Paradis! Abrochure so afa apendere foto ti ando so azo apeut ti gue dä alingbi ti zia na yâ ti e nzara ti voyagé ti gue ayo na mbeni ndo so ayeke tongana “paradis” si e duti nzoni, e girisa agingo bê nga na akpale ti e kue. Me tongana ti so e hinga, na ngoi so e kiri na yanga-da, aye so ayeke si na yâ ti gigi ti e achangé ape, a ngbâ gï tongana ti kozo.

Ye oko, tënë ti paradis so agbu bê ti zo mingi. Nyen na nyen e peut ti hunda terê ti e: ‘Eskê “Paradis” ayeke vrai ye? Tongana a yeke tongaso, ngbanga ti nyen la a gbu bê ti zo mingi? Eskê mbeni lâ a peut ti duti dä?’

A sara angu mingi awe la azo ayeke gi ti hinga ye mingi na ndö ti paradis. Ti azo mingi, ye so apusu ala ti sara tongaso ayeke so na yâ ti Bible a sara tënë ti mbeni “yaka na Éden, na mbage ti est”. Nyen la asara si tënë ti yaka so agbu bê ti ala tongaso so? Mbaï ni afa na e so: “Jéhovah Nzapa asara si keke kue so ayeke pendere ti tene zo abâ ni nga so ayeke nzoni ti tene zo ate lê ni asigi na sese.” Yaka ni so ayeke lani mbeni pendere ndo nga ayeke nzoni. Pendere ye ni kue ayeke so, a yeke wara ‘nga keke ti fini so ayeke na milieu ti yaka ni’.​—Genèse 2:8, 9.

Na ndö ni, mbaï ti Genèse afa so angu osio ayeke sua na yâ ti yaka ni. Laso, e ngbâ ti hinga gï angu use na popo ni: Ngu ti Tigre (wala Hiddékel) nga na Ngu ti Euphrate (Genèse 2:10-14, kete tënë na gbe ni). Angu use so asua ague atï na yâ ti Ngu-ingo ti Perse na hongo na yâ ti kodro so a iri ni laso Irak, so ayeke mbage ti kodro ti Perse ândö.

Ndali ni la, tënë ti paradis na ndö ti sese alï na yâ ti aye so azo ti Perse amä na bê na ni. Mbeni tapis so asara ngu ngbangbo mingi awe, na so a zia ni na yâ ti mbeni musée (Philadelphia Museum of Art) na États-Unis, afa mbeni foto ti yaka so gbagba ayeke na terê ni, akeke nga na afleur amû yâ ni. Na yanga ti kodro ti Perse tënë “yaka so gbagba ayeke na terê ni” aye nga ti tene “paradis,” nga foto so ayeke na lê ti tapis ni akpa terê na tënë so Bible atene na ndö ti pendere ti yaka ti Éden.

Me, a fa peko ti mbaï ti paradis na azo na yanga ti kodro mingi nga na yâ ti angobo nde nde na yâ ti dunia kue. Na ngoi so azo ayeke londo na mbeni ndo ti gue na mbeni ndo nde, ala yeke fa peko ti ti ala mbaï ni, so tongana angu ayeke hon, a yôro na yâ ni aye so azo amä na bê na ni nga na atënë ti tere ti yâ ti kodro ni. Même laso, azo ayeke nduru ti iri mbeni ndo so ayeke pendere mingi, paradis.

Ambeni zo so ayeke tambela na yâ ti akodro nde nde atene so ala wara paradis so agirisa lani so awe. Na tapande na ngu 1881 Charles Gordon, so ayeke mbeni turugu ti kota kamba na Grande Bretagne, ague ti bâ Seychelles. Bê ti lo apika tongana lo bâ mbeni ndo so ayeke pendere mingi so a iri ni Vallée de Mai, na lo tene so yaka ti Éden ni la. Na ngu 1492, Christophe Colomb, mbeni zo ti kodro ti Italie so ayeke tambela lani na ando nde nde, asi na zoa ti Hispaniola so laso aga République Domicaine nga na Haïti. Na ngoi so lo si, lo hunda terê ti lo wala âmanke yaka ti Éden ni la lo wara so.

Na yâ ti mbeni buku ti mbaï (Mapping Paradise), a yeke wara anzene nzene tënë na ndö ti ambeni ngbene carte so wungo ni ahon 190 tongaso, so mingi ni a fa Adam na Ève na yâ ti yaka ti Éden. Na popo ni a yeke wara mbeni carte ni so ayeke nde, so asara ngu 800 tongaso, so ayeke mbeni copie ti kugbe-mbeti ti Beatus de Liébana. Na yâ ti carte ni na nduzu, a yeke wara mbeni kete ndo so a zia paradis na milieu ni. Na place ni so, a fa angu osio na a mû na ala iri ti “Tigre,” “Euphrate,” “Indus” nga na “Jourdain,” na a tene so angu ni oko oko afa tongana nyen la vorongo ti aChrétien amû yâ ti andangoro osio ti sese. Amara ti afoto tongaso afa so atâa so a hinga ndo so Paradis ti ândö ayeke dä ape, ambaï so azo ayeke tene peko ni na amolenge  ti ala ti gue na ni, a sara si tënë ti paradis angbâ lakue ti gbu bê ti azo.

A hinga John Milton, mbeni wasungo mbeti ti kodro ti Angleterre so a dü lo a sara ngu 400 tongaso awe, grâce na buku ti lo Paradis perdu, so asara tënë mingi na ndö ti mbaï ti Genèse so asara tënë ti siokpari so Adam asara nga na tombango lo na yâ ti yaka ti Éden. Na yâ ti buku ni, lo sara tënë ti fini ti lakue lakue na ndö ti sese so a mû zendo ni na azo, lo tene: “Teti na lâ ni kâ, sese kue ayeke ga ande paradis.” Na pekoni, Milton asû mbeni buku ni so a iri ni Paradis reconquis.

A yeke polele so, na yâ ti mbaï ti azo tënë ti paradis ayeke mbeni pendere tënë so azo aye ti gbu li na ndö ni mingi. Ka ngbanga ti nyen la azo asara fadeso sanka ni? Tongana ti so mbeni buku (Mapping Paradise) afa, a yeke ngbanga ti so “akota zo ti Nzapa . . . ake biani ti pensé na ndö ti tënë ti ndo so paradis ayeke lani dä.”

A fa na azo so ayeke gue na eglize so ala yeke duti ande na fini na yayu, me pëpe na yâ ti paradis na ndö ti sese. Ye oko Bible atene na Psaume 37:29: “Sese ayeke ga ande ye ti azo ti mbilimbili, na ala yeke ngbâ na ndö ni lakue lakue.” So sese ti laso akpa nga paradis ape so, beku wa la e yeke na ni so zendo so ayeke ga ande tâ tënë? a

Jéhovah Nzapa, so aleke lani Paradis, amû zendo ti kiri ti leke ye so agirisa so. Tongana nyen? Rappelé so Jésus afa na e ti sambela tongaso: “Zia Royaume ti mo aga. Zia a sara ye so bê ti mo aye, na yayu legeoko nga na ndö ti sese.” (Matthieu 6:10). Royaume ni so ayeke mbeni gouvernement so Jésus Christ la ayeke na ndö ni, a yeke komande na ndö ti dunia kue, na a yeke mû ande place ti komandema ti azo (Daniel 2:44). Na gbe ti komandema ti Royaume ni, Nzapa ayeke ‘sara ye so bê ti lo aye,’ ti sara si sese aga paradis.

Ândö, yingo ti Nzapa amû lege na prophète Ésaïe ti fa tongana nyen la gigi ayeke duti ande na yâ ti Paradis, so na yâ ni akpale kue so ayeke na yâ ti dunia laso ayeke hunzi ande (Ésaïe 11:​6-9; 35:​5-7; 65:​21-23). E wa mo mingi ti mû mbeni kete ngoi ti diko aversê so na yâ ti Bible ti mo. Ye so ayeke dë bê ti mo ti hinga ye so Nzapa aleke ndali ti azo so amä yanga ti lo. Azo ni so ayeke wara aye use so Adam aperdre ni lani, so ti tene ala yeke duti ande na yâ ti paradis nga ala yeke nzere na lê ti Nzapa.​—Apocalypse 21:3.

Ngbanga ti nyen la a lingbi e duti na confiance so beku ti Paradis na ndö ti sese ayeke tënë ti bango li pëpe me vrai ye la? Ngbanga ti so Bible atene: “Yayu ayeke ti Jéhovah, me sese, lo mû ni na amolenge ti azo.” Beku ti Paradis na ndö ti sese ayeke mbeni ye so “Nzapa, lo so alingbi ti tene mvene pëpe, amû zendo ni ngbene ye ândö giriri.” (Psaume 115:16; Tite 1:2). Bâ tâ pendere beku so Bible amû na e so ma! Paradis so ayeke ngbâ lakue lakue.