Mbeni “ye so afa mbeni tënë” ndali ti e

TONGANA ambeni versê ti Bible ayeke dä ti fa na e nda ti ambeni versê ni pëpe, ka a yeke duti ngangu na e ti gbu nda ti aversê ni so nzoni. Ambaï ti azo so ayeke na yâ ti Bible, e lingbi ti diko ni gi tongana atënë ti ye so asi na yâ mbaï na e ngbâ gi ge. Me, ti ambeni mbaï ni, atâ tënë so nda ni alï mingi ayeke na yâ ni so na dikongo ambaï ni gi tongaso e lingbi ti bâ ni pëpe. Mbeni tapande ni ayeke mbaï ti awali use na yâ ti sewa ti Abraham. Bazengele Paul atene so mbaï ti ala ni ayeke mbeni “ye so afa mbeni tënë”.​—aGalate 4:24.

A lingbi e bi bê ti e na tënë so mbaï so afa na e ngbanga ti so atâ ye so mbaï so aduti fä ni ayeke kota ye mingi ndali ti azo kue so aye ti wara deba nzoni ti Jéhovah Nzapa. Kozo si e bâ ngbanga ti nyen mbaï so ayeke kota ye mingi, zia e bâ aye so apusu lani Paul ti fa nda ti atâ tënë so nda ni alï mingi so ayeke na yâ ti mbaï ni.

Mbeni tënë ayeke lani na popo ti aChrétien so ayeke giriri na sese ti Galatie. Ambeni na popo ti ala ayeke bata ngangu mingi “tënë ti lâ, na nze, na ngoi, na ngu”, aye so Ndia ti Moïse si ahunda ti bata ni. Ala tene ti ala so ti tene aChrétien anzere na lê ti Nzapa, a yeke kota ye mingi ti tene ala kpe Ndia ti Moïse (aGalate 4:10; 5:2, 3). Ye oko, Paul ahinga so a hunda lani na aChrétien ti ngbâ ti bata Ndia ni so pëpe. Ti fa so a hunda na aChrétien ti bata Ndia ni so pëpe, lo mû mbeni mbaï so aJuif kue ahinga ni nzoni mingi.

Paul adabe ti aChrétien ti Galatie so Abraham, kotara ti aJuif, adü lani Ismaël na Isaac. A yeke Agar, wali so ayeke ngbâa, si adü Ismaël, na Sara, wali so ayeke ngbâa pëpe, si adü Isaac. Kite ayeke pëpe so aChrétien so ayeke lani na Galatie, na so amaï tënë ti kpengo Ndia ti Moïse, ahinga nzoni mingi mbaï ti Sara so kozoni lo yeke ngombo, na lo mû Agar, zo ti kua ti lo, na wali na Abraham ti dü  molenge na place ti lo. Peut-être ala hinga so na peko ti so lani Agar ayeke na ngo ti Ismaël, bê ti lo ato nda ti ke Sara, mveni ti lo. Ye oko, ti gue oko na zendo ti Nzapa, na nda ni, Sara adü Isaac na lâ ti mbakoro ti lo. Na pekoni, Abraham atomba Agar na Ismaël ngbanga ti so Ismaël asara ngangu na Isaac.​—Genèse 16:1-4; 17:15-17; 21:1-14; aGalate 4:22, 23.

Awali use, tënë ti mbele use

Paul afa ye so azo so ayeke na yâ mbaï ni so aduti fä ni. Lo tene: “Awali use so ayeke tënë ti mbele use; oko ayeke ti Hoto ti Sinaï, na a dü amolenge so ayeke angbâa, iri ti wali so ayeke Agar. Agar so ayeke . . . tongana Jérusalem ti fadeso, teti lo na amolenge ti lo ayeke sara ngbâa.” (aGalate 4:24, 25). Agar aduti fä ti Israël ti mitele, so li-kodoro ni ayeke Jérusalem. Jéhovah alë songo na aJuif na lege ti mbele ti Ndia so lo te na ala na Hoto ti Sinaï. Na ngoi so ala yeke lani na gbe ti mbele ti Ndia ni, a zia pëpe ti dabe ti azo ti Israël so ala yeke angbâa na ala yeke na bezoin ti tene a zi ala.​—Jérémie 31:31, 32; aRomain 7:14-24.

Ka ti Sara, “wali so ayeke ngbâa pëpe” na molenge ti lo Isaac, ala duti ti ala fä ti azo wa? Paul afa so Sara, so lo yeke “ngombo” wala wali so adü pëpe, aduti fä ti wali ti Nzapa, so ti tene mbage ti bungbi ti Jéhovah so ayeke na yayu. Lo wali ti yayu ni ayeke lani wali so adü pëpe na lege so kozo si Jésus aga, wali so ayeke pëpe na “amolenge” so a sa yingo na ndo ti ala na so ayeke na ndo sese (aGalate 4:27; Esaïe 54:1-6). Ye oko, na lâ ti Pentecôte ti ngu 33, a sa yingo vulu na ndo mbeni kete bungbi ti akoli na awali, na so a kiri a dü ala ti ga amolenge ti wali ti yayu ni so. Amolenge ni so bungbi ni wala wali ni adü ala, Jéhovah ayeda ti mû ala tongana amolenge ti lo, na ala ga legeoko na Jésus Christ ahéritier so ayeke na yâ ti mbeni fini mbele (aRomain 8:15-17). Bazengele Paul, so lo yeke mbeni oko ti amolenge ni so, atene: “Jérusalem ti nduzu ayeke ngbâa pëpe, na lo yeke mama ti e.”​—aGalate 4:26.

Amolenge ti awali ni

Mbaï ti Bible afa so Ismaël asara ngangu lani na Isaac. Legeoko nga, na ngoi ti akozo Chrétien, amolenge ti Jérusalem ni so ayeke ngbâa ahe lani amolenge ti Jérusalem ti nduzu na ala sara ye ti ngangu na ala. Paul afa peko ti ye ni tongaso: “Me fadeso, legeoko tongana ti giriri, molenge so aga na lege ti mitele [Ismaël] asara ngangu na molenge so aga na  lege ti Yingo [Isaac].” (aGalate 4:29). Tongana Jésus aga lani na sese na lo to nda ti fa tënë ti Royaume, amokonzi-nzapa ti aJuif asara ye tâ gi tongana ti so Ismaël molenge ti Agar asara na Isaac, tâ héritier ti Abraham. Ala he Jésus na ala sara ngangu na lo, peut-être ndali ti so ala bâ tere ti ala biani tongana atâ héritier ti Abraham na ala bâ ti ala Jésus tongana wande.

Ngoi kete kozoni si amokonzi ti azo ti Israël ti mitele afâ lo, Jésus atene: “Jérusalem, Jérusalem, mo so mo fâ aprophète, na mo [bo] na tênë azo so Nzapa ato ala na mo! Lege mingi Mbi ye ti bungbi amolenge ti mo, legeoko tongana mama ti kondo abungbi amolenge ti lo na gbe ti kpangbi ti lo, na i ye pëpe! Bâ, Mbi zia da ti i na i awe!”​—Matthieu 23:37, 38.

Mbaï ti aye so asi na ngoi ti akozo Chrétien na so a sû ni na gbe ti yingo ti Nzapa afa so Israël ti mitele so Agar aduti fä ni adü lani pëpe amolenge so ayeke duti ande ahéritier legeoko na Jésus gi ngbanga ti so a dü ala aJuif. Jéhovah apusu yamba, wala lo ke aJuif so, na baba, abâ ti ala atene ngbanga ti so a dü ala Juif awe a yeke ala si ayeke na droit ti duti ahéritier. Tâ tënë, ambeni Juif ti mitele aga ahéritier legeoko na Christ. Ye oko, a mû na ala pasa so ndali ti so ala mä na bê na Jésus, me pëpe ndali ti so a dü ala Juif na lege ti mitele.

A yeke na lâ ti Pentecôte ti ngu 33 si a to nda ti hinga biani mbeni wungo ti ala so ayeke ga ahéritier legeoko na Christ. Tongana tango ayeke hon, Jéhovah asa yingo na ndo ti ambeni zo ti ga amolenge ti Jérusalem ti nduzu.

Paul afa nda ti mbaï ni so ngbanga ti so lo ye ti fa tongana nyen fini mbele ayeke kota ahon mbele ti Ndia so Moïse ayeke lani wasara-songo ni. Ndali ti so azo kue ayeke awasiokpari, zo oko pëpe alingbi ti nzere na lê ti Nzapa ngbanga ti so lo kpe Ndia ti Moïse; Ndia ti Moïse afa gi so ala yeke angbâa ti siokpari. Ye oko, tongana ti so Paul afa, Jésus aga si “lo lingbi ton ala so ayeke na gbe ti Ndia”. (aGalate 4:4, 5). Tongaso, ti duti na mabe na yâ sandaga ti Christ ayeke zi zo yamba na gbe ti ngbanga ti Ndia ni.​—aGalate 5:1-6.

Ye so mbaï ni afa ndali ti e

Ngbanga ti nyen a lingbi e bi bê ti e na fango nda ti mbaï ni so yingo vulu apusu Paul ti zi nda ni? Mbeni nda ti tënë ni ayeke so fango nda ti mbaï ni azi lê ti e na ndo nda ti ambeni ye so ayeke na yâ Mbeti ti Nzapa na so tongana a fa ni pëpe, e yeke gbu nda ni nga pëpe. Fango nda ti ye ni akiri asara si e yeda biani so atënë ti yâ ti Bible amä tere nga ague oko.​—1 aThessalonicien 2:13.

Na ndo ni, atâ ye so mbaï ni aduti fä ni ayeke kota ye mingi ndali ti ngia ti e ti kekereke. Tongana amolenge ti Jérusalem ti nduzu ni abâ gigi pëpe ti lingbi na zendo so Nzapa amû, ka e yeke duti gi angbâa ti siokpari na ti kuâ. Ye oko, na gbe ti nzoni fango lege ti Christ nga na ti amba ti lo ahéritier so Nzapa amû lani zendo ni na Abraham, “fade amara kue ti sese awara tënë nzoni”. (Genèse 22:18). Ye so ayeke si ande na ngoi so a yeke zi azo kue biaku biaku na gbe ti asioni ye ti peko ti siokpari, vundu nga na kuâ (Esaïe 25:8, 9). So tâ pendere ngoi ande!

[Foto na lembeti 11]

A te lani mbele ti Ndia na Hoto ti Sinaï

[Lingu ti foto na lembeti ]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Foto na lembeti 12]

Mbaï ti bazengele Paul so afa “tënë” wa na e?