E 17 tausaga o loʻu tinā ina ua ou fanau i le 1960. Na alu ese loʻu tamā mai i lo matou aiga i le taimi ou te leʻi fanau mai. Na matou nonofo faatasi ma loʻu tinā ma ona mātua i Burg, o se aai laʻitiiti i se vaega na avea muamua ma malo faatemokalasi o Siamani, po o Siamani i Sasaʻe. O le toʻatele o tagata i inā e lē talitonu e iai se Atua ma o le talitonuga foʻi lenā a lo matou aiga. E leʻi iai se uiga o le Atua iā i matou.

A o oʻu tuputupu aʻe, na ou fiafia i le naunau mai o le tamā o loʻu tinā iā te aʻu. Na ma galulue faatasi e faia le tele o mea, e pei o le faatonuina o aʻu e aʻe i laau e tipi ese lālā. Sa ou fiafia e fai na mea a o oʻu laʻitiiti. Sa fiafia loʻu olaga ma e leʻi iai se mea na ou popole i ai.

I le fitu o oʻu tausaga na tupu ai se faalavelave. E leʻi leva ona amata laʻu vasega lua i le aʻoga. A o oʻu toe foʻi i le fale, na ou aʻe ai i se pou eletise. Ina ua 25 futu (8 mita) le maualuga ua ou oo i ai, ae faafuaseʻi loa ona ou sipaka ma ou lē iloa ai se mea. Ina ua ou teʻi ane i le falemaʻi, ou te leʻi lagonaina se mea i oʻu lima. Na matuā mū leaga oʻu lima, ma o le leaga o oʻu manuʻa na manaʻomia ai ona tipiese oʻu lima ina ia aua neʻi oo atu le ona i loʻu toto. Na matuā mafatia loʻu tinā ma ona mātua. Ae talu ai o loʻu laʻitiiti tele i lenā taimi, ou te leʻi malamalama lelei ai i aafiaga o le a iai i loʻu olaga ona o le leai o ni oʻu lima.

Na ou toe alu i le aʻoga ina ua ou teʻa mai i le falemaʻi. Na ula tamaiti iā te aʻu, tulei solo, ma tauʻai aʻu ona e lē mafai ona ou puipuia aʻu lava. Na ou tigā ona o a latou faamatalaga lē alofa ma taufaifai. Mulimuli ane, na ave aʻu i se aʻoga mo ē e lē atoatoa le malosi o le tino i Birkenwerder. Talu ai sa mamao le aʻoga mai i lo matou aiga, sa faigatā ai i loʻu tinā ma ona mātua ona asiasi mai iā te aʻu. E na o taimi lava e fai ai tuuaga a le aʻoga ou te oo ai i lo matou aiga. Mo le isi sefulu tausaga na sosoo ai, na ou ola aʻe e aunoa ma loʻu tinā ma mātua o loʻu tinā.

Na ou aʻoaʻoina le auala e faia ai isi galuega e faaaogā ai oʻu vae. Pe e mafai ona faaata i lou mafaufau le taumafai e ʻai se meaʻai ae faaaogā ou tamatamaʻi vae e uu ai se tui po o se sipuni? Na mafai lava ona ou aʻoaʻoina lenā tomai. Na ou aʻoaʻoina foʻi le fufuluina o nifo ma selu le ulu e faaaogā ai oʻu tamatamaʻi vae. Na faaaogā foʻi oʻu tamatamaʻi vae e fai ai taga a o talanoa atu i tagata. Ioe, na faia e oʻu vae galuega na tatau ona faia e oʻu lima.

 Ina ua avea aʻu o se talavou na ou fiafia e faitau i talafatu e faavae i faiga faasaienisi. O isi taimi e faaata ai i loʻu mafaufau le iai o ni oʻu lima e pei o se masini, lea e mafai ona ou faia ai so o se mea. I le 14 o oʻu tausaga na amata ai ona ou ulaula. Na ou manatu e maua ai faalogona mautinoa ma pei ai aʻu o isi tagata. E tai pei o loo oʻu fai atu: ʻE mafai foʻi ona ou faia le mea lenā. O ē ulaula, o tagata ia ua matutua e tusa pe iai ni lima pe leai.’

Na faaalu le tele o loʻu taimi e auai ai i faalapotopotoga eseese. Na avea aʻu o se sui o le faalapotopotoga mo talavou e taʻua o le Free German Youth, lea na faatupeina e le malo. Na ou galue ai o se failautusi, o se tulaga aloaʻia i sui o lea faalapotopotoga. Na ou auai foʻi i se vaega o tagata e fiafia e pepese, tusia solo, faapea taaloga mo ē e lē atoatoa le malosi o le tino. Ina ua māeʻa ona ou aʻoaʻoina se tomai, ona amata lea ona ou galue i se kamupani i lo matou nuu. A o oʻu tuputupu aʻe na tele lava ina fai oʻu lima faapipii, talu ai na ou manaʻo ia atoatoa loʻu malosi e pei o isi tagata.

I se tasi aso a o oʻu faatali mo le nofoaafi e alu ai i le galuega, na sau ai se tamāloa ma talanoa mai iā te aʻu. Na ia fesili mai pe mafai ona faaata i loʻu mafaufau e mafai e le Atua ona toe faia ni oʻu lima. Na ou lē mautonu. O le mea moni na ou manaʻo e toe iai ni oʻu lima, ae e faigatā tele ona ou talitonu pe moni na faamatalaga. I le avea ai o sē e lē talitonu e iai se Atua, na ou mautinoa ai e leai lava se Atua. Talu mai lenā aso na ou iloa le auala e ʻalofia ai lenā tamāloa.

I se taimi mulimuli ane, na valaaulia ai aʻu e se tamaʻitaʻi e ma te faigaluega faatasi e asiasi atu i lona aiga. A o inu la matou ti, na talatalanoa mai ona mātua e faatatau iā Ieova le Atua. O le taimi muamua lea ua ou faalogo ai e iai se suafa o le Atua. (Salamo 83:18) Peitaʻi ou te leʻi fia talitonu i lea manatu ma ou faapea ifo: ʻE leai se Atua e tusa po o ai lona suafa. O le a ou faamaonia atu le sesē o nei tagata.’ O loʻu mautinoa i oʻu talitonuga na ou malie ai e fai saʻu suʻesuʻega faale-Tusi Paia. Ae na faateʻia aʻu ina ua lē mafai ona ou faamaonia atu e leai se Atua.

Na faasolosolo lava ona suia oʻu manatu e faatatau i le iai o se Atua, a o matou iloiloina valoaga o le Tusi Paia. E tele valoaga ua faataunuuina e ui lava na tusia i le faitau selau po o le faitau afe foʻi o tausaga ua mavae. I se tasi o a matou suʻesuʻega faale-Tusi Paia, na matou faatusatusa ai mea o loo tutupu i le taimi lenei i le lalolagi ma valoaga o loo i le Mataio mataupu e 24, Luka mataupu e 21, ma le 2 Timoteo mataupu e 3. E pei lava ona fesoasoani i se fomaʻi le iloaina o āuga o se faamaʻi ina ia iloa ai le maʻi, na fesoasoani foʻi iā te aʻu mea o loo taʻua i na valoaga e iloa ai, o loo tatou ola i le vaitaimi ua taʻua i le Tusi Paia o “aso e gata ai.” * Na faateʻia aʻu i lenei mea. O lea ua ou vaaia le faataunuuga o nei valoaga.

Na ou mautinoa o mea na ou aʻoaʻoina o aʻoaʻoga moni. Na amata ona ou tatalo iā Ieova le Atua ma tuu laʻu ulaula e ui lava ua silia ma le sefulu tausaga o malosi laʻu ulaula. E pe ā ma se tausaga na faaauau ai laʻu suʻesuʻega. Iā Aperila 27, 1986, na papatisoina  faalilolilo ai aʻu i se tapu taʻele, talu ai o le taimi lenā o loo faasā Molimau a Ieova i Siamani i Sasaʻe.

Talu ai sa faasā Molimau a Ieova, na matou feiloaʻi ai i ni vaega lāiti i fale o isi aiga Molimau a Ieova, ma e lē toʻatele ni Molimau na ou masani ai. Ae na faateʻia aʻu ina ua faatagaina aʻu e leoleo ma alii o le malo ou te malaga atu i Siamani i Sisifo lea e leʻi faasāina ai le galuega. O le taimi muamua lea ua mafai ai ona ou auai i tauaofiaga faale-Tusi Paia, ma feiloaʻi ai ma le faitau afe o oʻu uso ma tuafāfine. O se mea uigaese lenei mea.

Ina ua aveese le pa i Perelini, na faataga ai loa le iai o Molimau a Ieova i inā. O lea na matou saʻoloto ai e tapuaʻi iā Ieova le Atua. Na ou manaʻo e faateleina soʻu sao i le galuega talaʻi. Peitaʻi na ou faatalatū e talanoa atu i tagata ou te lē masani ai. Na ou lagona le leai o se aogā ona o le lē atoatoa o le malosi o loʻu tino, faapea le taimi atoa na ou ola aʻe ai i se nofoaga mo ē e lē atoatoa le malosi o le tino. Ae i le 1992 na ou faataʻitaʻia ai le talaʻi mo le 60 itula i le masina. Na mafai ona ou ausia lea vala ma na ou maua ai le fiafia. O lea na ou filifili ai e faia faapea i masina taʻitasi, ma na mafai ona faaauau mo le isi tolu tausaga.

Ou te manatua upu o loo i le Tusi Paia: “Po o ai ea o vaivai, ma po ou te lē vaivai ai foʻi?” (2 Korinito 11:29) O loo iai loʻu leo ma o loo gaoioi pea loʻu mafaufau. O lea, ou te taumafai i le mea e gata ai e fesoasoani i isi e ui i loʻu tulaga. O le leai o ni oʻu lima ua mafai ai ona ou malamalama lelei i faalogona o i latou e lē atoatoa le malosi o le tino. Ou te malamalama i le faalogona o le manaʻo e fai se mea ae e lē mafai. Ou te taumafai e faalaeiau i latou e iai na faalogona. O le fesoasoani i isi i lenā auala ua maua ai loʻu fiafia.

O le mea moni, e iai taimi ou te lagona ai le lotovaivai. E pau lava le mea ou te manaʻo ai o le toe atoatoa lea o loʻu malosi. E mafai ona ou faia le tele o galuega masani o le aso, ae e tele le taimi, taumafaiga, ma le malosi e alu ai. O le faaupuga e masani ona ou faia i aso taʻitasi: “O mea uma lava, ua ou maua le malosi mai iā te ia o lē na foaʻi maia iā te aʻu le mana.” (Filipi 4:13) I aso taʻitasi e aumai ai e Ieova le malosi ou te manaʻomia ina ia fai ai galuega masani o le aso. Ua ou iloa e leʻi iai lava se taimi e leʻi fesoasoani mai ai Ieova iā te aʻu. O le māfuaaga lea ou te manaʻo ai e auauna pea iā te ia.

Ua faamanuiaina aʻu e Ieova i le mauaina o se aiga, o se mea ou te leʻi mauaina i le taimi a o oʻu laʻitiiti, ma le taimi a o oʻu talavou. Ua ou maua foʻi se avā e amiolelei ma alofa faapelepele e igoa iā Elke. E lē gata i lea, ua avea foʻi le faitau miliona o Molimau a Ieova ma oʻu uso ma tuafāfine faaleagaga, o se ʻauaiga i le lalolagi aoao.

Ua faamāfanafanaina foʻi aʻu i le folafolaga a le Atua e faatatau i le parataiso, lea o le a ia faia ai “ia fou mea uma lava” e aofia ai ma oʻu lima. (Faaaliga 21:5) E faigofie ona ou malamalama i lea folafolaga pe a ou manatunatu i galuega sa faia e Iesu a o iai i le lalolagi. Na vave ona ia faamālōlōina ē pipili, ma faamālōlōina se tamāloa na tipiese lona taliga. (Mataio 12:13; Luka 22:50, 51) O folafolaga a Ieova ma vavega a Iesu ua ou mautinoa ai, e lē o toe umi ona faafoʻisia lea o loʻu malosi atoa.

Peitaʻi o le faamanuiaga sili o le aʻoaʻoina lea e faatatau iā Ieova le Atua. Ua avea Ieova ma loʻu malosi, ua avea foʻi o ia ma oʻu tamā, o laʻu uō, ma lē e faamāfanafanaina aʻu. E tutusa oʻu faalogona ma faalogona o Tavita o lē na faapea mai: “O Ieova o loʻu malosi . . . ua [ia] fesoasoani mai iā te aʻu, o le mea lea ua olioli ai loʻu loto.” (Salamo 28:7) Ou te manaʻo e tumau i lenei aʻoaʻoga moni matagofie i loʻu olaga atoa. Ou te taliaina e tusa lava pe leai ni oʻu lima.