1, 2. O ā luʻi ua fesagaʻi ma le toʻatele o mātua na tuua o latou aiga ina ia faigaluega i isi atunuu, a ua toe foʻi mai? (Tagaʻi i le ata i luga aʻe o le matua.)

UA TAʻUA e Enoka: * “Sa ou tuua loʻu aiga ae alu i se isi atunuu ma faigaluega ai i se galuega lelei, ma sa tele aʻu tupe na maua ai. Peitaʻi, ina ua ou suʻesuʻeina le Tusi Paia ma Molimau a Ieova, na ou iloa ai e iai loʻu tiute tauave e sili ona tāua e tatau ona fai. O le tausia lea o loʻu aiga i le itu faaleagaga faapea le itu faaletino. O lea na ou toe foʻi ai loa i loʻu aiga.”​—Efe. 6:4.

² Ina ua toe faatasi Enoka ma lona aiga, sa ia iloa ua ia faafiafiaina Ieova. Peitaʻi, e leʻi faigofie ma sa umi se taimi na manaʻomia ona toe faaleleia ai le mafutaga ma lona aiga. Sa fesagaʻi foʻi o ia ma le luʻi o le tausia o lana avā ma le fanau i se vaipanoa e lē lelei le tamaoaiga. O le a faapefea ona ia tausia lona aiga? Po o le a fesoasoani le faapotopotoga iā te ia?

3. O ā aafiaga i le fanau pe a nofo se tasi o latou mātua i se isi atunuu?

³ Ua taʻutino mai Enoka: “Ua ou iloa sa ou lē amanaʻia si aʻu fanau a o latou matuā manaʻomia laʻu taʻitaʻiga ma loʻu alofa. Ou te leʻi faatasi ma i latou e faitau atu i ai tala o le Tusi Paia, tatalo  faatasi, pe opo ma taaalo ma i latou.” (Teu. 6:7) Ua faapea mai lona afafine matua o Ana: “Ou te leʻi lagona le saogalemu i le itu tau faalogona, ona e leʻi iai lo matou tamā i le fale. Ina ua toe foʻi mai, na pau a le mea na matou iloa o ona foliga ma lona leo. Sa leai se faalogona māfana pe a ia opoina aʻu.”

4. Aiseā e faigatā ai ona avea se tamā o se ulu lelei i lona aiga, pe afai e nofo ese mai iā i latou?

⁴ O le umi ona nofo ese o se tamā mai i lona aiga, o le atili faigatā foʻi lenā mo ia ona avea ma ulu o lona aiga. Ua faapea mai le avā a Enoka: “E lua matafaioi sa ou tauaveina. Sa avea aʻu ma tinā ma tamā, ma sa masani ona ou faia le tele o faaiʻuga mo le aiga. Ina ua toe foʻi mai Enoka, sa manaʻomia ona ou aʻoaʻoina le uiga o le gauaʻi faa-Kerisiano. E oo mai lava i le taimi nei, e iai nisi taimi e galo ai iā te aʻu o lea ua inei laʻu tane.” (Efe. 5:22, 23) Ua faapea mai Enoka: “Sa masani laʻu fanau teine i le fesili atu i lo latou tinā mo se faatagaga e fai ai ni mea. I le avea ai ma mātua, sa ma iloa e tatau ona tutusa la ma tali e fai atu i le ma fanau, ma e tatau ona ou taʻimua i se auala faa-Kerisiano.”

5. Na faapefea ona taumafai Enoka e toe faaleleia le latou mafutaga ma lona aiga ina ua toe foʻi mai, ma o le ā le iʻuga?

⁵ Sa taumafai Enoka e faia mea uma e na te mafaia, ina ia toe faaleleia ai lana faiā ma lona aiga ma toe faamalosia lo latou itu faaleagaga. Sa manaʻo o ia e aʻoaʻo i lana fanau le upu moni e ala i upu ma gaoioiga. Nai lo o le tau ina fai atu e alofa iā Ieova, ae e tatau ona faaalia atu lona alofa iā Ieova. (1 Ioa. 3:18) Pe sa faamanuia e Ieova taumafaiga a Enoka? Ua faapea mai Ana: “Na telē se aafiaga ina ua matou vāai atu i ana taumafaiga ina ia avea ma tamā lelei, ma toe māfana mai iā i matou. Sa matou matuā fiafia i le vaai atu o loo aapa atu i faaeaga i le faapotopotoga. Sa taumafai le lalolagi e tosina ese i matou mai iā Ieova. Ae na matou mātauina na taulaʻi atu o matou mātua i le upu moni, o lea na matou taumafai ai foʻi e faia faapea. Na taʻutino mai e lo matou tamā e lē toe alu ese, ma na ia faia lava faapea. Ana faapea na toe alu ese, semanū faapenei ou te lē o iai i le faalapotopotoga a Ieova.”

6. O le ā le lesona na aʻoaʻoina e nisi mātua i le taimi o le taua i vaipanoa e taʻua o Balkans?

⁶ Ua faaalia mai i faamatalaga a nisi, a o faagasolo le taua i ni vaipanoa i Europa e taʻua o Balkans, sa fiafia fanau a nisi o Molimau a Ieova sa nonofo ai i inā, e ui lava i tulaga faigatā. Aiseā? Sa lē mafai ona toe ō mātua e faigaluega, ae sa nonofo i le fale, taaalo, talanoa ma suʻesuʻe faatasi le Tusi Paia ma a latou fanau. O le ā le lesona? E sili atu ona manaʻomia e fanau o latou mātua nai lo o tupe po o meaalofa. O le pogai lea ua taʻua ai i le Afioga a le Atua, o le a maua e fanau aogā pe a uaʻi atu i ai mātua ma aʻoaʻo i latou.​—Faata. 22:6.

7, 8. (a) O le ā le tulaga atonu e faateʻia ai nisi mātua ina ua toe foʻi mai i o latou aiga? (e) E faapefea ona toe faaleleia e mātua a latou faiā ma fanau?

⁷ Atonu e faateʻia nisi mātua pe a toe foʻi mai i o latou aiga. Ua tetee pe lē ano mai i ai a latou fanau. Atonu e faapea atu le matua: “Aiseā tou te lē lotofaafetai ai mo faataulaga na ou faia mo outou?” Peitaʻi, atonu ua māfua ona lē tali lelei mai faapea fanau, ona na alu ese le matua. O le ā e faia e se matua ina ia toe faaleleia ai le faiā i le aiga?

⁸ Ia ōle atu iā Ieova e fesoasoani mai ina ia e malamalama i faalogona moni lava o lou aiga, ma faaali atu iā i latou lou manatu mamafa. Pe a uma, ona talanoa atu lea i lou aiga. I lenā talanoaga, ia taʻutino atu ma talia o oe le isi pogai o le faafitauli. E telē foʻi le aogā o le faatoese atu. Pe a mātauina e lau paaga ma lau fanau o loo e taumafai pea e faaleleia le faafitauli, o le a latou iloa ai i inā lou faamaoni. Pe afai e te onosaʻi ma lē faavaivai, o le a amata ona toe alolofa ma faaaloalo lou aiga iā te oe.

9. Aiseā e tatau ai ona tatou lotomalilie i mea e manaʻomia moni lava i le olaga?

⁹ Na tusi le aposetolo o Paulo, afai ua lē mafai e Kerisiano matutua ona tausia o latou manaʻoga, e tatau i a latou fanau ma fanau a fanau ona fesoasoani iā i latou. Peitaʻi, ua fautua mai foʻi Paulo iā i tatou uma, ia lotomalilie i mea e tatou te manaʻomia moni lava i le olaga, e pei o meaʻai, lavalava ma fale. E lē tatau ona tatou taumafai e saʻili nisi meafaitino po o ni tupe se tele. (Faitau le 1 Timoteo 5:4, 8; 6:6-10.) Ina ia tausia e se Kerisiano lona aiga, e lē manaʻomia ona ia saʻilia ni tamaoaiga faaletino i lenei lalolagi, lea ua lē o toe umi ae mavae atu. (1 Ioa. 2:15-17) E lē tatau ona avea “le malosi taufaasesē o le ʻoa” po o le “popole i mea o le olaga nei,” ma pogai e lē ʻtaofimau ai o tatou aiga i le ola moni,’ i le lalolagi fou amiotonu a le Atua.​—Mare. 4:19; Luka 21:34-36; 1 Timo. 6:19.

10. Aiseā e atamai ai ona ʻalofia le faia o ni aitalafu?

¹⁰ E silafia e Ieova e tatou te manaʻomia ni tupe. Peitaʻi e lē mafai e tupe ona fesoasoani pe puipuia i tatou, e pei ona mafai e le atamai mai iā Ieova. (Fai. 7:12; Luka 12:15) O le tele o taimi e lē iloa e tagata e tele tupe e faaalu pe a siitia atu i se isi atunuu e faigaluega ai, ma e lē mautinoa pe taunuu atu loa maua ni tupe. O le mea moni, e iai tulaga e matuā lamatia ai. O le toʻatele o ē na tuua o latou aiga, e toe foʻi mai ua faateteleina aitalafu. Nai lo o le saʻoloto e auauna atu iā Ieova, ae ua iʻu ai ina auauna atu i ē o loo latou nofo aitalafu ai. (Faitau le Faataoto 22:7.) O lea, o le auala atamai lava, ia ʻalofia le faia o ni aitalafu.

11. E faapefea i le fuafua lelei o le faasoasoaina o tupe ona fesoasoani i aiga?

¹¹ Sa iloa e Enoka, ina ia taulau lana faaiʻuga e nonofo pea ma lona aiga, e tatau ona ia faautauta i le auala e faaaogā ai tupe. Sa la fuafua lelei ma lana avā le faasoasoaina o a latou tupe, i mea e latou te manaʻomia moni lava. O le mea moni e lē o toe tele ni a latou tupe e pei o le taimi muamua. Ae sa saosaolaumea i latou uma ma e leʻi faaaluina tupe i mea e lē manaʻomia. * Ua faapea mai Enoka: “O se faataʻitaʻiga, sa lē toe aʻoʻoga laʻu fanau i aʻoga tumaʻoti, ae ua aʻoʻoga i aʻoga a le malo.” Sa latou tatalo ma lona aiga ia maua sana galuega e lē faalavelavea ai la latou faasologa faaleagaga. Na faapefea ona tali mai Ieova i a latou tatalo?

12, 13. (a) O le ā na faia e Enoka ina ia tausia ai lona aiga? (e) Na faapefea ona faamanuia Ieova i ana taumafaiga ia faafaigofie le olaga?

¹² Ua faapea mai Enoka: “I uluaʻi tausaga e lua, sa toetoe ina a lē lava tupe e tausi ai lo matou aiga. Sa faasolo ina faaitiitia la matou tupe lea na teu a o oʻu faigaluega i atunuu mamao. Sa lē lava si oʻu tamaʻi totogi na maua mo a matou tupe faaalu, ma na ou matuā lēlavā lava. Peitaʻi, na mafai lava ona matou auai i sauniga uma ma ō faatasi i le talaʻiga.” Sa filifili Enoka e na te lē toe taliaina so o se galuega e nonofo valavala ai ma lona aiga, mo ni masina po o ni tausaga. Ua ia taʻua: “Nai lo o lea, sa ou aʻoaʻoina e fai so o se galuega. Auā a misi mai i le isi galuega, ae o loo mafai ona ou faia se isi galuega.”

¹³ Talu ai e umi se taimi na totogi ai e Enoka ana aitalafu, e telē la se tupe tului sa tatau ona ia totogiina i le tupe na ia aitalafuina. Peitaʻi, na lotomalie o ia e faia faapea ina ia mafai ona latou auauna faatasi ma lona aiga iā Ieova. Ua faapea mai Enoka: “E tusa ma le 90 pasene ua faaitiitia ai laʻu tupe ua maua i le taimi nei, nai lo o laʻu tupe sa maua i atunuu i fafo. Ae e matou te lē o fia aai. ʻE lē o faapuupuuina le aao o Ieova,’ ma na matou filifili e paeonia sauatoa.” E leʻi umi ae faaleleia le tulaga tau tamaoaiga i lo latou vaipanoa, ma ua faafaigofie ai ona tausia lona aiga.​—Isa. 59:1.

14, 15. (a) O le ā e fai e se aiga pe a mananaʻo o latou tauaiga iā i latou e faamuamua meafaitino i lo o mea faaleagaga? (e) O le ā e ono iʻu i ai pe a tatou faataatia se faaaʻoaʻoga lelei?

¹⁴ O nisi vaipanoa e manatu tagata e tatau ona latou avatu ni tupe ma meaalofa i tauaiga ma uō. Ua taʻua e Enoka: ʻO se vaega o la matou aganuu, ma e matou te fiafia e foaʻi mea mo isi. Peitaʻi, e iai le mea e gata mai ai. Ou te faailoa atu ma le faautauta i oʻu tauaiga, o le a ou avatu le mea ou te mafaia, e aunoa ma le lafoaʻia o manaʻoga o loʻu aiga, ma la matou faasologa faaleagaga.’

¹⁵ O nisi tauaiga atonu e lē fiafia i se tasi e musu e malaga i se isi atunuu e faigaluega ai, po o se tasi ua filifili e toe foʻi mai i le aiga. E latou te ono taʻua o ia e lē alofa, ona e latou te faatalitalia o ia e tatau ona saʻilia tupe e tausia ai le aiga. (Faata. 19:6, 7) Ua faapea mai Ana afai e filifili lo latou aiga e faamuamua le tapuaʻiga iā Ieova nai lo o tupe, atonu o le a iloa ai e o latou tauaiga le tāua tele o Ieova iā i latou. Ae afai e lē faia faapea, o le a lē iloa e o latou tauaiga le tāua o mea faaleagaga iā i latou.​—Faatusatusa i le 1 Peteru 3:1, 2.

16. (a) E mafai faapefea ona ʻfaasesēina se tasi i ona lava manatu sesē’? (Iako. 1:22) (e) O ā ituaiga o filifiliga e faamanuia mai i ai Ieova?

¹⁶ Na tuua e se tuafafine lana tane ma lana fanau, ae alu atu e faigaluega i se isi atunuu. Ina ua taunuu, sa ia faapea atu i le ʻautoeaina: “E tele ni faataulaga sa matou faia ina ia ou sau ai i inei. Sa oo lava foʻi ina faamavae laʻu tane mai le avea ma toeaina. O lea, ou te faamoemoe o le a faamanuia mai Ieova i lenei gaoioiga ua fai.” E faamanuia mai Ieova i taimi uma i filifiliga e faavae i le faatuatua iā te ia. Peitaʻi, e faapefea ona ia faamanuia i se filifiliga e feteenaʻi ma lona finagalo, aemaise lava pe afai e lafoaʻia ai se faaeaga faaleagaga e aunoa ma se māfuaaga tatau?​—Faitau le Eperu 11:6; 1 Ioane 5:13-15.

17. Aiseā e tatau ai ona saʻili mo le taʻitaʻiga a Ieova a o leʻi faia ni filifiliga, ma e faapefea ona tatou faia faapea?

¹⁷ Ia saʻili mo le taʻitaʻiga a Ieova a o leʻi faia sau filifiliga e mulimuli ane e toe salamō ai. Ia tatalo mo le agaga paia, atamai ma le taʻitaʻiga. (2 Timo. 1:7) Ia fesili ifo iā te oe lava: ʻO le ā le tele o faataulaga o le a ou faia ina ia  mafai ai ona ou auauna iā Ieova? Po o le a ou faalogo i lana faatonuga ia nonofo faatasi ma loʻu aiga, e tusa lava pe e ono faaitiitia ai lo matou tulaga tau tamaoaiga?’ (Luka 14:33) Ia talosaga atu i toeaina mo ni fautuaga mai le Tusi Paia, ma ia mulimuli i na fautuaga. O le faia faapea, ua faaalia ai lou maufaatuatuaina o le folafolaga a Ieova, e fesoasoani mai iā te oe. E lē faia e le ʻautoeaina au filifiliga, ae e latou te fesoasoani iā te oe ia faia ni filifiliga e iʻu ai i le fiafia.​—2 Kori. 1:24.

18. (a) O ai e iai le tiute tauave o le tausia o le aiga? (e) O le ā e tatou te faia ina ia fesoasoani atu ai?

¹⁸ Ua tuu mai e Ieova i le ulu o le aiga le “avega” tauave o le tausia o lona aiga i aso taʻitasi. E tatau ona tatou faamālō atu ma tatalo mo ē o loo faatinoina lenā tiute tauave, e aunoa ma le tuua o a latou paaga ma fanau, e ui lava e iai luʻi ma e faigatā ona faia faapea. E lē gata i lea, pe a tutupu mala faalenatura po o ni tulaga tau soifua mālōlōina e leʻi faatalitalia, o i inā e tatou te maua ai le avanoa e faamaonia atu ai lo tatou alolofa mo nei uso faamaoni. (Kala. 6:2, 5; 1 Pete. 3:8) Pe e mafai ona e fesoasoani atu i le itu tautupe pe a iai se mea e tupu faafuaseʻi, pe fesoasoani i se uso Kerisiano e saʻili sana galuega i le vaipanoa o loo nofo ai? Afai e mafai, e ono lē manaʻomia la ona latou tuua o latou aiga ina ia saʻili ni galuega i se isi vaipanoa.​—Faata. 3:27, 28; 1 Ioa. 3:17.

19, 20. Aiseā e mautinoa ai e Kerisiano o le a fesoasoani mai Ieova iā i latou?

¹⁹ Ua faalaeiau mai le Tusi Paia: “Ia aunoa o outou olaga ma le manaʻo tele i tupe, a ia outou lotomalilie i mea ua iai iā te outou. Auā na fetalai o ia [le Atua]: ʻOu te lē tuua lava oe, ma ou te lē tuulafoaʻia lava oe.’ Ia tatou lototetele ma faapea atu: ʻO Ieova o loʻu fesoasoani ia; ou te lē fefe lava. O le ā la se mea e mafai ona faia e tagata iā te aʻu?’” (Epe. 13:5, 6) E faapefea ona tatou faia faapea?

²⁰ Ua taʻua e se uso ua leva ona toeaina i se atunuu tauatiaʻe: “E masani ona fai mai tala a tagata i le fiafia o Molimau a Ieova. E latou te mātauina foʻi, e oo lava i Molimau a Ieova e matitiva, e lelei o latou lavalava ma maua mea e latou te manaʻomia.” E ōgatusa lenei faamatalaga ma le folafolaga a Iesu i ē e latou te faamuamua le Malo. (Mata. 6:28-30, 33) E alofa Ieova iā te oe, ma e finagalo i le mea e sili ona lelei mo oe ma lau fanau. Ua taʻua i le 2 Nofoaiga a Tupu 16:9: “E silasila solo fofoga o Ieova i le lalolagi uma, ina ia faaali atu lona malosi iā i latou e atoatoa o latou loto iā te ia.” Ua ia tuuina mai ana poloaʻiga mo lo tatou lelei, e aofia ai poloaʻiga e faatatau i le olaga faaleaiga ma manaʻoga faaletino. Pe a usitaʻia na poloaʻiga, ua faaalia ai lo tatou alolofa ma le maufaatuatuaina o ia. Ua faapea mai le 1 Ioane 5:3: “O le alofa lenei i le Atua, ia tatou tausi i ana poloaʻiga, ma e lē mamafa ana poloaʻiga.”

21, 22. Aiseā e te maumauaʻi ai e maufaatuatuaina Ieova?

²¹ Ua faapea mai Enoka: “Ua ou iloa e lē mafai ona toe maua le taimi lea na matou nonofo valavala ai ma laʻu avā ma le ma fanau, ae ou te lē o toe mafaufau i lenā taimi. O le toʻatele o tagata na matou faigaluega faatasi o loo mauʻoa, ae e lē o maua le fiafia ma o loo iai faafitauli ogaoga i o latou aiga. Peitaʻi, o lea e matuā fiafia lo matou aiga! E mataʻina le vaai atu i isi uso i lenei atunuu, o loo faamuamua pea mea faaleagaga i o latou olaga, e ui i le tulaga matitiva. O loo matou tofo uma lava i le moni o le folafolaga a Iesu.”​—Faitau le Mataio 6:33.

²² Ia lototele! Ia filifili e usitaʻi iā Ieova ma maufaatuatuaina o ia. Ia uunaʻia oe i le alofa iā Ieova, lau paaga faaipoipo ma lau fanau, ina ia faataunuu ai lou tiute tauave faaleagaga i lou aiga. O le iʻuga, o le a avea ai Ieova ma ou Fesoasoani.