1. Σο αβιλό-πες όταν καταστραφίντιβελας η Ιερουσαλήμ;

ΚΟ 607 Π.Κ.Χ, ο Βασιλιάς Ναβουχοδονόσορ ντα ο μπουτ μπαρό στρατός της Βαβυλώνας γκιλέ τι καταστραφίνεν ι πόλη της Ιερουσαλήμ. Η Αγία Γραφή βακερέλα ότι ο βασιλιάς μουνταρντάς ι τερνέ μουρσέν με σπαθίς. «Να τζιτζισάλο τερνέσκε, ούτε τζουβλιάκε σο ισινέ παρθένα, ούτε πφουρέσκε ή τζενέσκε σο ναστί κερέλας μπουτ πράγματα». Τελικά, «πφαμπαρντάς ο κχερ ι αληθινέ Ντεβλέσκο ντα περαντάς ο βουτσσέ ντουβάρια της Ιερουσαλήμ, ντα σαρέ λάκε πύργους πφαμπαρντάς-λεν γιακάσαρ, ντα καταστραφιντέ σαρέ ο πράγματα σο τθερένας αξία».​—2 Χρονικών 36:​17, 19.

2. Καγιά προειδοποίηση ντινάς ο Ιεχωβά, ντα σο κα αβέλας-πες κο Ιουδαίοι;

² Ο Ιουδαίοι δεν έπρεπε τι σαστίνεν σο καταστραφισάλι η Ιερουσαλήμ. Για μπουτ μπρεσά, ο Ντεβέλ μπουτσσαβέλας προφητέν για τι βακερέν κο τζενέ ότι, άμα κα συνεχίνενας μα τι ντεν-λες καν, ο Βαβυλώνιοι κα καταστραφίνενας-λεν. Μπουτ Ιουδαίοι κα μερένας από σπαθίς, ενώ οντουλά σο κα γλιτώνενας έπρεπε τι τζουβντιόν ντουρ πουμαρέ τθεμέσταρ, κι Βαβυλώνα. (Ιερεμίας 15:2) Σαρ ισινέ η ζωή οντουλένγκι σο τζουβντιόνας ντουρ πουμαρέ τθεμέσταρ; Μήπως ο Χριστιανοί αβιλέ αιχμάλωτοι σαρ αβιλέας ο Ιουδαίοι-ντα κι Βαβυλώνα; Αν βα, κάνα αβιλέ;

3. Σο διαφορά τθερένας ο Ισραηλίτες σο αβιλέ αιχμάλωτοι κι Βαβυλώνα κατά Ισραηλίτες σο ισινέ δούλοι κι Αίγυπτος;

³ Ο Ιεχωβά βακερντάας κο Ιουδαίους ότι, όταν κα νασένας ντουρ πουμαρέ τθεμέσταρ, έπρεπε τι δεχτίνεν πουμαρί νεβί ζωή ντα τι τζουβντιόν καζόμ πιο λατσσές μπορίνενας. Μπουτσσαντάς τον Ιερεμία τι βακερέλ: «Χτίνεν κχερά κι [Βαβυλώνα] ντα μπεσέν, ντα φυτίνεν κήπους ντα χαν λένγκε καρπόνταρ. Επίσης, τι μανγκέν τι τθερέλ ειρήνη η πόλη σο κερντόμ-τουμέν τι τζαν, ντα τι προσευχίντιβεν λάκε κο Ιεχωβά, σόσκε άμα κα τθερέλ βόι ειρήνη κα τθερέν τουμέν-ντα ειρήνη». (Ιερεμίας 29:​5, 7) Ο Ιουδαίοι σο ντινέ καν κο οδηγίες κι Ιεχωβάσκε τζουβντιόνας σχετικά λατσσές κι Βαβυλώνα. Ο Βαβυλώνιοι μουκχένας τους Ιουδαίους τι κερέν κορκορέ πουμαρέ μπουτιά ντα τι πφιρέν ελεύθερα αντρέ κο τθεμ. Αζομάν, ο τζενέ κι Βαβυλώνα κερένας μπουτ εμπόριος. Πουρανέ βιβλία σικαβένα ότι οτθέ μπουτ Ιουδαίοι σικλιλέ σαρ τι μπικινέν ντα τι κινέν πράγματα, ενώ γιαβερά σικλιλέ τι κερέν μπουτ λατσσές εκ τέχνη. Μερικοί μάλιστα αβιλέ χουλανέ. Η ζωή ντουρ πουμαρέ τθεμέσταρ να ισινέ αζόμ δύσκολη σαρ ισινέας η ζωή ι Ισραηλιτένγκι σο ισινέ δούλοι κι Αίγυπτος πριν μπουτ μπρεσά.​—Διαβάνεν Έξοδος 2:​23-25.

4. Μαζί με τους Ισραηλίτες σο να ισινέ πιστοί, κον γιαβέρ τσσίντελας ταλαιπωρία, ντα σόσκε να μπορίνενας τι κερέν σαρέ οντουλά σο βακερέλας ο Νόμος;

⁴ Μερικοί Ιουδαίοι σο αναγκασάλε τι νασέν πουμαρέ τθεμέσταρ ισινέ πιστοί υπηρέτες ι Ντεβλέσκε. Παρόλο σο να κερντέ ούτε εκ κακός πράγμας, ισινέ αναγκασμέ τι τσσίντεν ταλαιπωρία γιεκ ι γιαβερέντζαρ. Ο Ιουδαίοι τθερένας σαρέ ο πράγματα σο χρειαζίντιβενας, αλλά σαρ κα μπορίνενας τι ντεν λατρεία κο Ιεχωβά; Ο ναός ντα ο θυσιαστήριος καταστραφισάλεας, ντα ο ιερατείος να ισινέ οργανωμέ για τι ντελ υπηρεσία. Όμως, ο πιστοί Ιουδαίοι κερένας σο-ντα νακχέλας λένγκε βαστένταρ για τι κερέν πουμαρέ ζωγιάτε ο Νόμος ι Ντεβλέσκο. Για παράδειγμας, ο Δανιήλ, ο Σεδράχ, ο Μισάχ ντα ο Αβδενεγώ να μανγκλέ τι χαν χαμπέ σο ισινέ απαγορευμέ για τους Ιουδαίους. Ντα η Γραφή βακερέλα ότι ο Δανιήλ προσευχίντιβελας συνέχεια κο Ντεβέλ. (Δανιήλ 1:8· 6:​10) Όμως επειδή οτθέ κυβερνίνελας-λεν εκ λαός σο πακιάλας ψεύτικε ντεβλέντε, ο πιστοί να μπορίνενας τι κερέν σαρέ οντουλά σο βακερέλας ο Νόμος.

5. Καγιά ελπίδα ντινάς ο Ιεχωβά πι λαόστε, ντα σόσκε μπορεί τι αβέλας δύσκολος τι νικιόλ μπαγιά ανταγιά υπόσχεση;

⁵ Κα μπορίνενας τι ντεν πάλι ο Ισραηλίτες λατρεία κο Ντεβέλ σο κα αβέλας ακριβώς σαρ μανγκέλας βοβ; Ανταβά ντικχίντιβελας ότι ναστί αβέλας-πες αζομάν, επειδή ο Βαβυλώνιοι να ελευθερώνενας ι τζενέν σο ισινέ αιχμάλωτοι οτθέ. Αλλά ο Ιεχωβά Ντεβέλ ντινάς πο λάφι ότι λέσκο λαός κα ελευθερώντιβελας, ντα αντικάς αβιλό. Ο υποσχέσεις ι Ντεβλέσκε πάντα νικιόνα μπαγιά!​—Ησαΐας 55:11.

6, 7. Σόσκε πρέπει τι αλλάνας αμαρί άποψη;

⁶ Μήπως ο Χριστιανοί-ντα αβιλέ αιχμάλωτοι σαρ οντουλά Ισραηλίτες κι Βαβυλώνα; Για μπουτ μπρεσά, η Σκοπιά βακερέλας ότι ο πιστοί Χριστιανοί αβιλέ αιχμάλωτοι κι Βαβυλώνα  κο 1918 ντα ότι ελευθερωσάλε κατά Βαβυλώνα κο 1919. Όμως, ανταλέ μαθημάστε ντα κο γιαβέρ, κα σικλιάς σόσκε πρέπει τι αλλάνας αμαρί άποψη ανταλέ θεμάστε.

⁷ Σκεφτίνεν ακαβά: Η Μπαρί Βαβυλώνα ισί σαρέ ο ψεύτικες θρησκείες σο ισί σαρό κο ντουνιάς. Ντα ο λαός ι Ντεβλέσκο να αβιλό δούλος κι ψεύτικη θρησκεία κο 1918. Ισί μπαγιά ότι ο χρισμέ νακχλέ μπαρό διωγμός οντουλά μπρεσά. Όμως πιο μπουτ τθερένας διωγμός κατά κυβερνήσεις ντα όχι κατά ψεύτικη θρησκεία. Κι πραγματικότητα, μπουτ μπρεσά πριν τι αβέλ-πες ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος, ο χρισμέ υπηρέτες ι Ντεβλέσκε αρχισάλε τι ελευθερώντιβεν κατά ψεύτικη θρησκεία. Άρα, ο λαός ι Ιεχωβάσκο να αβιλό αιχμάλωτος κι Μπαρί Βαβυλώνα κο 1918.

8. Σο αβιλό-πες αφού μουλέ ο απόστολοι; (Ντικχ ι φωτογραφία σο ισί κι αρχή.)

⁸ Κι Πεντηκοστή του 33, χιλιάδες νεβέ Χριστιανοί αβιλέ χρισμέ με άγιος πνεύμας. Βον αβιλέ «εκλεγμέ τζενέ, βασιλικός ιερατείος, άγιος τθεμ, λαός σάντε λέσκε». (Διαβάνεν 1 Πέτρου 2:9, 10) Καζόμ τζουβντιόνας ο απόστολοι, αρακχαβένας μπουτ λατσσές ο εκκλησίες. Όμως αφού βον μουλέ, μερικά μουρσά κο εκκλησίες αρχισάλε τι σικλιαρέν ψεύτικα λάφια ντα μανγκένας τι νασκιαρέν ι μαθητέν κατά αλήθεια. Οντουλά μουρσά μπεϊντίνενας ο λάφια σο βακερένας ο Αριστοτέλης ντα ο Πλάτωνας ντα αρχισάλε τι σικλιαρέν πουμαρέ λάφια, αντί τι σικλιαρέν ι αλήθεια αντράλ κατά Λάφι ι Ντεβλέσκο. (Πράξεις 20:​30· 2 Θεσσαλονικείς 2:​6-8) Μπουτ οντουλέ μουρσένταρ τθερένας υπεύθυνες θέσεις ντα ισινέ επίσκοποι κο εκκλησίες. Οτθάρ, παρόλο σο βακερντάας ο Ιησούς πι μαθητένγκε: «Σαρέ τουμέν ισινέν πφραλά», αρχισάλι τι κερντιόλ εκ ομάδα παπαζίνγκι.​—Ματθαίος 23:8.

9. Βακερέν σαρ η Χριστιανοσύνη σο κερντέ ο αποστάτες αρχισάλι τι τθερέλ συνεργασία με το ρωμαϊκό κράτος. Καβά ισινέ ο αποτέλεσμας;

⁹ Κο 313 Κ.Χ., ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος κυβερνίνελας ι Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία σο πακιάλας κο είδωλα, ντα βοβ κερντάς νόμιμη θρησκεία οντιά Χριστιανοσύνη σο κερντέ ο αποστάτες. Οτθάρ μπερί, η κχανγκιρί αρχισάλι τι τθερέλ στενή συνεργασία με το ρωμαϊκό κράτος. Για παράδειγμας, ο Κωνσταντίνος κερντάς εκ συνάντηση ι παπαζίντζαρ σο βακέρντιλι η Σύνοδος της Νίκαιας. Μετά κατά σύνοδος, ο αυτοκράτορας παλντιντάς ντουρ λέσκε τθεμέσταρ εκχέ παπαζίς σο βακέρντιβελας Άρειος επειδή να μανγκέλας τι πακιάλ ότι ο Ιησούς ισί ο Ντεβέλ. Σοράν, ο Θεοδόσιος αβιλό αυτοκράτορας κι Ρώμη, ντα η Καθολική Εκκλησία αβιλί επίσημη θρησκεία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ο ιστορικοί βακερένα ότι η Ρώμη, σο ισινέ πφερντί είδωλα, αβιλί «Χριστιανική» αζομάν σο ισινέ Αυτοκράτορας ο Θεοδόσιος. Αλλά η αλήθεια ισί ότι οντουλά μπρεσά ο αποστάτες Χριστιανοί δεχτιντέας ο ψεύτικα λάφια σο σικλιαρένας ο ειδωλολάτρες ντα τσσουντέας-πες βον-ντα κι Μπαρί Βαβυλώνα. Παρ’ όλα αυτά, υπαρχίντιβενας  ατζέ πιστοί χρισμέ Χριστιανοί. Βον ισινέ σαρ ο γκιβ σο βακερντάας ο Ιησούς. Οντουλά πιστά τζενέ κερένας ο πιο λατσσό σο μπορίνενας για τι ντεν λατρεία κο Ντεβέλ, αλλά χάνικ τζενέ ασουνένας οντουλά σο βακερένας. (Διαβάνεν Ματθαίος 13:​24, 25, 37-39) Ισινέ πράγματι αιχμάλωτοι κι Βαβυλώνα!

10. Σόσκε αρχισάλε ο τζενέ τι τθερέν αμφιβολίες ι κχανγκιριάκε;

¹⁰ Για χάνικ αιώνες μετά κατά Χριστός, ισινέ μπουτ τζενέ σο μπορίνενας τι διαβάνεν ι Γραφή είτε κι ελληνική είτε κι λατινική τσσιπ. Μπορίνενας τι συγκρίνεν οντουλά σο βακερέλας ο Λάφι ι Ντεβλέσκο οντουλέντζαρ σο σικλιαρέλας η κχανγκιρί. Όταν μερικά τζενέ αγαβένας ότι οντουλά σο σικλιαρέλας η κχανγκιρί ισινέ ψεύτικα, να δεχτίνενας-λεν. Αλλά ισινέ επικίνδυνος τι βακερέν γιαβερένγκε πουμαρί  άποψη, ντα άμα κα κερένας-λες ανταβά μπορεί τι χασαρένας πουμαρί ζωή-ντα.

11. Σαρ η κχανγκιρί αρχισάλι τι κερέλ κουμάντος ι Γραφή;

¹¹ Καζόμ νακχένας ο μπρεσά, χάνικ τζενέ κερένας λάφι ελληνικά ή λατινικά. Ντα ο παπάζια να μουκχλέ τι μεταφράντιβελ ο Λάφι ι Ντεβλέσκο κο τσσιμπά σο κερένας λάφι ο πιο μπουτ τζενέ. Σαρ αποτέλεσμας, σάντε ο παπάζια ντα μερικά μορφωμέ τζενέ μπορίνενας τι διαβάνεν κορκορέ ι Γραφή, ενώ ατζέ-ντα μερικά παπάζια να τζανένας τι διαβάνεν ντα τι γραφίνεν λατσσές. Κον να συμφωνίνελας οντουλέντζαρ σο σικλιαρέλας η κχανγκιρί τιμωρίντιβελας αυστηρά. Ο πιστοί χρισμέ Χριστιανοί ισινέ αναγκασμέ τι γκιντίντιβεν σε χουρντέ ομάδες για τι κερέν συναθροίσεις, ντα μερικοί να μπορίνενας ιτς τι γκιντίντιβεν γιαβερέ τζενέντζαρ. Σαρ αβέλας-πες με τους Ιουδαίους-ντα σο γκερντέ-λεν κι Βαβυλώνα, ο χρισμέ «βασιλικός ιερατείος» να μπορίνελας τι ντελ λατρεία με οργανωμέ τρόπος. Η Μπαρί Βαβυλώνα κερέλας κουμάντος ι τζενέν με σκληρός τρόπος!

12, 13. Καλά ντούι λόγοι ντινέ κο αληθινοί Χριστιανοί ελπίδα ότι κα ελευθερώντιβενας; Εξηγίνεν.

¹² Κα αβένας ποτές ο αληθινοί Χριστιανοί ελεύθεροι τι ντεν λατρεία ι Ντεβλές ανγκλάλ σαριλέντε ντα αντικάς σαρ μανγκέλας ο Ντεβέλ; Βα! Υπαρχίντιβελας ελπίδα, για ντούι σημαντικούς λόγους. Ο πρώτος λόγος ισινέ ότι κερντέ εκ μηχάνημας σο τυπώνελας έντυπα. Πριν τι κερντιόλ ανταβά μηχάνημας περίπου κο 1450, έπρεπε τι κερέν αντίγραφα ι Γραφιάκε βαστέσαρ, ντα ανταβά να ισινέ ιτς εύκολος. Εκ μπουτ λατσσό αντιγραφέας μανγκέλας ντες μάσεκ για τι ετοιμάνελ σάντε εκ τανό αντίγραφος ι Γραφιάκο! Επίσης, ο αντιγραφείς γραφίνενας σε περγαμηνή, δηλαδή οπράλ σε δέρμας ζώου. Οτθάρ, ισινέ μπουτ χάνικ αντίγραφα της Γραφής ντα ανταλά ισινέ μπουτ πααλίς. Όμως, άμα εκ τζενό τθερέλας εκ ασακό μηχάνημας ντα χαρτίς, μπορίνελας τι τυπώνελ περίπου 1.300 σελίδες κο ντιβές!

¹³ Ο δεύτερος λόγος ισινέ η μετάφραση της Γραφής. Περίπου κο 1500, μερικά μπίνταρανε μουρσά μεταφραντέ ο Λάφι ι Ντεβλέσκο κο τσσιμπά σο κερένας λάφι ο πιο μπουτ τζενέ. Κερντέ ανταβά έργος παρόλο σο τζανένας ότι κα μπορίνενας τι μουνταρέν-λεν. Ο παπάζια να τζανένας σο τι κερέν. Σόσκε; Επειδή νταρένας ότι, όταν ο μουρσά ντα ο τζουβλιά σο μανγκένας τι σικλιόν σο βακερέλα η Γραφή κα διαβάνενας-λα πουμαρέ τσσιμπάτε, κα αρχίνενας τι κερέν ερωτήσεις σαρ: “Κατέ βακερέλα η Γραφή ότι υπαρχίντιβελα εκ τθαν σο τζάνα ο ψυχές για τι καθαρίντιβεν πριν τι τζαν κο παράδεισος; Κατέ βακερέλα η Γραφή ότι εκ τζενό πρέπει τι ποκινέλ εκχέ παπαζίς για τι κερέλ εκ κηδεία; Κατέ βακερέλα η Γραφή ότι πρέπει τι υπαρχίντιβελ εκ πάπας ντα δεσπότες;” Μπουτ ανταλέ ψεύτικε λαφίνταρ σο σικλιαρέλας η κχανγκιρί βασίντιβενας κο λάφια σο βακερντάς ο Αριστοτέλης ντα ο Πλάτωνας, σο τζουβντιλέ μπουτ μπρεσά πριν τι αβέλ ο Χριστός. Ο παπάζια νευριάνενας όταν ο τζενέ να πακιάνας-λεν. Μουνταρένας ι μουρσέν  ντα ι τζουβλίν σο να πακιάνας οντουλά σο σικλιαρένας-λεν. Ο παπάζια μανγκένας τι κερέν ι τζενέν μα τι διαβάνεν ι Γραφή ντα τι σταματίνεν τι κερέν ερωτήσεις, ντα ο πιο μπουτ φαρ νακχέλας λένγκο. Αλλά μερικά μπίνταρανε τζενέ να μανγκλέ τι κερέλ-λεν κουμάντος ι Μπαρί Βαβυλώνα. Βον αρακχλέας ι αλήθεια κο Λάφι κι Ντεβλέσκο, ντα μανγκένας τι σικλιόν πιο μπουτ πράγματα! Λένγκι ελευθερία κατά ψεύτικη θρησκεία ερεσέλας.

14. (α) Σο κερντέ μπουτ τζενέ σο μανγκένας τι διαβάνεν ι Γραφή; (β) Βακερέν σο κερντάς ο πφραλ Ρώσσελ για τι αρακχέλ ι αλήθεια.

¹⁴ Μπουτ τζενέ μανγκένας τι διαβάνεν ι Γραφή ντα τι συζητίνεν οντουλά σο σικλιλέας. Να μανγκένας τι βακερέν λένγκε ο παπάζια κατέ έπρεπε τι πακιάν. Οτθάρ γκιλέ τθεμέντε σο μπορίνενας ελεύθερα τι διαβάνεν ι Γραφή. Εκ ανταλέ τθεμένταρ ισινέ ο Ηνωμένες Πολιτείες. Οντουτθέ, περίπου κο 1870, ο Κάρολος Τέηζ Ρώσσελ ντα μερικά γιαβερά τζενέ αρχισάλε τι διαβάνεν με μπουτ προσοχή ι Γραφή. Κι αρχή ο πφραλ Ρώσσελ μανγκέλας τι αρακχέλ καγιά θρησκεία σικλιαρέλας ι αλήθεια. Συγκριντάς προσεκτικά οντουλά σο σικλιαρένας μπουτ θρησκείες σο βακερένας ότι ισί Χριστιανικές, ατζέ-ντα θρησκείες σο να ισινέ Χριστιανικές, οντουλέντζαρ σο βακερέλας η Γραφή. Μπουτ σουγκό αγαντάς ότι ούτε εκ θρησκεία ανταλένταρ να κερέλας ακριβώς οντουβά σο βακερέλας ο Λάφι ι Ντεβλέσκο. Εκ φαρ, κερντάς λάφι παπαζίντζαρ από διάφορες θρησκείες. Ο πφραλ Ρώσσελ πακιάλας ότι κα δεχτίνενας ο αλήθειες ι Γραφιάκε σο αρακχλάας βοβ ντα λέσκε συνεργάτες, ντα κα σικλιαρένας-λεν πουμαρέ κχανγκιρίντε. Αλλά ο παπάζια να μανγκλέ. Ο Σπουδαστές της Γραφής μπουτ σουγκό σικλιλέ ότι ναστί ντένας λατρεία ι Ντεβλές γιεκ οντουλέντζαρ σο ισινέ κι ψεύτικη θρησκεία.​—Διαβάνεν 2 Κορινθίους 6:14.

15. (α) Κάνα αβιλέ αιχμάλωτοι ο Χριστιανοί κι Βαβυλώνα; (β) Καλέ ερωτησιέντε κα λας απαντήσεις κο γιαβέρ μάθημας;

¹⁵ Ανταλέ μαθημάστε, σικλιλάμ ότι ο αληθινοί Χριστιανοί αβιλέ αιχμάλωτοι κι Βαβυλώνα αφού μουλέ ο τελευταίοι απόστολοι. Όμως πρέπει τι σικλιάς ο απαντήσεις ακαλέ ερωτησιέντε-ντα: Σαρ τζανάσα ότι ο χρισμέ κι πραγματικότητα αρχισάλε τι ελευθερώντιβεν κατά Μπαρί Βαβυλώνα κο μπρεσά πριν το 1914; Ισί μπαγιά ότι ο Ιεχωβά στεναχωρισάλο πι υπηρετόντζαρ επειδή να κερένας αζόμ μπουτ έργος όταν αρχισάλο ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος; Μήπως μερικά πφραλά οντουλά μπρεσά να ατσσικιαρντέ πουμαρί Χριστιανική ουδετερότητα ντα χασαρντέ ι Ιεχωβάσκι ευλογία; Τελικά, άμα ο Χριστιανοί αβιλέ αιχμάλωτοι κι ψεύτικη θρησκεία αφού μουλέ ο απόστολοι, κάνα ελευθερωσάλε; Ανταλά ισί μπουτ σημαντικά ερωτήματα ντα κα λας ο απαντήσεις κο γιαβέρ μάθημας.