1-2. Xana vhanu van’wana va titwisa kuyini hi ku namorara?

 A NKAMA wa ku namorara wu nga va wa ku nyonxisa ngopfu swinene. Loko a li leswaku wa namorara, handle ka ku ganaganeka, u djula leswaku swi famba ha hombe. Vanyingi va djula swoswo. Tsion, a makwezru wa xisati wa le Etiópia a li: “Yin’we ya minkama ya ku nyonxisa a wuton’wini byanga ku ve nkama lowu mine ni nkatanga na ha ha namorara, a hi pfa hi va ni mabulu ya lisima, kambe hi hala tlhelo a hi hleka. Ni nyonxe ngopfu hi ku gungula leswaku ni kume mhunu lweyi ni mu zrandzraka lweyi na yene a ni zrandzraka.”

² Nambitasu, Alessio makwezru wa le Holanda, a li: “Swi nyonxisile ku mu tiva ha hombe nkatanga na ha ha namorara, kambe ka nkama wolowo hi ve ni swikazratunyana.” Ka xidondzro lexi hi ta vona swin’we swa swikazratu leswikulu ni yin’we ya minsinya ya milawu ya Bibele leyi nga pfunaka lava namoraraka akuva va humelela. Hi ta tlhela hi vona ndlela leyi van’wana bandlelni va nga va pfunaka ha yone lava namoraraka.

NKONGOMETO WA KU NAMORARA

3. He wini nkongometo wa ku namorara? (Amaproverbia 20:25)

³ Nambileswi ku namorara swi nyonxisaka, lava namoraraka va fanela ku vona nkama lowo na wu li wa lisima hikusa va nga ha txhata. Hi siku dzra mutxhatu, vatekani va hlambanya mahlweni ka Yehovha leswaku va ta zrandzrana ni ku hloniphana loko ha wubidzri byavu va ha hanya. Na hi nge si hamba xihlambanyu xa kukazri, hi fanela ku yanakanyisisa ha hombe hi swone. (Dondzra Amaproverbia 20:25.) Leswo i swa lisima ni ka xihlambanyu xa mutxhatu. Ku namorara ku yentxa leswaku lava djulaka ku tekana va tivana ha hombe ni ku teka swiboho leswinene. Nkama wun’wana xiboho xa kone i ku txhata; kambe minkama yin’wana xiboho xa kone i kuva va hambana. Loko lava namoraraka va hambana, a swi hlayi swone  leswaku ve yentxa ntxhumu wa kukazri wa ku biha. A matsrhan’wini ya leswo, ku namorara kwavu ku tlhasele nkongometo wa kone ku nga ku va pfuna ku teka xiboho lexinene.

4. Ha yini hi fanela ku va ni vonela ledzrinene hi ku namorara?

⁴ Ha yini hi fanela ku va ni vonela ledzrinene mayelanu ni ku namorara? Loko lava kalaka va nga si txhata va va ni vonela ledzrinene hi ku namorara, a va nge ti namorara ni mhunu lweyi va swi tivaka leswaku a va nge ti txhata na yene. A hi vhanu lava kalaka va nga si txhata ntsena va fanelaka ku va ni vonela ledzrinene. Hinkwezru hi fanela ku dzrimuka nkongometo wa ku namorara. Hi xikombiso, van’we va yanakanya leswaku loko vhanu vabidzri va namorara xikan’we va fanela ku txhata. Xana vonela ledzro dzri va khumbisa kuyini vakriste lava kalaka va nga si txhata? Melissa makwezru wa xisati lweyi a kalaka a nga si txhata wa le Estados Unidos, a li: “Loko makwezru wa xinuna ni wa xisati va namorara, van’wana a bandleni va yimela leswaku va txhata. Khombo dzra kone, van’we va tama va namorara nambiloko swi nga fambi ha hombe. Kasi van’wana swi va yentxa va txhava nambi ku namorara, leswo swi va hlatiyelisa ngopfu.”

TIVANANANI HA HOMBE

5-6. I yini leswi lava namoraraka va fanelaka ku swi tiva mayelanu ni mhunu lweyi va namoraraka na yene? (1 Petro 3:4)

⁵ Loko a li leswaku wa namorara, i yini lexi taka ku pfuna ku teka xiboho xa leswaku wa txhata kumbe im-him? Tivananani ha hombe. Swi nga yentxeka u djule ku tiva swa kukazri mayelanu ni mhunu lweyi u djulaka ku namorara na yene na mi nga si sungula ku namorara. Kambe swoswi u ni mukhandlu wa ku tiva mhunu wa “le mbilwini”. (Dondzra 1 Petro 3:4.) Leswo swi patsra ku tiva wumoya, wumhunu ni miyanakanyu ya lweyi u taka txhata na yene. Hi ku famba ka nkama, u fanela ku hlamula swivutiso swa ku fana ni leswi: ‘Xana mhunu lwe a ta va nuna kumbe nsati lwenene?’ (Amapr. 31:26, 27, 30; Efe. 5:33; 1 Tim. 5:8) ‘Xana hi ta swi kota ku zrandzrana ni ku yanelisa swivileleko swa mun’wana ni mun’wana wezru? Xana swi ta hi nabyalela kuva hi dzrivalelana loko hi hoxelana?’ b (Rom. 3:23) A nkama lowu mi yaka mi tivana, dzrimuka leswi: A xa lisima a hi ku va ni matsrhamela kumbe wumhunu lebyi fanaka kambe i ku tikazratela ku hanyisana nambiloko mi nga twani ka mhaka ya kukazri.

⁶ He swini swin’wana leswi u fanelaka ku swi tiva mayelanu ni mhunu lweyi u namoraraka na yene? Na to ho suka, u nga ha djula ku tiva swin’wana  swa lisima mayelanu ni mhunu lweyo, swa ku fana ni nkongometo wake mayelanu ni wumundzruku. Kambe swi li yini hi swivutiso swa ximhunu swa ku fana ni swikazratu swa lihanyu, swikazratu swa timali kumbe ku same ku humelela ntxhumu wa kukazri lowu loko a u dzrimuka wu mu vavisaka ngopfu? A hi hinkwaswu leswi swi sindzrisaka ku va mi bula ha swone loko ma ha sungula ku namorara. (Dzringanisa Yohane 16:12.) Loko u vona leswaku ke he mpundzru akuva u hlamula swivutiso swa ku fana ni leswi, byela lweyi u namoraraka na yene. Kambe hi ku famba ka nkama a fanela ku tiva tinhlamulo ta swivutiso leswi akuva a kota ku teka xiboho. Xileswo swi ta djula kuva u vulavula na yene hi mhaka leyi.

7. Xana lava namoraraka va nga yentxa yini akuva va tivana ku yampswa? (Tlhela u vona bikisi ledzri liki “ Loko U Namorara Ni Mhunu Lwa Tsrhamaka Kule Na Wene”.) (Tlhela u vona ni mifoto.)

⁷ Hi nga swi tivisa kuyini leswi mhunu a tsrhamisisiki xiswone hi le mbilwini? U nga yentxa leswo hi ku mu hamba swivutiso, ntsrhaku ka leswo u yingiseta ha hombe nhlamulo yake. Ha wubidzri byenu mi fanela ku phofula ndlela leyi mi titwaka hi ha yone na mi nga hembelani. (Amapr. 20:5; Yak. 1:19) Akuva leswo swi koteka, mi nga ha yentxa mintizro ya kukazri xikan’we leyi taka mi pfulela mikhandlu ya kuva mi bula. Mi nga ha da kun’we, mi huma mi beliwa hi moya kumbe ku zrezra kun’we. Mi nga tlhela mi tivanana ku yampswa loko mi heta nkama xikan’we na mi li ni vanghanu kumbe ni maxaka. Handle ka leswo, kunguhatani ku hamba mintizro leyi taka mi pfulela mukhandlu wa ku vona ndlela leyi mun’wana a yangulaka ha yone ka swiyimu kumbe ka vhanu va ku hambanahambana. Vona leswi Aschwin, wa le Holanda a zamiki ku swi yentxa. A hlayi leswi mayelanu ni nkama luwani na a ha namorara na Alicia: “A hi hamba mintizro leyi a yi ta hi pfuna ku va hi tivana ha hombe. Minkama yinyingi a hi yentxa mintxhumu yitsrongo ya ku fana ni ku da xikan’we ni ku hamba mintizro ya kukazri xikan’we. Hi nkama wolowo a hi vona matsrhamela lamanene lawa mun’wana ni mun’wana wezru a nga na wone ni swin’wana leswi mun’wana ni mun’wana wezru a fanelaka ku swi yampswisa.”

8. Xana lava namoraraka va va ni mabindzru wani loko va dondzra xikan’we?

⁸ Xin’wana lexi mi nga xi yentxaka i kuva mi dondzra Bibele xikan’we. Loko mi ta va mi txhatile, swi ta djula kuva mi tihambela xiyimiso lexinene xa wugandzreli bya ndangu akuva Yehovha a va xiyenge xa lisima a wukatini byenu (Ekles. 4:12) Kutani ke, swi ngo yini loko mho tibekela nkama ku sukela swoswi wa kuva mi dondzra? I ntiyiso leswaku lava namoraraka a va si va ndangu nakone makwezru wa xinuna a nga si va nhloko ya makwezru  wa xisati. Kutani loko va tsrhamela ku dondzra xikan’we va ta vona ndlela leyi mun’wana ni mun’wana a mu zrandzraka ha yone Yehovha. Max na Laysa, vatekani va le Estados Unidos, va kume bindzru dzrin’wana. Vone va li: “Na ha ha sungula ku namorara hi tekeli ku dondzra hi tinhlokomhaka leti a ti vulavula hi ku namorara, mutxhatu kun’we ni ndangu. Tinhlokomhaka leto ti hi pfune ku va ni mabulu ya lisima lawa a hi nga ti va na wone loko a hi nga dondzranga.”

SWIN’WANA LESWI FANELAKA KU KAMBISISIWA

9. I yini leswi lava namoraraka va fanelaka ku swi kambela mayelanu ni leswaku va ta byela mani leswaku va namorara?

⁹ I mani lweyi u nga mu byelaka leswaku wa namorara? Leswo swi tsrhikeliwa lava namoraraka. Loko ma ha sungula ku namorara, mi nga hlawula ku va mi nga byeleteli vhanu vanyingi. (Amapr. 17:27) Hi ndlela leyo, mi ta yentxa leswaku vhanu va nga mi vutiseli ngopfu. Kambe, loko mi nga byeli mhunu mi nga ha tifihla hi ku txhava ku gunguliwa. Kambe leswo swi ni khombo. Hi ndlela leyo, mi nga ha hlawula ku byela vhanu va kukazri lava nga ha mi pfunaka. (Amapr. 15:22) Hi xikombiso, u nga ha hlawula ku byela maxaka, vaghanu va le kusuhi kumbe vakulu bandleni.

10. I yini leswi lava namoraraka va nga swi yentxaka akuva va tikhoma hi ndlela leyi taka nyonxisa Yehovha? (Amaproverbia 22:3)

¹⁰ Xana mi nga yentxa yini akuva mi tama mi namorara hi ndlela leyi nyonxisaka Yehovha? Loko mintlhaveko yenu yi ya yi kula, i swa ntumbuluku ku va mi ya mi nyonxelana. I yini lexi nga mi pfunaka akuva mi nga yentxi txhumu lowu nga ha khunguvanyisaka Yehovha? (1 Kor. 6:18) Fambelani kule ni mabulu lama pfuxaka ku navela ka swa tinkuku, ku tsrhama wuswenu ni ku nwa ku tlula mpimu. (Efe. 5:3) Mintxhumu leyi yi nga pfuxa ku navela ka ku yentxa timhaka ta tinkuku ni ku tsranisa ku navela kwenu ka ku yentxa leswi nga swinene. Ku nga va wutlhazri ku va mi tsrhamela ku bula hi leswi mi nga swi yentxaka akuva mi kombana xihlonipho ni ku hlonipha milawu ya Yehovha. (Dondzra Amaproverbia 22:3.) Vona leswi pfuniki Dawit na Almaz va le Etiópia. Vone va li: “A hi tolovela ku va xikan’we ka mbangu lowu ku nga ni vhanu vanyingi kumbe na hi ni vanghanu. A hi ngi ngi va wuswezru a movheni kumbe a ndlwini. Hi ndlela leyo, a hi fambela kule ni swiyimu leswi a swi ta hi beka nghozini.”

11. I yini leswi lava va namoraraka va fanelaka ku swi kambisisa mayelanu ni ku kombisana mintlhaveko?

¹¹ Xana lava namoraraka va fanela ku kombisana mintlhaveko? Loko nkama wu ya wu famba va nga ha swi vona leswaku swa fanela kuva va kombisana mintlhaveko kumbe im-him, kambe va fanela ku swi yentxa hi ndlela leyi fanelekaka. Kambe loko ku navela ka ku yentxa swa tinkuku ku ya ku kula, swi nga ha va kazratela ku teka xiboho lexinene. (Alis. 1:2; 2:6) Handle ka leswo, ku kombisana mintlhaveko ku nga yentxa swi mi kazratela ku tikhoma mi va mi yentxa ntxhumu lowu nga ha khunguvanyisaka Yehovha. (Amapr. 6:27) Kutani, na ma ha sungula ku namorara bulani hi swipimelo leswi mi taka swi beka mayelanu ni ku kombisana mitlhaveko akuva mi nyonxisa Yehovha. c (1 Tes. 4:3-7) Mi nga ha tivutisa leswi: ‘He dzrini vonela dzra vhanu va lomu hi tsrhamaka kone mayelanu ni ku kombisana mintlhaveko? Xana ku yentxa leswo ku nga ha pfuxa ku navela ka ku yentxa swa tinkuku ka mun’we wezru?’

12. Loko lava namoraraka va ntxhuka va nga twanani ka mhaka ya kukazri, i yini leswi va fanelaka ku swi kambisisa?

¹² Loko mi nga twanani ke? Xana leswi swi kombisa leswaku ku ni swa kukazri leswi kalaka swi nga fambi ha hombe? A hi minkama hinkwayu swi nga hi ndlela leyo, vhanu vanyingi va ni mavonela lama hambaniki. Mutxhatu lowu tiyiki wu  vumbiwa hi vhanu vabidzri lava tikazratelaka ku hloniphana ni ku titwananisa ni mavonela ya mumbeni. Kutani, ndlela leyi u lulamisaka ha yone swikazratu swoswi yi ta kombisa leswaku u ta va ni mutxhatu lowu nyonxisaka kumbe im-him. Tivutisani leswi: ‘Xana swi nga koteka kuva hi lulamisa swikazratu na hi zrulile nakone hi kombisana xihlonipho? Xana hi tekela ku pfumela leswaku hi hoxile nakone hi tikazratela ku lulamisa? Xana hi kahlula hi tibeka hansi hi va hi kombela ku dzrivaleliwa kumbe hi dzrivalela?’ (Efe. 4:31, 32) Kutani, loko a li leswaku mi tsrhama hi ku holova loko mi nga twanani ka ntxhumu wa kukazri na ma ha namorara, swi nga yentxeka loko mi txhatile swi nga yampswi kambe swi to pfisa. Loko u gungula leswaku mhunu lweyo a hi munene kwaku, swi nga va swinene ku va mi hambana. d

13. I yini lexi nga pfunaka lava namoraraka ku vona leswaku va fanela ku namorara nkama wa ku gama kwini?

¹³ Xana u fanela ku namorara nkama wa ku gama kwini? Loko u teka xiboho hi magugu swi nga ha ku fambela ximatsri. (Amapr. 21:5) Xileswo, namorarani nkama lowu dzringaniki wa kuva mi tivana ha hombe. Mi nga namorari nkama wa wunyingi ngopfu na swi nga fanelanga. A Bibele dzri li: ‘A ku lavisela loku hlwelaka ku vavisa mbilu.’ (Amapr. 13:12) A matsrhan’wini ya leswo, mi nga namorari nkama wa ku leha ngopfu swinene lakakuva mi hlukela ku tikhoma mi va mi hamba swa tinkuku. (1 Kor. 7:9) A matsrhan’wini ya ku yanakanya leswaku mi ni nkama wa ku gama kwini na mi namorara, tivutisani leswi: ‘I yini leswi ni fanelaka ku swi tiva mayelanu ni mhunu lweyi ni namoraraka na yene akuva ni teka xiboho?’

XANA VAN’WANA VA NGA VA PFUNISA KUYINI LAVA NAMORARAKA?

14. He tini tindlela leti kongomiki leti van’wana va nga pfunaka lava namoraraka ha tone? (Tlhela u vona ni mufoto.)

¹⁴ Loko a li leswaku hi tiva vhanu lava namoraraka, xana hi nga va pfunisa kuyini? Hi nga ha va zramba kuva hi da kun’we na vone, hi va na vone ka wugandzreli bya ndangu kumbe ku hungata na vone. (Rom. 12:13) Ka swiyimu leswo, va nga ha va ni mukhandlu wa ku tivana ku yampswa. Xana va djula xiheketi, va djula boleya kumbe va djula mbangu lowu zruliki akuva va bula wuswavu? Loko nhlamulo a li ina, xana hi nga va pfuna? (Gal. 6:10) Alicia lweyi hi buliki ha yene a ku sunguleni a dzrimukela leswi yene na Aschwin a va swi vilela. Yene a li: “Hi nyonxe ngopfu loko vamakwezru va hi byele leswaku hi nga va yendzrela loko hi vilela mbangu lowu zruliki akuva hi bula kambe na hi nga li wuswezru.” Loko va ku kombela kuva u va heleketa, swi ngo yini u swi vona swanga ndlela leyinene ya ku va pfuna? Tivoneli ku va  u nga va siyi wuswavu hi ku helela, kambe hi nkama wu li wun’we va nyike nkama wa kuva va tibulela swavu swa le xihundleni.—Filp. 2:4.

15. He swini swin’wana leswi van’wana va nga swi yentxaka akuva va seketela lava namoraraka? (Amaproverbia 12:18)

¹⁵ Hi nga ha seketela lava namoraraka hi ku va hi hlela ha hombe leswi hi taka swi hlaya. Minkama yimbeni, swi nga ha djula hi tikhoma hi nga hlayi ntxhumu. (Dondzra Amaproverbia 12:18.) Hi xikombiso, hi nga ha teliwa hi manyawu ya ku byela vambeni leswaku manyana awa namorara, kambe swi nga yentxeka va djula ku tihlayela hi wuswavu leswaku va sungule ku namorara. A hi fanelanga ku ndzraveta kumbe ku vulavula swa kukazri mayelanu ni vhanu vabidzri lava namoraraka. (Amapr. 20:19; Rom. 14:10; 1 Tes. 4:11) Handle ka leswo, a hi fanelanga ku hlaya mintxhumu ya kukazri kumbe ku hamba swivutiso leswi nga ha yentxaka lava namoraraka va titwa va sindzriseka ku txhata. Alicia ni nuna wake loko va dzrimuka va li: “A swi nga hi nyonxisi loko vambeni va hi vutisa leswaku hi ta txhata siku muni na ku ve hine a hi se bula hi swone.”

16. Hi fanela ku yangulisa kuyini loko lava namoraraka va vona swi yampswa ku hambana?

¹⁶ Swi nga kuyini loko lava namoraraka va vona swi yampswa ku hambana? A hi fanelanga hi tipeta ka timhaka tavu kumbe ku nyika nandzru mun’we wavu hi kuva swi nga pasanga. (1 Pet. 4:15) Makwezru wa xisati lweyi a vitaniwaka Lea a li: “Ni twe mavalivali ya leswaku ha yini mine kun’we ni makwezru wa kukazri lweyi a ni namorara na yene hi hambanile. Leswo swi ni khunguvanyisi ngopfu swinene.” Hi lani hi swi voniki ha kone a ku sunguleni, a hi fanelanga ku hlaya leswaku a va tekanga xiboho lexinene. Kambe a mhaka hi leswaku a ku namorara kwavu ku tlhaseli nkongometo wa kone, ku nga wa ku teka xiboho lexinene. Kambe, ku hambana kwavu swi nga ha yentxeka swi va vavisile kumbe ku va yentxa va titwa va li wuswavu. Xileswo hi nga yentxa hinkwaswu leswi hi nga swi kotaka akuva hi va seketela.—Amapr. 17:17.

17. I yini leswi lava namoraraka va fanelaka ku tama va swi yentxa?

¹⁷ Hi lani hi swi voniki ha kone, a ku namorara swi nga ha va ni swikazratu swa kone kambe swi nga ha nyonxisa. Jessica loko a dzrimuka a li: “Ku hlaya ntiyiso ku namorara swi ni ntizro. Ni nyonxa ngopfu hi leswi hi tizrisiki nkama ni ntamu wezru akuva hi tivana ha hombe.” Loko a li leswaku ma namorara, yanani mahlweni mi tikazratela ku va mi tivana ha hombe. Loko mi yentxa leswo swi ta mi fambela ha hombe nakone swi ta mi pfuna ha wubidzri byenu akuva mi teka xiboho lexinene.