava lelei. Sa ia faapea atu iā Ruta, o loo iai se isi e sili atu ona vavalalata i le aiga o Naomi, ma e tatau ona ia toe faatauina o ia. O le a alu atu muamua Poasa i lenā tagata, e avatu i ai le avanoa e avea ai ma tane a Ruta.

²⁰ Na fai atu Poasa iā Ruta e toe taoto ma mālōlō seʻia oo i le taeao, ona alu lea e aunoa ma le iloa atu e se tasi. Sa manaʻo Poasa e puipuia o la talaaga lelei ma Ruta, ina neʻi manatu tagata sa la faia ni faiga lē mamā. Na taoto Ruta e latalata i vae o Poasa, ma atonu ua mapu lona mafaufau ina ua tali mai ma le agalelei Poasa i lana talosaga. Ina ua oo i le taeaopō, ona tulaʻi lea o ia. Na faatumu e Poasa le ofu sa pulupulu ai Ruta i karite, ma toe foʻi atu loa o ia i Peteleema.—Faitau le Ruta 3:13-15.

21. O le ā sa saosaolaumea i le avea o Ruta o se “fafine e matuā lelei tele,” ma e faapefea ona tatou faaaʻoaʻo iā te ia?

²¹ Maʻeu le fiafia o Ruta pe a toe mafaufau i le tala a Poasa e faapea, ua iloa o ia e tagata uma o se “fafine e matuā lelei tele”! E mautinoa sa ia maua se talaaga lelei ona o lona naunau e iloa Ieova ma auauna iā te ia. Sa ia faaalia foʻi le tele o le agalelei iā Naomi ma ona tagata, ma lotomalie e faamasani i tū ma aga sa lē masani ai. Pe a faaaʻoaʻo i le faatuatua o Ruta, o le a tatou faaalia le faaaloalo i isi ma a latou tū ma aga masani. O le faia faapea o le a tatou maua ai foʻi se talaaga lelei.

22, 23. (a) O le ā sa ono uiga iai le meaalofa a Poasa sa avatu iā Ruta? (Tagaʻi foʻi i le faaopoopoga.) (e) O le ā na apoapoaʻi atu ai Naomi iā Ruta e fai?

²² Ina ua taunuu Ruta i le fale, sa fesili atu Naomi: “Po o oe ea lea o laʻu tama?” Atonu o loo pogisa pea i le taimi lenā ma o le māfuaaga lea o lona fesili atu, ma sa fia iloa e Naomi po o le a nofofua pea Ruta pe faamoemoe e toe faaipoipo. Na taʻu atu loa e Ruta iā Naomi mea uma na tutupu, ma tuu atu le meaalofa o karite sa aumai iā Poasa. *—Ruta 3:16, 17.

²³ Na apoapoaʻi atu ma le atamai Naomi iā Ruta, ina ia nofo i le fale e aua neʻi alu e aoina mea mai i le fanua, ma faamautinoa atu e faapea: “E lē mālōlō le tamāloa seʻia ona faaiʻuina le mataupu i le asō.”—Ruta 3:18.

24, 25. (a) Na faapefea ona faaalia e Poasa o ia o se tane e amiotonu ma e lē manatu faapito? (e) Na faapefea ona faamanuiaina Ruta?

 ²⁴ Sa saʻo lelei le tala a Naomi, auā na alu atu Poasa i le faitotoʻa o le aai lea sa iai toeaina o le aai, ma faatali ai seʻia sau le tamāloa e vavalalata i le aiga o Naomi. A o vaavaai ane molimau, na ofo atu e Poasa i lenei tamāloa le avanoa e na te toe faatau ai le tofi, e ala i le faaipoipo atu iā Ruta. Peitaʻi, na musu le tamāloa ma taʻutino mai o lona faia faapea o le a faalēaogā ai lona lava tofi. O lea, i luma o nei molimau, na faapea atu ai Poasa o le a ia toe faatauina le fanua o le tane ua maliu a Naomi, o Elimeleka, ma faaipoipo atu iā Ruta, le avā a Maalona. Na faailoa atu e Poasa lona naunautaʻiga, o lona faia faapea o le a “faatumauina ai le igoa o le tamāloa ua oti i lona tofi.” (Ruta 4:1-10) Na avea moni lava Poasa o se tane e faamaoni ma lē manatu faapito.

²⁵ Na faaipoipo atu Poasa iā Ruta, ma ua faapea mai le Tusi Paia: “Ua tō o ia i le pule a Ieova, ma ua fanau mai ai se tama tama.” Na faamanuia atu fafine o Peteleema iā Naomi ma viiviia Ruta e faapea, e sili o ia nai lo o ni fanau tama e toʻafitu sa ono maua e Naomi. Mulimuli ane, na tatou aʻoaʻoina sa avea le tama a Ruta ma tupuaga o le tupu o Tavita. (Ruta 4:11-22) O Tavita na ala mai ai Iesu Keriso.—Mata. 1:1. *

26. O le ā ua faamanatu mai iā i tatou e le faaaʻoaʻoga a Naomi ma Ruta?

²⁶ O le mea moni, sa faamanuiaina Ruta faapea ma Naomi o lē na tausia aʻe le tamaitiiti e pei o sana lava tama. O olaga o nei fafine, o se faamanatuga matilatila lea e iloa ai e silafia e Ieova i latou e galulue mamafa e tausia o latou aiga, ma auauna ma le faamaoni iā te Ia faatasi ma ona tagata. E na te tauia tagata faamaoni e pei ona ia faia iā Ruta.