E Mafai Ona E Faataʻitaʻi i le Faatuatua o Aperaamo ma Sara!

UA TAʻUA o ia o le “tamā o ē faatuatua uma lava.” (Roma 4:11) Sa iai foʻi i lana avā pele lenā uiga. (Eperu 11:11) O Aperaamo ma lana avā o Sara, o ni tagata aupito i matutua, e amioatua ma matataʻu i le Atua. Aiseā ua avea ai i laʻua o ni faaaʻoaʻoga lelei o le faatuatua? O ā nisi o tofotofoga na la onosaia? Ae o ā ni aogā iā i tatou o le talaaga o la soifuaga?

Na faaalia e Aperaamo le faatuatua ina ua poloaʻiina o ia e le Atua ina ia tuua lona aiga. Na fetalai atu Ieova: “Ia tuua e oe o lou nuu, ma tagata o lou nuu, ma le aiga o lou tamā, a e alu atu i se nuu ou te faasino atu ai iā te oe.” (Kenese 12:1) Sa usiusitai le tamā matua faatuatua, auā ua faailoa mai iā i tatou e faapea: “O le faatuatua na anaana ai Aperaamo, ina ua valaauina o ia e alu i le mea o le a maua e fai mona fanua, na ia alu foʻi e leʻi iloa po o fea a alu i ai.” (Eperu 11:8) Seʻi manatu i le uiga o lenā gaoioiga.

Sa nofo Aperaamo i Uro, i le nofoaga lea e i Iraq i saute i le taimi nei. O Uro, o se nofoaga tamaoaiga i le ogatotonu o Mesopotamia ia sa faia fefaatauaʻiga ma nuu o le Faga i Peresia, e foliga mai o le Indus Valley. Na taʻua e Leonard Woolley, lea na taʻitaʻia le suʻesuʻega na faia i le eleele i Uro e faapea, i taimi o Aperaamo, o le tele o fale i inā sa faia i piliki na faalamolemoleina ma pā sa valiina i le vali paʻepaʻe. O se faataʻitaʻiga, o le fale o se tasi o tagata mauʻoa i le nuu, o se fale fogāfale lua, o le lotoā tutotonu sa fola uma i maa lamolemole. O le fogāfale i lalo sa nonofo ai ia auauna ma mālō. I le fogāfale i lalo, sa iai se faapaologa faataamilo sa faia i laupapa na siʻomia ai le pa, sa puipuia ai ia potu sa faaaogā e nonofo ai le aiga. Talu ai e 10 i le 20 potu sa latou faaaogāina, sa fai mai Woolley o na fale sa “matuā tetelē lava ma talafeagai mo se olaga lelei ma le toʻafilemu, e ōgatusa ma tulaga o le olaga o tagata mauʻoa i Sasaʻe, o fale taugatā.” Sa avea “muamua ma fale o tagata popoto ma sa talafeagai ma tulaga maualuluga o olaga i totonu o le taulaga.” Afai la sa tuua e Aperaamo ma Sara se fale faapena ae ō atu ma le manatu e nonofo i ni faleʻie, sa matuā tele lava ni meatotino na la tuua ona o le usiusitai iā Ieova.

Na ō atu muamua Aperaamo ma lona aiga i Karana, o se aai i le itu i mātū o Mesopotamia, ona ō atu ai lea mulimuli ane i Kanana. O se mea mamao pe tusa ma le 1,000 maila [1,600 kilomita]; o se gaoioiga e matuā faigatā mo se ulugalii ua matutua. Ina ua tuua  Karana, o le taimi lenā ua 75 tausaga o Aperaamo, ae 65 tausaga o Sara.—Kenese 12:4.

O le ā se lagona atonu na oo iā Sara ina ua faailoa atu e Aperaamo o le a la tuua ia Uro? Atonu sa faapopoleina o ia ina o le a tuua se fale matagofie ma le toʻafilemu, ae ō atu i se nuu ese atonu o le a tetee mai tagata, ma ola ai i se olaga maulalo. Ae peitaʻi, sa gauaʻi Sara, ma manatu iā Aperaamo o lona “alii.” (1 Peteru 3:5, 6) Ua manatu nisi tagata popoto e faapea, ua faaalia ai i inei “uiga masani o Sara, o le āva ma le faaaloalo iā Aperaamo,” o se faamaoniga o “o ona manatu moni ma ona uiga.” Ae i mea uma lava, sa faalagolago Sara iā Ieova. O lona gauaʻi ma le faatuatua ua avea ma faaaʻoaʻoga lelei mo avā Kerisiano.

E moni, e lē o faatonuina i tatou ia tuua o tatou fale ona o le usiusitai i le Atua, ae e ui i lea, ua tuua e nisi faievagelia faataimi atoa o latou nuu moni ae ō atu e talaʻi le tala lelei i isi atunuu. E tusa lava po o fea e tatou te auauna ai i le Atua, ae afai e tatou te faamuamua mea faaleagaga i o tatou olaga, o le a ia tausia o tatou manaʻoga.—Mataio 6:25-33.

E fiafia lava Sara ma Aperaamo i le filifiliga na la faia. Ua faapea mai le aposetolo o Paulo: “Auā foʻi ana manatua e i latou le nuu ua latou ō mai ai, po ua mafaia e i latou ona toe foʻi atu i ai.” Ae la te leʻi foʻi atu i ai. Sa la mautinoa o Ieova “na te tauia mai o ē matuā saʻili iā te ia,” ma sa la faatuatua i ana folafolaga. O lea, e tatau foʻi ona tatou faia faapea, pe afai e faaauau ona tatou tuutoina atu iā Ieova ma le loto atoa.—Eperu 11:6, 15, 16.

ʻOa Faaleagaga ma Faaletino

Ina ua taunuu Aperaamo i Kanana, ona fetalai atu lea o le Atua iā te ia: “Ou te foaʻiina atu lenei lava nuu mo lau fanau.” Na tali atu Aperaamo e ala i lona fausia o se fata faitaulaga iā Ieova ma e ala i le valaau atu “i le  suafa o Ieova.” (Kenese 12:7, 8) Na faatamaoaiga e Ieova ia Aperaamo, ma sa matuā faatoʻateleina i latou sa i lona aiga. Talu ai sa iā te ia tane ua aʻoaʻoina e 318, e na auauna na fananau i lona aiga, ua manatu ai e faapea, atonu “e sili atu i le afe tagata sa iā te ia.” Po o le ā lava le māfuaaga, ae sa manatu tagata iā te ia “o le alii tele” a le Atua—Kenese 13:2; 14:14; 23:6.

Sa taʻimua Aperaamo i le tapuaʻiga, i le aʻoaʻoina o tagata o lona aiga ina ia “tausia le ala o Ieova, i lo latou fai amiotonu ma faamasinoga.” (Kenese 18:19) E mafai foʻi e ulu o aiga Kerisiano i aso nei ona maua faalaeiauga mai le faaaʻoaʻoga a Aperaamo, o se tagata na taulau manuia i le aʻoaʻoina o tagata o lona aiga ina ia faalagolago iā Ieova, ma ia fai le amiotonu. E lē o se mea la e ofo ai ona sa faalagolago uma atu iā Ieova le Atua ia Akara le auauna fafine a Sara mai Aikupito, le auauna aupito i matua a le augātamā o Aperaamo, faapea le atalii o Aperaamo o Isaako.—Kenese 16:5, 13; 24:10-14; 25:21.

Tausisia e Aperaamo le Filemu

Ua faaalia i mea na tutupu i le soifuaga o Aperaamo o ia o se tagata amioatua. Na ia taofia se femisaʻiga i le va o ana leoleo manu ma leoleo manu a Lota, e ala i le fautua atu ina ia la nonofo eseese ma tuu atu iā Lota e filifili se laueleele e fia alu i ai. O Aperaamo, o se tagata na te faatupuina le filemu.—Kenese 13:5-13.

Pe afai e tatou te faia se filifiliga i le va o le maumauaʻi e tausisia a tatou aiā tatau pe faia ni taʻutinoga ina ia tausia ai le filemu, ia tatou mātauina, e leʻi faapologaina e Ieova ia Aperaamo ona o le magafagafa mo Lota. I le isi itu, na folafola atu mulimuli ane e le Atua iā Aperaamo ma lana fanau le laueleele uma lea sa mafai ona vaai atu i ai Aperaamo i itu uma. (Kenese 13:14-17) Na fetalai Iesu: “Amuia ē faatupuina le filemu; auā e taʻua i latou o atalii o le Atua.”—Mataio 5:9.

O Ai o le a Avea ma Suli o Aperaamo?

E ui i folafolaga e faatatau i se fanau, ae sa pa pea ia Sara. Na faailoa atu e Aperaamo le mataupu i le Atua. Po o le a maua e lana auauna o Elisara ia mea uma o iā te ia? E leai, auā na fetalai mai Ieova: “E lē fai lea tagata mou suli; a o lē e fanaua e oe lava e fai o ia mou suli.”—Kenese 15:1-4.

Ae e leʻi iai lava se tama, ma ua 75 tausaga o Sara, ua leai se faamoemoe e toe maua sana tama. O lea, na fai atu ai o ia iā Aperaamo: “Ua finagalo Ieova ia ou lē fanau; seʻi e alu ane i laʻu auauna fafine; atonu ou te maua ai ni tama iā te ia.” Ona fai avā ai lea o Aperaamo iā Akara, ma ua tō ai o ia. Ina ua iloa e Akara ua tō o ia, ona amata lea ona tauemu i lona matai fafine. Sa matuā faitio atu Sara iā Aperaamo ma agaleaga iā Akara, o lea na sola ese ai le auauna fafine.—Kenese 16:1-6.

Sa faatuatua Aperaamo ma Sara, ma gaoioi ai e ōgatusa ma faiga sa talia e tagata i o la aso. Ae peitaʻi, e lē o le auala lenā a Ieova e maua ai se fanau ma Aperaamo. I a tatou aganuu, atonu e iai le manatu e saʻo ma tonu nisi o faiga e tusa ai ma tulaga eseese, ae e lē faapea ai ua finagalo i ai Ieova i na faiga. Atonu e matuā ese lava lana silafaga e tusa ai ma o tatou tulaga. I lea, e manaʻomia ai ona tatou saʻili le taʻitaʻiga a le Atua, ma tatalo ina ia faailoa mai iā i tatou le auala e finagalo o Ia e tatou te gaoioi ai.—Salamo 25:4, 5; 143:8, 10.

E Leai se “Mea e Faigatā iā Ieova”

I le faagasologa o tausaga, na fanaua ai e Akara se atalii mai iā Aperaamo, o lona igoa o Isamaeli. Ae e lē o ia o le Fanau folafolaina. O le a fanau mai e Sara lava ia lenā tama e fai ma suli, e ui ina loomatua o ia.—Kenese 17:15, 16.

Ina ua faamautinoa atu e le Atua o le a fanaua e Sara se tama mai lana tane, “ona faapau faō lea o Aperaamo, ua ʻataʻata, ma faapea ifo i lona loto, E fanau mai ea se atalii i  le tagata ua selau ona tausaga? O Sara foʻi e fanau ea ia ua iva sefulu ona tausaga?” (Kenese 17:17) O le toe faailoa mai e le agelu o le feʻau a o faalogo atu Sara, na māfua ai ona ‘ʻataʻata lemū iā te ia lava.’ Ae e leai se mea “e faigatā iā Ieova.” E mafai ona tatou faatuatua e na te faia so o se mea ua ia finagalo i ai.—Kenese 18:12-14.

O “le faatuatua foʻi na maua ai e Sara lava le malosi e fanau ai, na fanau foʻi o ia ina ua mavae tausaga o lona malosi, auā na manatu o ia e faamaoni mai o ia na folafola mai.” (Eperu 11:11) Ina ua oo i le taimi, na fanau ai e Sara ia Isaako, o le uiga o lona igoa, o “ʻAtaʻata.”

Faatuatua Atoatoa i Folafolaga a le Atua

Na faailoa mai e Ieova o Isaako, o le suli lea ua leva ona folafolaina mai. (Kenese 21:12) O lea, atonu na matuā segia le mauli o Aperaamo ina ua fetalai atu le Atua iā te ia e ave lona atalii e fai ai le taulaga. Peitaʻi, sa iai ni māfuaaga aogā na faatuatua atoatoa ai Aperaamo i le Atua. Po o le a lē mafai ea e Ieova ona faatūina mai Isaako mai le oti? (Eperu 11:17-19) Pe e leʻi faamaonia ea e le Atua lona mana na mafai ai ona toe faaolaola le malosi fanau tama o Aperaamo ma Sara ina ia mafai ai ona fanau mai Isaako? I le talitonu atoatoa i le mana o le Atua e mafai ona faataunuuina ai ana folafolaga, na usiusitai ai Aperaamo. O le mea moni, na taofia o ia mai le fasiotia o lona atalii. (Kenese 22:1-14) Ae peitaʻi, o le vaega lea na faia e Aperaamo i lenei fuafuaga, ua fesoasoani iā i tatou e iloa ai, pagā le faigatā atonu na iā Ieova le Atua i le ‘auina mai o lona Atalii e toʻatasi, ina ia lē fano se tasi e faatuatua iā te ia, a ia maua e ia le ola faavavau.’—Ioane 3:16; Mataio 20:28.

O le faatuatua i le Atua, na mautinoa ai e Aperaamo e faapea, o le suli i le folafolaga a Ieova, e lē tatau ona faaipoipo atu i se tagata e tapuaʻi i atua sesē i le nuu o Kanana. E mafai faapefea e se matua e mataʻu i le Atua ona manaʻo e faaipoipo atu sana tamaitiiti i se tasi e lē o auauna iā Ieova? I lea, na saʻili ai e Aperaamo se avā e talafeagai mo Isaako i tagata o lona aiga i Mesopotamia, e silia ma le 500 maila (800 kilomita) le mamao. Sa faamanuia e le Atua lenā taumafaiga e ala i le faailoa atu e faapea, o Repeka, o le fafine lea ua ia filifilia e avea ma faatoanofotane a Isaako ma o le a tupuga mai ai le Mesia. Ioe, sa ‘faamanuia e Ieova ia Aperaamo i mea uma.’—Kenese 24:1-67; Mataio 1:1, 2.

Faamanuiaga mo Atunuu Uma

Sa avea Aperaamo ma Sara ma faaaʻoaʻo o le onosaia o tofotofoga ma le faaalia o le faatuatua i folafolaga a le Atua. O loo iai le fesootaʻiga i le faataunuuga o na folafolaga ma faamoemoega o le fanau a tagata e faavavau, auā na faamautinoa atu e Ieova iā Aperaamo: “O lau fanau foʻi e manuia ai atu nuu uma  lava o le lalolagi; auā ua e usiusitai i laʻu upu.”—Kenese 22:18.

O le mea moni, o Aperaamo ma Sara e lē lelei atoatoa, e pei foʻi o i tatou. Ae ina ua faamanino atu iā i laʻua le finagalo o le Atua, sa la usiusitai loa i ai; e ui lava i le faigatā o le gaoioiga na la faia. I lea, ua manatua ai pea Aperaamo “o le uō a le Atua,” na faapea foʻi Sara, na taʻua o ia ‘o se fafine paia o lē sa faamoemoe i le Atua.’ (Iakopo 2:23; 1 Peteru 3:5) E ala i le tauivi e faataʻitaʻi i le faatuatua o Aperaamo ma Sara, e mafai ai foʻi ona tatou olioli i se faiā māfana ma le Atua. E mafai foʻi ona tatou maua aogā mai folafolaga tāua na faia e Ieova iā Aperaamo.—Kenese 17:7.

[Ata i le itulau 26]

Ona o lo la faatuatua, na faamanuia ai e Ieova ia Aperaamo ma Sara e maua se atalii ae ua matutua

[Ata i le itulau 28]

O le faaaʻoaʻoga a Aperaamo ua fesoasoani iā i tatou e iloa ai lagona o Ieova ina ua maliu lona Atalii pele e toʻatasi