1, 2. (a) Nyen la e lingbi ti manda na lege ti gbungo ngangu ti Gédéon nga na ti azo ti lo 300? (Bâ foto so ayeke na tongo nda ti article ni.) (b) Ti gue oko na tënë so ayeke na Luc 21:19 ngbanga ti nyen la gbungo ngangu ayeke kota ye mingi?

 BIRA ni ayeke lani ngangu. Aturugu ti Israël so Juge Gédéon ayeke na ndo ti ala atomba awato ti ala so ayeke aturugu ti Madian nga na azo so amû maboko na ala. Ala tomba ala kilomètre 32 tongaso na mbeni bï kue. Bible afa ye so asi na pekoni atene: “Gédéon asi na Ngu ti Jourdain, lo na azo ngbangbo ota so ayeke na lo, ala fâ ngu ni, ngangu ti ala aga nduru ti [hunzi].” Ye oko, a de ala sö benda na ndo ti awato ti ala ni ape, ndali ti so awato ti ala angbâ lani 15000. Na peko ti so azo ti Israël abâ pasi teti angu mingi na maboko ti azo ti Madian, ala hinga lani so a yeke ngoi ti tene ala zia bira ni la ape. Tongaso, ti hunzi awato ni, “ala ngbâ ti tomba peko ti azo ti Madian” juska ala sö benda.—aJu. 7:22; 8:4, 10, 28.

² E nga kue e yeke tiri mbeni bira so ayeke ngangu nga ayeke fatigué zo. Awato ti e ni ayeke Satan, dunia ti lo nga na awokongo ti e wani. Ambeni na popo ti e atiri bira so teti angu mingi na so Jéhovah amû maboko na e, e sö benda mingi. Ye oko, na ambeni ngoi,  e lingbi ti fatigué na ngoi so e yeke tiri na awato ti e ni nga na ngoi so e yeke ku hunzingo ti sioni dunia ti Satan. Tâ tënë, a de e sö benda ni kue ape. Jésus atene so, e so e yeke na alango ti nda ni e yeke tingbi na atara so ayeke ngangu nga azo ayeke sara ye ti ngangu na e. Me lo tene so tongana e ye ti sö benda a lingbi e gbu ngangu. (Diko Luc 21:19.) Gbungo ngangu ayeke nyen? Nyen la ayeke mû maboko na e ti gbu ngangu? Nyen la e lingbi ti manda na lege ti azo so agbu lani ngangu? Tongana nyen la mo lingbi ti “zia si gbungo ngangu asara kua ti lo kue”?—Jacq. 1:4.

3. Gbungo ngangu ayeke nyen?

³ Na yâ ti Bible, gbungo ngangu aye pëpe ti tene gi senge kango bê na yâ ti atara wala akpale. Gbungo ngangu andu bibe nga na bê ti e wala fason so e yeke sara ye na gbele akpale. Zo so agbu ngangu ayeke sara ye na mbeto ape, lo yeke be-ta-zo nga lo yeke kanga bê. Na yâ ti mbeni mbeti a tene so gbungo ngangu ayeke ye so ayeke mû maboko na zo ti duti na kpengba beku nga ti ngbâ ti gbu ngangu na yâ ti atara. A yeke mû maboko na e ti yengi ape même na ngoi ti angangu tara. A yeke mû nga maboko na e ti sö benda na yâ ti atara ni nga ti zia lê ti e gi na ndo ti ye so e zia na gbele e me pëpe na ndo ti vundu ti e.

4. Ngbanga ti nyen la e lingbi ti tene so ndoye la ayeke pusu e ti gbu ngangu?

⁴ Ndoye la ayeke pusu aChrétien ti gbu ngangu. (Diko 1 aCorinthien 13:4, 7.) Ndoye so e yeke na ni na mbage ti Jéhovah ayeke pusu e ti gbu ngangu na yâ ti aye kue so ague oko na ye so bê ti lo aye (Luc 22:41, 42). Ndoye ti e teti aita ti e amû maboko na e ti kanga bê na awokongo ti ala (1 Pi. 4:8). Ndoye so e yeke na ni na mbage ti koli wala wali ti e ayeke mû maboko na e ti gbu ngangu na yâ ti “aye ti vundu” so même azo so ayeke na ngia na yâ ti mariage ti ala ayeke wara nga ndoye ayeke sara si songo ti mariage ti e akpengba.—1 aCor. 7:28.

5. Ngbanga ti nyen la Jéhovah ayeke nzoni zo so ahon atanga ni kue so alingbi ti mû maboko na e ti gbu ngangu?

⁵ Hunda na Jéhovah ti mû ngangu na mo. Jéhovah ayeke “Nzapa so amû na zo gbungo ngangu nga na dengo bê”. (aRom. 15:5). Lo yeke zo so ahinga nzoni mingi dutingo ti e, atënë ti bê ti e nga na lege so a leke na e. Tongaso, lo hinga mbilimbili ye so e bezoin ni ti gbu ngangu. Bible atene: “Lo mû na ala so akpe mbeto ti Lo ye so bê ti ala aye, Lo mä toto ti ala, na Lo sö ala.” (Ps. 145:19). Me tongana nyen la Jéhovah ayeke kiri tënë na asambela ti e so e hunda na lo ti mû ngangu na e ti gbu ngangu?

6. Tongana ti so Bible atene, tongana nyen la Jéhovah alingbi ti ‘leke lege’ ti tene e gbu ngangu na yâ ti atara?

⁶ Diko 1 aCorinthien 10:13. Tongana e hunda Jéhovah ti mû maboko na e ti hon ndo ti atara, lo yeke ‘leke ande lege’ na e ti gbu ngangu. Jéhovah ayeke leke aye ti zi tara ni? Na ambeni ngoi lo lingbi ti sara ni. Ye oko, mingi ni, lo yeke leke lege “ti tene [e] lingbi ti gbu ngangu dä.” Tâ tënë, Jéhovah ayeke mû ngangu na e tongaso si e “gbu ngangu biani nga [e] duti na ngia ti kanga bê ti ku.” (aCol. 1:11). Nga, ndali ti so Jéhovah ahinga tere ti e, bibe ti e nga na atënë ti bê ti e, lo lingbi lâ oko ape ti zia mbeni kpale ahon ndo ti e juska ti sara si e lingbi ti ngbâ be-ta-zo ape.

7. Fa na lege ti tapande ngbanga ti nyen la e yeke na bezoin ti kobe ti yingo ti gbu ngangu.

⁷ Zia si kobe ti yingo akpengba mabe ti mo. Ti tene mbeni zo amonté hoto ti Everest so ayo ahon ahoto kue, lo yeke na bezoin ti te kobe mingi ahon ti so zo ayeke te ka. Tongaso ape, lo lingbi pëpe ti gbu ngangu ti si na li ti hoto ni. Legeoko nga, ti gbu ngangu na yâ ti gigi e ti Chrétien na ti si na nda ni, a lingbi e te kobe ti yingo mingi nga lakue. A lingbi e leke na bê ti e ti ngbâ ti manda ye e wani nga ti gue na abungbi. Aye so ayeke sara si mabe  ti e ayeke wara “kobe so ayeke ngbâ si ayeke mû fini ti lakue lakue”.—Jean 6:27.

8, 9. (a) Ti gue oko na Job 2:4, 5, na ngoi so e yeke na yâ ti atara nyen la ayeke kota ye mingi? (b) Na ngoi so mo tingbi na kpale nyen la mo lingbi ti bâ na yâ ti li ti mo?

⁸ Girisa pëpe tënë ti dutingo be-ta-zo ti mo na Nzapa. Na ngoi so mbeni wakua ti Jéhovah ayeke na yâ ti tara, mbeni ye ayeke dä so ayeke kota ahon pasi so lo yeke bâ. Lege so e yeke sara ye na ngoi so e yeke na yâ ti tara la ayeke fa wala e bâ biani Jéhovah tongana Gbia ti dunia kue. Satan, so ayeke wato ti Jéhovah, so ake droit ti Jéhovah ti komande dunia kue, agi yanga ti Jéhovah atene: “Fade zo amû ye ti lo kue ti bata fini ti lo. Me fadeso Mo ye tïtî Mo, Mo ndu bio ti [Job] na mi ti lo, na fade lo zonga Mo na tâ lê ti Mo.” (Job 2:4, 5). Ti Satan, a yeke pëpe ndoye la apusu azo ti sara na Jéhovah. Ngbene ye so Satan atene tënë so lo changé? Ên-ën. Angu ngbangbo mingi na pekoni, na ngoi so a tomba lo na yayu, a ngbâ ti iri lo “zo ti bingo tënë na li ti aita ti e . . . , lo so ayeke bi tënë na li ti ala bï na lâ na gbele Nzapa ti e!” (Apoc. 12:10). Laso, Satan angbâ ti tene so azo ayeke voro Nzapa gi ti wara ye na pekoni. A nzere na lo ti bâ e ti ke droit ti Jéhovah ti komande nga ti zia ti voro lo.

⁹ Na ngoi so mo yeke tirika na mbeni tara, tara ti bâ ye so na yâ ti li ti mo. Satan na asioni yingo ti lo aluti na mbage. Ala yeke bâ mo ti bâ ye so mo yeke sara, na ala tene so mo yeke zia ande ti gbu ngangu. Na mbeni mbage, mo yeke bâ Jéhovah, Gbia ti e Jésus Christ, aChrétien so a soro ala ti gue na yayu so a zingo ala na kuâ nga a-ange saki na saki. Ala yeke bâ nga ngangu so mo yeke sara nga ala yeke pika maboko na li ti mo. Ala yeke na ngia ti bâ so mo lingbi ti gbu ngangu nga ti ngbâ be-ta-zo na Nzapa. Nga na pekoni ni mo yeke mä Jéhovah so ayeke tene na mo atene: “Molenge ti mbi, mo duti na ndara na mo mû ngia na bê ti mbi, si mbi lingbi kiri tënë na zo so azonga mbi.”—aProv. 27:11.

10. Tongana nyen la e lingbi ti mû tapande ti Jésus ti zia lê ti e na ndo ti futa ti gbungo ngangu?

¹⁰ Zia lê ti mo na ndo ti afuta so mo yeke wara na peko ti gbungo ngangu. Tara ti bâ so mo yeke sara mbeni yongoro voyage na gere, na gi na ndade ni si mo yeke si na ndo ni. Ti si kâ, a lingbi mo tambela na bï ni kue. Ando ni kue avuko gi vukongo. Me mo hinga so na yâ ti ngoi kete ndo ayeke han nga mo hinga so tongana mo ngbâ ti gue mo yeke si na ndo so mo yeke gue dä so. Gigi ti e ayeke tongana yongoro voyage so. Na ambeni ngoi, aye alingbi ti duti ngangu na mo mingi, na mo lingbi ti bâ so akpale ahon ndo ti mo. Même Jésus kue apensé lani tongaso. ‘Awasiokpari atene atënë ti ke lo’ ala zia kamene na lê ti lo nga lo kui sioni kuâ na ndo ti “keke ti pasi”. So ayeke lani mbeni ngoi so ayeke lani ngangu na yâ ti gigi ti Jésus na ngoi so lo yeke na sese. Ye oko, Jésus agbu lani ngangu na yâ ti aye so kue “ndali ti ngia so a zia na gbele lo”. (aHéb. 12:2, 3). Lo zia lê ti lo na ndo ti afuta so lo yeke wara tongana lo gbu ngangu, mbilimbili ye so lo yeke sara ti tene iri ti Nzapa aga nzoni-kue nga ti fa so Jéhovah la ayeke na droit ti komande dunia kue. Lo hinga so tara ti lo ayeke hon, me futa so lo yeke wara na yayu ayeke ngbâ lakue lakue. Laso, atara so mo yeke wara alingbi ti duti ngangu mingi na amû na mo vundu mingi. Me girisa ape so atara so mo yeke wara na ndo ti lege ti guengo na fini ti lakue lakue so ayeke hon hongo.

11. Ngbanga ti nyen la a lingbi e bâ aye so asi na “azo so agbu ngangu”?

¹¹ E yeke gbu ngangu gi e oko ape. Ti wa aChrétien ti gbu ngangu na gbele akpale so Satan ayeke ga na ni na ala, bazengele Pierre atene: “Ala luti ti ke lo, ala kpengba na yâ ti mabe, na hingango so a-oko pasi so ayeke si nga na sewa ti ala ti aita kue na yâ ti dunia so.” (1 Pi. 5:9). Aye so asi na “azo so agbu  ngangu” afa na e tongana nyen la e lingbi ti ngbâ be-ta-zo, adë bê ti e so e lingbi ti gbu ngangu nga adabe ti e so tongana e ngbâ be-ta-zo a yeke futa e (Jacq. 5:11). Zia e bâ ambeni tapande ti azo so agbu ngangu. ^[1]

12. Nyen la e manda na lege ti tapande ti achérubin so a zia ala na yaka ti Éden?

¹² Achérubin. Na peko ti so Adam na Ève asara siokpari, Nzapa amû na ambeni chérubin mbeni fini kua ti sarango ni na sese ge. Kua ni ayeke tâ nde mingi na kua so ala yeke na ni lani na yayu. Tapande ti ala alingbi ti fa na e tongana nyen ti gbu ngangu na ngoi so a mû na e mbeni ngangu kua. Bible atene so Jéhovah ‘azia achérubin na yaka ti Éden na mbage ti est, na menga-wa ti épée so aturné na lege kue ti bata lege ti si na keke ti mû fini.’ ^[2] (Gen. 3:24). Ti tâ tënë ni, kua so a leke lani achérubin ndali ni la ape. Kozoni kue, siokpari nga na kengo yanga ayeke lani pëpe na yâ ti ye so Jéhovah aleke ndali ti azo. Bible atene lâ oko ape so achérubin, acréature ti yingo so ayeke na kota ndo, adema atene ala lingbi na kua ni so ape. Ala fatigué ape nga ala zia lani kua ni ape. Me, ala ngbâ lani ti sara kua ti ala juska ala hunzi ni, peut-être na ngoi ti kota ngu so apika na ngoi ti Noé. Ala sara kua so ahon ngu 1600 tongaso.

13. Tongana nyen la Job agbu ngangu na yâ ti atara so lo wara?

¹³ Job koli so ayeke be-ta-zo. Tongana bê ti mo ason ndali ti mbeni tënë so mbeni kamarade ti mo wala mbeni zo ti sewa ti mo atene na mo, wala tongana mo yeke bâ pasi na mbeni ngangu kobela wala mo yeke na vundu ndali ti mbeni zo so mo ye lo mingi so akui, tapande ti Job alingbi ti dë bê ti mo (Job 1:18, 19; 2:7, 9; 19:1-3). Atâa so Job ahinga lani nda ti akpale so ayeke si na lo ape, bê ti lo anze ape nga lo ngbâ ti gbu ngangu. Nyen la amû lani maboko na lo? Mbeni oko ye ni ayeke so “lo kpe mbeto ti Nzapa”. (Job 1:1). Job aleke lani na bê ti lo ti ngbâ ti zia ngia na bê ti Jéhovah na anzoni ngoi nga na asioni ngoi. Na mungo maboko ti Nzapa, Job agbu li ti lo na ndo ti akota ye so Nzapa asara ni awe na lege ti yingo vulu ti lo. Job aga ti hinga na bê ti lo kue so Jéhovah ayeke sara si atara ti lo ni kue ahunzi na mbilimbili ngoi ni (Job 42:1, 2). Na a yeke ye so asi biani. “[Jéhovah] akiri Job na kozo ndo ti lo, na [Jéhovah] amû na Job lege use ye ni kue so ayeke na lo kozoni.”—Job 42:10, 17.

14. Ti gue oko na 2 aCorinthien 1:6, tongana nyen la gbungo ngangu ti bazengele Paul amû maboko na amba ti lo?

¹⁴ Bazengele Paul. Awato ti tâ vorongo ayeke kanga lege na mo ngangu wala ala yeke sara ye ti ngangu na mo? Mo yeke mbeni ancien na yâ ti congrégation wala mbeni surveillant ti circonscription so abâ so akua so a mû na mo ane mo mingi? Gbu li na ndo ti tapande  ti bazengele Paul. Lo tingbi lani na “mara ti aye so kue” so asioni zo so ayeke kanga lege na lo asara na lo, nga lâ na lâ lo yeke gi bê ti lo na ndo ti acongrégation (2 aCor. 11:23-29). Me, lo zia kua ti lo ni ape, na tapande ti lo akpengba amba ti lo. (Diko 2 aCorinthien 1:6.) Tongana mo gbu ngangu na yâ ti kpale, girisa ape so tapande ti mo alingbi ti kpengba amba ti mo ti gbu ngangu.

15, 16. (a) “Kua” wa la a lingbi gbungo ngangu asara ni kue? (b) Fa na lege ti tapande tongana nyen la e lingbi ti “zia si gbungo ngangu asara kua ti lo kue”?

¹⁵ Na lege ti yingo vulu, Jacques atene: “Zia si gbungo ngangu asara kua ti lo kue, si ala lingbi kue na ala duti na sioni oko pëpe na yâ ti ye kue nga mbeni ye atia ala pëpe.” (Jacq. 1:4). Tongana nyen la gbungo ngangu alingbi ti sara “kua” ti lo kue na yâ ti e? Mingi ni, tongana e yeke na yâ ti atara awokongo ti e ayeke sigigi polele, so ti tene asarango ye ti e so e bezoin ti leke yâ ni si aga nzoni. Me tongana e gbu ngangu na yâ ti atara ni, e yeke duti na asarango ye ti aChrétien mingi ahon ti kozo. Na tapande, e lingbi ti kanga bê, ti kiri singila, wala ti sara ye na ndoye mingi ahon ti kozo.

¹⁶ Teti so gbungo ngangu ayeke sara kua ti lo kue ti leke e ti ga mbeni nzoni Chrétien, e yeke ye pëpe ti doro ndia ti Jéhovah gi ti hunzi na tara ti e. Na tapande, tongana mo yeke tirika na mbeni sioni pensé, tï na yâ ti tara ni ape. Sambela Jéhovah ti mû maboko na mo ti ke asioni pensé. Mbeni fami ti mo so ayeke Témoin ape ayeke sara ngangu na mo? Ngbâ ti gbu ngangu, leke na bê ti mo ti ngbâ ti sara na Jéhovah. Tongana mo sara tongaso, mo yeke kiri ti duti na confiance na Jéhovah mingi. Girisa ape so, ti tene e nzere na lê ti Nzapa, a lingbi e gbu ngangu.—aRom. 5:3-5; Jacq. 1:12.

17, 18. (a) Fa na lege ti tapande nene ti gbungo ngangu juska na nda ni. (b) So nda ni aga nduru so, confiance wa la e yeke na ni?

¹⁷ A lingbi e gbu ngangu, gi teti mbeni ngoi ape, me juska na nda ni. Tara ti bâ so mbeni bateau ayeke linda ngu. Ti tene azo so ayeke na yâ ti bateau ni asö kuâ, a lingbi ala tï ngu ala gue na yanga ti ngu ni. Ala so akomanse ti tï ngu ni si ala zia lege ni hio kozo ti si na yanga ti ngu ni ala yeke linda ngu. Nga ala so ague ngbii si azia lege ti tingo ngu ni kozo ti si na yanga ti ngu ni, ala nga kue ayeke linda ngu. Tongana e ye ti wara fini na yâ ti fini dunia, a lingbi e ngbâ ti gbu ngangu. Zia e duti na mara bango ndo ti bazengele Paul, so lo tene: “E yeke kiri na peko pëpe.”—2 aCor. 4:1, 16.

¹⁸ E yeke na confiance kue so Jéhovah ayeke mû ande maboko na e ti gbu ngangu juska na nda ni. E yeke na mara bibe ti Paul so ayeke na aRomain 8:37-39 so lo tene: “E sö benda na yâ ti aye so kue ndali ti lo so andoye e. Teti mbi hinga mbi tene atâa kuâ, wala fini, wala a-ange, wala angorogbia, wala aye so ayeke dä fadeso, wala aye so ayeke ga ande, wala angangu, wala yongo ti ye na nduzu, wala lingo ti ye na gbe ni, wala mbeni ye nde so a leke alingbi ande pëpe ti kangbi e na ndoye ti Nzapa so ayeke na yâ ti Christ Jésus Seigneur ti e.” Tâ tënë, na ambeni ngoi e yeke fatigué. Me a lingbi e gbu ngangu juska na nda ni, tongaso si a lingbi ti tene tënë so na ndo ti e tongana ti so a tene na ndo ti Gédéon nga na azo ti lo a tene: “Ala ngbâ ti tomba peko ti azo ti Madian.”—aJu. 8:4.