නැණ නුවණ සොයා ගිය රජෙක්

ස්පාක්ඤයේ පිබිදෙව්! ලේඛක විසින්

දහතුන්වන සියවසේදී යුරෝපය පුරා දක්නට තිබුණේ අසාධාරණය හා ප්‍රචණ්ඩත්වයයි! ධර්ම විරෝධීන් සඳහා කතෝලික සභාවෙන් පිහිටුවා තිබූ අධර්ම මර්දනාධිකරණයට කිසි විවේකයක් ලැබුණේ නැහැ. කුරුස යුද්ධයෙන් දහස් ගණනක් මිය ගියා. එහෙත් මේ අතරතුර ස්පාඤ්ඤයේ රජ කෙනෙකු ලොවට සෙත සැලසීමට පියවරක් ඉදිරියට තැබුවා. ඔහු දහවන අල්පොන්සෝ රජයි. නැණවත් අල්පොන්සෝ යන නමින්ද ඔහුව හැඳින්නුවා.

සංස්කෘතිය නඟා සිටුවීම හෙවත් 13වන සියවසේ පුනරුදය වෙනුවෙන් ඔහු පැසසුම් ලැබුවා. මොහු ගව් ගණනක් ඈත රටවලින් පවා ස්පාඤ්ඤයට දැනුම් සම්භාරයක් ගෙන්වා දුන්නා. කලාව, ඉතිහාසය, නීතිය හා විද්‍යාව යන ක්ෂේත්‍ර කෙරෙහි ඔහු දැක්වුවේ විශේෂ උනන්දුවක්. එය ස්පාඤ්ඤයේ මෙන්ම යුරෝපයේ අනෙකුත් රටවල සංස්කෘතිය වැඩිදියුණු කිරීමට ඉමහත් පිටුවලහක් වුණා. ඊටත් වඩා වටිනා දෙයක් වුණේ ඔහුගේ මෙම ආශාව නිසා ශුද්ධ බයිබලයේ අඩංගු දෙවිගේ වචනය ඉගෙනීමේ වරප්‍රසාදය ලැබීමයි.

යුදෙව්, මුස්ලිම් හා “ක්‍රිස්තියානි” විද්වතුන්ට සහයෝගයෙන් සේවයේ නියැලීම සඳහා ඔහු ශාස්ත්‍රාලයක් පිහිටෙව්වා. ඊට උපකාරයක් වශයෙන් අවශ්‍ය මුදල් ලබා දෙමින් ලෝකයේ ප්‍රථම රජ්‍ය පුස්තකාලය පිහිටෙව්වා.

නීතිය, විද්‍යාව හා ඉතිහාසය අළලා පොත් කීපයක්ම ලිවීමේ හා එකතු කරගැනීමේ කාර්යයට අල්පොන්සෝ රජත් හවුල් වුණා. සාහිත්‍යය හා කාව්‍යමය පොත් පත් ලිවීමටත් දිරි දුන් බව ඔහු විසින් දක්ෂ ලෙස ලියන ලද කාන්ටිගාස් නම් කාව්‍යමය ගීත සංග්‍රහයෙන් දැකගත හැකියි. * ඔහු එය ලිව්වේ එවකට කාව්‍යමය ගීත ලිවීමට යොදාගත් ස්පාඤ්ඤ භාෂාවක් වන ගාලේගෝ භාෂාවෙන්.

විද්වත් පරිවර්තක කණ්ඩායමක්

අල්පොන්සෝ රජ ටොලිඩෝවල විද්වත් පරිවර්තක කණ්ඩායමක් පිහිටෙව්වා. එහිදී “රජුගේ කාර්යය වූයේ පරිවර්තකයන් හා පරිවර්තනය කිරීම සඳහා පොත් තේරීමයි. ඔහු පරිවර්තනයන් සංශෝධනය කළා; සාකච්ඡා පවත්වන්න බුද්ධිමතුන්ට දිරිගැන්නුවා; අලුත් කාව්‍යමය ගීත නිර්මාණය කිරීමට අනුග්‍රහය දැක්වුවා” කියා ටොලිඩෝවල විද්වත් පරිවර්තක කණ්ඩායම යන අර්ථය ඇති පොතක පැහැදිලි කර තිබුණා.—එම පොත La Escuela de Traductores de Toledo.

ටොලිඩෝ විද්වතුන් පළමුවෙන්ම කළේ අරාබි පොත් විශාල ප්‍රමාණයක් ලතින් හා ස්පාඤ්ඤ භාෂාවට පරිවර්තනය කිරීමට පටන්ගැනීමයි. ඒ වන විටත් ග්‍රීක, ඉන්දියානු, පර්සියානු සහ සිරියානු ශිෂ්ටාචාරයන් ගැන මුස්ලිම් විද්වතුන් විසින් අරාබි  භාෂාවට පරිවර්තනය කර තිබුණා. එම පොත්වල අඩංගු දැනුම් සම්භාරය මොවුන්ට ගණිතය, තාරකා විද්‍යාව, ඉතිහාසය සහ භූගෝලය යන ක්ෂේත්‍රයන්හි පොත් සැකසීමට මහඟු උපකාරයක් වුණා.

ටොලිඩෝ විද්වතුන්ගේ දස්කම් ගැන ප්‍රවෘතිය වෙනත් රටවලටත් පැතිර ගියා. එමනිසා උතුරු යුරෝපයේ විශ්වවිද්‍යාලවල උගතුන් රැසක් පෙලඹුණා ටොලිඩෝවලට යන්න. මේ සෑම දෙයක්ම යුරෝපය පුරා විද්‍යාත්මක මෙන්ම ලේඛන හැකියාවන් වැඩිදියුණු වීමට දායක වුණා. මෙම පරිවර්තන පොත් පත් සියල්ල යුරෝපයේ නව යුගයක් බිහිවීමට මාර්ගය එළි පෙහෙළි කළා.

ටොලිඩෝ පරිවර්තකයන්ගේ වෑයම නිසා ගේලන්, හිපොක්‍රටිස් සහ ඇවසෙනා යන විද්වතුන් ලියූ වෛද්‍ය පොත් කියවීමට වෛද්‍යවරුන්ට හැකි වුණා. මෙම වෛද්‍ය පොත් 17වන සියවස වන තෙක්ම යුරෝපයේ විශ්වවිද්‍යාල අධ්‍යයන පොත් ලෙස භාවිත කළා. තාරකා විද්‍යාඥයන්ටත් තමන්ගේ භාෂාවෙන්ම ටොලමිගේ කෘති කියවීමටත්, අරාබි බසෙන් ත්‍රිකෝණමිතිය ගැන ලියැවුණු පොත් කියවීමටත් තාරකා විද්‍යාව ගැන අල්ක්වාරිස්මී විසින් ඉදිරිපත් කළ අදහස් හැදෑරීමටත් අවස්ථාව සැලසුණා. *

එම පරිවර්තනයන් සාමාන්‍ය වැසියන්ට කියවා තේරුම්ගැනීමට සැලැස්වීමයි අල්පොන්සෝ රජුගේ අභිප්‍රාය වුණේ. මේ නිසා ස්පාඤ්ඤ භාෂාව විද්‍යාව හා සාහිත්‍ය පිළිබඳ අවබෝධය  පතළ කිරීමට ඉතා ප්‍රබල මාධ්‍යයක් බවට පත් වුණා. මෙවැනි පියවරක් ඉදිරියට තැබීමෙන් හොඳ පොත් පත් තිබෙන්නේ ලතින් භාෂාවෙන් යන පොදු මතය වෙනස් කිරීමට ඔහු සමත් වුණා.

අල්පොන්සෝගේ බයිබලය

අල්පොන්සෝ රජ බයිබලයේ ඇතැම් කොටස් ස්පාඤ්ඤ භාෂාවට පරිවර්තනය කිරීමටත් නියෝගයක් දුන්නා. පොත් ගොන්නක් පරිවර්තනය කිරීමෙන් විද්වතුන් ලද පළපුරුද්ද මෙම කර්තව්‍ය සඳහා විශාල රුකුලක් වුණා. ස්පාඤ්ඤ ඉතිහාසඥ යුවාන් ඩේ මාර්යානා පවසන පරිදි, රජු මෙම බයිබල් පරිවර්තන කර්තව්‍යය දියත් කළේ ස්පාඤ්ඤ භාෂාව ඔපමට්ටම් කර පුළුල් ලෙස භාවිතයේ යෙදවීමටයි. කල් නෑර බයිබලය පරිවර්තනය කිරීමට අත හිත දීමෙන් ස්පාඤ්ඤ භාෂාව ඔපමට්ටම් වූ බවට නිසැකයි.

මිනිසාට උපදෙස් ලබාගැනීමට බයිබලය වටිනා බවයි රජුගේ අදහස වුණේ. ඔහුගේ කෘතියක හැඳින්වීමෙහි ඔහු මෙසේ ලිව්වා. “ශුද්ධ ලියවිල්ලේ තිබෙන ප්‍රයෝජන සලකා බලනවා නම් එහි ලෝකයේ මැවීම ගැනත්, කුලදෙටුවන් ගැනත්, . . . අපේ ස්වාමීන් වන යේසුස් ක්‍රිස්තුස්ගේ පැමිණීම හා ඔහුගේ දුක්විඳීම, නැවත නැඟිටීම මෙන්ම උත්ථාන වීම ගැනත් සඳහන් වී තිබෙනවා.”—එම කෘතිය Crónica de España.

මෙම අතිදැවැන්ත පරිවර්තන කර්තව්‍යය සිදු කරනු ලැබුවේ ඔහුගේ අධීක්ෂණය යටතෙයි. එයට ඇතුළත් වුණේ හෙබ්‍රෙව් ලියවිල්ලේ යම් කොටස් ස්පාඤ්ඤ භාෂාවට පරිවර්තනය කිරීමයි. (පසුව ග්‍රීක් ලියවිල්ලේ යම් කොටස්ද පරිවර්තනය කරනු ලැබුවා.) මෙම බයිබල් පරිවර්තනය හැඳින්වූයේ අල්පොන්සෝගේ බයිබලය ලෙසින්. ක්‍රිස්තු වර්ෂ 500 හා 1500 අතර කාලයේදී එනම් මධ්‍ය කාලීන යුගයේදී කරන ලද විශාලතම බයිබල් පරිවර්තනය එයයි. එය බොහෝ වරක් පිටපත් කළ අතර පෘතුගීසි හා කතලාන් භාෂාවෙන් එහි කොටස් පරිවර්තනය කරනු ලැබුවා.

වෑයමේ ප්‍රතිඵල

අල්පොන්සෝගේ කාලයේ ලියැවුණු මධ්‍යකාලීන ශුද්ධ ලියවිලි ආගම දහමට ලැදියාව හීන වී ගිය අඳුරු යුගයටත් පහනක් වුණා. ජනයාට තමන්ගේම භාෂාවෙන් බයිබලය කියවීමට උනන්දුව වැඩි වුණේ එම පරිවර්තකයන් නිසයි. ඊළඟ සියවස් දෙක පුරා වෙනත් බයිබල් පරිවර්තකයන් ස්පාඤ්ඤ භාෂාවෙන් බයිබලය නිකුත් කළා.

මුද්‍රණ යන්ත්‍ර සොයාගැනීමත් සමඟම 16වන සියවසේදී ස්පාඤ්ඤ භාෂා බයිබල් පරිවර්තකයන්ට විවේකයක් නම් ලැබුණේ නැහැ. අල්පොන්සෝගේ හා ඔහුගේ සමකාලීනයන්ගේ කර්තව්‍යය වෙනත් යුරෝපීය රටවල් දක්වා ව්‍යාප්ත වී ගියා. එමනිසා යුරෝපය පුරා සිටින සියලුදෙනාටම තමන්ගේම භාෂාවෙන් බයිබල් පිටපතක් ලබාගන්න පුළුවන් වුණා. අල්පොන්සෝ රජ සමය යුද්ධ හා කලකෝලාහලවලින් පිරී ගියත්, දැනුම ලැබීම සඳහා තිබූ ඔහුගේ පිපාසය මුළු ලොවටම දෙවිගේ ප්‍රඥාවෙන් එළිය ලබන්න දොර කවුළු විවර කළා.

[පාදසටහන්වල]

[14වන පිටුවේ කොටුව⁄පින්තූරය]

ඉපැරණි ස්පාඤ්ඤ බයිබලයක්

ශුද්ධ ලියවිල්ලේ යම් කොටස් මුලින්ම ස්පාඤ්ඤ භාෂාවට පරිවර්තනය කළේ දහවන අල්පොන්සෝගේ පරිවර්තනවලින් නොවෙයි. ඊට වසර කීපයකට කලින්, ටොලිඩෝහි විද්‍යාලයේ පරිවර්තකයන්ගෙන් කෙනෙක් වූ අර්මානුස් ආලෙමානුස් හෙබ්‍රෙව් භාෂාවෙන් කෙළින්ම ස්පාඤ්ඤ භාෂාවට ගීතාවලිය පොත පරිවර්තනය කර තිබෙනවා. එමෙන්ම පැරණිතම ස්පාඤ්ඤ බයිබලය පරිවර්තනය කළේ 13වන සියවසේ මුල් භාගයේදී බව පැවසෙනවා. එය හැඳින්වූයේ මධ්‍යකාලීන යුගයේ අල්පොන්සෝගේ බයිබලයට පෙර ලියූ රොමාන්ස් බයිබලය ලෙසයි. (වමේ පින්තූරය බලන්න.) ඉන් වසර කීපයකට පසු දහවන අල්පොන්සෝ බයිබලය පරිවර්තනය කිරීමට මුලපුරන්න හේතුව වන්න ඇත්තෙත් එයයි.

එම බයිබලය ගැන විද්වතෙකු වූ තොමස් මොන්ට්ගොමරි මෙවැන්නක් පැවසුවා. “ලස්සන භාෂා ශෛලියක් යොදාගෙන නිවැරදි ලෙස පරිවර්තනය කිරීමෙන් මෙහි පරිවර්තකයා කර තිබෙන්නේ කදිම වැඩක්. අනවශ්‍ය ලෙස ලතින් කියමන් සහ වදන් යොදා නොගෙන මුල් කෘතියේ අර්ථයම දී තිබෙනවා. භාෂාව සරලයි පැහැදිලියි. ලතින් භාෂාව ගැන සුළු දැනුමක් තිබෙන අයට පවා එය කියවිය හැකියි.

[හිමිකම් විස්තර]

Bible: Patrimonio Nacional. Real Biblioteca de El Escorial

[12, 13වන පිටුවේ පින්තූරය]

මැඩ්රිඩ්හි ස්පාඤ්ඤ ජාතික පුස්තකාල දොරටුව අභියස දහවන අල්පොන්සෝගේ ස්මාරකය

[13වන පිටුවේ පින්තූර]

ටොලිඩෝවල පරිවර්තකයන් හා රජ (ඉහළ), ඔහුගේ ලේඛකයන් (පහළ), අල්පොන්සෝගේ බයිබලයේ ලූක් සුවිශේෂය (පහළින්ම)

[13වන පිටුවේ පින්තූරයේ හිමිකම් විස්තර]

All photos except statue of Alfonso X: Oronoz