1. Ua faapefea ona tatou nofo aitalafu i o tatou mātua, ma o ā la o tatou lagona ma uiga e tatau ona faaalia atu ia i laua?

NA FAUTUA mai le tagata poto o aso anamua: “Ia e faalogo i lou tamā, o le na fanaua oe; aua foi e te ʻinoʻino i lou tinā pe a loomatua o ia.” (Faataoto 23:22) Atonu e te faapea mai, ʻe lē tāitai ona ou faia lena mea!’ Nai lo le ʻinoʻino i o tatou tinā​—po o tatou tamā​—o le toatele lava o i tatou e lagona le alofa loloto mo i laua. Ua tatou iloa o loo telē sa tatou aitalafu ia i laua. Muamua lava, o mātua na aumaia le ola ia i tatou. E ui o Ieova o le Puna o le ola, ae pe ana lē seanoa o tatou mātua e lē mafai ona tatou ola mai. E leai se mea e mafai ona tatou avatu i o tatou mātua e sili atu lona tautele nai lo le ola. Seʻi toe manatunatu foi i le faataulagaina totino, le tausiga mataalia, o tupe faaalu, ma le uaʻi alofa mai ua aofia ai i le fesoasoani atu i se tamaitiiti mai lava a o tama meamea seia oo ina tagata matua. E maeu ai la le talafeagai, o le fautua mai o le Afioga a le Atua e faapea: “Ia e ava i lou tamā ma lou tinā . . . ina ia manuia ai oe, ma ia e nofo tuluʻi ai i luga o le laueleele”!​—Efeso 6:2, 3.

2. E mafai faapefea e fanau ua matutua ona totogi atu le “taui” i o latou mātua?

² Na tusi atu le aposetolo o Paulo i Kerisiano: “Ia aʻoaʻoina [fanau po o fanau a fanau] ia muamua ona agalelei i lo latou lava aiga, ma taui atu i o latou mātua; auā o le mea mālie lea i luma o le Atua.” (1 Timoteo 5:4) E ofoina atu e fanau ua matutua lenei “taui” e ala i le faaalia o le talisapaia mo tausaga e tele o le alofa, o galuega, ma le tausiga na faaaluina e o latou mātua ma mātua o  o latou mātua mo i latou. O se tasi o auala e mafai e fanau ona faatino ai lenei mea, o le amanaia lea e pei ona faia e isi uma e faapea, e manaomia e ē ua matutua le alofa ma le faamautinoa atu pea i ai o lena alofa​—e masani ona matuā mananao mai i ai. I le pei o i tatou uma lava, latou te mananao e faatāuaina i latou. Latou te mananao ina ia latou lagona o loo aogā lo latou soifua mai.

3. E mafai faapefea ona tatou ava atu i mātua ma mātua o o tatou mātua?

³ O lea la, e mafai ona tatou ava atu i o tatou mātua, ma mātua o o tatou mātua e ala i le faailoa atu ia i latou, e tatou te alolofa ia i latou. (1 Korinito 16:14) Pe afai tatou te lē o nonofo faatasi ma o tatou mātua, e tatau ona tatou manatua, o lo tatou talatalanoa soo atu ia i laua e mafai ona telē se uigā ia i laua. O se tusi e faafiafia atu i ai, se telefoni atu i ai, po o le asiasi atu i ai e matuā telē se sao i lo la olioli. O Miyo, o lē e nofo i Iapani, na tusi mai o ia ina ua 82 tausaga o lona soifuaga e faapea: “E fai mai laʻu tama teine [o lana tane o se ovasia faimalaga] ia te au: ʻTinā, faamolemole ia tatou “faimalaga” faatasi.’ Na te aumaia ia te au igoa o faapotopotoga ma numera o telefoni e maua i ai laua i lea vaiaso ma lea vaiaso. E mafai ona ou suʻe i laʻu faafanua ma faapea ifo: ʻLea la. O ī lea ua la iai nei!’ Ou te faafetai pea ia Ieova mo le faamanuiaga o loʻu mauaina o lenei teine.”

4. Na faapefea e le uputuu faalotu a Iutaia ona uunaia ai le lē alofa atu i mātua ua matutua?

⁴ Pe e mafai ea e le ava atu o se tasi i ona mātua ona aofia ai foi le tausia o o la manaoga faaletino? Ioe. O le mea masani lena. I le vaitaimi o Iesu, sa faasilisilia ai e taʻitaʻi lotu Iutaia le uputuu e faapea, pe afai ua faalauiloa atu e se tagata e faapea o ana tupe po o ana mea totino ua avea o “se meaalofa ua tuuina atu i le Atua,” sa saʻoloto la o ia mai le tiute tauave o le faaaogaina o na mea e tausia ai ona mātua. (Mataio 15:3-6, NW) Pagā se  lē alofa! O le mea moni, o na taʻitaʻi lotu sa latou uunaia tagata ina ia aua neʻi ava atu i o latou mātua ae ia ʻinoʻino atu ia i latou e ala i le faafitia ma le manatu faapito o o latou manaoga. Aua lava neʻi o tatou mananao e faia lena mea!​—Teuteronome 27:16.

5. E ui lava i sauniuniga ua faia e faiga malo a nisi atunuu, ae aisea e aofia ai i nisi taimi i le ava o se tasi i ona mātua, le tuuina atu o fesoasoani tau tupe?

⁵ I le tele o atunuu i aso nei, o polokalame a le malo mo le tausia o tagata lautele, ua saunia ai mea mo manaoga faaletino o tagata matutua, e pei o meaʻai, lavalava, ma fale. E lē gata i na mea, atonu foi ua mafai e tagata matutua lava latou ona faaputu ese ni alāmanuia mo i latou pe a matutua. Peitai afai e uma nei sauniuniga, pe mautinoa foi le lē lava, ia ava la fanau i o latou mātua e ala i le faia o mea latou te mafaia e faamalieina ai manaoga o mātua. O le mea moni, o le tausia o mātua ua matutua o se faamaoniga lea o le tuutoina atu i le Atua, o lona uiga, o le tuutoina atu o se tasi ia Ieova le Atua, o Lē na Amataina le faatulagaga o le aiga.

6. O ā ni sauniuniga mo le nonofo faatasi ua faia e nisi ina ia mafai ai ona tausia manaoga o o latou mātua?

⁶ E toatele fanau matutua ua latou tausia manaoga o o latou mātua ua ʻapoia i maʻi, i le alofa ma le faataulagaina totino. O nisi ua latou aumai o latou mātua i o latou fale ma latou nonofo faatasi, po o le ō atu e nonofo faalatalata i fale o mātua. O isi ua foi mai e toe nonofo ma o latou mātua. E masani lava, o na faatulagaga ua faamaonia le avea o se faamanuiaga i mātua ma le fanau.

7. Aisea e lelei ai ona aua neʻi faatopetope naʻuā i le faia o filifiliga e faatatau i mātua ua matutua?

⁷ Peitai i nisi taimi, e lē iu ai i se lelei na gaoioiga. Aisea? Atonu pe ua faatopetope naʻuā le faia o filifiliga pe ua na ona faavae aʻe foi i ni faalogona ootia. Ua lapatai mai ma le poto le Tusi Paia: “O le ua mafaufau, ua faautauta o ia i lona ala.” (Faataoto 14:15) Mo se faaaoaoga, seʻi faapea  o loo faafaigata i lou tinā matua ona nofo na o ia ma ua e manatu ai atonu e aogā mo ia ona sau tou te nonofo faatasi. I le mafaufau ma le faautauta i ou ala, atonu o le a e iloiloina ai vala nei: O ā ona manaoga patino? Po o iai ni auaunaga mai faalapotopotoga mo fesoasoani, po o ni fesoasoani mai le malo, o ofoina mai ai se isi vaifofo talafeagai? Po o manao ea o ia e sau tou te nonofo? Afai e manao, o ā itu o le a aafia ai lona olaga? Pe o le a ia tuua ai ea ana uo? O le a faapefea i lenei mea ona aafia ai ona faalogona ootia? Pe ua uma ea ona e talanoaina ma ia nei vala? O le a faapefea i lena gaoioiga ona aafia ai oe, o lau paaga, ma lau fanau? Pe afai e manaomia e lou tinā le tausiga, o ai o le a faatinoina lena tausiga? Pe e mafai ea ona lagolago mai isi i le tiute tauave? Pe ua uma ea ona tou talanoaina le mataupu ma i latou uma o ē e aafia moni ai?

8. O ai e mafai ona tou talanoa atu i ai pe a faia ni filifiliga i le auala e fesoasoani ai i o outou mātua ua matutua?

⁸ Talu ai o le tiute tauave mo le tausiga e aofia ai le fanau uma o loo i le aiga, atonu la e atamai ona faia se talanoaga a le aiga ina ia mafai e tagata uma ona faia se sao i le faia o faaiuga. Atonu foi e aogā le talanoa atu i toeaina o le faapotopotoga Kerisiano po o uo o ē ua fesagai ma tulaga faapena. Ua lapatai mai le Tusi Paia: “E faaleaogaina mafaufauga pe a leai se filifiliga; a e faatumauina i le toatele o faipule.”​—Faataoto 15:22.

9, 10. (a) E ui lava ina faasolosolo matua lo latou soifuaga, ae o le ā le itu e ao ona manatunatu i ai e faatatau i ē ua matutua? (e) E tusa lava po o ā laasaga ua faia e se tamaitiiti ua matua e fesoasoani ai i ona mātua, ae o le ā e tatau pea ona ia tuuina atu ia i laua?

⁹ O le ava i o tatou mātua ua matutua e manaomia ai le iai o lagona māfana ma le loto malamalama. A o aumaia e le soifuaga matua ni āuga matuia, atonu o le a atili faafaigata mo ē matutua ona savavali, tausami, ma manatuaina mea. Atonu la te manaomia se fesoasoani. E masani  ona soona popole naʻuā le fanau i le saogalemu o o latou mātua, ma taumafai ai e faia ni faatonuga. Peitai o ē ua matutua o i laua o ni tagata matutua ua loa tausaga o faateleina lo la atamai ma le poto masani, ua loa tausaga o la tausia i laua lava ma faia a laua lava filifiliga. Atonu o loo mātaulia ma faaaloalogia i laua i le la matafaioi o le avea ma mātua ma ni tagata matutua. O mātua o ē manatu ua tatau ona puleaina o la olaga e le la fanau e oo ina mafatia pe feita. O nisi e matuā feita ma tetee mai i ni mea atonu la te manatu i ai o ni taumafaiga ina ia fāoa lo la tulaga tutoatasi.

¹⁰ E leai ni vaifofo faigofie i na faafitauli, peitai o se agalelei le faataga o mātua ua matutua ina ia tausia i laua lava ma fai a laua lava filifiliga i le tele la te mafaia. O se mea atamai le aua neʻi faia ni filifiliga i ni mea e sili ona lelei mo o outou mātua e aunoa ma le muai talanoa atu ia i laua. Atonu ua la lē toe gafatia le tele o mea ona ua matutua. Ae ia faataga i laua e faatino pea lo la tulaga tutoatasi o loo iai i se tele la te mafaia. Atonu tou te iloa ai, o le itiiti o le tou taumafai e pulea olaga o o outou mātua, o le sili atu lea ona lelei ai o a outou faiā ma i laua. O le a sili atu ona la fiafia, ma e faapena foi ia te outou. E tusa lava pe talafeagai ona tausisia nisi o mea mo lo la lelei, ae o le ava i o outou mātua e manaomia ai ona tuu atu ia i laua le mamalu ma le faaaloalo ua onomea ona la maua. Ua fautua mai le Afioga a le Atua: “Ia e tulai atu i luma o le ua ulu sinā, ia e ava foi i luma o le toeaina.”​—Levitiko 19:32.

11-13. Pe afai sa lē lelei le faiā a se tamaitiiti ua matua ma ona mātua i taimi ua mavae, e mafai la faapefea ona ia taulimaina pea le luʻi o le tausia o i laua i o la soifuaga matutua?

¹¹ O nisi taimi o le faafitauli e fetaiai ma fanau matutua i le ava atu i o latou mātua ua matutua, e aofia ai le faiā lea sa iai ia i latou ma o latou mātua a o avea i latou ma tamaiti. Atonu sa uiga lē faauō ma lē alofa le tou tamā,  sa pulepuletutū ma soona inainā le tou tinā. Atonu o loo tou lagona pea le lē fiafia, le ita, po o le tiga ona sa lei avea i laua ma ni mātua ia na tou mananao ina ia la iai. Pe e mafai ea ona outou foia na lagona? *

¹² Ua faamatala mai e Basse, o lē na ola aʻe i Finilani e faapea: “Sa avea loʻu tamāfai o se leoleo i le vaega a Nazi i Siamani. Sa itaitagofie ma oo ai lava ina matautia o ia. E tele taimi na te fasiina ai loʻu tinā a o pupula i ai oʻu mata. I se tasi taimi ina ua ita o ia ia te au, na ia sasau mai lona fusipaʻu ma pasasa tonu i oʻu foliga le talauga o le fusipaʻu. Na matuā taia malosi ai aʻu ma ou paʻū ifo ai i luga o le moega.”

¹³ Peitai, sa iai nisi uiga e ese mai o le tamā. Ua fai mai atili Basse: “Ae i le isi itu, o ia o se tagata sa galue mamafa ma sa matuā tinoū o ia i le tausia o le aiga i le tulaga faaletino. E lē taitai ona ia faaalia mai ia te au se alofa faatamā, peitai na ou iloa sa faamanuʻalia ona faalogona ootia. Na tuliesea o ia e lona tinā a o itiiti lava. Sa ola aʻe lava o ia e faamisa ma ulu atu ai i le taua ina ua tama talavou. Sa iai sina oʻu malamalama ma sa ou lē tuuaʻia ai o ia. Ina ua ou matua ma ua amata ona maʻi loʻu tamā, sa ou manao e fesoasoani atu ia te ia i le tele ou te mafaia seia oo lava i lona maliu. Sa lē faigofie, peitai sa ou faia le mea na ou mafaia. Sa ou taumafai ina ia avea o se atalii lelei ia te ia seia oo ina maliu, ma ou te manatu na ia taliaina mai aʻu i le tulaga lea.”

14. O le ā le mau e faatatauina i tulaga uma lava, e aofia ai tulaga na e tutupu aʻe i le tausiaina o mātua ua matutua?

¹⁴ I tulaga o aiga, e pei ona iai i isi mataupu, e faatatauina ai le fautuaga a le Tusi Paia e faapea: “Ia oofu outou i le alofa mutimuti vale, ma le agalelei, ma le loto maulalo, ma le agamalu, ma le onosai, faapei o e ua filifilia e le Atua, o e ua paia ma ua alofaina; ia fefaapalepaleai,  ma ia fefaamagaloai outou, pe afai ua agaleagaina se tasi e se tasi; faapei ona faamagalo mai le Alii ia te outou, ia faapea foi outou.”​—Kolose 3:12, 13.

15. Aisea o se mafatiaga ai i nisi taimi le tausiaina o mātua?

¹⁵ O le tausia o se matua ua ʻapoia i maʻi o se galuega faigata, e tele matafaioi, e anoanoai tiute tauave, ma taimi uumi e aofia ai. Ae o le vaega e sili ona faigata, e masani lava o faalogona ootia. O se mafatiaga le vaai atu i ou matua ua fāi atu lo la malosi, lo la manatuaina o mea, ma o la tulaga tutoatasi sa iai. Ua faamatala mai e Sandy, o lē e sau mai Puerto Rico e faapea: “Sa avea loʻu tinā o  le faatumutumuga o lo matou aiga. O se itu e sili ona matuitui le vaai atu o loo mafatia mai o ia, ma tausi atu ia te ia. Muamua lava sa amata ona faanoʻunoʻu lana savali; sosoo ai ma lona manaomia o se tootoo, sosoo atu ai ma le faaaogā o se tootoo e fai vae e savali ma piipii i ai, sosoo ai loa ma le toso i le nofoa faataavalevale. Ina ua uma na mea, sa matuā faasolo lava ina leaga lona tulaga seia oo ina maliu. Sa aafia o ia i le kanesa o ponaivi ma na ia manaomia ai se tausiga faifai pea​—i ao ma po. Sa matou faataeleina o ia ma fafaga ma faitau atu tusi ia te ia. Sa matuā faigata tele​—ae maise lava i faalogona ootia. Ina ua ou iloa lava ua faasolo ina vāivai atu loʻu tinā, sa ou tagi ona o loʻu alofa tele ia te ia.”

16, 17. O le ā le fautuaga atonu e fesoasoani i lē o loo tausimaʻi ina ia paleni lelei ai pea ona manatu i mataupu?

¹⁶ Pe afai o le tulaga foi lena o loo oo ia te oe, o le ā e mafai ona e faia ina ia e manumalo mai ai? O le faalogo atu ia Ieova e ala i le faitauina o le Tusi Paia ma talanoa atu ia te ia e ala i le tatalo o le a matuā telē sona aogā ia te oe. (Filipi 4:6, 7) I se auala aogā, ia faamautinoa e paleni taumafa o loo e taumafaina ma taumafai ia lava se moe. O le faia faapea, o le a e oo ai i se tulaga lelei, e lē gata i faalogona ootia a e faapea foi i le tino, ina ia e tausia lelei ai lē o pele ia te oe. Pe atonu e mafai ona e fuafuaina e fai ma mālōlō i nisi o taimi mai au faasologa o aso taitasi. E tusa lava pe lē mafai ona faia ni faiga malologa uumi, ae atamai pea le faia o se faasologa mo ni taimi e mālōlō puupuu ai. Ina ia maua ni nai taimi e te mālōlō ai mai le tausia o le maʻi, atonu e mafai ona e fuafuaina mo se tasi na te vaaia i lena taimi lou matua o loo maʻi.

¹⁷ E lē o se mea fou mo ē o loo tausimaʻi i tagata matutua ona lē taulau ona latou faia nisi o mea sa tatau ona latou faia. Ae aua neʻi leaga ou faalogona ona o mea ua lē mafai ona e faia. I nisi o tulaga atonu e te manaomia ai ona tuu atu le tausiga o lē pele ia te oe ina ia tausia i falemaʻi mo tagata matutua. Pe afai o oe lea e tausia le maʻi, ia faatalitalia ni mea e talafeagai ona e faatalitalia.  E tatau ona e faapaleniina lelei e lē gata o manaoga o ou mātua, ae faapea foi i manaoga o lau fanau, o lau paaga, ma ou lava foi manaoga.

18, 19. O le ā le folafolaga mo se lagolagosua ua faia e Ieova, ma o le ā le mea na tupu e faaalia ai na te tausisia pea lenei folafolaga?

¹⁸ E ala mai i lana Afioga, le Tusi Paia, ua saunia ai ma le alofa e Ieova ni taʻiala e mafai ona telē sona fesoasoani i se tagata i le tausia o ona mātua ua matutua, ae ua lē na o le pau lena o le fesoasoani ua ia saunia. Na tusi le faisalamo ina ua faagaeeina e faapea: “E latalata mai Ieova ia i latou uma o e valaau ia te ia . . . e faafofoga foi o ia i la latou alaga atu, ma faaolaina i latou.” O le a faasaoina, pe faaolaina e Ieova ona tagata faamaoni ina ia sao mai e oo lava i tulaga e sili ona faigata.​—Salamo 145:18, 19.

¹⁹ Na iloaina e Myrna, o lē nofo i Filipaina, lenei mea ina ua ia tausia lona tinā lea sa matuā lē toe aogā ona o le maʻi o le pē atoa o le tino (stroke). Ua tusi mai Myrna: “E leai se mea e sili atu ona mafatia ai nai lo le vaai atu i lē pele ia te oe o loo puapuagatia mai, e lē o mafai ona ia taʻu maia ia te oe po o ā mea o loo logo tiga i ai. Sa pei lava o loo vaai atu a o faasolo ina malemo ifo o ia, ma sa leai se mea e mafai ona ou faia i ai. O le tele o taimi ou te tootuli ifo ma taʻu atu ia Ieova le tele o loʻu vāivai na iai. Sa ou alaga atu e pei ona faia e Tavita, o lē na augani atu ia Ieova ina ia utu ona loimata i se fagu ma manatua mai o ia. [Salamo 56:8] Ma e pei ona folafola mai e Ieova, na ia foai mai ia te au le malosi sa ou manaomia. ʻNa oo ina avea Ieova o se lagolagosua mai ia te au.’”​—Salamo 18:18.

20. O ā folafolaga a le Tusi Paia e fesoasoani atu ai i ē o loo tausimaʻi ina ia saʻo ai pea la latou vaai atu i le lumanai, e tusa lava pe oo ina maliu lē o loo latou tausia?

²⁰ Ua taʻua e faapea o le tausia o mātua ua matutua o se “tala e leai sona iuga fiafia.” E tusa lava po o ā ni taumafaiga e sili ona lelei i le avatuina o le tausiga, ae oo lava ina maliliu ē ua matutua, e pei ona oo i le tinā o Myrna.  Peitai o i latou o ē faatuatua ia Ieova ua latou iloa, o le oti e lē o le iuga lea o le tala. Na faapea mai le aposetolo o Paulo: “O loo ia te au le faamoemoe i le Atua . . . o le a toe tutū mai e ua amiotonu atoa ma e ua amioletonu.” (Galuega 24:15) O i latou ua motusia le mafutaga ma mātua ua matutua ona o le oti, ua faamafanafanaina i le faamoemoe o le toetu, faatasi ai ma le folafolaga i se lalolagi fou matagofie ua faia e le Atua, lea o le a “leai foi se toe oti” e maua ai.​—Faaaliga 21:4.

21. O ā iuga lelei e maua mai le ava atu i mātua ua matutua?

²¹ E iai i auauna a le Atua se faaaloalo loloto mo o latou mātua, e tusa lava pe ua faasolo ina matutua nei mātua. (Faataoto 23:22-24) Latou te ava atu i ai. O le faia faapea, ua latou tofo ai i mea na fai mai ai le faataoto faagaeeina e faapea: “E fiafia lou tamā ma lou tinā; e olioli lava le na fanau mai oe.” (Faataoto 23:25) Ae o le sili o na mea uma, o i latou e ava i o latou mātua ua matutua ua latou faafiafiaina foi le finagalo o Ieova le Atua ma ava atu ia te ia.