KU TLULA dzrini na dzrini, namunhla hi ni wumboni byinyingi bya leswaku hi hanya a ku heleni ka masiku ya wugamu. Ku nga li khale, Yehovha na Yesu Kriste va ta helisa mimfumu hinkwayu leyi lwisanaka ni Mfumu wa Xikwembu Nkulukumba. Kambe na leswo swi nga si na yentxeka, hosi ya le n’walungu ni hosi ya le nyingitimu ti ta ya mahlweni ti lwisana hi xitone ni ku tlhela ti lwisana ni vhanu va Xikwembu Nkulukumba.

1-2. I yini leswi hi taka swi kambisisa ka xidondzro lexi?

² Ka xidondzro lexi, hi ta kambisisa wuprofeta lebyi nga ka buku dzra Daniel 11:40–12:1. Hi ta tiva leswaku hi mani hosi ya le n’walungu namunhla. Hi ta tlhela hi tiva leswaku hi nga yisa kuyini mahlweni hi tiya ni ku dumba leswaku Yehovha a ta hi huluxa nambi ku ngo humelela yini na yini.

3-4. Hi mani hosi ya le n’walungu namunhla? Tlhamuxela.

³ Ntsrhaku ka loko mfumu wa União Soviética wu hohlokile hi 1991, vhanu va Xikwembu Nkulukumba lava a va tsrhama lomu a ku fumiwa ha wone va ‘pfuniwile kutsrogo’, leswi liki, va kume ku zrula ku dzringana nkama wa kukazri. (Dn 11:34) A va kota ku zrezra hi ku ntsrhunxeka nakone hi nkamanyana ku ve ni magidigidi ya vazrezri a matikweni lawa a ma hamba xiyenge xa União Soviética. Kambe hakatsrongo katsrongo, Rússia ni matiko lawa a ma yima na yene va ndzruluke hosi ya le n’walungu. Hi lani hi swi voniki ha kone ka xidondzro lexi khalutiki, akuva mfumu wa kukazri wu vitaniwa hosi ya le n’walungu kumbe hosi ya le nyingitimu, wu fanela ku yentxa mintxhumu yizrazru: (1) wu khumba vhanu va Xikwembu Nkulukumba hi ku kongoma, (2) wu kombisa leswaku wu nyenya Yehovha ni vhanu vakwe ni ku tlhela (3) wu lwa ni hosi leyimbeni.

⁴ Vona leswaku ha yini hi nga hlayaka leswaku namunhla hosi ya le n’walungu i Rússia ni matiko lawa ma yimaka na yene. (1) Vone  va khumba vhanu va Xikwembu Nkulukumba hi ku kongoma, hikusa va tsimbisa ntizro wa ku zrezra nakone va xanisa magidigidi ya vamakwezru lava tsrhamaka a matikweni lawa ma fumiwaka ha vone. (2) Nxaniso lowo wu tiyisekisa leswaku va nyenya Yehovha ni vhanu vakwe. (3) Va lwetana ni hosi ya le nyingitimu, ku nga Mfumu Wa Misava Hinkwayu Wa Anglo-Amerika. A hi voneni leswaku Rússia ni matiko lawa ma yimaka na yene va swi kombisisa kuyini leswaku hi vone hosi ya le n’walungu.

5. Xana Daniel 11:40-43 yi khanela hi nkama wini, nakone i yini leswi yentxekaka hi nkama wolowo?

⁵ Dondzra Daniel 11:40-43. Xiyenge lexi xa wuprofeta xi khanela hi nkama wa wugamu. Tindzrimana leti ti tlhamuxela ndlela leyi hosi ya le n’walungu ni hosi ya le nyingitimu ti lwetanaka ha yone. Hi lani Daniyele a profetiki ha kone, a nkameni wa wugamu, a hosi ya le nyingitimu a yi ta “lwa” ni hosi ya le n’walungu.​—Dn 11:40.

6. Hi byini wumboni lebyi nga kone bya leswaku a tihosi letibidzri ta lwetana?

⁶ Hosi ya le n’walungu ni hosi ya le nyingitimu ta ha ya mahlweni ti lwetana akuva ti fuma misava. Hi xikombiso, vona leswi yentxekiki a ntsrhaku ka Yimpi Ya Wubidzri Ya Misava, a União Soviética ni lava yimaka na yene va sungule ku fuma matiko manyingi ya Europa. Hi mhaka yoleyo, a hosi ya le nyingitimu yi yentxe ntwananu ni matiko man’wana kutani va vumba khandzra dzra yimpi ledzri vitaniwaka OTAN (Organização do Tratado do Atlântico Norte) akuva va lwa ni hosi ya le n’walungu. Hosi ya le n’walungu ni hosi ya le nyingitimu ti tizrisa hinkwaswu ti nga na swone akuva ti palisana ka ku hamba swibamu leswikulu. Minkama yimbeni, hosi ya le n’walungu yi seketela tiyimpi ta valala va hosi ya le nyingitimu, na yone hosi ya le nyingitimu yi yentxa leswi fanaka, hi lani swi yentxekiki ha kone a África, Ásia ni le América Latina. A malembeni ya swoswinyana, Rússia ni lava mu seketelaka va sungule ku hlohlotela matiko man’wana. Nakone va sungule ku lwa ni hosi ya le nyingitimu hi ku tizrisa makomputadori. Tihosi leto ti lumbetana leswaku ti tizrisa maprograma ya makomputadori lama nga ni nghozi akuva ti yentxa lwemumbeni a luza mali ni ku tlhela ti hohlota mfumu wakwe. Nakone hi lani Daniyele a profetiki ha kone, hosi ya le n’walungu yi ya mahlweni yi hlasela vhanu va Xikwembu Nkulukumba.​—Dn 11:41.

7. Hi dzrini ‘Tiko Ledzra Lisima’?

⁷ A buku dzra Daniel 11:41 dzri hlaya leswaku a hosi ya le n’walungu a yi ta nhingena a ‘Tikweni Ledzra Lisima’. Hi dzrini tiko dzroledzro? A minkameni ya khale, xiga lexo a xi hlaya tiko dzra Israyele. Tiko ledzro a dzri tekiwa swanga ‘ledzra hombe ngopfu makazri ka matiko hinkwawu’. (Ezk 20:6) Ngopfu-ngopfu a dzri li tiko ledzra hombe hikusa hi lani a wugandzreli bya ntiyiso a byi yentxiwa kone. Kambe ku sukela hi Pentekosta dzra 33 Nguveni Yezru (N.Y.), “tiko” ledzro a dzra ha li mbangu wun’we ntsena, kumbe wa ntshima. Nakone leswo a swi nge na ku koteka, hikusa vhanu va Yehovha va kumeka a misaveni hinkwayu. Kutani ke, hi dzrini ‘Tiko Ledzra Lisima’ namunhla? Xiga lexo xi khanela hi nhlengeletanu ya Yehovha. Yone yi fana ni tiko ledzri vhanu va Yehovha va tlhanganiki ka dzrone akuva va yentxa mintizro hinkwayu leyi fambisanaka ni wugandzreli bya ntiyiso.

8. Xana a hosi ya le n’walungu yi nhingene a ‘Tikweni Ledzra Lisima’ hi tindlela tini?

⁸ A masikwini ya wugamu, a hosi ya le n’walungu yi nhingene hi makhambi manyingi a ‘Tikweni Ledzra Lisima’. Hi xikombiso, nkama lowu Alemanha wa Vanazi a a li hosi ya le n’walungu, ngopfungopfu a nkameni wa Yimpi  Ya Wubidzri Ya Misava, a nhingene a ‘Tikweni Ledzra Lisima’ loko a hlasele ni ku dlaya malandzra manyingi ya Xikwembu Nkulukumba. Ntsrhaku, loko União Soviética a ndzruluke hosi ya le n’walungu a nhingene a ‘Tikweni Ledzra Lisima’ loko a hlasele vhanu va Xikwembu Nkulukumba ni ku yisa vamakwezru vanyingi a djele.

9. Ka malembe ya swoswinyana, xana Rússia ni lava mu seketelaka va nhingenise kuyini a ‘Tikweni Ledzra Lisima’?

⁹ Ka malembe ya swoswinyana, Rússia ni lava mu seketelaka na vone va nhingene a ‘Tikweni Ledzra Lisima’. Hi ndlela yini? Hi 2017, hosi leyo ya le n’walungu yi tsimbise ntizro wa vhanu va Yehovha ni ku tlhela yi khoma vamakwezru va xinuna ni va xisati va vanyingi yi va peta djele. Yi tlhele yi tsimbisa mabuku yezru, ku patsra ni Bibele dzra Tradução do Novo Mundo. Handle ka leswo, yi teke Betele dzra Rússia ni Tiyindlu ta Mfumu ni ta Tinhlengeletanu. Ntsrhaku ka hinkwaswu leswo, hi 2018, Huvo Leyi Zrangelaka yi hlaye leswaku Rússia ni lava mu seketelaka hi vone hosi ya le n’walungu. Kambe, nambi loko va xanisiwa ngopfu swinene, vhanu va Yehovha a va wu pfukeli mfumu nakone a va dzringeti ku wu ntxintxa. A matsrhan’wini ya leswo, malandzra ya Xikwembu Nkulukumba ma landzra xilayu xa Bibele xa ku khongotelela ‘hinkwavu lava nga ni wukulu’, ngopfungopfu loko va teka swiboho leswi nga khumbaka ntsrhunxeko wa ku gandzrela Xikwembu Nkulukumba.​—1Tm 2:1, 2.

10. Xana a hosi ya le n’walungu yi ta hlula hosi ya le nyingitimu? Tlhamuxela.

¹⁰ A wuprofeta lebyi kumekaka ka buku dzra Daniel 11:40-45 byi khanela ngopfungopfu hi swiyentxo swa hosi ya le n’walungu. Xana leswo swi djula ku hlaya leswaku hosi ya le n’walungu yi ta hlula hosi ya le nyingitimu? Im-him. A hosi ya le nyingitimu yi ta va na ya ha “hanya” loko Yehovha na Yesu va helisa mimfumu hinkwayu ya vhanu a yimpini ya Armagedoni. (Mpf 19:20) Ha yini hi nga tiyisekaka hi swoswo? Vona leswi wuprofeta bya Daniel ni bya Apfuletelo byi swi kombisaka.

11. Xana a wuprofeta bya Daniel 2:43-45 byi kombisa yini? (Vona xifaniso lexi nga kapa.)

¹¹ Dondzra Daniel 2:43-45. Muprofeta Daniyele a khanela hi xifaniso xa xikulu swinene lexi swiyenge swa mizri wa xone swi nga swa tinsimbi ta mixakaxaka. Xiyenge ha xin’we xa xone xi yimela mfumu wun’wana ni wun’wana wa misava hinkwayu lowu khumbiki ni lowu wa ha tamaka wu khumba vhanu va Xikwembu Nkulukumba hi ku kongoma. Mimfumu leyo yi fume hi minkama leyi hambaniki. Minkondzro ya xifaniso lexo, leyi nga ya nhumbu ni vumba, yi yimela mfumu wa wugamu lowu Daniyele a khaneliki ha wone, ku nga Mfumu Wa Misava Hinkwayu Wa Anglo-Amerika. Wuprofeta bya Daniyele byi kombisa leswaku mfumu lowo wu tava na wa ha li kone loko Mfumu wa Xikwembu Nkulukumba wu helisa mimfumu hinkwayu ya vhanu.

12. Xana a nhloko ya wu-7 ya xihazri yi yimela yini, nakone ha yini swi li swa lisima ku tiva leswo?

¹² Mupostola Yohane na yene a khanele hi mimfumu ya ku siyanasiyana ya misava hinkwayu leyi a yi ta khumba vhanu va Yehovha hi ku kongoma. Ka wuprofeta bya Yohane, mimfumu yoleyo yi yimeliwa hi xihazri lexi nga ni 7 wa tinhloko. A nhloko ya wu-7 ya xihazri xolexo i Mfumu Wa Misava Hinkwayu Wa Anglo-Amerika. I swa lisima ku tiva leswo hikusa ntsrhaku ka nhloko leyo, a ka ha na nhloko yimbeni ka xihazri. A nhloko ya wu-7 yi ta va na ya ha fuma loko Kriste ni makhandzra yakwe ya le tilweni va ta ku nga li ku ta helisa ntsena nhloko leyi, kambe ku ta helisa xihazri hinkwaxu. *​—Mpf 13:1, 2; 17:13, 14.

13-14. I mani ‘Gog, a tiko dzra Magog’, nakone i yini leswi taka mu yentxa a hlasela vhanu va Xikwembu Nkulukumba?

¹³ Wuprofeta bya Ezekiyele byi hi pfuna ku va ni miyanakanyu ya leswi taka yentxeka na hosi ya le n’walungu ni hosi ya le nyingitimu ti nga si na helisiwa. Swi tikomba na tindzrimana ta Ezekiel 38:10-23; Daniel 2:43-45; 11:44–12:1 ni Apfuletelo 16:13-16, 21 ti khanela hi mintxhumu yin’we. Loko matwisisela lawa ma li manene, vona leswi hi yanakanyaka leswaku swi ta yentxeka.

¹⁴ Ntsrhakunyana ka loko nhlomulo lowukulu wu ta va wu sungulile, ‘tihosi ta misava hinkwayu’ ti ta vumba ntlawa lowu patsraniki wa matiko. (Mpf 16:13, 14; 19:19) Bibele dzri vitana ntlawa lowo wa matiko leswaku i ‘Gog, a tiko dzra Magog’. (Ezk 38:2) Gog a ta hlasela vhanu va Xikwembu Nkulukumba a tlhela a dzringeta ku va helisa hi ku helela. I yini leswi taka mu yentxa a va hlasela? Ka xivoniso lexi a viki naxu mayelanu ni nkama lowo, Yohane a vone mabyana lamakulu ngopfu kumbe mazralala na ma na henhla ka valala va Xikwembu Nkulukumba. Xidzedze lexo xa mazralala xi nga ha va xi yimela dzrungula ledzri bindzraka dzra yavanyiso ledzri vhanu va Xikwembu Nkulukumba va taka dzri twalisa. Swi nga ha yentxeka dzrungula dzroledzro dzri ta yentxa leswaku Gog wa Magog a hlasela vhanu va Xikwembu Nkulukumba akuva a va helisa.​—Mpf 16:21.

15-16. a) Xana Daniel 11:44, 45 yi tikomba na yi khanela hi swiyentxakalo swini? b) I yini leswi taka yentxekela hosi ya le n’walungu ni lavan’wana va ntlawa wa Gog wa Magog?

¹⁵ Dzrungula ledzro ledzri bindzraka kun’we ni nhlaselo wa wugamu lowu valala va Xikwembu Nkulukumba va taka wu yentxa swi tikomba na ku li swiyentxakalo swoleswi swa swin’we ni leswi ku khaneliwaka ha swone ka buku dzra Daniel 11:44, 45. (Dondzra.) Lanu, Daniyele a li ‘madzrungula lama pfaka a wuxeni ni le n’walungu’ ma ta kazrata hosi ya le n’walungu. Xileswo, a hosi ya le n’walungu ‘yi ta huma hi ku lebya lokukulu’ akuva yi ta ‘kutla kumbe ku helisa lavanyingi’. Swi tikomba na zritu ledzri liki ‘lavanyingi’ dzri khanela hi vhanu va Yehovha. * Swi nga yentxeka Daniyele a a khanela hi ku  hlaseliwa ka wugamu ka vhanu hinkwavu va Xikwembu Nkulukumba.

¹⁶ Nhlaselo lowu taka vangiwa hi hosi ya le n’walungu hi ku pfuniwa hi mimfumu yin’wana ya misava wu ta hlundzrukisa Xikwembu Nkulukumba wa Ntamu Hinkwawu. Kutani, ku ta pfuka yimpi ya Armagedoni. (Mpf 16:14, 16) Hi nkama wolowo, hosi ya le n’walungu, ni matiko hinkwawu lama hambaka xiyenge xa Gog wa Magog, va ta helisiwa nakone ‘ku nga ka ku nga vi na lweyi a mu pfunaka’.​—Dn 11:45.

17. I mani Mikael, ‘hosana leyikulu’, lweyi ku khaneliwaka ha yene ka Daniel 12:1, nakone i yini leswi a swi yentxaka swoswi ni leswi a ha taka swi yentxa?

¹⁷ Ndzrimana leyi landzrelaka ka dzrungula dzra Daniel yi nyikela wutsrhokotsrhoko byimbeni bya ndlela leyi a hosi ya le n’walungu ni lava va yi seketelaka va taka helisiwa ha yone ni ndlela leyi hi taka huluxiwa ha yone. (Dondzra Daniel 12:1.) Xana ndzrimana leyo yi tlhamuxela yini? Mikael i vito dzrin’wana dzra Hosi yezru, Yesu Kriste. Yene a ‘yimela’ vhanu va Xikwembu Nkulukumba ku sukela hi 1914, ku nga lembe ledzri Mfumu wakwe wu sunguliki ha dzrone ku fuma a tilweni. Ku nga li khale, Mikael a ta “humelela”, leswi liki, a ta helisa valala vakwe hinkwavu a yimpini ya Armagedoni. Yimpi leyo yi tava xiyentxakalu xa wugamu lexi Daniyele a xi vitanaka “nkama wa nhlomulo, [Tradução do Novo Mundo]” swinene ku tlula hinkwayu a matin’wini ya vhanu. A wuprofeta bya Yohane lebyi nga ka buku dzra Apfuletelo dzri vitana nkama lowu wu yisaka a Armagedoni leswaku i nkama wa ‘nhlomulo lowukulu’.​—Mpf 6:2; 7:14.

18. Ha yini hi nga fanelanga hi txhava wumundzruku?

¹⁸ A hi fanelanga hi txhava wumundzruku. Daniyele na Yohane va tiyisekisa leswaku lava tizrelaka Yehovha na Yesu va ta huluka ka nkama wolowo wa nhlomulo. Daniyele a hlaya leswaku lava taka huluka mavito yavu ma tava na ma ‘tsraliwile a bukwini’. (Dn 12:1) I yini leswi hi fanelaka ku swi yentxa akuva mavito yezru ma kumeka a bukwini? Hi fanela ku swi beka livaleni leswaku hi ni lipfumelo ka Yesu, Hambana ya Xikwembu Nkulukumba. (Yh 1:29) Handle ka leswo, hi fanela ku tinyiketela ka Yehovha hi va hi babatisiwa. (1Pe 3:21) Nakone hi fanela ku kombisa leswaku hi seketela Mfumu wa Xikwembu Nkulukumba hi ku pfuna van’wana akuva va dondzra hi Yehovha.

19. I yini leswi hi fanelaka ku swi yentxa swoswi, nakone ha yini?

¹⁹ Swoswi i nkama wa leswaku hi dondzra ku dumba Yehovha ni nhlengeletanu yakwe ya vatizreli va ku dumbeka. Swoswi i nkama wa ku seketela Mfumu wa Xikwembu Nkulukumba. Loko hi yentxa leswo, hi ta huluxiwa loko Mfumu wa Xikwembu Nkulukumba wu helisa hosi ya le n’walungu ni hosi ya le nyingitimu.