1, 2. (a) Maganu umo aye kalaqino? Yihowa iso horoonsiꞌrinohu hiittoonniiti? (b) Sokkaano daraajjaꞌinore ikkitinota mayinni anfeemmo?

 KALQETE ALAME Kalaqaanchi Yihowa loosannohu daraajjaino garinniiti. Isi kalaqinohu umi kalaqami mitto Beettosi Yesuusaati; isi Magano riqiwe coyiꞌranno daafira “Qaaleho” yaamamino. Qaalu kiirre gundannikki diro Yihowara soqqamanni heeꞌrino; korkaatuno Qullaawu Maxaafi, “Umo Qaalu no; hattono Qaalu Maganu ledo no” yaanno. Qoleno togo yaanno: “Baalunkuri kalaqaminohu isi [Qaalu] widoonniiti; isiweelo kalaqaminori mitturino dino.” Mitu 2,000 diri albaanni Maganu Qaale uullara soyino; Qaalu uullate aana Yesuusi Kiristoosi yinanniha guuta mancho ikke, ammaname Annisi fajjo assanni heeꞌrino.—Yoh. 1:1-3, 14.

² Maganu Beetti mancho ikkara albaanni, Annisira “waanna loosaasincho” ikke soqqamino. (Law. 8:30) Yihowa iso horoonsiꞌre lowo miliyoone ikkitannota wole ayyaanaame kalaqo iima kalaqino. (Qol. 1:16) Qullaawu Maxaafi tenne sokkaano daafira coyiꞌranni togo yaanno: “Kumu kume ikkitannori [Yihowara] soqqantanni no; qoleno tonne kume higge tonne kume ikkitannori albasiinni uurrite no.” (Dan. 7:10) Maganunniti ayyaanaame kalaqo dancha gede  daraajjaꞌino “saraawite” ikkitinota xawinsoonni.—Far. 103:21.

3. Beeddahetenna pilaaneettate kiiro mageeshsha ikkitanno? Beeddahenna pilaaneetta daraajjaꞌinohu hiittoonniiti?

³ Yihowa kalqete alame kalaqi wote kiirre gundannikki beeddahenna pilaaneetta kalaqino. Yunayitidi Isteetete Hiyusteni katamira fulannohu Kiroonikli yinanni gaazeexi yaanno garinni, beeddahete daafira muli yannara assinoonni xiinxallo, biliyoone higge biliyoone ikkitanno beeddahenna pilaaneetta noota leellishshanno; wole yaattonni sayintistootu bashsho shallaggino kiironni sase ero ikkitanno beeddahenna pilaaneetta no yaate. a Lowo beeddahe gamba yite gaalaakse ikkitanno; mitte mittenti gaalaakse qolte giddoseenni lowo biliyoone woy tiriliyoone ikkitanno beeddahenna lowo pilaaneetta amaddino. Batinye gaalaakse gamba yite kilaastere yinanni gaamo ikkitanno; kuri qolte mitteenni supperkilaastere (jajjabba gaalaakse booso) yinanni gaamo ikkitanno.

4. Uullate aana nooti Maganu soqqamaano daraajjaꞌinota ikkitanno yee heda gara ikkitinohu mayiraati?

⁴ Iima noote ayyaanaame kalaqonte gede, beeddahenna pilaaneettano dhagge ikkanno garinni daraajjaꞌinoreeti. (Isa. 40:26) Konni daafira, Yihowa uullate aana noo soqqamaanosino daraajjaꞌanno gede assanno yee heda garaho. Isi soqqamaanosira seerunna amanyootu heeꞌransara hasiꞌranno; insa Yihowara loossannohu lowo loosi noonsa daafira tini hasiissannote. Hundano ikko yannankera Yihowa soqqamaano isira ammanante soqqantino soqqansho, isi ledonsa nootanna ‘luulu Magano ikkikkinni salaamete Magano’ ikkinota leellishshanno tajeeti.—1 Qorontoosi 14:33, 40 nabbawi. b

5. Mannu ooso daraajjaino garinni uulla woꞌmitara assinoonni qixxaawora mereeroho ataawe ikkannori kalaqaminohu hiittoonniiti?

⁵ Yihowa umo mannu ooso kalaqi yannara togo yiinonsa: “Ille ilamme, batidhe; uulla woꞌme, hattono ise gashshe; qoleno baaru qulxuꞌmenna iima buubbanno cea hattono uullate aana milli yitannore heeshsho noonsa kalaqama baalanka gashshe.” (Kal. 1:28) Maganu mannu ooso maate daraajjaino garinni lophitanni hadhe uulla woꞌmitanno gedenna Gannate uullate aana baalankawa halashshitanno gede hasiꞌrino. Addaaminna Heewani hajajama hoogansa kuni alaami woꞌmannokki gede yannate geeshsha ataawe ikkitino. (Kal. 3:1-6) Yanna lexxitanni hadhuta, “Yihowa uullate aana mannu bunshe batidhinotanna wodaninsa hedo baalanti ayewoteno bunshete widira dooꞌinota lai.” Konni garinni “uulla Maganu albaanni daafantu, hattono uullate aana finqille woꞌmitu.” Hakko daafira, Maganu busha manna hunate alamete deerrinni baote waa abbate kai.—Kal. 6:5, 11-13, 17.

6, 7. (a) Nohi Yihowa hagiirsiisinohu hiittoonniiti? (Umi misile lai.) (b) Nohi yaannore macciishsha giwino manni baalunku ma ikkino?

⁶ Ikkollana, ‘Nohi yannasira noo manni giddo mishsho noosikkiha keeraancho mancho’ ikkino daafira “Yihowa hagiirsiisino.” “Nohi haꞌrinshosi halaalaanchu Magani ledo assiꞌrino” daafira, Yihowa iso lowo markaawe seekkanno gede hajajisi. (Kal. 6:8, 9, 14-16) Tenne markaawe mannuno ikko saada giddora eꞌe gattanno gede injaanno garinni seekka hasiissino. Owaata ikkinohu Nohi “Yihowa hajajinosire baalankare assi”; qoleno maatesi ledo buusame markaawe daraajjaino garinni seekke gudi. Heeshsho noonsa kalaqami markaawe eita, “Yihowa saanqa cufi.”—Kal. 7:5, 16.

⁷ Baote wayi 2370 K.A. dirri yannara, Yihowa “heeshsho noo kalaqama baalanka uullate aaninni feye hooli”; ammanamino manchi Nohinna maatesi kayinni markaawe eꞌe gattanno  gede assino. (Kal. 7:23) Xaa yannara uullate aana noo manni baalunku Nohinna oososi sirchooti. Markaawete gobbaanni noori baalunku kayinni, “keeraanchimmate sawaakichi” Nohi yaannore macciishsha gibbino daafira gooffino.—2 Phe. 2:5.

8. Yihowa mannisi Hexxote Gobba eara biddishsha uyi yannara Isiraeele daraajjaꞌinore ikkitinota leellishannori maati?

⁸ Baote Wayi dirrihunni sette xibbe diro saꞌanno yanna gedensaanni, Maganu Isiraeele umonsa dandiitino daga ikkite daraajjaꞌanno gede assi. Heeshshonsa giddo baalunku coyinni roorenkanni Magano magansidhanno wote dancha gede daraajjaꞌinore ikka hasiissinonsa. Lawishshaho, lowo kakkalaanonna batinye Leewaawootano agurranna, “xaadooshshu dunkaani xullora daraajjaino garinni soqqamanno” meenti no. (Wol. 38:8) Maganu Yihowa Isiraeele Kanaani gobba eꞌara biddishsha uyi yannara kayinni hatti ilama ammanantinore ikkitukki gattino. Konni daafira Yihowa togo yiinsa: “Heedhinara eemmoꞌne yee xaaroommo gobba Yufoni beetto Kaaleebinna Neewe beetto Iyyaasu agurranna kiꞌne giddo mittuno dieanno.” Korkaatuno insa Hexxote Gobba qotte kaꞌe dancha duduwo haadhe higgino. (Zeh. 14:30, 37, 38) Yanna saꞌu gedensaanni Maganu uyino biddishshi garinni Muse Iyyaasu iso lekkisanno gede assi. (Zeh. 27:18-23) Iyyaasu Isiraeele Kanaani gobba eꞌanno gede marraꞌꞌara kaita Yihowa togo yiinosi: “Worbanna jawaata ikki. Horonta massooti woy waajjitooti; korkaatuno Maganikki Yihowa haꞌrattowa baalankawa ledokki ikkanno.”—Iya. 1:9.

9. Reaabi Yihowanna mannasi ma garinni laꞌanno?

⁹ Ee, Maganu Yihowa Iyyaasu haꞌriwa baalankawa ledosi ikkino. Lawishshaho, Isiraeele Iyyaarkote yinannihu Kanaani katami mule dukkaꞌnitu wote ikkinore laꞌno. Iyyaasu 1473 K.A., Iyyaarko qottara lame qotaano soyi; tini qotaano martinowa Reaabi yinanni fotaanchonni xaaddu. Ise insa minisera iimaanni maaxxe Iyyaarkote nugusi soyino manni afe amadannonsata gatissino. Reaabi Isiraeelete qotaano togo yitino: “Yihowa tenne gobba aannoꞌneta afoomma . . . , korkaatuno Yihowa Duumo Baara albaꞌneenni mooshshino garanna . . . lame Amooru nugussa assitinoonnita macciishshinoommo.” Ledde  togo yitino: “Maganiꞌne Yihowa aleenni iimano ikko woroonni uulla Maganoho.” (Iya. 2:9-11) Reaabi hatte yannara noote Maganu dirijjite ledo buusantino daafira, Maganu Isiraeele Iyyaarko horrite amaddu yannara isenna minise manni gatanno gede assino. (Iya. 6:25) Reaabi ammanase loosunni leellishshino, Yihowa waajjitino, hattono mannasi ayirrissino.

10. Yesuusi hakkawaro noore Yihudootu maroota mayino? Hatto yiinonsahu mayiraati?

¹⁰ Isiraeele Iyyaasu marraꞌꞌannansa batinye katamma horrite amaddanni marte Kanaani gobba eꞌu. Yanna saꞌanni hadhuta mayi ikkiyya? Isiraeele lowo xibbe diro Maganu higgera finqiltanni heedhino. Yihowa Beettosi uullara soyi yannara, Isiraeele lowo geeshsha finqilootanna masaalaano yitannore horonta macciishshitannokkire ikkitino daafira Yesuusi Yerusaalame ‘masaalaano shitannote’ yiino. (Mat. 23:37, 38) Maganu Yihudootu marooti isira ammanantinore ikka hooggino daafira insa facci asse agurino. Hakko daafira Yesuusi togo yiinonsa: “Maganu Mangiste kiꞌnewiinni haaꞌne gumase laaltanno dagara uyinanni.”—Mat. 21:43.

11, 12. (a) Umi xibbi diro, Yihowa atootesi Yihudootu gosawiinni haare hoole wole dirijjitera dirrisa jammarinota leellishannori maati? (b) Haaro dirijjite giddoseenni ayeoo amaddino?

¹¹ Umi sanira M.D., Yihowa ammanama hoogginota Isiraeelete daga facci asse agurino. Ikkollana, hatto yaa uullate aana ammanantino soqqamaano amaddino dirijjite diheedhannosi yaa diꞌꞌikkitino. Yihowa atootesi Isiraeelete dagawiinni haare hoole, Yesuusi Kiristoosinna isi roso harunsitannote haaro kaajja dirijjite aana dirrisi. Tini dirijjite 33 M.D., Phenxeqosxete barra hanaffinote. Hatte yannara mito 120 ikkitannori Yesuusi rosaano Yerusaalamete mitto bayicho gamba yite heedheenna, “hedeweelcho lowo bubbe gede luultanno huuro iiminni dirrite mine woꞌmitu.” Hakkiinnino, “giirate buwano lawanno arrawi leellinsa, hattono beehame mittu mittunku aana dirri; hakkiinni baalunkura qullaawu ayyaani woꞌminsa, qoleno ayyaanu coyidhara uyinonsa garinni addi addi afiinni coyiꞌra jammartu.” (Looso 2:1-4) Tini dhaggete ikkito, giddoseenni Kiristoosi rosaano amaddinota haaro dirijjite Yihowa irkisanni noota leellishshanno tajeeti.

¹² Hakkoye hagiirsiisanno barra, Yesuusi harunsaano aana “mito 3,000 ikkanno manni lexxi.” Qoleno, “Yihowa gato afiꞌranno manna insa aana leda diagurino.” (Looso 2:41, 47) Umi xibbi diri sawaakooti soqqansho dancha guma laaltino daafira, “Maganu qaali halaꞌlanni haꞌri; hattono rosaanote kiiro Yerusaalamete lowo geeshsha lexxitanni hadhu.” “Kakkalaanote giddonni [nafa] lowori ammanate hajajantannore ikkitu.” (Looso 6:7) Konni garinni, suwashshu wodani noonsahu lowo manni tenne haaro dirijjite miilla dudubbanno halaale adhino. Yannate gedensaanni, Yihowa “dagate wido ikkino manni” Kiristaanu songo daanno gede assi yannarano tenne dirijjite irkisanni noota leellishino.—Hawaariyaatete Looso 10:44, 45 nabbawi. c

13. Maganunnite haaro dirijjite loosi hiikkonneeti?

¹³ Kiristoosi harunsaano Maganu uyinonsa loosi hiikkonneetiro seekkite affino. Yesuusi umisi insara dancha lawishsha ikkino; korkaatuno, isi cuuame kaꞌꞌanni heeꞌrenni “iimi Mangiste” daafira sabbaka jammarino. (Mat. 4:17) Yesuusi rosaanosino hakkonne looso loossanno gede rosiisino. Togo yiinonsa: “Yerusaalamete, Yihudu gobba woꞌmate, Samaariyahonna uullate qacce geeshsha farciꞌraasineꞌya ikkitinanni.” (Looso 1:8) Hundiri Kiristoosi harunsaano isi ma assitara hasiꞌrannoro seekkite huwattino. Lawishshaho, Phaawuloosinna Barnabaasi Phisdiyaho noohu Antsookiyu katamira  heedhannore macciishsha gibbino Yihudoota mittoreno waajjitukki togo yitino: “Maganu qaale balanxe kiꞌnera kula hasiissinote. Kiꞌne kayinni adhitinanni heedhinoonnikki daafiranna hegere heeshsho ninkera dihasiissanno yitine umiꞌne aana faraddinanni heedhinoonni daafira, ninke agurre dagate widira hingeemmo. Isinni Yihowa, ‘Uullate qacce geeshsha gato duduwatto gede dagate xawaabba asse shoomoommohe’ yee hajajinonke.” (Looso 13:14, 45-47) Maganu dirijjiteti uullayidi kifile umi xibbi dirinni hanaffe, isi mannu ooso gatisate assino qixxaawo daafira dudubbannilla no.

14. Umi xibbi diro Yerusaalame ma ikkitino? Baotenni gattinori ayeootiyya?

¹⁴ Yihudootu xaphoomunni dancha duduwo maahoyye yite diadhitino; qolteno albansaanni bao no. Yesuusi rosaanosi togo yee qorophitanno gede kulino: “Yerusaalame olu saraawite doyissite noota laꞌinanni wote, baose gambisse dagginota affe. Hatte yannara Yihudaho noori ilaalla xooqqo; qolteno ise giddo noori hakkiinni fulto, gaxarete noori qolte, ise giddora eꞌoonke.” (Luq. 21:20, 21) Yesuusi yiinori woꞌmino. Yihudootu finqilteenna, Sestiyesi Gaalesi marraꞌꞌannoti Roomu saraawite 66 M.D. Yerusaalame doyissitu. Ikkollana, tini saraawite hedeweelcho agurte badhera higguta, Yesuusi harunsaano Yerusaalametenna Yihudunni fulte xooqqanno faro afidhu. Xaggete fullahaanchi Yusibiyesi yaanno gede ikkiro, batinyu Kiristaani Yordaanosi Laga tayisse Peeriyaho Peela yinanni base xooqino. Jeneraali Tito marraꞌꞌannoti Roomu saraawite 70 M.D. galagalte higge Yerusaalame buluushshitino. Ammanamino Kiristaani kayinni Yesuusi yiinonsare macciishshino daafira baotenni gatino.

15. Umi xibbi diro Kiristaanu ammaꞌno halaꞌlitinohu mayi heeꞌreennanniiti?

¹⁵ Umi xibbi diro Kiristoosi harunsaanora buutote qarri, dartunna wolu ammanate fatani iillinonsaha ikkirono, lowo manni Kiristinnu ammaꞌno harunsino. (Looso 11:19-21; 19:1, 19, 20) Hundi Kiristaani Maganu atoote afiꞌrino daafira ayyaanaamittetenni qawaaxxiꞌrino.—Law. 10:22.

16. Ammanansa jawaattanno gedenna mittimmansa baꞌannokki gede baalunku Kiristaani ma assa hasiissinonsa?

¹⁶ Baalunku Kiristaani ammanansa jawaattanno gedenna mittimmansa baꞌannokki gede sharrama hasiissinonsa. Qullaawa Borro seekke xiinxalla, ganyine gamba yine mitteenni magansiꞌranna Maganu Mangiste duduwo diinaggaawe duduwa tennera lowo geeshsha kaaꞌlitanno. Togoo millimmo xaa yannante gede, hakkawaro nooti Yihowa daga ayyaanaamittetenni fayyuullenna mittimma noonsare ikkitanno gede kaaꞌlitinonsa. Dancha gede daraajjaꞌinoti hundi songuwa, aliidi laꞌꞌaanonna songote soqqamaano uminsa fajjonni soqqantanno daafira lowo horo afidhanno. (Fil. 1:1; 1 Phe. 5:1-4) Qoleno, Phaawuloosi gedeeri bayichunni bayicho hadhanni towaattanno cimeeyye dagganno wote songuwa lowo geeshsha hagiidhitannoti dihuluullissannote! (Looso 15:36, 40, 41) Ninke Magano magansiꞌneemmo garinna umi xibbi diri Kiristaani magansiꞌranno gari mitto garaati; tini dhaggete! Yihowa hakkawarono ikko yannankera soqqamaanosi daraajjaꞌanno gede assino daafira lowo geeshsha galanteemmosi! d

17. Aananno birxichira maa ronseemmo?

¹⁷ Sheexaanu alamera bao gambisse dagge noote tenne goofimarchu barruwara, Yihowa dirijjiteti uullayidi kifile dhagge ikkitanno rankenni albaagge hadhanni no. Ati ise ledo taalo hadhanni nootto? Ayyaanaamittetenni lophitanni nootto? Aananno birxichira tennera kaaꞌlannonkere ronseemmo.