1. Mbeni ye wa la asara si azo ayeke kota ahon anyama?

 MBENI ye so asara si azo ayeke kota ahon anyama ayeke so azo ayeke na conscience. Tënë so ayeke tâ tënë ngbene ye na ngoi so a sara zo na ndö ti sese. Na peko ti so Adam na Ève adoro ndia ti Jéhovah, ala honde terê ti ala. Ye so afa so conscience ti ala asara si ala gi bê ti ala.

2. Tongana nyen la conscience ti e ayeke tongana mbeni boussole? (Bâ foto so ayeke na tongo nda ti article so.)

² A lingbi ti haka azo so afa lege nzoni na conscience ti ala ape na mbeni bateau so ayeke voyagé so boussole a ni asara kua nzoni ape. Ti voyagé na mbeni boussole so asara kua nzoni ape alingbi ti ga na kpale. Pupu nga na amapo ti kota ngu alingbi ti sara si bateau ni amû mbeni lege nde. Boussole so asara kua nzoni ayeke mû maboko na zo ti kpengo na bateau ni ti ngbâ na ndö ti nzoni lege so lo mû. A lingbi ti haka conscience ti e na mbeni boussole. Conscience ti e ayeke mbeni ye so a dü e dungo na  ni so ayeke mû maboko na e ti hinga ye so ayeke nzoni na ye so ayeke sioni na so alingbi ti fa na e nzoni lege. Me ti tene conscience ti e afa lege na e nzoni, a lingbi e fa lege na ni nzoni.

3. Tongana e fa lege nzoni na conscience ti e ape, nyen la alingbi ti si?

³ Tongana e fa lege na conscience ti e nzoni ape, a yeke kanga lege na e pëpe ti sara sioni ye (1 Tim. 4:1, 2). Mara ti conscience tongaso alingbi même ti sara si e tene “sioni ye ayeke nzoni”. (És. 5:20). Jésus atene lani na adisciple ti lo, lo tene: “Ngbonga ni ayeke ga so zo kue so afâ ala, lo yeke bâ ti lo, lo tene kua ti Nzapa la lo sara so.” (Jean 16:2). Azo so afâ disciple Étienne nga na ambeni zo so asara ye tongana ala apensé lani tongaso (Kus. 6:8, 12; 7:54-60). Na yâ ti mbaï, azo ti abungbi ti vorongo nzapa mingi asara asioni ye, na tapande ala fâ azo, na ala tene so ala sara ni ndali ti Nzapa. Me ti tâ tënë ni, ye so ala sara so ague nde na andia ti Nzapa (Ex. 20:13). A yeke polele so conscience ti ala ahanda ala.

4. Tongana nyen la e lingbi ti fa lege na conscience ti e ti sara kua kirikiri ape?

⁴ Tongana nyen la e lingbi ti fa lege na conscience ti e ti sara kua kirikiri ape? Andia nga na amama-ndia so ayeke na yâ ti Bible ‘ayeke nzoni ti fa na ye na zo, ti suku na zo, ti kiri na aye na nzoni lege, ti fa na zo ti sara ye so ayeke mbilimbili’. (2 Tim. 3:16). A lingbi e manda Bible lakue, e gbu li nzoni na ndö ti aye so Bible atene nga e sara ye alingbi na ni na yâ ti fini ti e. Tongana e sara tongaso e yeke pensé mingi tongana ti Jéhovah. Na pekoni, e lingbi ti hinga biani so conscience ti e ayeke fa lege na e nzoni. Zia e bâ tongana nyen la andia nga na amama-ndia ti Jéhovah alingbi ti mû maboko na e ti fa lege na conscience ti e.

5, 6. Andia ti Nzapa amû maboko na e tongana nyen?

⁵ Ti bâ nzoni na lege ti andia ti Nzapa, a lingbi e sara aye mingi ahon gï ti diko andia ni wala ti hinga ni. A lingbi e ye ni nga e sara ye alingbi na ni. Bible atene: “Ala ke sioni ye, na ala ye nzoni ye.” (Amos 5:15). Me e yeke sara ni tongana nyen? Kota ye ni ayeke ti manda ti bâ aye tongana ti so Jéhovah abâ na ni. Na tapande, tara ti bâ so a yeke ngangu na mo ti lango nzoni. Docteur ti mo afa na mo ambeni kobe so a lingbi mo te ape, lo tene na mo ti sara sport nga ti sara ambeni changement. Na peko ti so mo sara aye so lo fa na mo so, mo lango nzoni. Mo kiri peut-être singila mingi na docteur ti mo ndali ti so lo mû maboko na mo ti tene gigi ti mo aga nzoni.

⁶ Legeoko nga, Lo so asara e alu andia so alingbi ti bata e si e wara pëpe akpale so aga na peko ti sarango siokpari nga ti sara si gigi ti e aga nzoni. Gbu li ti mo na ndö ti anzoni ye so e yeke wara ndali ti so e sara ye alingbi na andia ti Bible na ndö ti mvene, handango zo, nzi, lango-sioni, sarango ye ti ngangu na zo nga sarango yorö. (Diko aProverbe 6:16-19; Apoc. 21:8.) Tongana e gbu li na ndö ti anzoni ye ti peko ti mango yanga ti Jéhovah, e yeke ye lo nga na andia ti lo mingi.

7. Ambaï so ayeke na yâ ti Bible ayeke mû maboko na e tongana nyen?

⁷ Merci so, e bezoin pëpe ti bâ pasi ndali ti siokpari so e sara ndali ti so e sara ye ague nde na andia ti Nzapa awe si amû lege na e ti hinga ye so ayeke nzoni na ye so ayeke sioni. E lingbi ti manda ye na lege ti afaute so ambeni zo asara so Bible asara tënë ni. A-Proverbe 1:5 atene: “Zo ti ndara adengi mê ti lo ti mä ndo si lo manda ye mingi.” Fango ye so alondo na Nzapa na ayeke nzoni mingi. Na tapande, gbu li na ndö ti pasi so David abâ na peko ti so lo ke yanga  ti Jéhovah nga lo sara lango-sioni na Bath-Shéba (2 Sam. 12:7-14). Tongana mo diko mbaï so, hunda terê ti mo: ‘Tongana nyen la David alingbi lani ti kpe akpale so? Tongana mbi la ye tongaso asi na mbi, nyen la mbi yeke sara? Tongana bê ti mbi apusu mbi ti sara lango-sioni, mbi yeke sara ye tongana David wala tongana Joseph?’ (Gen. 39:11-15). Tongana e gbu li ti e na ndö ti asioni ye ti peko ti siokpari, e yeke “ke ye ti sioni” mingi ahon ti kozo.

8, 9. (a) Conscience ti e amû maboko na e ti sara nyen? (b) Conscience ti e ayeke sara kua maboko na maboko na amama-ndia ti Jéhovah tongana nyen?

⁸ E lingbi ti ngbâ yongoro na aye so Nzapa ake. Me ka tongana e yeke na yâ ti mbeni ye so Bible afa mbeni ndia polele tongaso na ndö ni ape, nyen la a lingbi e sara? Na yâ ti mara ti aye so, tongana nyen la e lingbi ti hinga ye so Nzapa ayeda na ni nga so azia ngia na bê ti lo? Tongana e zia si Bible afa lege na conscience ti e, e yeke mû nzoni desizion.

⁹ Na ndoye Jéhovah amû na e amama-ndia so alingbi ti fa lege na conscience ti e. Lo tene: “Mbi Jéhovah, mbi yeke Nzapa ti mo. Mbi la mbi yeke fa ye na mo ti tene mo bâ nzoni dä. Mbi la mbi yeke fa na mo lege so a yeke nzoni mo mû ni.” (És. 48:17, 18). Tongana e gbu li nzoni na ndö ti amama-ndia ti Bible nga e zia si andu bê ti e, e lingbi ti kiri na conscience ti e na nzoni lege nga e yeke fa lege na ni. Na a yeke mû maboko na e ti mû anzoni desizion.

10. Amama-ndia ti Bible ayeke nyen? Jésus asara lani kua na amama-ndia ti Bible na yâ ti fango ye ti lo tongana nyen?

¹⁰ Amama-ndia ayeke ambeni kota tâ tënë so ayeke fa lege na ngangu ti gbungo li ti e, so ayeke mû maboko na e ti mû anzoni desizion. Ti hinga amama-ndia ti Jéhovah ayeke mû maboko na e ti hinga tongana nyen la lo yeke gbu li ti lo nga ndani so lo mû na e ambeni ndia. Na yâ ti kua ti fango tënë ti Jésus, lo fa na adisciple ti lo amama-ndia ti mû maboko na ala ti hinga akpale so ayeke ga na peko ti ambeni bango ndo wala ambeni sarango ye. Na tapande, lo fa lani na ala so ti bata tënë na bê alingbi ti gue na zo ti sara ye ti ngangu na zo, nga ti bâ mbeni koli wala mbeni wali na nzara ni alingbi ti gue na zo ti sara lango-sioni (Mat. 5:21, 22, 27, 28). Ti fa lege nzoni na conscience ti e, a lingbi e zia si amama-ndia ti Nzapa afa lege na e tongaso si e lingbi ti mû gloire na lo.—1 aCor. 10:31.

11. Tongana nyen la conscience ti azo alingbi ti sara kua nde na ti mba?

¹¹ Na yâ ti ambeni ye, aChrétien use so Bible afa lege na conscience ti ala alingbi ti mû desizion nde nde. Gbu li na ndö ti nyongo sämba. Bible ake nyongo sämba ape. Me Bible ake nyongo sämba ahon ndö ni nga na gango ngbâa ti sämba (aProv. 20:1; 1 Tim. 3:8). Ye so aye ti fa so tongana mbeni Chrétien anyon sämba ahon ndö ni ape ambeni ye ti tene lo gbu li ti lo na ndö ni ayeke dä ape? Ên-ën. Même tongana conscience ti lo ayeke kpô, a lingbi lo pensé na conscience ti amba ti lo.

12. Tongana nyen la atënë so ayeke na aRomain 14:21 apusu e ti bâ conscience ti amba ti e na nene ni?

¹² Paul afa so e bezoin ti bâ conscience ti amba ti e na nene ni tongana lo tene: “A yeke nzoni mo te nyama pëpe wala mo nyon vin pëpe wala mo sara pëpe mbeni ye so asara si ita ti mo apika gere.” (aRom. 14:21). Tongaso, atâa e yeke na droit ti nyon sämba, e lingbi ti zia droit ti e ni so tongana e hinga so nyongo sämba ayeke sara sioni na conscience ti mbeni ita. Peut-être ita ni ayeke lani ngbâa ti sämba kozo ti manda  tâ tënë na lo ke ti nyon ni fadeso. E yeke ye pëpe ti sara mbeni ye so alingbi ti sara si lo kiri na yâ ti ngbene sarango ye ti lo (1 aCor. 6:9, 10). Tongana ita ni so aga na ndo ti e, e yeke gi ti pusu lo ti nyon sämba, même tongana lo ke? Oko pëpe.

13. Tongana nyen la Timothée ane conscience ti azo ti mû maboko na ala ti yeda na nzoni tënë?

¹³ Na ngoi so Timothée ayeke lani maseka lo yeda ti fâ ganza atâa so ason. Lo hinga lani so fango ganza ayeke kota ye mingi na aJuif so lo yeke fa ande tënë na ala. Legeoko tongana Paul, lo ye lani ti son bê ti zo oko ape (Kus. 16:3; 1 aCor. 9:19-23). Eskê tongana Timothée, mo yeke yeda ti zia ambeni ye ndali ti nzoni ti amba ti mo?

14, 15. (a) E yeke ga biazo tongana nyen? (b) A-Chrétien so ayeke abiazo ayeke sara ye na amba ti ala tongana nyen?

¹⁴ A lingbi aChrétien kue agi ti “hon akozo fango ye na ndö ti Christ” nga ala “sara kue ti ga abiazo”. (aHéb. 6:1). Ye so ayeke ga gï tongaso ape. A lingbi e “sara kue”, wala e ngbâ ti sara ngangu ti si dä. Ti maï ti ga biazo ahunda ti gi ti duti na hingango ye nga na ndara mingi. Ndani la a yeke wa e lakue ti diko Bible lâ na lâ (Ps. 1:1-3). A yeke ye so mo zia na gbele mo la? Tongana mo diko Bible lakue mo yeke mä yâ ti andia nga na amama-ndia ti Jéhovah nzoni mingi.

¹⁵ Ndia so ayeke kota mingi na lê ti aChrétien ayeke ndia ti ndoye. Jésus atene na adisciple ti lo, atene: “A yeke na lege ti ye so si azo kue ayeke hinga ande so ala yeke adisciple ti mbi: tongana ala yeke na ndoye na popo ti ala.” (Jean 13:35). Jacques, ita ti Jésus ti mbage ti mama atene ndoye ayeke “ndia ti gbia”. (Jacq. 2:8). Paul atene: “Ndoye ayeke sarango biani ye so ndia afa.” (aRom. 13:10). A dö bê ti e ape so ndoye ayeke kota mingi ndali ti so Bible atene “Nzapa ayeke ndoye.” (1 Jean 4:8). Nzapa afa ndoye gï na lege ti tënë ti yanga ape. Jean atene: “A bâ ndoye ti Nzapa na mbage ti e na lege so: Nzapa atokua lani oko Molenge ti lo na dunia so si e lingbi ti wara fini na lege ti lo.” (1 Jean 4:9). Ndoye ti Nzapa apusu lo ti sara ye. Tongana e ye Jéhovah, e ye Jésus, e ye aita ti e nga na azo, e yeke fa so e yeke abiazo.—Mat. 22:37-39.

16. Ngbanga ti nyen la e yeke bâ amama-ndia ti Bible na nene ni mingi tongana e yeke maï ti ga Chrétien so ayeke biazo?

 ¹⁶ Tongana mo yeke maï ti ga Chrétien so ayeke biazo, mo yeke bâ ande so amama-ndia ayeke kota ye mingi. A yeke sara kua mingi ni na andia na yâ ti mbeni mbilimbili ye, me amama-ndia andu aye mingi so ayeke nde nde. Na tapande, mbeni molenge so ade kete ahinga pëpe akpale so ayeke ga na peko ti dutingo na asioni kamarade, tongaso babâ na mama so ahinga ti bâ yâ ti aye nzoni ayeke lu andia ti bata lo (1 aCor. 15:33). Me tongana molenge ni ayeke ga biazo, ngangu ti gbungo li ti lo ayeke maï na lo lingbi ti sara kua na amama-ndia ti Bible. Tongaso, lo lingbi ti mû anzoni desizion na ndö ti sorongo akamarade. (Diko 1 aCorinthien 13:11; 14:20.) Tongana e gbu li na ndö ti amama-ndia ti Nzapa mingi, conscience ti e ayeke fa lege na e nzoni mingi ahon ti kozo, e yeke hinga apensé ti Nzapa.

17. Ngbanga ti nyen la e lingbi ti tene so e yeke na aye so e bezoin ni ti mû anzoni desizion?

¹⁷ E yeke na aye kue so e bezoin ni ti mû adesizion so anzere na Nzapa. Na yâ ti Bible, e yeke na andia nga na amama-ndia so ayeke mû maboko na e ti ‘lingbi na yâ ti ye kue, ti wara aye kue so e yeke na bezoin ni ti sara na nzoni kusala kue.’ (2 Tim. 3:16, 17). Tongaso, gi amama-ndia ti Bible so alingbi ti mû maboko na mo ti “hinga wala ye so bê ti Jéhovah aye ayeke nyen.” (aÉph. 5:17). Sara kua nzoni na aye so ayeke mû maboko na e ti manda ye, aye tongana Index des publications des Témoins de Jéhovah, Mbeti ti sarango na recherche ndali ti aTémoin ti Jéhovah, Watchtower Library, BIBLIOTHÈQUE NA NDO TI INTERNET nga na application JW Library. A leke agbakuru so ti mû maboko na e ti manda na ye e wani nga na sewa.

18. Tongana e sara ye alingbi na andia nga na amama-ndia ti Jéhovah ayeke ga na anzoni ye wa?

¹⁸ Gigi ti e ayeke ga nzoni mingi tongana e sara ye alingbi na andia nga na amama-ndia ti Jéhovah. Psaume 119:97-100 atene: “Mbi ye ndia ti mo mingi! Mbi gbu li ti mbi dä na yâ ti lango ni kue. Acommandement ti mo asara si mbi yeke na ndara ahon awato ti mbi, ndali ti so a yeke na terê ti mbi lakue lakue. Mbi hinga ti bâ yâ ti aye nzoni ahon azo kue so ayeke fa ye na mbi, ndali ti so mbi gbu li na ndö ti awango ti mo. Sarango ye ti mbi afa so mbi hinga ndo ahon ambakoro-koli, ndali ti so mbi sara ye alingbi na yanga so mo mû na ndö ti aye nde nde.” E lingbi ti sara ye na ndara mingi nga na hingango ndo mingi tongana e mû ngoi ti “gbu li na ndö ti” andia nga na amama-ndia ti Nzapa. Tongana e zia si andia nga na amama-ndia ti Nzapa afa lege na conscience ti e, e yeke “yo ti lingbi na yongo so Christ ayo na ni kue”.​—aÉph. 4:13.