1-2. (a) O ā tulaga na feagai ma le aposetolo o Paulo a o ia tusi atu i Kerisiano i Efeso? (e) O ā fesili o le a tatou iloiloina?

 A O SAISAITIA le aposetolo o Paulo i se fale i Roma, na ia manaʻo e faalaeiau i ona uso tapuaʻi. E leʻi mafai ona ia asiasi atu iā i latou, o lea na ia tusia ai ni tusi. O se tasi o na tusi na ia tusia mo Kerisiano i Efeso, i le pe ā o le 60 po o le 61 T.A.—Efe. 1:1; 4:1.

² E toetoe sefulu tausaga muamua atu, na galue ai Paulo mo se taimi umi i Efeso e talaʻi ma aʻoaʻo atu le tala lelei. (Galu. 19:​1, 8-10; 20:​20, 21) Na matuā alofa o ia i ona uso ma na manaʻo e fesoasoani iā i latou e tumau ma le faamaoni iā Ieova. Ae aiseā na ia tusi atu ai i Kerisiano faauuina e faatatau i le pōuliuli ma le malamalama? O ā lesona e mafai ona aʻoaʻoina e Kerisiano uma mai i lana tusi? Seʻi o tatou iloiloina tali o na fesili.

SUIA LE PŌULIULI I LE MALAMALAMA

3. O ā faaupuga faafaatusa na faaaogā e Paulo i lana tusi i Kerisiano i Efeso?

³ Na tusi Paulo i Kerisiano i Efeso: “Sa outou iai muamua i le pōuliuli, a o lenei ua outou iai i le malamalama.” (Efe. 5:8) Na faaaogā e Paulo faaupuga faafaatusa o le pōuliuli ma le malamalama, e faamatala ai suiga tetele na faia e Kerisiano i Efeso. Seʻi o tatou tilofaʻia pe aiseā na faapea mai ai  Paulo, na “iai muamua i le pōuliuli” Kerisiano i Efeso.

4. O ā auala na aafia ai Kerisiano i Efeso i lotu sesē a o leʻi aʻoaʻoina le upu moni?

⁴ Lotu sesē. A o leʻi aʻoaʻoina e Kerisiano i Efeso le upu moni, na faapologaina i latou i aʻoaʻoga a lotu sesē ma faiga faataulāitu. Na iai i le aai o Efeso le malumalu sili o Atemisa, lea na manatu i ai tagata i lenā taimi o se tasi lea o mataaga ofoofogia o mataaga e fitu o le lalolagi. Na malosi le ifo i tupua i lenā aai. Na matuā tele tupe a i latou na fausia ma faatauina atu tamaʻi malumalu o Atemisa. (Galu. 19:​23-27) E lē gata i lea, na lauiloa le aai i faiga faaagaga.—Galu. 19:19.

5. O ā auala na aafia ai Kerisiano i Efeso i amioga lē mamā a o leʻi aʻoaʻoina le upu moni?

⁵ Amioga lē mamā. Na lauiloa le aai o Efeso i amioga matagā ma amioga faauamaaa. Na masani ona faalogoina talanoaga lē mamā i fale mataaga i le aai, e oo lava i taimi o a latou faatasiga faalelotu. (Efe. 5:3) O le toʻatele o tagata o Efeso e latou te leʻi ʻtoe lagona le mā.’ O le uiga o lea faaupuga i le uluaʻi gagana, ua “lē toe lagona se tigā.” (Efe. 4:​17-19) A o latou leʻi aʻoaʻoina po o le ā le mea saʻo ma le mea sesē, e leʻi ōia o latou lotofuatiaifo pe mafaufau i aafiaga o a latou gaoioiga iā Ieova. O lea, na faamatalaina ai i latou e Paulo, “ua pogisa o latou mafaufau ma vavaeese i latou i le ola mai i le Atua.”

6. Aiseā na faapea atu ai Paulo i Kerisiano i Efeso “a o lenei ua outou iai i le malamalama”?

⁶ Peitaʻi, e leʻi faaauau ona iai i le pōuliuli nisi o tagata Efeso. Na tusi Paulo, “a o lenei ua outou iai i le malamalama e tusa ma le Alii.” (Efe. 5:8) Ua latou ola nei e ōgatusa ma le Afioga a le Atua, lea na pei o se malamalama e taʻitaʻia i latou. (Sala. 119:105) Na latou lafoaʻia tū a lotu sesē ma amioga lē mamā. Na latou “faaaʻoaʻo i le Atua” ma faia le mea sili e tapuaʻi ai iā te ia, ma faafiafia lona finagalo.—Efe. 5:1.

7. O ā tulaga e talitutusa ai i tatou ma le toʻatele o Kerisiano i Efeso?

⁷ I se tulaga talitutusa, a o tatou leʻi  aʻoaʻoina le upu moni, na tatou iai i lotu sesē ma faia amioga lē mamā. O nisi o i tatou na faamanatuina aso faamanatu a lotu, a o nisi na ola i ni olaga lē mamā. Ae na tatou faia suiga, ina ua tatou aʻoaʻoina tapulaa a Ieova i le mea saʻo ma le mea sesē. Na amata ona tatou ola e ōgatusa ma ana tapulaa amiotonu. O le iʻuga, ua tatou maua ai le tele o aogā. (Isa. 48:17) Peitaʻi, o loo tatou feagai pea ma luʻi. O lea, e manaʻomia ona tatou faamamao ese mai i le pōuliuli lea na tatou ō ese mai ai, ae ia “savavali e faapei o fanau o le malamalama.” E faapefea?

IA ʻALOFIA LE PŌULIULI

8. I le Efeso 5:​3-5, o le ā na tatau ona ʻalofia e Kerisiano i Efeso?

⁸ Faitau le Efeso 5:​3-5. Ina ia faamamao ese mai i le faia o amioga lē mamā, na tatau i Kerisiano i Efeso ona faaauau ona teena amioga e lē fiafia i ai le finagalo o Ieova. E lē gata e aofia ai amioga lē mamā taufeusuaʻiga, ae faapea foʻi talanoaga e lē mamā. Na faamanatu atu e Paulo i Kerisiano i Efeso, e tatau ona latou ʻalofia na mea ina ia ʻfai ai mo latou tofi le Malo o le Keriso ma le Atua.’

9. Aiseā e tatau ai ona tatou teena so o se mea e iʻu atu ai i le faia o amioga lē mamā?

⁹ E tatau foʻi ona tatou tauivi pea ina ia aua neʻi faia “galuega lē aogā o le pogisa.” (Efe. 5:11) O le tele lava e vaavaai, faalogo, pe talanoa ai i mea e lē mamā, o le faigofie foʻi lenā ona lolo atu e faia mea sesē. (Kene. 3:6; Iako. 1:​14, 15) I se tasi atunuu, e iai ni uso ma ni tuafāfine na faauō ma talanoa i luga o le Initaneti. I le taimi muamua, na amata ona latou talanoa i mea faaleagaga. Ae a o faagasolo taimi, ua tele ina latou talanoa i mataupu taufeusuaʻiga. Mulimuli ane na taʻutino mai le toʻatele o i latou, o na talanoaga lē mamā, na iʻu atu ai i lo latou faia o amioga lē mamā taufeusuaʻiga.

10. Ua faapefea ona taumafai Satani e faasesēina i tatou? (Efeso 5:6)

¹⁰ E taumafai le lalolagi a Satani e faatalitonu i tatou, e leai se afāina o mea e lē mamā i le silafaga a Ieova. (2 Pete. 2:19) E lē faateʻia ai i tatou i lenā mea. O se tasi o togafiti ua leva ona faaaogā e Satani, o le faatauaso lea o tagata ina ia lē mafai ona latou iloa le eseesega o le mea saʻo ma le mea sesē. (Isa. 5:20; 2 Kori. 4:4) E lētioa faaauiluma i le tele o ata tifaga, polokalame i le televise, ma le Initaneti, manatu e feteenaʻi ma tapulaa amiotonu a Ieova! E taumafai Satani e faasesēina i tatou ina ia mafaufau, e leai se afāina o le ola i se olaga e lē mamā ma e maua ai le fiafia.—Faitau le Efeso 5:6.

11. Ua faapefea ona faamatilatila mai i le mea na tupu iā Angela, le tāua o le fautuaga atamai o loo i le Efeso 5:7? (Tagaʻi foʻi i le ata.)

¹¹ E manaʻo Satani ia tatou faifaimea faatasi ma i latou e lē mananaʻo e tatou te usiusitaʻi i tapulaa a Ieova. E lētioa ʻaiʻoi atu Paulo i Kerisiano i Efeso: “Aua neʻi outou faia mea o loo latou faia,” e faasino atu lea i tagata o loo faia mea e leaga i le silafaga a le Atua. (Efe. 5:7) Peitaʻi, e sili atu ona manaʻomia ona tatou faaeteete nai lo o Kerisiano i Efeso, ona e lē na o tagata e tatou te feiloaʻi i ai e mafai ona tatou faifaimea faatasi, ae e aofia ai foʻi ma i latou i le Initaneti. Na iloa e Angela a e nofo i Asia lamatiaga o le Initaneti. Ua ia taʻutino mai: “O le Initaneti o se mailei na faasolosolo ona suia ai le auala ou te mafaufau ai. E leʻi umi ae ou lē toe popole i le faauō atu iā i latou e lē faaaloalo i mataupu silisili o le Tusi Paia. Mulimuli  ane, na amata ona ou mafaufau e leai se afāina o le ola i se olaga e lē ōgatusa ma le finagalo o Ieova.” O le mea e faafetai ai, na fesoasoani ni toeaina alolofa iā Angela e faia ni suiga manaʻomia. Ua ia faapea mai: “Ua tele atu loʻu taimi e faaalu i mea faaleagaga nai lo o le Initaneti.”

12. O le ā e fesoasoani iā i tatou e tausisi ai i tapulaa a Ieova i le mea saʻo ma le mea sesē?

¹² E tatau ona tatou teena le manatu o le lalolagi e lē leaga amioga lē mamā, ona e tatou te iloa e lē saʻo lenā manatu. (Efe. 4:​19, 20) Ia fesili ifo: ʻPo ou te taumafai e ʻalofia so o se faatasitasiga e lē manaʻomia ma i latou e matou te faigaluega ma aʻoʻoga faatasi, po o isi e lē faaaloalo i tapulaa amiotonu a Ieova? Po ou te lototele e tausisia tapulaa a Ieova e tusa pe e faifai mai nisi?’ E pei ona faaalia i le 2 Timoteo 2:​20-22, atonu e manaʻomia foʻi ona filifili lelei a tatou aumea i totonu o le faapotopotoga. Ia manatua, e iai nisi atonu e lē fesoasoani iā i tatou ina ia tumau faamaoni i le auaunaga iā Ieova.

ʻIA SAVAVALI E FAAPEI O FANAU O LE MALAMALAMA’

13. O le ā le uiga o le faaupuga ia “savavali e faapei o fanau o le malamalama”? (Efeso 5:​7-9)

¹³ Na faalaeiau e Paulo Kerisiano i Efeso, e lē gata ina ia faaauau ona faamamao mai i le pōuliuli, ae ia “savavali e faapei o fanau o le malamalama.” (Faitau le Efeso 5:​7-9.) O le uiga o lenā manatu, ia amioaʻi o ni Kerisiano moni i taimi uma. O se tasi o auala e faia ai faapea, o le tinoū e faitau ma suʻesuʻe le Tusi Paia faatasi ma lomiga faale-Tusi Paia. E matuā tāua ona uaʻi totoʻa atu i le faaaʻoaʻoga ma aʻoaʻoga a Iesu Keriso, “le malamalama o le lalolagi.”—Ioa. 8:12; Faata. 6:23.

14. E faapefea ona fesoasoani le agaga paia iā i tatou?

¹⁴ E tatou te manaʻomia foʻi le fesoasoani a le agaga paia o le Atua, ina ia tatou amioaʻi ai pea “e faapei o fanau o le malamalama.” Aiseā? Talu ai o se luʻi le tausia o se tulaga mamā i lenei lalolagi ua tumu i faiga lē mamā. (1 Tesa. 4:​3-5, 7, 8) E mafai ona fesoasoani le agaga paia iā i tatou e teena manatu o le lalolagi, e aofia ai  filosofia faaletagata ma manatu e feteenaʻi ma manatu o le Atua. E fesoasoani foʻi le agaga paia iā i tatou e faia ai “mea lelei uma lava, ma le amiotonu.”—Efe. 5:9.

15. O ā auala e tatou te maua ai le agaga paia? (Efeso 5:​19, 20)

¹⁵ O se tasi o auala e tatou te maua ai le agaga paia, o le tatalo. Na fetalai Iesu, o le a “foaʻi mai e [Ieova] le agaga paia iā i latou o ē e ōle atu iā te ia.” (Luka 11:13) E tatou te maua foʻi le agaga paia, pe a tatou vivii faatasi iā Ieova i sauniga. (Faitau le Efeso 5:​19, 20.) O le taʻitaʻiga a le agaga paia o le Atua, o le a fesoasoani iā i tatou e ola ai i se auala e faafiafiaina ai o ia.

16. O le ā e fesoasoani iā i tatou e faia ai filifiliga atamai? (Efeso 5:​10, 17)

¹⁶ Pe a tatou feagai ma ni filifiliga tāua, e manaʻomia ona tatou iloa “po o le ā le finagalo o Ieova,” ona gaoioi lea e ōgatusa ma lona finagalo. (Faitau le Efeso 5:​10, 17.) Pe a tatou saʻili mataupu silisili o le Tusi Paia i se tulaga e tulaʻi mai, o lenā ua tatou saʻili po o le ā le finagalo o le Atua e faatatau i lenā mataupu. O lea, pe a tatou faatatauina ana mataupu silisili, o le a tatou faia ni filifiliga lelei.

17. O le ā e aofia ai i le faaaogā tatau o o tatou taimi? (Efeso 5:​15, 16) (Tagaʻi foʻi i le ata.)

¹⁷ Na fautuaina foʻi e Paulo Kerisiano i Efeso, ina ia faaaogā tatau o latou taimi. (Faitau le Efeso 5:​15, 16.) O loo taumafai lo tatou fili o Satani, po o “lē o loo leaga,” e taaʻina i tatou ina ia faaalu uma lo tatou taimi i mea fai a le lalolagi, nai lo o le auaunaga i le Atua. (1 Ioa. 5:19) O le iʻuga, o le a faigofie ai i se Kerisiano ona faamuamua le saʻilia o meafaitino, aʻoaʻoga, po o se galuega, nai lo o le saʻili o avanoa e mafai ona auauna ai iā Ieova. Pe a tupu lenā mea, e iloa mai ai ua amata ona taaʻina lona mafaufau i manatu o le lalolagi. O le mea moni, e lē leaga le saʻilia o na mea, ae e lē tatau ona faamuamua i o tatou olaga. Ina  ia tatou savavali “e faapei o fanau o le malamalama,” e manaʻomia ona ʻfaaaogā tatau o tatou taimi,’ e ala i le uaʻi atu i mea e sili ona tāua.

18. O ā mea na faia e Donald ina ia faaaogā tatau ai lona taimi?

¹⁸ Ia mataalia i so o se avanoa e faia ai le mea sili i le auaunaga iā Ieova. O le mea lenā na faia e Donald, e nofo i Aferika i Saute. Na ia faapea mai: “Na ou mafaufau i loʻu tulaga, ma ou tatalo faatauanau iā Ieova e fesoasoani mai ina ia faatele soʻu sao i le galuega talaʻi. Na ou tatalo ina ia maua se galuega lea e faigofie ona maua ai le tele o le taimi e faaalu i le galuega talaʻi. O le fesoasoani a Ieova, na ou maua ai se galuega e fetaui lelei ma loʻu tulaga. O lea, na amata ai loa le ma auaunaga faataimi atoa ma laʻu avā.”

19. E faapefea ona tatou savavali pea “e faapei o fanau o le malamalama”?

¹⁹ E mautinoa na matuā aogā le tusi a Paulo i Kerisiano i Efeso ina ia latou tumau faamaoni ai pea iā Ieova, ma e aogā foʻi iā i tatou i aso nei. E pei ona tatou aʻoaʻoina, e mafai ona fesoasoani iā i tatou e filifili ai ma le atamai a tatou faafiafiaga ma aumea. E mafai ona uunaʻia ai i tatou e faaauau ona tinoū e suʻesuʻe le Tusi Paia, lea e pei o se malamalama e taʻitaʻia i tatou. O loo faamatilatila mai ai foʻi le tāua o le fesoasoani a le agaga paia, lea e mafai ona tatou atiaʻe ai uiga lelei. O le faatatauina o upu a Paulo, e fesoasoani iā i tatou e faia ai filifiliga atamai, lea e ōgatusa ma manatu o Ieova. Pe a tatou faia na mea, o le a mafai ai ona tatou ʻalofia le pōuliuli o lenei lalolagi, ae tumau i le malamalama.