1-2. a) Ha yini vanyingi swi va kazratela ku dumba lava va va kongomisaka? b) Hi ta vona yini ka xidondzro lexi?

 VHANU vanyingi namunhla swa va kazratela ku dumba lava va va kongomisaka. Va xiye leswaku mimfumu ni vazrangeli va politika va yimelela ni ku nyika lisima lava ganyiki, kambe a va na mhaka ni swisiwana. A Bibele dzri seketela leswo loko dzri ku: ‘Mhunu a fuma mun’wana ku mu yentxa swa ku biha.’ (Ekl 8:9) Handle ka leswo, vazrangeli vanyingi va wukhongoti va yentxa mintxhumu ya ku biha ngopfu leswi yentxaka leswaku vhanu va nga mu dumbi Xikwembu Nkulukumba. Xileswo, loko hi dondzra ni mhunu Bibele hi fanela ku mu pfuna akuva a dumba Yehovha ni ku dumba lava a va bekiki kuva va kongomisa nhlengeletanu Yake.

² Kambe a hi lava hi dondzraka na vone Bibele ntsena va fanelaka ku dondzra ku dumba Yehovha ni ku dumba nhlengeletanu yake. Nambi lava nga ni malembe a nhlengeletanwini a va fanelanga va tsrhika ku dumba leswaku ndlela leyi Yehovha a yentxaka ha yone mintxhumu yi lulamile. Minkama yimbeni ku nga ha humelela swiyimu leswi dzringaka ndlela leyi hi mu dumbaka ha yone Yehovha. Ka xidondzro lexi, hi ta vona mintxhumu yizrazru leyi nga ha dzringaka lipfumelo dzrezru: 1) Loko hi nga byi twisisi wudzrunguli bya kukazri a Bibeleni, 2) loko hi yamukela nkongomiso wa kukazri a nhlengeletanwini ya Yehovha, ni 3) loko hi kumana ni mindzringo a nkameni lowu taka.

3. Ha yini minkama yin’wana loko hi dondzra Bibele hi nga ha ganaganekaka hi swiboho swa Yehovha?

 ³ A nkama lowu hi dondzraka Bibele hi nga ha tivutisa leswaku ha yini Yehovha a teke xiboho xa kukazri. Hi xikombiso, ka wudzrunguli lebyi kumekaka ka buku dzra Atinhlayo, hi kuma leswaku Yehovha a hlaye leswaku wanuna lweyi a kumiwiki na a zrolela tihunyi hi siku dzra Savata a a fanela ku dlayiwa. Kasi ka buku dzra 2 Samuel hi dondzra leswaku, ntsrhaku ka malembe Yehovha a dzrivaleli Davhida ntsrhaku ka loko a hambi xidoho xa wuwoswani ni wudlayi. (Tin 15:32, 35; 2Sa 12:9, 13) Hi nga ha tivutisa leswaku ‘ha yini Yehovha a dzrivalele Davhida ntsrhaku ka loko a yentxe xidoho xa wuwoswani ni wudlayi, kambe ku dlayiwa mhunu ntsena hi leswi a kumiwiki na a zrolela tihunyi hi Savata?’ Akuva hi kuma nhlamulo ya xivutiso lexi, a hi voneni mintxhumu yizrazru leyi hi fanelaka ku yi dzrimuka nkama lowu hi dondzraka Bibele.

4. Xana Genesis 18:20, 21 na Deuteronoma 10:17, ti hi pfunisa kuyini ku dumba wuyavanyisi bya Yehovha?

⁴ A hi minkama hinkwayu lani Bibele dzri nyikelaka wutsrhokotsrhoko hinkwabyu bya timhaka ta kukazri. Hi xikombiso, ha swi tiva leswaku Davhida a tisolile hi mbilu yake hinkwayu. (Ps 51:2-4) Kambe a nga va leswaku wanuna lwiyani a tluliki nawu wa Savata a tisolile? A nga va leswaku a ku li khambi dzra ku sungula na a tlula nawu wa Yehovha? Xana a a same a yanguliwa kambe a honisa nawu hi vomu? Bibele a dzri tlhamuxeli. Kutani a hi fanelanga hi hlaya leswaku Yehovha a nga yavanyisanga hi ndlela leyinene, hikusa ha tiyiseka leswaku yene minkama hinkwayu a ‘lulamile’. (Dt 32:4) Loko Yehovha a djula ku yavanyisa a sungula hi ku kambela mhaka hinkwayu ku nge ku yavanyisa hi ku tizrisa mavalivali kumbe xihlawuhlawu kumbe ntxhumu wun’wana lowu nga yentxaka a teka xiboho xa ku pfumala wululami. (Dondzra Genesis 18:20, 21; Deuteronoma 10:17.) Loko hi ya hi dondzra hi Yehovha ni milawu yake, hi ta ya hi dumba ndlela leyi a yavanyisaka ha yone. Nambi loko ku ni wudzrunguli bya Bibele lebyi hi nga byi twisisiki ha hombe swoswi, ha tiyiseka leswaku minkama hinkwayu Xikwembu Nkulukumba a ‘lulamile a tindleleni takwe hinkwatu’.—Ps 145:17.

5. Xana ku pfumala ku hetiseka ku nga byi honisa hi ndlela yini wululami? (Vona bokisi ledzri liki “ Ku Pfumala Ku Hetiseka Ku Yentxa Hi nga Byi Voni Ha Hombe Wululami”.)

⁵ Leswi hi kalaka hi nga hetisekanga a hi minkama hinkwayu hi yavanyisaka hi wululami. Leswi hi vumbiwiki a xifanisweni xa Xikwembu  Nkulukumba, hi fanela ku khoma vhanu hi ndlela ya wululami. (Gn 1:26) Kambe leswi hi kalaka hi nga hetisekanga, nambi loko hi pimisa leswaku hi tiva mhaka hinkwayu, hi nga ha yavanyisa hi ndlela ya ku pfumala wululami. Hi xikombiso, xana wa ha dzrimuka leswaku Yonasi a nga pfumelelananga na xone xiboho xa Yehovha xa leswaku a kombisa timpswalu vhanu va Ninivha? (Yn 3:10–4:1) Kambe hi wugamu, ku tlula 120.000 wa Vaninivha va tisolile va va va huluxiwa! Leswi swi kombise leswaku lweyi a yavanyisiki hi ndlela leyi hoxekiki hi Yonasi ku nge Yehovha.

6. Ha yini swi nga sindzrisi kuva Yehovha a hi tlhamuxela swiboho leswi a swi tekaka?

⁶ Yehovha a nga sindzriseki ku hi byela leswaku ha yini a teke xiboho xa kukazri. I ntiyiso leswaku Yehovha minkama yin’wana a pfumelele malandzra yake akuva ma hlaya leswi ma titwisaka xiswone hi swiboho leswi a swi tekiki kumbe leswi a a ha djula ku swi teka. (Gn 18:25; Yn 4:2, 3) Nakone minkama yimbeni, a tlhamuxelile leswaku ha yini a teke xiboho xa kukazri. (Yn 4:10, 11) Kambe i swa lisima ku dzrimuka leswaku Yehovha a nga hi devhi ku tlhamuxela leswaku ha yini a yentxa swa kukazri. Leswi a nga Muvumbi wezru, a nga vileli mpfumelelo wezru akuva a yentxa swa kukazri.—Eza 40:13, 14; 55:9.

7. He xini xikazratu lexi hi nga ha vaka na xone, nakone ha yini?

⁷ A swi ganaganekisi leswaku minkama hinkwayu Yehovha a yentxa leswi lulamiki. Kambe xikazratu ku nga ha va ku dumba lava Yehovha a va bekiki akuva va zrangela vhanu vake. Hi nga ha va ni ku ganaganeka ka leswaku va landzra nkongomiso wa Yehovha kumbe vo yentxa ku zrandzra kwavu. Swi nga yentxeka ku li leswi van’we va swi pimisiki a minkameni ya khale. Yanakanya hi swikombiso leswi hi swi voniki ka  yava 3. Swi nga yentxeka xaka dzra wanuna lweyi a tluliki nawu wa Savata dzri tivutise leswaku xana Moxe a sungule hi ku vutisa Yehovha na a nga si hlaya leswaku wanuna lweyo a a dlayiwe? Nakone swi nga yentxeka mun’we wa vanghanu va Uriya a tibyele leswaku nakunene Davhida e huluka ku fa hi leswi a a li hosi. Lexi tiyiki hi leswaku a hi nge hlayi leswaku hi dumba Yehovha nakasi a hi va dumbi lava a va dumbaka nakone a va bekiki akuva va zrangela vhanu vake.

8. Hi ku ya hi Amintiṛo 16:4, 5, hi kwini ku fana loku nga kone ka matizrela ya bandla dzra wukriste a dzaneni dzra ku sungula ni le masikwini yezru?

⁸ Namunhla Yehovha a tizrisa “nandzra wa ku dumbeka ni ku tlhazriha” akuva a zrangela nhlengeletanu yake ya lani misaveni. (Mt 24:45) Ku fana ni Huvo leyi Zrangelaka ya le dzaneni dzra ku sungula, nandzra wa ku dumbeka a zrangela vhanu va Xikwembu Nkulukumba a misaveni hinkwayu ni ku nyikela minkongomiso ka vakulu. (Dondzra Amintiṛo 16:4, 5.) Kutani vakulu va pfuna mabandla leswaku ma landzra minkongomiso leyo. Loko hi landzra minkongomiso leyi hi nyikiwaka yone hi nhlengeletanu ni loko hi yingiseta vakulu, hi kombisa leswaku ha yi dumba ndlela leyi Yehovha a yentxaka ha yone mintxhumu.

9. I ka swiyimu muni lani swi nga ha hi kazratelaka ku pfumelelana ni swiboho leswi tekiwaka hi vakulu, nakone ha yini?

⁹ Minkama yin’wana swi nga ha kazrata ku seketela swiboho leswi tekiwaka hi vakulu a mabandleni. Hi xikombiso, ka malembe ya swoswinyana, mabandla ni miganga swi tlhele swi yaviwa hi ndlela leyimpswha. Nakone ka swiyimu swin’wana, akuva Yindlu ya Wugandzreli yi tizrisiwa hi ndlela leyinene, vakulu va kombele leswaku vazrezri van’wana va zruzrela ka bandla dzrin’wana. Swi nga ha ku kazratela ku siya vanghanu ni maxaka u ya ka bandla  ledzrimpswha. Kambe xana Yehovha wa va byela vakulu leswaku he kwini lomu muzrezri mun’wana ni mun’wana a fanelaka ku ya kone? Im-him. Lexo xi nga va xivangelo xa kuva swi hi kazratela ku landzra nkongomiso lowo, kambe Yehovha wa swi dumba swiboho leswi tekiwaka hi vakulu, nakone na hine hi fanela ku swi dumba. *

10. Hi ku ya hi Ba-Heberu 13:17, ha yini hi fanela ku tizrisana ni vakulu?

¹⁰ Ha yini hi fanela ku fambisana ni swiboho leswi tekiwaka hi vakulu nambi loko minkama yin’wana hi nga pfumelelani na swone? Hikusa loko hi tizrisana ni vakulu hi ta yentxa leswaku ku tama ku va ni wumun’we a makazri ka vhanu va Xikwembu Nkulukumba. (Ef 4:2, 3) Loko hinkwezru hi ku titsrongohata hi seketela swiboho leswi tekiwaka hi huvo ya vakulu ku ta pfuneka bandla hinkwadzru. (Dondzra Ba-Heberu 13:17.) Xa lisima ngopfu, hi kombisa leswaku hi dumba Yehovha loko hi tizrisana ni lava a va bekiki leswaku va hi kongomisa.—Min 20:28.

11. I yini leswi nga hi pfunaka ku tama hi dumba swiboho leswi tekiwaka hi vakulu?

¹¹ Lexi xi nga hi pfunaka ku dumba swiboho leswi tekiwaka hi vakulu, i ku tiva leswaku nkama hinkwawu loko va djula ku teka swiboho leswi khumbaka bandla, va sungula hi ku khongota va kombela moya lowa ku xwenga. Va tlhela va kambisisa ha hombe minsinya ya milawu ya Bibele leyi nyikeliwaka hi nhlengeletanu ya Yehovha. Leswi va swi djulaka hi mbilu hinkwayu i ku nyonxisa Yehovha ni ku yentxa hinkwaswu leswi va nga swi kotaka akuva va bekisa vhanu vake. Vakulu lava, va ku dumbeka va swi tiva leswaku va ta tihlamulela ka ndlela leyi va khomaka ha yone vhanu va Yehovha. (1Pe 5:2, 3) Yanakanya hi leswi: Misava leyi yi hambanisa vhanu hi ku ya hi wukhongoti, nhlonge ni politika, kambe vhanu va Yehovha va ni wumun’we hikusa va gandzrela Xikwembu Nkulukumba a li mun’we wa ntiyiso. A wumun’we lebyo byo koteka ntsena hi leswi Yehovha a tovokisaka nhlengeletanu yake!

12. I yini leswi vakulu va fanelaka ku swi kambisisa akuva va tiva leswaku mhunu a tisolile kumbe im-him?

¹² Yehovha a nyike vakulu ntizro lowukulu ngopfu wa ku bekisa bandla dzri tama dzri basile hi tlhelo dzra moya. Loko makwezru wa kukazri o yentxa xidoho lexikulu, vakulu va fanela ku teka xiboho xa leswaku a ta tama a va xizro xa bandla kumbe a fanela ku susiwa. Kambe akuva va teka xiboho lexo, ku sungula va fanela ku kambela leswaku a tisolile kumbe a nga tisolanga ka leswi a swi yentxiki. Loko a tikomba a tisola, a nga va leswaku wa swi nyenya hakunene leswi a swi yentxiki? Xana a tiyimiselile kuva a nga ha swi phindhi? Loko a dohisiwe hi ku tipatsra ni vanghanu va ku biha, xana a tiyimiselile ku hambana ni vanghanu lavo? Vakulu va khongota ka Yehovha va kambisisa leswi yentxekiki ni leswi matsralwa ma swi hlayaka hi mhaka leyo, va tlhela va kambisisa leswi mudohi a titwisaka xiswone mayelana ni leswi a swi yentxiki. Ntsrhaku ka leswo hi kone va tekaka xiboho xa leswaku a ta tama a va xizro xa bandla kumbe im-him. Ka swiyimu swin’wana swi nga ha boha kuva a susiwa bandleni.—1Ko 5:11-13.

13. Hi nga ha yangula hi ndlela yini loko xaka kumbe munghanu wa le kusuhi o susiwa bandleni?

¹³ Xana ku dumba kwezru swiboho leswi tekiwaka hi vakulu ku nga dzringiwa hi ndlela yini? Loko mhunu lweyi a susiwiki bandleni a nge xaka kumbe munghanu wa le kusuhi, swi nga ha nabyala ku seketela xiboho lexi tekiwiki hi vakulu. Kambe a hi nge lweyi a susiwiki i xaka kumbe munghanu wa le kusuhi. U nga ha tivutisa leswaku xana vakulu va kambele mhaka  hinkwayu, kumbe xana va yavanyise mhaka hi ndlela leyi Yehovha a a ta va a yavanyise hi yone. I yini lexi nga hi pfunaka ku seketela xiboho lexi tekiwiki hi vakulu?

14. I yini lexi nga hi pfunaka ku pfumelelana ni xiboho xa vakulu xa ku susa xaka kumbe munghanu wezru wa le kusuhi lweyi a nga tisoliki?

¹⁴ Hi fanela ku dzrimuka leswaku a lulamiselo dzra ku susa mhunu bandleni dzri pfuna bandla dzri tlhela dzri pfuna lweyi a dohiki. Loko mudohi lweyi a kalaka a nga tisoli o kala a nga susiwi bandleni, a nga hlohlotela van’wana leswaku na vone va doha. (Ga 5:9) A nga ha tibyela leswaku leswi a swi yentxiki a swi bihanga ngopfu nakone a swi djuli a txintxa swiyentxo ni mayanakanyela yake. Hi ndlela leyo swi nga ha mu kazratela ku tlhela a yamukeleka ka Yehovha. (Ekl 8:11) Kambe hi fanela ku tiyiseka leswaku ku teka xiboho xa leswaku mhunu a fanela ku susiwa kumbe a nga susiwi, a hi matlangwana. Vakulu va swi twisisa leswaku ku fana ni vayavanyisi va le Israyeleni wa khale, a va ‘tsremi a vitweni dzra mhunu, kambe va tsrema a vitweni dzra Yehovha’.—2Mk 19:6, 7.

15. Ha yini hi fanela ku dumba nkongomiso wa Yehovha ngopfungopfu swoswi?

¹⁵ Leswi wugamu bya misava leyi byi yaka byi tsrhindzrekela, hi fanela ku dumba ndlela leyi Yehovha a yentxaka ha yone mintxhumu na ke he swoswi. Ha yini? Hikusa hi nkama wa nhlomulo lowukulu swi nga ha yentxeka hi nyikiwa minkongomiso leyi swi kazrataka ku yi twisisa kumbe ku yi landzra. I ntiyiso leswaku Yehovha a nga ti vulavula na hine hi ku kongoma. Swi nga ha yentxeka a ta tizrisa lava a va bekiki akuva va hi nyika minkongomiso. Lowo wu nga ha ti va nkama wa ku ganaganeka hi tivutisa leswaku, ‘xana nkongomiso lowu wu pfa ka Yehovha hakunene kumbe ko va xiboho lexi nga ku zrandzra ka vamakwezru lava zrangelaka’? Xana u ta dumba Yehovha ni nhlengeletanu yake a nkameni wolowo wa wugamu? Leswo swi ta ya hi ndlela leyi u wu vonaka ha yone nkongomiso wa nhlengeletanu swoswi. Loko a li leswaku swoswi loko u yingela nkongomiso wa wu landzra na u nga nguranguri, swi nga ha yentxeka swi ku nabyalela hi nkama wa nhlomulo lowukulu.—Lk 16:10.

16. Xana ku dumba kwezru wuyavanyisi bya Yehovha ku ta dzringiwa hi ndlela yini a nkameni lowu taka?

¹⁶ Hi fanela ku tlhela hi yanakanyisisa ha hombe hi leswaku hi ta yangulisa kuyini loko Yehovha a yavanyisa misava leyi ya ku biha. Swoswi ha ha ni ku lavisela ka leswaku vanyingi lava va nga mu tizrelikiki Yehovha kun’we ni maxaka yezru, va nga ha yamukela xihlayelamfuzri. Kambe hi nkama wa Armagedoni, Yehovha na Yesu hi vone va taka teka xiboho xa leswaku hi mani lweyi a taka huluxiwa. (Mt 25:31-33; 2Te 1:7-9) A hi hine hi taka hlawula leswaku hi mani lweyi a faneliwaka hi timpswalu ta Yehovha.  (Mt 25:34, 41, 46) Xana hi ta dumba wuyavanyisi bya Yehovha, kumbe hi ta tsrhika ku mu tizrela hi leswi hi kalaka hi nga pfumelelani ni swiboho swake? Nakunene hi fanela ku tiyisa ku dumba kwezru ka Yehovha swoswi akuva hi ta kota ku mu dumba hi la ku heleliki a nkameni lowu taka.

17. Hi wani mabindzru ya wuyavanyisi bya Yehovha lawa hi taka ma vona ntsrhaku ka kuva a helise misava leyi ya ku biha?

¹⁷ U same u tivutisa leswaku xana hi ta titwisa ku yini a misaveni leyimpswha ya Xikwembu Nkulukumba loko hi vona mabindzru ya wuyavanyisi bya Yehovha? Wukhongoti bya madzrimi byi ta va byi nge he kone, nambi tinhlengeletanu ta mabindzru ni ta politika leti vangelaka vhanu ku xaniseka, ti ta va ti nge he kone. Mavabyi, ku duhwala, lifu dzra vhanu lava hi va zrandzraka, swi ta va swa tolo. Sathana ni mademona, va ta pfaleliwa ku dzringana 1.000 wa malembe nakone mintxhumu hinkwayu ya ku biha leyi va yi vangiki, yi ta va yi nge he kone. (Mpf 20:2, 3) Hi ta swi vona leswaku swi sizile ku va hi dumbe ndlela leyi Yehovha a yentxaka ha yone mintxhumu!

18. Hi ku ya hi Atinhlayo 11:4-6 na 21:5, hi nga dondzra yini ka xikombiso xa va-Israyele?

¹⁸ Xana a misaveni leyimpswha ya Xikwembu Nkulukumba hi ta kumana ni swikazratu leswi taka dzringa ndlela leyi hi dumbaka ha yone mayentxela ya Yehovha ya mintxhumu? Yanakanya hi xikombiso xa va-Israyele loko va hume a wukazraweni a Egipta. Vanyingi va sungule ku ngurangura va sola mana ku nga swakuda leswi Yehovha a va phameliki swone, va kumbuka swakuda swa ku siyanasiyana leswi a va swi da a Egipta. (Dondzra Atinhlayo 11:4-6; 21:5.) Xana na hine hi nga ha txhuka hi ngurangura kumbe ku sola, ntsrhaku ka Armagedoni? A hi swi tivi leswaku ntizro wa ku basisa misava wu ta va wu kule ku ya tlhasa kwini, kumbe wu ta teka nkama muni yi za misava hinkwayu yi va paradeyisi. Swi tikomba hi ta va ni ntizro wunyingi nakone swi nga yentxeka a ku sunguleni swi hi kazratela. Kutani, xana hi ta tiya hi ngurangura ni ku sola leswi Yehovha a taka hi yentxela swone a nkameni lowo? Hi fanela ku tiyiseka hi leswi: Loko hi kombisa ku tlangela leswi Yehovha a hi yentxelaka swoswi, hi ta swi kota ku tlangela leswi a taka hi yentxela a nkameni lowu taka.

19. U dondzre yini ka nhlokomhaka leyi?

¹⁹ Hi fanela ku tiyiseka leswaku Yehovha minkama hinkwayu a yentxa mintxhumu hi ndlela leyi lulamiki. Hi fanela ku tlhela hi dumba lava Yehovha a bekiki akuva va hi nyika minkongomiso. Hi nga txhuki hi dzrivala mazritu lawa Yehovha a ma hlayiki hi ku tizrisa muprofeta Ezaya, a ku: ‘Ntamu wenu wu ta va ka kuva mi zrula ni ku tlhela mi dumba.’—Eza 30:15, NM.