1-3. (a) Nyen la ayeke mû maboko na e ti ngbâ be-ta-zo na Nzapa na lâ ti nda ni so? (b) Nyen la e yeke bâ na yâ ti article so?

 NA NGOI so lâ ti nda ni ayeke gue ti hunzi, asioni zo ayeke ngbâ ti “sigi tongana asioni pere”. (Ps. 92:7). Tongaso, li ti e akpe ape so azo mingi ake ti sara aye so Nzapa atene ayeke na lege ni. Paul atene na aChrétien, atene: “Tongana a ndu tënë ti sioni ala duti akete molenge”, me “ala ga akangba na lege ti gbungo nda ti ye.” Tongana nyen la e lingbi ti sara ni?—1 aCor. 14:20.

² Kiringo tënë ni ayeke na yâ ti versê so ayeke mama-tene ti article so, so mbage ni atene: “Azo so agi Jéhovah alingbi ti mä yâ ti aye kue.” So ti tene ala lingbi ti hinga ye kue so ala bezoin ti hinga ni ti nzere na lo (aProv. 28:5). Mara ti pensé ni so ayeke na aProverbe 2:7, 9 so atene Jéhovah ‘abata ndara ti sarango ye ti nzoni ti mû ni na azo ti mbilimbili’. Ye so asara si ala lingbi ti “hinga ye so ayeke mbilimbili nga ayeke na lege ni, ye kue so andu sarango ye ti nzoni.”

³ Noé, Daniel nga na Job ayeke lani na ndara ni so (Ézéch. 14:14). Azo ti Nzapa laso ayeke nga na ndara. Ka mo? Eskê mo “mä yâ ti aye kue” so a lingbi mo hinga ni ti zia ngia na bê ti Jéhovah? Ye so ayeke  mû maboko na mo ayeke tâ hingango ye na ndö ti lo. Tongaso, na yâ ti article so e yeke bâ (1) tongana nyen la Noé, Daniel nga na Job ahinga Nzapa, (2) tongana nyen la ala bâ nzoni na lege ti hingango ye so nga (3) tongana nyen la e lingbi ti duti na mara ti mabe so ala yeke lani na ni.

4. Noé ahinga lani Jéhovah tongana nyen? Tâ hingango ye na ndö ti Nzapa amû maboko na lo tongana nyen?

⁴ Noé ahinga lani Jéhovah tongana nyen? Ngbene ye na tongo nda ti mbaï ti azo, akoli na awali so ayeke na mabe amanda ye na ndö ti Nzapa na alege ota: na lege ti aye so lo créé, na lege ti ambeni zo so akpe mbeto ti Nzapa nga na lege ti anzoni ye so ala wara ndali ti so ala sara ye alingbi na andia nga na amama-ndia ti Nzapa so ayeke mbilimbili (És. 48:18). Na ngoi so Noé abâ aye so Nzapa acréé, lo bâ gbâ ti aye so afa so Nzapa ayeke dä nga na asarango ye ti lo so lê abâ pëpe, na tapande “ngangu ti lo so ayeke lakue lakue na dutingo ti lo tongana Nzapa”. (aRom. 1:20). Ye so asara si Noé ahinga so Nzapa ayeke dä nga lo yeke lani na kpengba mabe na lo.

5. Noé ahinga ye na ndö ti ye so Nzapa aleke na bê ti lo ti sara ndali ti azo tongana nyen?

⁵ Mabe “aga na peko ti ye so zo amä.” (aRom. 10:17). Noé amä lani tënë na ndö ti Jéhovah tongana nyen? Kite ayeke dä ape so lo manda lani aye mingi na lege ti afami ti lo. Na popo ti afami ni mo yeke wara babâ ti lo Lamek, so ayeke lani na mabe nga so ayeke lani na fini na ngoi ti Adam. (Bâ foto so ayeke na tongo nda ti article so.) Mo yeke wara nga âta ti lo, Métushélah nga na kotara ti lo, Jarèd, so akui ngu 366 na peko ti so a dü Noé a (Luc 3:36, 37). A yeke peut-être akoli so na awali ti ala la afa na Noé so Nzapa acréé azo na lo ye ti tene ala dü amolenge amû ndö ti sese kue nga ala voro lo. Ala fa nga na Noé so Adam na Ève ake yanga ti Jéhovah, na Noé abâ asioni ye ti peko ti desizion ti ala (Gen. 1:28; 3:16-19, 24). Aye kue so Noé amanda andu bê ti lo na apusu lo ti sara na Nzapa.—Gen. 6:9.

6, 7. Beku wa la akpengba lani mabe ti Noé?

⁶ Beku asara si mabe ti zo akpengba. Tara ti bâ fadeso tënë ti bê ti Noé na ngoi so lo hinga so iri ti lo, so âmanke ndani aye ti tene “Wungo terê; Dengo bê”, aye nga ti sara tënë ti beku (Gen. 5:29, kete tënë na gbe ni). Na gbe ti yingo ti Nzapa, Lamek atene: “Molenge so [Noé] ayeke ga na e dengo bê na yâ ti . . . pasi ti ngangu kua ti e ndali ti sese so Jéhovah adeba ni.” Noé ayeke lani na beku na Nzapa. Legeoko tongana Abel na Hénok so ayeke lani na fini kozo na lo, lo mä na bê lani na “hale” so ayeke neka li ti ngbo ni.—Gen. 3:15.

⁷ Noé ahinga lani pëpe anzene nzene ye kue na ndö ti prophétie so ayeke na Genèse 3:15. Me lo hinga so prophétie so amû lani mbeni beku so a yeke zi ande azo. Na ndö ni, prophétie so a tene na yaka ti Éden ague oko na tënë so Hénok atene. Lo sara nga lani tënë ti ngbanga so Nzapa ayeke fâ na ndö ti asioni zo (Jude 14, 15). Kite ayeke dä ape so atënë so Hénok atene, so ayeke ga ande tâ tënë kue na Harmaguédon, akpengba lani mabe ti Noé nga na beku ti lo.

8. So Noé ahinga Nzapa nzoni abata lo tongana nyen?

⁸ Noé abâ nzoni na lege ti tâ hingango ye so lo wara na ndö ti Nzapa tongana nyen? Tâ hingango ye asara si mabe ti Noé akpengba nga lo wara ndara so alondo na Nzapa na abata lo si sioni asi na lo ape, mbilimbili na lege ti yingo. Na tapande, ndali ti so Noé “atambela na tâ Nzapa,” lo tambela pëpe na azo so akpe Nzapa pëpe wala lo sara songo na ala ape. Lo zia lani pëpe si asioni yingo so amû terê ti zo ahanda lo. Asioni yingo so ayeke na akode so ahon ti azo apika lani biani bê ti azo so ayeke na mabe ape nga na azo so lê ti ala ahan ape; peut-être azo avoro même ala lani (Gen. 6:1-4, 9). Noé ahinga nga lani so Nzapa atene na  azo ti dü ti mû ndö ti sese kue (Gen. 1:27, 28). Tongaso, lo doit lani ti hinga so a yeke sioni nga a yeke na lege ni ape so ayingo so amû terê ti zo abungbi na awali. So ala dü amolenge so ayeke nde na tanga ti azo afa so Noé ayeke na raison. Ambeni ngoi na pekoni, Nzapa atene na Noé so Lo yeke sara si kota ngu apika na ndö ti sese. Ndali ti so Noé amä na bê na tënë so Jéhovah atene, lo leke mbeni arche, na lo na azo ti sewa ti lo asö kuâ.—aHéb. 11:7.

9, 10. Tongana nyen la e lingbi ti sara ye na mabe tongana Noé?

⁹ Tongana nyen la e lingbi ti duti na mabe tongana Noé? Kota ye ni ayeke ti duti anzoni wamandango Bible, ti zia si aye so e manda andu bê ti e nga ti zia si aleke e na afa lege na e (1 Pi. 1:13-15). Na pekoni, mabe nga na ndara so alondo na Nzapa ayeke bata e si aye so Satan aleke na kode nga na sioni yingo ti dunia so ahanda e ape (2 aCor. 2:11). Yingo so ayeke dü na yâ ti zo nzara ti sarango ye ti ngangu na zo nga na lango-sioni. A yeke pusu nga azo ti zia lê ti ala gï na ndö ti anzara ti mitele (1 Jean 2:15, 16). A lingbi même ti pusu azo so awoko na lege ti yingo ti sara sanka ti aye so afa so kota lâ ti Nzapa aga nduru awe. Bâ so na ngoi so Jésus ahaka ngoi ti e na ti Noé, lo luti pëpe na ndö ti sarango ye ti ngangu na zo wala lango-sioni, me lo luti na ndö ti kpale so alingbi ti si tongana zo alango na lege ti yingo.—Diko Matthieu 24:36-39.

¹⁰ Hunda terê ti mo: ‘Sarango ye ti mbi afa so mbi hinga Jéhovah biani? Mabe ti mbi apusu mbi ti sara ye alingbi na andia ti Nzapa so ayeke na lege ni nga ti fa ni na azo?’ Zia si akiringo tënë ti mo afa so mo kue mo ‘tambela na tâ Nzapa.’

11. (a) So Daniel aye Nzapa na ngoi so lo yeke maseka afa nyen na ndö ti babâ na mama ti lo? (b) Asarango ye ti Daniel wa la mo ye ti mû peko ni?

¹¹ Daniel ahinga lani Jéhovah tongana nyen? Kite ayeke dä ape so babâ na mama ti Daniel afa ye lani nzoni na lo, ala fa na lo ti ye Jéhovah nga na Mbeti ti lo. Daniel angbâ ti ye Jéhovah nga na Mbeti ti Nzapa na yâ ti gigi ti lo kue. Même na ngoi so lo ga mbakoro, lo ngbâ ti manda Mbeti ti Nzapa nzoni (Dan. 9:1, 2). Daniel ahinga Nzapa nzoni mingi, nga lo hinga asarango ye ti lo na mbage ti azo ti Israël. E hinga ni na lege ti atënë so lo tene na bê ti lo kue nga na vundu na yâ ti sambela so ayeke na Daniel 9:3-19. Mo lingbi ti mû ngoi ti diko atënë ti sambela so nga ti gbu li ti mo na ndö ni, nga ti gi ti bâ ye so sambela ni so afa na mo na ndö ti Daniel.

12-14. (a) Na alege wa la Daniel afa so lo yeke na ndara so alondo na Nzapa? (b) So Daniel asara ye na mbeto ape nga lo ngbâ be-ta-zo Jéhovah airi tënë nzoni na ndö ti lo tongana nyen?

¹² Daniel abâ nzoni na lege ti tâ hingango ye so lo wara na ndö ti Nzapa tongana nyen? Ti mbeni Juif so ayeke be-ta-zo, dutingo na Babylone so ayeke kodro ti apaïen ayeke lani kota kpale. Na tapande, Jéhovah atene lani na aJuif, lo tene: “Ala gi ti sara si siriri amaï na yâ ti gbata so mbi zia si a gbu ala a gue na ala dä so.” (Jér. 29:7). Me na oko ngoi ni, lo hunda na ala ti voro gï lo oko (Ex. 34:14). Nyen la amû maboko na Daniel ti sara ye alingbi na atënë so use kue? Ndara so alondo na Nzapa amû maboko na lo ti mä yâ ti mama-ndia so ahunda ti woko terê na gbe ti akota zo ti komande. Angu ngbangbo mingi na pekoni, Jésus afa gï oko mama-ndia ni so.—Luc 20:25.

¹³ Gbu li ti mo na ndö ti ye so Daniel asara lani na ngoi so a sigi na mbeni ndia so ake na zo ti sambela mbeni nzapa wala mbeni zo nde na gbia teti lango 30. (Diko Daniel 6:7-10.) Daniel alingbi fade ti gi araison, lo tene: ‘Lango bale-ota ayeke mingi ape.’ Me lo zia pëpe si ndia so gbia asigi na ni akanga lege na lo ti sara aye so Mbeti ti Nzapa ahunda na lo ti sara. Daniel alingbi lani ti sambela na hondengo ni ti tene azo abâ lo ape. Me lo hinga lani so azo ahinga nzoni mingi aye so lo yeke sara ka lâ  oko oko. Tongaso, Daniel asara même pëpe mbeni ye so afa na azo so lo buba yâ ti ye so lo yeke sara ti voro na Nzapa, atâa so sarango tongaso azia fini ti lo na yâ ti kpale.

¹⁴ Jéhovah airi tënë nzoni na ndö ti desizion so conscience ti Daniel amû lege na lo ti mû ni na mbeto ape na lege so lo zi lo na yâ ti mbeni sioni kuâ. Ye so asi na pekoni asara pendere tënë ti Jéhovah na ando so ayo mingi so ayeke na gbe ti komandema ti azo ti Médie na ti Perse.—Daniel 6:25-27.

15. Tongana nyen la e lingbi ti duti na mabe tongana Daniel?

¹⁵ Tongana nyen la e lingbi ti duti na mabe tongana Daniel? Ti duti na kpengba mabe, kota ye ni ayeke gï ti diko Bible ape me ti “mä yâ ni”. (Mat. 13:23). E ye ti hinga pensé ti Jéhovah na ndö ti ambeni ye, ye so ahunda ti gi ti mä yâ ti amama-ndia ti Bible. Tongaso, a lingbi e gbu li ti e na ndö ti aye so e diko. A yeke nga kota ye mingi ti sambela lakue na bê ti e kue, mbilimbili na ngoi so e wara atara wala ambeni kpale. Tongana e sambela na mabe ti wara ndara nga na ngangu, Jéhovah ayeke mû ni mingi na e.—Jacq. 1:5.

16, 17. Job awara lani tâ hingango ye na ndö ti Jéhovah tongana nyen?

¹⁶ Job ahinga lani Jéhovah tongana nyen? Job ayeke lani zo ti Israël ape. Ye oko, lo yeke lani mbeni fami ti Abraham, ti Isaac nga na ti Jacob so popo ni ayo mingi. Jéhovah afa lani na ala anzene nzene tënë na ndö ti lo nga na ye so lo leke na bê ti lo ti sara ndali ti azo. Job awara lege ti hinga akpengba tâ tënë so mingi me a fa pëpe lege so lo hinga na ni (Job 23:12). Lo tene: “Mbi mä tënë ti mo lani mango na mê ti mbi.” (Job 42:5). Na ndö ni, Jéhovah wani atene so Job atene tâ tënë na ndö ti Lo.—Job 42:7, 8.

¹⁷ Job abâ nga lani apendere sarango ye ti Jéhovah mingi so lê abâ ni ape na lege ti aye so Jéhovah acréé (Job 12:7-9, 13). Ambeni ngoi na pekoni, Élihu nga na Jéhovah asara kua na ambeni ye so Nzapa acréé ti dabe ti Job so zo ayeke ye oko ape tongana a haka lo na Nzapa so ayeke kota mingi (Job 37:14; 38:1-4). Atënë so Jéhovah atene andu bê ti Job ndali ti so lo tene na Nzapa, lo tene: “Fadeso, mbi hinga so mo  lingbi ti sara ye kue, nga mbeni ye so mo pensé ti sara si akara mo ayeke dä pëpe. . . . mbi changé bê ti mbi na dutingo na yâ ti fuku ti sese nga na mburu ti wâ.”—Job 42:2, 6.

18, 19. Na alege wa la Job afa so lo hinga biani Jéhovah?

¹⁸ Job abâ nzoni na lege ti tâ hingango ye so lo wara na ndö ti Nzapa tongana nyen? Job ayeke lani na kota ndara na ndö ti amama-ndia ti Nzapa. Lo hinga lani Jéhovah biani nga lo sara ye alingbi na ye so lo hinga na ndö ti Jéhovah. Gbu li ti mo kete: Job ahinga lani so lo lingbi pëpe ti tene so lo ye Nzapa nga na oko ngoi ni lo sara ye na nzoni bê pëpe na amba ti lo (Job 6:14). Lo bâ terê ti lo lani kota na ndö ti amba ti lo ape me lo fa ndoye ti aita na mbage ti azo kue, zo ti mosoro nga na wayere. Lo tene: “Lo so asara mbi na yâ ti mama ti mbi la asara ala ape?” (Job 31:13-22). A yeke polele so Job azia lani pëpe si nengo so azo ane na lo nga na mosoro ti lo akanga ndö ti nzoni bango ndo so lo yeke na ni na ndö ti lo wani nga na ndö ti azo. Ye so ayeke tâ nde mingi na bango ndo ti azo ti komande nga na azo so ayeke na mosoro na yâ ti dunia so.

¹⁹ Job ake amara ti vorongo yanda kue, même na yâ ti bê ti lo. Lo hinga lani so vorongo ti wataka, so andu nga ziango bê kue na aye ti mosoro, ayeke kengo “tâ Nzapa so ayeke na nduzu”. (Diko Job 31:24-28.) Lo bâ mariage tongana mbeni kamba ti songo so ayeke nzoni-kue so abungbi koli na wali. Lo te même mbele na lê ti lo ti bâ pëpe mbeni maseka-wali na nzara ni (Job 31:1). Girisa ape so a yeke lani na mbeni ngoi so Nzapa azia lege na azo ti mû awali mingi. Tongana Job aye lani lo lingbi ti mû mbeni use wali. b Ye oko, lo mû peko ti ye so Jéhovah afa na yaka ti Éden na ndö ti mariage, lo sara si a ga mbeni ndia ndali ti lo (Gen. 2:18, 24). Ngu 1600 tongaso na pekoni, Jésus afa na azo so ayeke mä lo ti sara ye alingbi na a-oko mama-ndia so andu mariage nga na bungbingo koli na wali.—Mat. 5:28; 19:4, 5.

20. Tongana nyen la tâ hingango ye na ndö ti Jéhovah nga na andia ti lo ayeke mû maboko na e ti soro anzoni kamarade nga na anzoni ngia?

²⁰ Tongana nyen la e lingbi ti duti na mabe tongana Job? Kota ye ni encore ayeke ti wara tâ hingango ye na ndö ti Jéhovah nga ti zia si hingango ye so afa lege na e na yâ ti fini ti e kue. Na tapande, David, mbeni wasungo psaume, atene so Jéhovah ‘ake zo kue so aye sarango ye ti ngangu na zo’, nga lo gboto mê ti e na ndö ti sarango songo na “azo ti handa”. (Diko Psaume 11:5; 26:4.) Aversê so afa na mo nyen na ndö ti pensé ti Nzapa? A lingbi wango so asara nyen na ndö ti aye so ayeke kota ye na lê ti mo, sarango kua na Internet, azo so mo yeke sara kamarade na ala nga na angia so mo yeke sara? Akiringo tënë ti mo ayeke mû maboko na mo ti bâ wala mo hinga Jéhovah nzoni. Ti tene e duti na tënë na li ti e ape na yâ ti sioni dunia so, a lingbi e sara si “ngangu ti gbungo li” ti e asara kua nzoni tongaso si e lingbi ti hinga popo ti ye ti nzoni na ye ti sioni nga ti hinga sarango ye na ndara na sarango ye ti buba.—aHéb. 5:14; aÉph. 5:15.

21. Nyen la alingbi ti mû maboko na e ti “mä yâ ti aye kue” so e bezoin ti hinga ni ti zia ngia na bê ti Babâ ti e ti yayu?

²¹ So Noé, Daniel nga na Job agi Jéhovah na bê ti ala kue, lo sara si ala wara lo. Lo mû maboko na ala ti “mä yâ ti aye kue” so ala bezoin ti hinga ni ti zia ngia na bê ti lo. Ni la, ala ga atapande ti azo so ayeke mbilimbili nga ala yeke na tâ ngia na yâ ti fini ti ala (Ps. 1:1-3). Tongaso, hunda terê ti mo: ‘Mbi hinga Jéhovah tâ nzoni tongana Noé, Daniel nga na Job?’ Grâce na lumière ti yingo so ayeke sû yeke yeke juska aga kota, mo lingbi ti hinga lo nzoni mingi ahon ti kozo (aProv. 4:18). Tongaso, ngbâ ti gi nda ti ye mingi na yâ ti Bible. Gbu li ti mo na ndö ni. Sambela ti wara yingo vulu. Na sarango tongaso mo yeke ga nduru mingi na Babâ ti mo ti yayu. Nga mo yeke sara ye na ndara na yâ ti dunia so akpe Nzapa ape so.—aProv. 2:4-7.