1, 2. E faapefea i le auala na tatou ola aʻe ai ma lo tatou siʻomaga ona aafia ai i tatou?

O I TATOU uma lava e iai le aafiaga o le auala ma le siʻomaga na tatou ola aʻe ai i o tatou olaga. E aofia ai meaʻai tatou te fiafia ai, o o tatou laʻei ma le auala e gaoioi ai. Aiseā? O se tasi o māfuaaga, e tatou te aafia mai tagata o loo tatou ola faatasi ma mea e tutupu i o tatou olaga.

² Peitaʻi e iai mea e sili atu ona tāua nai lo o le filifilia o meaʻai ma o tatou laʻei. O se faataʻitaʻiga, e iai mea e tatou te manatu e talafeagai, ma mea foʻi e tatou te manatu i ai e lē talafeagai. O nisi o na mea e ono eseese ai manatu o tagata, ma o a tatou filifiliga e ono atagia mai ai uunaʻiga o o tatou lotofuatiaifo. Ua faapea mai le Roma 2:14, e “faia e tagata o nuu ese o mea e tusa ma le tulafono e ui e lē o iai i le tulafono.” Po o lona uiga a iai se mataupu e leai ni tulafono maʻoti mai le Atua, e mafai ona tatou mulimuli i tapulaa na tatou ola aʻe ma masani ai?

3. O ā māfuaaga e lē tatau ai i Kerisiano ona mulimuli i tapulaa a le lalolagi?

³ E lua māfuaaga e lē tatau ai i Kerisiano ona faaaogā a latou lava auala i se mataupu, pe a leai ni tulafono maʻoti mai le Atua. Muamua, ua faamanatu mai e le Faataoto 16:25 e “iai le ala e tonu i le manatu o le tagata, a o lona taunuuga, o ala ia e oti ai.” O le tulaga lē lelei atoatoa, e lē mafai ai ona tatou taʻitaʻia i tatou lava i se tulaga atoatoa. (Faata. 28:26; Iere. 10:23) Lona lua, o Satani o le “atua o lenei faiga o mea a le lalolagi.” O loo ia pulea āʻega ma tapulaa a le lalolagi. (2 Kori. 4:4;  1 Ioa. 5:19) O lea, pe a tatou fia maua faamanuiaga a Ieova ma lona finagalo malie, e manaʻomia ona utagia le fautuaga o loo i le Roma 12:2.​—Faitau.

4. O le ā o le a talanoaina i lenei mataupu?

⁴ O le a talanoaina i lenei mataupu ni manatu tāua mai le Roma 12:2. (1) Aiseā e manaʻomia ai ona “liliu” i tatou? (2) O le ā e aofia ai i le liliuina o i tatou? (3) E faapefea ona liliuina i tatou?

5. O ai na avatu i ai le fautuaga a Paulo o loo i le Roma 12:2?

⁵ O le tusi a Paulo i Roma i le 56 T.A., e leʻi avatua i ē lē talitonu po o tagata lautele. Peitaʻi na ia tusi atu i Kerisiano faauuina. (Roma 1:7) Na ia uunaʻia i latou ia liliu ma ʻaua le mulimuli i lenei faiga o mea a le lalolagi.’ O le “faiga o mea a le lalolagi” na aofia ai tapulaa, tū ma aga faapea faiga na iloa ai le emepaea o Roma. Na faaaogā e Paulo le faaupuga “aua le mulimuli,” e faailoa mai ai na iai pea nisi na aafia i lenā faiga o mea. O ā ituaiga o taaʻiga na aafia ai uso ma tuafāfine i tuā i lenā taimi?

6, 7. I aso o Paulo, aiseā na faigatā ai le avea ma Kerisiano i Roma?

⁶ O loo iai pea i Roma i aso nei toega o malumalu, tuugamau, maa faamanatu, malae, fale mataaga ma le tele o isi mea. O nisi o nei mea sa iai i tuā i le uluaʻi senituri. O nei toega e tatou te malamalama ai i le ituaiga soifuaga ma faiga faalotu sa iai i Roma anamua. E tatou te maua foʻi i tusi o talafaasolopito faamatalaga e faatatau i taaloga sauā, tuuga kariota, musika ma faafiafiaga. O nisi o na musika ma faafiafiaga na aofia ai faiga lē mamā. Na avea Roma ma taulaʻiga o fefaatauaʻiga, ma na tele avanoa e maua ai le tele o meafaitino.​—Roma 6:21; 1 Pete. 4:3, 4.

⁷ E ui i le tele o malumalu ma atua i Roma, peitaʻi e leʻi naunau tagata Roma e atiaʻe ni faiā faapitoa ma atua na latou tapuaʻia. Na faaautū a latou tapuaʻiga i tū ma aganuu, ma na avea o se vaega o o latou olaga i aso faisoo. O se faataʻitaʻiga, na iai a latou tū ma aga pe a fanau se pepe, o faaipoipoga ma maliu. Pe e mafai ona faaata i o tatou mafaufau luʻi na fesagaʻia e Kerisiano i Roma? O le toʻatele na ola aʻe ma auai i na tapuaʻiga. O lea, na manaʻomia ai ona matuā suia i latou ina ia avea ma Kerisiano moni, ma o lenā suiga e leʻi gata i le aso na latou papatiso ai.

8. Ua faapefea ona avea le lalolagi ma luʻi i Kerisiano i aso nei?

⁸ E pei o Roma anamua, o loo tatou fesagaʻia foʻi luʻi mai lenei lalolagi. O le  māfuaaga, ona o loo aafia mea uma i le agaga o le lalolagi. (Faitau le Efeso 2:2, 3; 1 Ioane 2:16.) O aafiaga i tuʻinanauga, mafaufauga, amioga ma mea e faatāua e le lalolagi i aso faisoo e lamatia ai se Kerisiano pe a aafia ai. O lea, e anoanoaʻi māfuaaga e tatau ai ona utagia le fautuaga, ina ia ʻaua le mulimuli i lenei faiga o mea a le lalolagi,’ ae ia tatou “liliu.” O le ā la e tatau ona tatou faia?

9. O ā suiga ua faia e le toʻatele ina ia agavaa ai mo le papatisoga?

⁹ E amata ona mafuta vavalalata se tasi iā Ieova, pe a ia suʻesuʻe ma faatatau mea ua ia aʻoaʻoina mai le Tusi Paia. Ua ia lafoaʻia faiga faalotu ma uiga sa iai muamua ae faataʻitaʻi iā Iesu. (Efe. 4:22-24) E tatou te fiafia e vaaia le faitau afe i tausaga taʻitasi, o loo agaʻigaʻi i luma ma agavaa mo le papatisoga o se faailoga o lo latou tuuina atu i le Atua. E mautinoa foʻi le faafiafiaina ai o le finagalo o Ieova. (Faata. 27:11) Peitaʻi, e manaʻomia ona tatou iloiloina pe e iai nisi mea e manaʻomia ona tatou faia.

10. E faapefea ona eseese le agaʻigaʻi i luma ma le liliuina o se tasi?

¹⁰ O le liliuina o se tasi e tele mea e aofia ai nai lo o le agaʻigaʻi i luma. O se faataʻitaʻiga, e mafai ona faaleleia se fale. Atonu ua sui le lanu, faafou faamalama ma faaleleia faitotoʻa. E ui ua sili atu ona manaia foliga o le fale, peitaʻi o le fale lava e tasi. Na faamatala e se tasi lomifefiloi, o le faaupuga “ia liliu” i le Roma 12:2, e aofia ai le faafouina po o le suia o mafaufauga e ala i le mana o le agaga paia. O lea, o le liliuina o se Kerisiano e lē na o le tuua o ni masaniga leaga, talanoaga ma amioga lē mamā. Talu ai e mafai foʻi e tagata e lē malamalama i le Tusi Paia ona faia na suiga. O lea, o ā mea e aofia i le liliuina o se Kerisiano?

11. O le ā le faamatalaga a Paulo e faatatau i mea e aofia i le liliuina o se tasi?

¹¹ Na tusi Paulo “ia liliu e ala i le suia o o outou mafaufau.” O le “mafaufau” e fesootaʻi atu i le auala e tatou te mafaufau ai. Peitaʻi i le Tusi Paia, e aofia ai foʻi mea e fiafia se tasi e mafaufau ai, o tatou uiga faaalia ma le auala e fefulifulisaʻi ai o tatou mafaufau. I le amataga o le tusi a Paulo i Roma, na ia taʻua ai tagata e iai “mafaufauga leaga.” O na tagata e ʻamiolētonu, amioleaga, manaʻo tele, faalēmataʻu, matauʻa, fasioti tagata, femisaaʻi, taufaasesē’ ma faia isi mea leaga. (Roma 1:28-31) O le māfuaaga lea na uunaʻia ai e Paulo auauna a le Atua na ola aʻe i siʻomaga faapena, ina “ia liliu” ma “suia o latou mafaufau.”

12. (a) O ā manatu o le toʻatele o tagata i aso nei? (e) Aiseā e mataʻutia ai na manatu mo Kerisiano?

 ¹² E faanoanoa ona ua siʻomia le lalolagi i aso nei i tagata e pei ona taʻua e Paulo. Ua latou manatu o se faiga tuai le mulimuli i taʻiala ma tapulaa, ma e lē tatau ona faamalosia isi e mulimuli i ai. Ua faataga foʻi e le toʻatele o faiaʻoga ma mātua a latou fanau e fai so o se mea e mananaʻo i ai. Ua aʻoaʻoina foʻi fanau e iai le aiā i le tagata e filifili ai le saʻo ma le sesē. Ua manatu foʻi le toʻatele o tagata lotu e fai so o se mea latou te manatu e fetaui, e aunoa ma le usitaʻi i le Atua ma ana tulafono. (Sala. 14:1) E mataʻutia tele nei manatu mo Kerisiano. A tatou lē mataala, e mafai ona tatou lē toe mulimuli ai i faatulagaga mai le faalapotopotoga a le Atua, ma faitio i mea e tatou te lē fiafia iai. Pe atonu e tatou te lē talia atoatoa foʻi fautuaga faale-Tusi Paia e faatatau i faafiafiaga, le faaaogāina o le Initaneti ma le tuliloaina o aʻoaʻoga maualuluga.

13. Aiseā e tatau ai ona iloilo totoʻa i tatou lava?

¹³ Ina ia tatou lē aafia i manatu o le lalolagi, e tatau ona iloilo totoʻa o tatou faalogona, sini ma mea e tatou te faatāuaina. O na vala atonu e lē mafai ona iloa mai e tagata. Atonu e faamālō mai nisi i suiga o loo tatou faia. Peitaʻi, e na o i tatou lava e mafai ona iloa po o tatou faatagaina moni le Tusi Paia e faaauau ona suia i tatou.​—Faitau le Iakopo 1:23-25.

14. O le ā e fesoasoani iā i tatou i le faia o suiga manaʻomia?

¹⁴ O le liliuina o se tasi e aofia ai le tagata i totonu, o lea e manaʻomia ai ona pāʻia o tatou loto. O le ā e fesoasoani iā i tatou e faia faapea? O le suʻesuʻeina o le Tusi Paia, e tatou te iloa ai po o le ā e manaʻomia e Ieova mai iā i tatou. O le auala e tatou te gaoioi ai e ōgatusa ma mea ua tatou aʻoaʻoina, e iloa ai tulaga moni o o tatou loto. E tatou te iloa ai foʻi suiga e tatau ona faia ina ia ola ai e ōgatusa ma le ʻfinagalo lelei atoatoa o le Atua.’​—Roma 12:2; Epe. 4:12.

15. O le ā le iʻuga pe a faatonutonuina i tatou e Ieova?

¹⁵ Faitau le Isaia 64:8. E tāua tele le manatu na taʻua e le perofeta o Isaia. O i tatou o omea a o Ieova o le Fai Ipu Omea. E lē suia e Ieova i tatou i le tulaga faaletino, pe a ia faatonutonuina i tatou. Peitaʻi e suia e Ieova o tatou tagata lilo i totonu. Pe a faataga o ia e faatonutonuina i tatou, e mafai ai ona suia o tatou mafaufauga ma faalogona, lea e mafai ai ona tatou faafetaiaʻia taaʻiga a le lalolagi. E faapefea la ona faatonutonuina i tatou e Ieova?

16, 17. (a) Faamatala gaoioiga e fai e se fai ipu omea i se ele pe a ia gaosia se ipu anagatā. (e) E faapefea i le Afioga a le Atua ona liua i tatou e avea ma ni ē tautele i le silafaga a Ieova?

¹⁶ E tatau ona faaaogā e le fai ipu omea le ituaiga o ele lelei pe a manaʻo e fai se ipu anagatā. Peitaʻi, e lua gaoioiga e tatau ona fai. Muamua, e manaʻomia ona faamamā le ele ina ia aveesea ai nisi minerale o loo filogia ai. Lona lua, ona faaaogā lea o le vai e palu ai le ele ina ia mafai ona gaosia ai le ipu.

¹⁷ Mātau, e faaaogā le vai e faamamā ai le ele ma faafaigofie ai ona fai le paluga, ona mafai lea e le fai ipu omea ona gaosia so o se ituaiga ipu e manaʻo ai. E pei ona mafai e le vai ona suia le  ele, e faapena foʻi ona suia i tatou e le Tusi Paia. E fesoasoani e aveesea ai o tatou mafaufauga sesē sa iai muamua, ma liua ai i tatou e avea ma ni tagata e tautele iā Ieova. (Efe. 5:26) Ua faalaeiauina i tatou i le tele o taimi e faitau le Tusi Paia i aso taʻitasi ma auai e lē aunoa i sauniga. Aiseā? O le faia faapea, e faaalia ai o loo tatou gauaʻi i le auala o loo faatonutonu ai i tatou e Ieova.​—Sala. 1:2; Galu. 17:11; Epe. 10:24, 25.

18. (a) Aiseā e tāua ai le mafaufau loloto pe a tatou mananaʻo e liliuina i tatou e le Afioga a le Atua? (e) O ā fesili e mafai ona fesoasoani iā i tatou?

¹⁸ E mafai ona liliuina i tatou pe a faitau ma suʻesuʻe e lē aunoa le Tusi Paia, peitaʻi ua na o se amataga lenā. O le toʻatele e malamalama pe a faitau i le Tusi Paia. Atonu e tatou te feiloaʻi i le talaʻiga i tagata faapena, ma atonu e latou te taulotoina mai mau o le Tusi Paia. * Ae atonu e leai se aafiaga i o latou olaga ma mafaufauga. Aiseā? Talu ai e faatoʻā mafai ona liliuina e le Tusi Paia se tasi, pe a goto ifo i lona loto mea ua ia aʻoaʻoina. O lea, e manaʻomia ona faaalu se taimi e mafaufau loloto ai i mea ua tatou aʻoaʻoina. Ia fesili ifo iā i tatou lava: ʻPo ou te mafaufau o mea ua ou aʻoaʻoina e lē na o se aʻoaʻoga faalotu? Po ou te vaai iai o le upu moni lenei? Po o oʻu faatatau i loʻu olaga mea o loo oʻu aʻoaʻoina nai lo o le tau ina aʻoaʻoina ai o isi? Po ou te talitonu o mea ua ou aʻoaʻoina e mai iā Ieova?’ O le mafaufau loloto i na fesili o le a faaloloto ai lo tatou alofa mo Ieova. O le a mafai ona faia ni suiga lelei i o tatou olaga pe a pāʻia o tatou loto.​—Faata. 4:23; Luka 6:45.

19, 20. O ā aogā o le faatatauina o fautuaga a le Tusi Paia?

¹⁹ O le faitau e lē aunoa o le Tusi Paia ma manatunatu loloto iai, o le a uunaʻia ai i tatou ina ia faaauau pea ona ʻtoese le tagata tuai ma ana gaoioiga, ma oofu ai i le tagata fou ua faafouina i le poto saʻo.’ (Kolo. 3:9, 10) O le malamalama lelei i le Tusi Paia ma faatatau mea ua aʻoaʻoina, o le a fesoasoani iā i tatou e oofu ai i le tagata fou ma puipuia ai mai togafiti faaʻoleʻole a Satani.

²⁰ Na timaʻi mai Peteru: “E faapei o fanau usiusitaʻi, aua le amioaʻi e tusa ai ma o outou tuʻinanauga na iai muamua.” Peitaʻi ʻia paia a tatou amio.’ (1 Pete. 1:14, 15) O le taumafai malosi e aveese mafaufauga ma uiga tuai sa iai muamua ma liliuina i tatou, o le a maua ai faamanuiaga. O le mataupu lenā o le a iloiloina i le mataupu o loo sosoo mai.