VÄE 7
Te Ka ‘Äe A‘pumuạ‘ȧk Mạuri la Fak se ‘Ạitu?
“Ko puạl ne tạn ne mạuri täe ‘e ‘äeag.”
1, 2. Ka tēfakhanis pumuạ tes ta ‘is pō ‘e ‘Ạitu, ma hün se tese?
‘OS Ö‘FĀ faklạgi nā se ‘isa ta tēfakhanis pumuet, mạuri
2 Mạuri ‘e ‘on ‘i‘i noanoa pạu ma kat ‘es foh ra se pefä‘ ‘atakoa ne ‘is agtạu, ta ‘on‘on iạ tē pumuet la garue‘ạkia muạ‘ạkiạg fak Puk Ha‘a. Pot fak tạku kel‘ȧk tē te‘is ‘e ‘oris laloag‘ȧk ne toto ‘e vại ma ‘oris gargarue. Kop ma iạ la tē ne hö‘ kokono se iris ne pa tovavhiạn se Jihova. Ka, kepoi ka ‘is ‘inea a‘tạution muạ‘ạkiạg fak Puk Ha‘a ne hün‘ȧk se toto, ‘is täla rē puer a‘huạg ‘atmại, ‘os konsiene la nōnō lelei ma, ma ‘is la noh ȧf‘ȧk ma ‘e hanis ‘on ‘Ạitu. (Fäeag ‘Es Fuạga 2:6-11) Rē a‘häe se muạ‘ạkiạg ‘i.
MẠURI MA TOTO TĒ HA‘A
3, 4. ‘E av hes ta tä kel‘ạki e ne toto iạ tē ha‘a, ma iạ hün‘ȧk se muạ‘ạkiạg tese?
3 Jihova kel‘ȧk se Keni ‘e avat ne iạ al‘ạki e Epeli ‘on pumuạ ne mạuri ma toto, ma tape‘ma tē ruạ ‘i, tē ha‘a. Kamataga 4:10) Jihova laloag‘ȧk tot ‘on Epeli se ‘on mạurit ne tekại a‘ne‘ne‘ ‘e ia. Ta ‘on‘on la pō la ‘ea ne tot ‘on Epeli ou se ‘Ạitu la hö‘ȧk fek.
4 ‘E vạhiạg ne malol ta ‘e av ‘on Noa, ‘Ạitu aier‘ȧk la ‘ā tiok ne mạnmạnu ka ‘eake ‘on toto. ‘Ạitu ‘ea: “Nōnō ka ke tiok ma ‘on mạuri
5, 6. Ka foh ‘on Mosese kel‘ȧk tapen ne toto iạ tē ha‘a ka tē pumuet? (‘Io se kes tä “ ‘E‘ȧk Mȧür ‘on Mạnmạnu.”)
5 Toto ma mạuri a‘mah‘ȧk tape‘ma ‘e foh ‘on Mosese. Foh ne Rạu‘ifi 17:10, 11 ‘ea: “Kepoi ka ta le‘ . . . ‘ā ta tikot ka ma ‘on totot noh la‘mo ‘e tiok ta‘ag, ma Jihova täla agạim iạ ma kal hat hoi‘ȧk ra le‘ ta‘ag, la le‘et ‘e ‘on famori. Ne mȧür ‘on te‘ ne tē ‘es mȧür ‘atakoa täe kikia ‘e tot ta, ma täe ‘on‘on Jihova fas‘ạki e la tot ‘atakoa ta la ji‘ȧk se rer ne fūạg ne rạu‘if ta la hoa‘ tū e ag raksa‘ ‘on famori. Ne toto, ‘ea‘ea hoi‘ȧk het, mạuri, tä hoa‘ tūume ag raksa‘a.” *
6 Kepoi ka tot ‘on mạnmạn ta kat a‘es‘av‘ȧk ra ‘e Nā Hoi‘ạkiạg Ne Foho 12:16; Isikeli 18:4) Kat ‘ea ra la lelea‘ Isireli la tekại ‘atakoa tot ta ‘e tiok ne mạnmạn ta. Ka ‘e av ne al‘ạki e tot ta la ji‘ȧk a‘lelei, kel‘ạkia ‘e‘ạkiga se iạ ne Nā-Mạuri. Ma lelea‘ Isireli la pō la ‘ā tiok ne mạnmạn ta ‘e konsien ma‘ma‘a.
fuạg rạu‘if ta, ma tot ta la ji‘ȧk se pear ta. ‘Is la pō la ‘ea ne mȧür ta hö‘ pạuen se iạ ne ‘On‘on. (7. Ka Tevita kel‘ȧk tapen ‘on ‘e‘ạkiga se toto?
Garue 13:22) ‘E av het ka iạ sun huạg‘ia, ma tä fā fol ‘e ‘on jạujia sur a‘ne‘ne‘ se nohoag ne ‘oris fir ta, ma fȧ‘ tạn ‘e vại ạ‘ut ‘e täe, ma hoaf se Tevita. Ka tes ta Tevita rē? Iạ ‘ea: “Ko Tēgagatei, gou kal vahiạ ra la ‘iom ‘e tạn te‘is!” Se räe ‘on Tevita, ‘on la ‘iom ne tạn ta‘ag, fak se ‘on la ‘imoag, ne tot ‘on fā fol ne nā ‘oris mạuri la fạ‘im. Ma aier ne iạ pa ‘iom‘ia ka iạ “ji‘ạkia kikia la ‘uạ‘uạ‘ạkiget se Jihova.”
8, 9. Ka te ka räe ‘on ‘Ạitu se mạuri ma toto jen ‘e av ne kạurotuạg fakKaristo fū e? Sui‘ạkim.
8 ‘E vạhiạg ne fạu 2,400 ne fas‘ȧk se Noa ‘e rēko toto, ma ‘e fạu 1,500 ne Fäeag Hạiporạkiạg ta a‘sok vȧh, Jihova rue‘ạkia kạupuer ne muạ‘ȧk tē ‘e ‘on mumua la fȧ‘: “Ne lelei se a‘häe ‘on ‘At Ha‘a, ma se ‘otomis a‘häe tape‘ma, la se töl‘ȧk se ‘ạusag ta käveag ne ti‘ se‘ ‘e tē ne ‘oroua, ma ‘e mös ‘e‘eve.”
9 Kạupuer ne muạ‘ȧk tē ‘e ‘on mumua ‘inea ne toto tē ha‘at ma garue‘ȧk ne tatạu pạu ma titi‘ȧk ne se tupu‘a ma mös ‘e‘eve. Lelea‘ rot fakKaristo aire ‘e ‘on ‘i‘i fūmou se tē te‘is. ‘E rēko iris rē a‘häe a‘lelei ma garue‘ȧk muạ‘ạkiạg fak Puk Ha‘a, tä hele‘ue la iris la a‘oaf Jihova ‘e ‘oris la rē pure ‘e a‘es‘av‘ȧk ne toto.
A‘ES‘AV‘ȦK NE TOTO ‘E HẠSPETA
10, 11. (a) Ka tes ta räe ne Uetnes ‘on Jihova ‘e rēko nāag ne toto ma ‘on ‘es‘ao‘ȧk ne tē ‘es‘ao häk ne toto? (e) Ka ‘e sal tes ta lelea‘ rot fakKaristo la ma ‘on räe tūtū?
10 Uetnes ‘on Jihova ‘inea ne ‘oris la “mätea iris ‘e . . . toto” ‘on fuạga la se laloag‘ạkia iris ‘e nā toto ne teak
toto. Iris ‘e‘ȧk foh ‘on ‘Ạitu, ma kat tȧr ra teak toto ma a‘es‘av‘ȧk ne tē ‘es‘ao häk ne täe ‘e laloag ne toto: red cells, white cells, platelets, ma plasma.11 ‘E ‘on ‘i‘i, toto la pō la väe a‘riri‘ ‘e sal ma‘oi. Ka te ka lelea‘ rot fakKaristo tȧr tot ne väe a‘riri‘ vȧh? Ne te ka iạ nōnō hat ma la “toto” se ‘oris räe? Rē pure täe kikia ‘e le‘et se le‘et. Tē te‘is la‘oag‘esea ma rērē het la fak se hemodialysis, hemodilution, ma cell salvage ne laloag‘ȧk toto, ka tē fita‘ ta la tot ta se häe ne nā se ta utut.
12. Ka tes ta nonoj la ‘os räe ma fūfū‘ȧk ne ‘os konsiene?
12 Ka te ka rē puer ne ‘äe rē Jihova kat kokon‘ȧk ra? ‘Igkȧ‘, iạ kokon‘ȧk ‘os a‘häe ma ‘os garue tūtū. (Hat Fäeag ‘Es Fuạga 17:3; 24:12.) ‘E vạhiạg ne ‘ou far muạ‘ạkiạg ‘on Jihova ma sạkior a‘lelei se rērē ne toto ‘e hạspeta, iạ tē lelei la garue‘ȧk ‘os konsien fak Puk Ha‘a. (Roma 14:2, 22, 23) Iạ ‘eake tē lelei la iris ne tore la has ‘oris räe se ‘isa, ne ‘is la se nā kạinag sạio‘ fak se, “Ka tes ta ‘äe la rē kepoi ka ‘äe agtạu ma tē te‘is?” ‘E kạinag fūfū ‘i, te‘ ne lelea‘ rot fakKaristo täla “tạria ma mah ‘on‘ono.” *
FOH ‘ON JIHOVA KEL‘ẠKIA ‘ON HANIS FAK Ö‘FĀ
13. Ka tes ta foh ma muạ‘ạkiạg ‘on Jihova kel‘ȧk hün se iạ? Sui‘ạkim.
13 Foh ma muạ‘ạkiạg ne täe ‘e Puk Ha‘a kel‘ạkia pot ‘on Jihova ‘e Nā foho ma Ö‘fā mäeavhanisit ne kokon‘ȧk pạu pa ‘es ne ‘on lä‘riri‘i. (Salamo 19:7-11) Aier ne fas‘ȧk tē te‘ la “mätea ‘is ‘e . . . toto” ne ‘eake nā ma se ‘os mȧür ta, ka iạ pärea ‘is ‘e sūsū ne laloag‘ȧk ‘e nā toto. (Garue 15:20) Iris ma‘oi ne täe ‘e maj ne hạspeta ‘ea ne iạ “sal pumuet” ‘e ‘os la matạ‘ ne ‘os mȧür ta. Se lelea‘ rot fakKaristo aire, kạinag fūfū ‘i kel‘ạkia pot ma hanis fak ö‘fā aier ‘on Jihova.
14, 15. (a) Ka foh tese kel‘ȧk ne ‘Ạitu hanis ‘e ‘on famori? (e) Ka ‘äe la pō tạupir tapen se ‘on muạ‘ạkiga?
14 Kokon‘ȧk tē ‘on ‘Ạitu se ‘on lelea‘ Isireli kel‘ạkia ‘e ‘on foho. Kel‘ạkiạg het, Jihova pa ‘es la lelea‘ Isireli la rē ta pāat se far ‘oris ne rī ta la se hạisarag tē, ‘e rēko tē ma‘oi soksok ‘e uluạg rī. (Nā Hoi‘ạkiạg Ne Foho 22:8; 1 Samuela 9:25, 26; Nehemaia 8:16; Garue 10:9) ‘Ạitu fas‘ȧk tape‘ma la pulmakạu ne mamạru la ‘e fạ‘ ne ta pāat. (Sại‘ạkiga 21:28, 29) ‘E‘ạkiga se mȧür ‘on iris ne tore ma jī‘ȧk toto la sok kepoi ka foh ‘i kat garue‘ȧk ra.
15 Ka ‘äe la pō tapen la garue‘ȧk muạ‘ạkiạg ne a‘mah‘ȧk ‘e foh te‘is? Tapen se la rē a‘häe a‘lelei se motokā ne ‘äe garue‘ạkia, ‘ou hoa‘ ne motokā ta, mạnmạnu, ‘ou rī ta, utut ne ‘äe garue, ma ‘ou hilhil ne tēfak‘oaf‘ofa? ‘E hanuạ ‘on rereag pefä‘ ne soksoko, ta hū ne lelea‘ haharạgi ala e, ‘e rēko tē ne iris laloag‘ȧk iris sin. Ka, lelea‘ haharȧg ne pa ȧf‘ȧk iris ‘e hanis ‘on ‘Ạitu a‘pumuạ‘ȧk mạuri ma kat a‘sok ra ta tēet ne la a‘luạk ‘oris mạuri. Iris ‘inea ne iris la pō la agtạu tape‘ma ma pefä‘e. Ta ‘on‘on iris ‘oaf‘oaf ‘e av ne iris haharạgi ka matạ‘ ‘e tē ne pō la a‘rū‘ȧk iris
16. Ka muạ‘ạkiạg fak Puk Ha‘ tese a‘ti‘ȧk se la‘ȧk ne lä‘riri‘i? (‘Io se tē ne sui‘ȧk ‘e lopo.)
16 Mȧür ‘on ta le‘ seminte a‘sū iạ tē pumuet ‘e maf ‘on ‘Ạitu. ‘E Isireli ‘e ‘on mumua, kepoi ka ta le‘et mane‘ȧk ta hȧn ‘ef mafuet, ma täe hȧn ta ne ‘on le‘ ta al, ma se muạ ‘on ‘Ạitu le‘ ne a‘sok ag ta‘ag hat la le‘ al‘ȧk tēet, ma iạ kop la tög “‘e mạurit se mạurit.” * (Hat Sại‘ạkiga 21:22, 23.) Tapen se rū ne täe se Jihova ‘e avat ne iạ kel se lä‘riri‘ seminte a‘sū la‘ȧk ‘e te‘ ne fạu, hün ma se räe ‘on hạiạn ‘on rereag ma ‘oris pa a‘sokoa ma ‘oris hea‘hea‘ raksa‘.
17. Ka ‘äe la pō tapen la hạiasoagan ta le‘et ne la‘ȧk ‘on le‘ ta mumuạ la rakoa muạ‘ạkiạg ‘on ‘Ạitu?
Salamo 103:8-14; Efeso 1:7) Tape‘ma Jisu ‘ea: “‘Eake gou leum, la he‘oa iris ne ag nonojo, iris ma ne ag raksa‘a, la iris la huạha‘.”
SE A‘HÄE RAKSA‘!
18. Ka Puk Ha‘a sui‘ȧk tapen hün pạu heta se jī‘ȧk toto?
18 ‘Eake la se mane‘ȧk iris ne tore ma tä‘ma ‘ie, ka Jihova pa ‘es la ‘is la ‘ut‘ȧk pạu ‘e ‘os huga tēet ne ta kamatan jī‘ȧk toto ta‘ag
19. Ka tes ta räe ‘on ta le‘et ne muạ‘ạkiạg fak Puk Ha‘a muạ‘ạkia iạ ‘e rēko Salamo 11:5 ma Filipai 4:8, 9?
19 Iris ne a‘pumuạ‘ȧk mạuri fak se Jihova ma pa ȧf‘ȧk iris ‘e ‘on hanisi tạu la hȧ‘ȧk ‘e te‘ ne kạinag ag ne‘ne‘i. Salamo 11:5 ‘ea: “Le‘et ne värvär se ag ne‘ne‘i, ‘on ‘ata fesiạ‘ sin.” Ut ne puk te‘is tape‘ma laloag‘ȧk muạ‘ạkiạg ne täe se ‘os la mȧür‘ȧk ne ‘os mạuri. Iạ rue‘ạkia iris ne hanis ‘e ‘Ạitu la hȧ‘ȧk ‘e tēfak‘oaf‘oaf ne kel‘ạkia ag ne‘ne‘i. Tape‘ma, Jihova “‘Ạitut ne a‘hele‘ua huạg fürmaria” pa ‘es la ‘on lelea‘ e‘a la a‘hoia ‘oris a‘häe ma huga ‘e tē ne helava, tē ma ne pumuạ, tē ne voi‘ȧk, ne a‘hele‘ua huạg fürmaria.
SE TĒAG‘ESEA MA KẠUTẠUNẠ‘IẠG NE JĪ‘ȦK TOT
20-22. Ka tes räe on lelea‘ rot fakKaristo ‘e rēko rȧn te‘, ma hün se tese?
20 Rȧn ‘on Satan ta hoi sema ‘e jī‘ȧk toto se räe ‘on ‘Ạitu. Tēfakpolitiki ‘e ut ne Puku mat‘ạkia mạnmạn mam‘asa ne al‘ȧk miliön his, laloag‘ȧk lelea‘ ea‘ ma‘oi ‘on Jihova. (Taniela 8:3, 4, 20-22; Kel‘ȧk Tē 13:1, 2, 7, 8) Matantū hạitokogan pesnese, ma saenisi la garue la fup‘ȧk tē ne pel a‘ ferehit ka mamạr pạu, la pō selen. Aier‘ȧk pạu ne “rȧn te‘ ‘atakoa täe ‘e iạ ne raksa‘a.”!
21 Lelea‘ rak tē ‘on Jisu “kat mou ra se rȧn te‘” ma kat hạikạuạg ra ‘e tēfakpolitiki ma pelu, ne hȧ‘ạkia iris ‘e jī‘ȧk toto. * (Jone 15:19; 17:16) Iris tạupir se Karisto, ma kat agạia ra ‘e av ne agạiga sok se irisa. Ka, iris kel‘ȧk hanis se ‘oris firi, ma ro‘ạit‘ȧk ‘oris firi tape‘ma.
22 ‘E te‘ ne tē ‘atakoa ‘is kat tēag‘esea ra ma “Papilön Ti‘ ta,” ne rot a‘sioksiok ne rȧn te‘ ‘e rēko ti‘ ne jī‘ȧk toto leum ‘e täe. Fäeag ‘on ‘Ạitu ‘ea: “Tot ‘on lelea‘ parofiạt ma lelea‘ ha‘ ‘ie räe ‘e ia, ma tot ‘on te‘ ne iris ‘atakoa ne al‘ȧk vạhia ‘e rȧn te‘.” Ta ‘on‘on, hahan‘ȧk vȧh se ‘isa: “Hotoamus ‘e ia, ko ‘otou famör.”
23. Ka tes ta laloag‘ȧk ‘e ‘os la hot ‘e Papilön Ti‘ ta?
23 ‘Os la se tēag‘esea ma Papiloni ‘eake la ‘ut‘ȧk ‘os asa ma tä‘ma ‘ie. Iạ laloag‘ȧk tape‘ma ‘os la fesiạ‘ se tē raksa‘ ne rot a‘sioksiko a‘a‘sok
24, 25. (a) Ka le‘et ne huạha‘ȧk aier ‘on jī‘ȧk toto la pō tapen mäeavhanis ‘on ‘Ạitu? (e) Ka iạ hahan‘ạkia se ‘isa fūfū‘ȧk tē tese ‘e av fakPuk Ha‘a?
24 Kop ma ‘is tēag‘esea ma tē ne täe ‘e rȧn ‘on Satan ta la fak se jī‘ȧk toto mumuạ la ‘is la ‘inea‘ia titi‘ạkiạg aire. Ka, ‘e rēko ‘is jen ‘os mạuri, ma hue‘ạkia pilifi ‘e hạitogiạg ‘on Jisu, ma nā ‘os mạuri se ‘Ạitu, ‘is pō ‘oaf ‘on ‘Ạitu ma päreag fak‘ata. (Garue 3:19) Päreag ta‘ag hahan‘ạkia se ‘isa hanuạ ne noh ūạga ‘e av fakPuk Ha‘a.
25 Ka fūfū‘ȧk tē te‘is a‘sok tapen? Kepoi ka ta le‘ Isirelit al‘ȧk ta le‘et ne iạ kat ‘amnȧk‘ȧk ra, iạ noj la jön se ta hanuạ noh ne ūạga. Vạhiạg ne ‘on a‘lel ta ‘e gagaj pure, iạ la noh ‘e hanuạ noh ne ūạga la hele‘ se avat ne ape‘ạit ti‘ ta ala e. Ma kotä iạ sại la noh ‘e ta ut hoi‘ạkit. Tē te‘is kel‘ạkia mạl lelei ‘on ‘Ạitu ‘e ‘on mäeav
A‘PUMUẠ‘ȦK MẠURI ‘E ‘OU MARAG‘ȦK NE ROG HEG TA
26-28. Ka ‘e sal tese tä ‘os fūfū heta ‘e ‘on ‘i‘i tatạu ma av ‘on Isikeli, ma ‘is la ȧf‘ȧk tapen ‘is ‘e hanis ‘on ‘Ạitu?
26 Fūfū ne famör ‘on ‘Ạitu ‘e ‘on ‘i‘i ma Isireli ‘e ‘on mumua a‘häe‘ạkia se ‘isa av ‘on parofiạt ta Isikeli, fā ne Jihova väe la fäeag‘ạkia se famori tē ne iris la matạ‘. ‘Ạitu ‘ea: “Ma ‘äe kop la a‘hele‘ se iris fäeag fakne‘ne‘ ne gou nā se ‘äeag.” Kepoi ka Isikeli kat a‘sok ra fäeag fas‘ȧk ‘on ‘Ạitu, ma tot ‘on iris ne mane‘ȧk ‘e Jerusalemi täe ‘e ‘on si‘u. (Isikeli 33:7-9) Ka Isikeli tovavhiạn ma iạ sại.
27 Av ne a‘ofiạg ne rȧn raksa‘ ‘on Satan ta ‘elemea. Ta ‘on‘on, Uetnes ‘on Jihova a‘pumuạ‘ȧk ma hạitokogan marag‘ạkiạg ne “terạnit ne soko e tög fek” ‘on ‘Ạitu, ma tape‘ma rog heg ne Pure‘aga. (Aisea 61:2; Mataio 24:14) Ka te ka ‘äe laloag‘ȧk ‘äe ‘e garue te‘? Apostol ta Paula a‘pumuạ‘ȧk ‘on garue marag ta. Ta hele‘ue la iạ la ‘ea: “Gou ma‘ma‘ ‘e tot ‘on te‘ ne famör ‘atakoa: pō ‘e gou kat hehne‘ ra ‘e la no‘ạkia se ‘ạusag puer atakoa ‘on ‘Ạitu.” (Garue 20:26, 27) Mạl lelei airet la ‘is la rakoa!
28 La ȧf‘ȧk ma kikia ‘is ‘e hanis ‘on ‘Ạitu, ‘eake la ‘es ‘e räe ‘eseat ma Jihova ma tä‘ma ‘ie ‘e toto ma mạuri. Ka, ‘is kop la ma‘ma‘ ka ha‘ ‘e ‘on mua, ta‘ag tēet ne täla hạifäegag ‘e väegat ne la töh sin.
^ para. 5 ‘E rēko tē ne ‘Ạitu ‘ea “ne mȧür ‘on te‘ ne tē ‘es mȧür ‘atakoa täe kikia ‘e toto,” puk ta Scientific American ‘ea: “Ne toto ta kel‘ȧk fakmạlua mạuri, ‘on fuạg pạu ne fäeag te‘ aier: ka pa ‘es ‘e väeag tūtū ‘atakoa ne toto la pō‘ia mạuri.”
^ para. 12 ‘Io se Awake! ne ‘Okosita 2006, rạu peap 3-12, ne Uetnes ‘on Jihova pạni.
^ para. 16 Iris ne fạ‘ia puk ne fäeag se Puk Ha‘a ‘ea ne fäeag Hiperiu se Sại‘ạkiga 21:23 ‘on fuạga “hạiasoagan ‘is la ‘io se fäeag te‘is nōnō ka ke hȧn ta mane‘ạki e.” A‘häe‘ȧk tape‘ma ne Puk Ha‘a kat ‘ea ra fạu ne le‘et seminte a‘sū ne Jihova la a‘lel.
^ para. 21 ‘Io se Väe 5, “‘Is la Se Mou Se Rȧn te‘.”
^ para. 70 ‘Io se ‘On Asoa, “Väe ne Toto ma Laloag‘ȧk ne Toto ‘e Vại ma ‘Oris Gargarue” ma tē hoi‘ȧk.