Kua anauia au i te 1948 i tetai oire meangiti i te tua tonga opunga o Nigeria. I te reira tuatau, kua papetitoia toku Uncle ko Moustapha, te teina o toku papa, e pera a Wahabi, toku tuakana, ei nga Kite. I toku iva mataiti, kua mate toku papa. Kua mamae ngakau au. Kua akakite mai a Wahabi e ka kite akaou maua ia Papa i te tuakaouanga. Kua akakeu te reira manako akapumaana iaku kia apii i te Pipiria. Kua papetitoia au i te 1963. Kua papetito katoa toku nga tuakana e te teina.

I te 1965, kua kapiti atu au ki toku tuakana ko Wilson i Lagos e kua mataora au i te kapiti atu ki tetai au painia tamou i te Putuputuanga Igbobi. No te mataora e te maroiroi ia ratou, kua painia katoa au, ia Tianuare 1968.

Kua rave tetai taeake e tavini ra i Betela, ko Albert Olugbebi, i tetai uipaanga kia matou te au mapu kia painia takake i te tua tokerau o Nigeria. Te maara nei rai iaku te patianga maoraora a te Taeake ko Olugbebi: “E mapu ua kotou, ka rauka ia kotou i te akapou i to kotou taime e te maroiroi no  Iehova. E maata te angaanga!” Inangaro au i te aru i te tu puareinga o te peroveta ko Isaia, no reira kua tuku atu au i taku patianga.—Isa. 6:8.

Ia Me 1968, kua aere atu au ei painia takake ki te oire o Kano, i te tua tokerau o Nigeria. Kua tupu teia i te tuatau Tamaki Biafran (1967-1970), kua akamata te mamae e te mate i te tua tokerau o Nigeria e kua totoa te reira ki te tua itinga. Kua māro mai tetai taeake auraka au e aere. Inara kua akakite au kiaia: “Meitaki maata no toou manako. Inara, me inangaro a Iehova kia tavini au iaia i teia angaanga, papu e ka tauturu mai aia iaku.”

Mea tangi tikai i te kite i te kino i tupu i Kano. Kua takino te tamaki i teia oire maata. Ia matou e rave ra i te angaanga tutu aere, kua kite atu matou i te au kopapa mate. I te mea e maata te putuputuanga i Kano, kua oro te maata anga o te au taeake ki tetai enua ke. Kua toe mai e 15 papuritia. Kua mataku e kua taitaia ratou. Mataora tikai te au taeake e te au tuaine i te tae anga matou toko ono painia takake. Kua akamaroiroiia ratou. Kua tauturu matou ia ratou kia akamata akaou i te au uipaanga e te angaanga tutu aere. Kua tuku katoa matou i te au ripoti ki te opati Betela e te ota i te au puka.

Kua apii matou te au painia takake i te reo Hausa. I te rongo anga te tangata i te karere Patireia i roto i to ratou reo, kua akarongo mai ratou. Inara kare te au akonoanga e mareka ana i ta matou angaanga tutu aere, no reira ka matakite matou. I tetai atianga, kua arumaki mai tetai tangata e matipi maata tana ia maua ko toku patana. Inara kare maua i mou ana. Noatu te kino, kua rauka ia matou i te ‘noo ma te ora’ a Iehova, e kua maata mai te numero o te au papuritia. (Sala. 4:8) I teia rā, e 500 tuma papuritia i roto i te 11 putuputuanga i Kano.

I muri mai ia Aukute 1968, te noo anga au no tetai marama i Kano, kua tonoia au ki Niamey, te oire maata o te Republic o Niger ma tetai nga painia takake. Kua kite mai matou e ko Niger tetai ngai vera roa atu i Aperika Opunga. I te pae mai i te akakoromaki anga i te vera, kua apii katoa matou i te reo Varani. Noatu te manamanata, kua irinaki matou kia Iehova e kua tutu aere ma te au papuritia i reira ki te oire maata. Aere ua rai, kua tu te katoatoa i Niamey te puka apii Pipiria Te Tuatua-Mou te ka Arataki Atu ki te Ora Mutu Kore. Ka kimi katoa te tangata ia matou no tetai puka na ratou!

Kua kite mai matou e kare te aronga mana e reka ana i te Au Kite o Iehova. Ia Tiurai 1969, kua raveia te akaputuputuanga mua i taua enua, mei te 20 tei tae mai. Kua tapapa matou i te papetito e rua nga papuritia ou. Inara, i te rā mua o te akaputuputuanga, kua tae mai te akava e kua akamutu te porokaramu. Kua apai atu ratou i te au painia takake e te akaaere kotinga ki te opati akava. E oti kua akaue mai ratou kia ripoti akaou matou i tera mai rā. Te kite anga e ka tamanata mai te aronga mana ia matou, kua rave matou i te akoanga no te papetitoanga i roto i tetai are e kua papetito atu i te nga taeake i roto i te kauvai.

I te nga epetoma i muri mai, kua tuaru te Ministry of the Interior iaku e tetai tokorima painia takake. Kua oronga mai ratou e 48 ora kia akaruke i tera enua. Kua akarongo matou e kua aere tika atu ki te opati Betela i Nigeria, kua rauka mai ta matou angaanga ou.

Kua tukunaia atu au ki te oire Orisunbare i Nigeria, e kua mataora au i te tutu aere e te apii i te Pipiria ma tetai au papuritia i reira. Inara e ono marama i muri mai, kua pati mai te opati Betela kia oki atu au ki Niger. Poitirere au inara kare au i emiemi i te aravei akaou i te au taeake i Niger!

Kua oki atu au ki Niamey. Te rā i muri ake i toku tae anga, kua kite mai tetai tangata pitiniti Nigeria e e Kite au e kua ui mai aia i te au uianga no runga i te Pipiria. Kua apii maua e i muri mai kua akamutu aia i te kai avaava e te inu maata. E oti kua papetitoia aia. Mataora au i te tutu aere ma te au taeake e te au tuaine i te au ngai tukeke o Niger. Toku tae mua anga, e 31 Au Kite i te reira enua; i toku akaruke anga e 69.

I te 1977, kua oki akaou atu au ki Nigeria kia tereniia. Te oti anga te apii e toru epetoma kua oake mai te tauturu no te Kumiti  Opati Betela ko Malcolm Vigo i tetai reta no ko mai i te opati Betela o Sierra Leone. Te kimi ra te au taeake i tetai painia maroiroi kare i akaipoipo tei kite i te reo Papaa e te Varani kia tavini ei akaaere kotinga i Guinea. Kua akakite mai te Taeake Vigo e te tereniia nei au no te reira angaanga. Kua akamārama mai aia e kare te reira i te angaanga māmā. “E akamanako meitaki i te reira i mua ake ka āriki ei koe,” i tuatua mai ei aia. Kua pau atu au, “Me na Iehova au e tono, ka aere au.”

Kua aere atu au ki Sierra Leone e kua aravei i te au taeake i ko i te opati Betela. Kua akakite mai tetai taeake o te Kumiti Betela kiaku, “Kare matou i kite mei teaa te tu o te angaanga Patireia i Guinea.” Noatu e na te opati Betela e akono ana i te angaanga tutu aere i Guinea, kare e rauka ia ratou i te karangaranga ki te au papuritia no te manamanata i te pae poritiki i reira. E kare i rauka ana i te opati Betela i te tono i tetai taeake ki tera enua. No reira, kua patiia mai au kia aere atu ki te oire maata ko Conakry o Guinea kia rauka te tikaanga noku kia noo ki reira.

I te tae anga au ki Conakry, kua aere atu au ki te embassy o Nigeria i te aravei i te ambassador. Kua akakite atu au i toku inangaro i te tutu aere i Guinea. Akakite mai aia e auraka au e noo mai no te mea ka tapekaia me kore ka takinokinoia au. “E oki ki Nigeria e tutu aere i reira,” i karanga ai aia e kua pau atu au, “Inangaro au i te noo mai.” No reira kua tata aia i tetai reta ki te Minister of the Interior of Guinea, e kua tauturu mai te minita iaku.

Muri ake i te reira, kua oki atu au ki te opati Betela i Sierra Leone e kua akakite atu ki te au taeake i te tikaanga a te minita. Kua rekareka tikai te au taeake te akarongo anga e kua akameitaki a Iehova i toku tere. Kua akatikaia au i te noo ki reira!

Mei te 1978 ki te 1989, kua rave au i te angaanga kotinga i Guinea, Sierra Leone, e ei tauturu akaaere kotinga i Liberia. I te akamata anga, kua makiia au. E tupu ua ana teia i te au oire mamao. Inara ka tauta te au taeake i te apai iaku ki te are maki.

I tetai atianga, kua tu au i te maki mariri e te toketoke i roto i te kopu. Te meitaki mai anga au i kite ei au e kua uriuri ana te au taeake e ka tanuia au kiea! Noatu te au maki, kare roa au i manako ana e ka akaruke au i taku angaanga. Papu iaku e no ko mai i te Atua te oraanga tinamou e ka rauka iaia i te akatuakaou mai i tei mate.

I te 1988, kua aravei au ia Dorcas, e tuaine akaaka tei inangaro maata ia Iehova. Kua akaipoipo maua, e kua rave kapiti maua i te angaanga kotinga. E vaine angaanga pakari a Dorcas tei akaatinga iaia uaorai no Iehova. Kua aaere maua mei te 25 kiromita  te mamao i te atoro i te au putuputuanga e te apai aere anga i to maua kiri kakau. Me atoro maua i te au putuputuanga mamao, ka tere maua na runga i te au mataara vaarua e te varivari.

E vaine toa tikai a Dorcas. Ei akaraanga, i tetai au taime ka tikoti maua i te au kauvai kua kī i te au araketa. I tetai atianga to maua aere anga e rima rā, kua tere maua na runga i te vaka no te mea kua ati te ana. I te eke anga a Dorcas mei roto i te vaka, kua topa atu aia ki roto i te kauvai oonu. Kare maua i kite ana i te kau, e e au araketa to roto i te kauvai. Manuia tikai, kua pou tetai au mapu ki roto i te kauvai i te tauturu iaia. Kinokino ta maua moe no tei tupu, inara kua rave ua rai maua i ta maua angaanga.

I te 1992, kua poitirere maua e kua nui a Dorcas. Ko te openga ainei teia o ta maua angaanga tamou? Kua karanga maua kia maua e, “Kua oronga mai a Iehova i te mea akaperepere kia taua!” No reira kua tapa maua i ta maua tamaine ko Jahgift. E a mataiti i muri mai ia Jahgift, kua anauia mai tona tungane ko Eric. Akaperepere tikai maua i ta maua nga tamariki no ko mai ia Iehova. E angaanga ana a Jahgift ki te opati uri reo i Conakry e e tavini tauturu a Eric.

Noatu kua akamutu a Dorcas i te angaanga painia takake, kua painia tamou rai aia iaia e akono ra i ta maua tamariki. Ma ta Iehova tauturu, kua rave rai au i te angaanga tamou takake. Te maata mai anga ta maua nga tamariki, kua rauka akaou ia Dorcas i te painia takake. I teianei, te angaanga nei maua ei mitinari i Conakry.

Na Iehova e arataki ua ana iaku. E kite putuputu ana maua ko taku vaine i tana paruruanga e te akameitakianga. Na te irinakianga kia Iehova, kua rauka ia maua i te kopae i te au manamanata e te au taitaia o te oraanga. Kua kite mai maua ko Dorcas i te oraanga tinamou no ko mai i “te Atua o to matou ora,” ko Iehova. (1 Para. 16:35) Papu iaku, no te oraanga o te aronga katoatoa tei irinaki i te Tumu o te oraanga tinamou, ‘ka ruruia te ora ki roto i te opa ora o to Atua ra ko Iehova.’—1 Samu. 25:29.