¿Pin waqyakuqta yanapanqa?
¿Pin waqyakuqta yanapanqa?
“Diosníy, chaninchayniykita reyman yachachiy [...]. Reymi waqyakuqtin wakchata qespichin.” (SAL. 72:1, 12.)
1. ¿Imatan yachanchis Davidpa huchanta Jehová Dios pampachasqanmanta?
CHAY textoq nisqanqa sonqonchistaraqmi llanllarichin. Chaytaqa Israelpi kamachiq rey Davidmi qelqanman karqan *, paymi ñawpaq watakuna Betsabewan huchallikusqanmanta nishuta sonqonta nanachikuspa Jehová Diosta khaynata rogakurqan: “Ancha khuyapayakuqmi kanki, huchallikusqaykunata pichaykuway. [...] Ñoqaqa yuyashallanipunin huchallikusqayta. [...] Cheqaqtapunin huchallantinña nacerqani, huchallantintañan mamay wachakuwarqan”, nispa (Sal. 51:1-5). Jehová Diosqa ancha khuyapayakuqpunin, yuyarintaqmi Adanpa wawankuna kasqanchisrayku huchayoq kasqanchista.
2. ¿Imamantan rimashan 72 Salmo?
2 Huchayoq runa kasqanchisraykun mana allinpi tarikunchis, chaytan Jehová Diosqa allinta yachan, chaymi prometewanchis yanapawananchispaq. Paypa churasqan ‘Reymi waqyakuq wakchata qespichinqa, mana pi yanapaykuqniyoq muchuqtan amachanqa [defiendenqa]. Mana piniyoqtawan wakchatawanmi khuyapayanqa, wakchakunaq kawsaynintan qespichinqa’ (Sal. 72:12, 13). Qhawarisqanchis hina, 72 Salmo takipin willawanchis sasachakuyninchiskuna imayna allichakunanta. Chay takiqa Davidpa churin Salomonpa imayna kamachisqanmantaña rimashan chaypas, qhawarichillantaqmi hamuq tiempopi Diospa Churin Jesucristo imayna kamachinantapas, chaypin runakunaq ñak’ariyninqa chinkapunqa.
¿Imatan rikuchirqan Salomonpa kamachisqan?
3. ¿Imatan Salomón mañakurqan, imaynatan Jehová Dios kutichirqan?
3 Machuña kashaspanmi Davidqa kamachikurqan wawan Salomonta reyta churanankupaq, ichaqa Salomontapas nillarqantaqmi imakuna ruwananta (1 Rey. 1:32-35; 2:1-3). Qhepamantaq mosqoyninpi rikhurispa Jehová Diosqa Salomonta nirqan: “Ima munasqaykita mañakuway”, nispa. Hinan payqa mañakurqan: “Allin yachayta qoykuway llaqtaykita kamachinaypaq, allinta mana allinta yachaspa chaninchanaypaq”, nispa. Salomonpa mañakusqanqa Diospa sonqonpaq hinan karqan, chaymi mañakusqanmantapas astawanraq qorqan (1 Rey. 3:5, 9-13).
4. ¿Ima nirqanmi huk reina Salomonpa kamachisqanmanta?
4 Salomonpa kamachisqan runakunaqa Jehová Diospa yanapayninwanmi thakpi kusisqa kawsarqanku, manan pi runaq kamachisqanpas chhaynaqa karqanchu (1 Rey. 4:25). Imayna kamachisqanta yachanankupaqmi askha runakuna Jerusalén llaqtata rirqanku, hukninmi karqan Sabá llaqta reina, payqa askha runankunapiwan rispan khaynata nirqan: “Llaqtaypi kashaspayraq ruwasqaykimanta yachayniykimantawan uyarisqayqa cheqaqpunin kasqa. [...] Chaywanpas qanmantaqa manan kuskantapas willawasqakuchu, yachayniykipas qhapaq kayniykipas willawasqankumantaqa ancha hatunmi kasqa”, nispa (1 Rey. 10:1, 6, 7). Yachayninmi ichaqa mana imapaschu karqan Jesuspa yachayninwan tupanachisqaqa, chaymi Jesús kikin nirqan: “Rey Salomonmantapas aswan yachayniyoqmi kaypi kashan”, nispa (Mat. 12:42).
¿Imaynan kawsay kanqa Kurak Salomón kamachiqtin?
5. ¿Imatan rikuchin 72 Salmo? ¿Imatan yachachiwanchis kay pachapi Jesuspa ruwasqankuna?
5 72 Salmoq nisqanta qhawarisun Jesuspa kamachisqan imayna kananta entiendenanchispaq, paymi Kurak Salomonqa (leey Salmo 72:1-4). Chay takin rikuchin imaynatachus Jehová Dios qhawarin Churinpa kamachisqanta. Biblian Jesusmanta nin: “Thak-kaypa Qollanan”, nispa. Diospa umallisqanmi Cristoqa ‘wakchakunata chaninchanqa, mana imayoqkunatapas qespichinqa’. Payqa chanin-kaywanmi kamachinqa, chaymi runakunaqa thakpi kawsanqaku. Kay pachapi kashaspa imaymanakuna ruwasqanmantan yachanchis hamuq tiempopi Waranqa Wata imayna kamachinanta (Apo. 20:4).
6. ¿Imatan kay pachapi Jesuspa ruwasqankuna yachachiwanchis hamuq tiempopi ruwananmanta?
6 Kay pachapi kashaspan Jesusqa anchata khuyapayarqan llakikuypi tarikuqkunata (Mat. 9:35, 36; 15:29-31). Huk kutinmi lepra onqoyniyoq runa nirqan: “Munanki chayqa atinkin alliyachiwayta”, nispa. Jesustaq: “Munanin, qhali kapuy”, nirqan. Hinan chay runaqa kaq rato qhali kapurqan (Mar. 1:40-42). Huk kutinpas anchatan khuyapayarqan huk viudata sapallan wawan wañupusqanmanta waqashaqta rikuspa. Chaymi wawanta nirqan: “¡Sayariy!” nispa, waynataq kawsarimpurqan (Luc. 7:11-15). Chay willakuykunan rikuchiwanchis hamuq tiempopi 72 Salmoq nisqanta imayna hunt’ananta.
7, 8. ¿Imatan Jesús ruwarqan onqosqakunapaq?
7 Jesusqa Jehová Diospa atiy qosqanwanmi milagrokunata ruwarqan. Huk kutinmi “chunka iskayniyoq wataña yawar apaywan onqoshaq” warmita qhaliyachirqan, “paymi askha hampiqkunawan hampichikuspa sinchita ñak’arisqa, lliw kaqnintapas tukukapusqa, manataq imapas qhaliyachisqañachu, aswanmi astawan mana allin kapusqa”. Chaymi runa-runa ukhuman haykuspa Jesuspa p’achanta llamiykurqan, chhayna onqoywan kashaq warmikunaqa manan pitapas tupaykunankuchu karqan (Lev. 15:19, 25). Jesustaq paymanta atiy lloqsisqanta reparaspa runakunata tapurqan: “¿Pin llamiykamuwan?” nispa. Hinan warmiqa “mancharisqa khatatataspa [...] Jesuspa ñawpaqenpi qonqoriykukurqan, hinaspan tukuy imatachus ruwasqanta payman willarqan”. Jesusqa yacharqanmi Jehová Dios qhaliyachisqanta, chaymi munayllata trataspa nirqan: “Ususíy, Diospi iñiyniykin qhaliyachisunki, thak-kaypi ripuy, onqoyniykimanta qhaliyachisqañan kanki”, nispa (Mar. 5:25-27, 30, 33, 34).
8 Diospa atiyninwan Jesuspa milagrokuna ruwasqanqa manan onqosqakunaq allinnillanpaqchu karqan, chayta rikuq runakunatapas yanaparqanmi iñinankupaq. Chhaynachá karqan manaraq Orqo Patapi yachachishaspa askha onqosqakunata qhaliyachiqtinpas (Luc. 6:17-19). Jesús Mesías kasqanta yachananpaq Bautizaq Juanpa kachasqan iskay runakunapas admirakurqankuchá. Paykuna rikushaqtinkun Jesusqa “qhaliyachirqan askha onqosqakunata, nanayniyoqkunata, millay supaypa ñak’arichisqankunatapas, askha ñawsakunatataq qhawarichirqan”. Hinaspan Juanpa kachasqankunata nirqan: “Kutispa Juanman willamuychis rikusqaykichista, uyarisqaykichistawan. Ñawsakunan qhawarin, wist’ukunan puririn, lepra onqoyniyoqkunan qhaliyan, roqt’ukunan uyarin, wañusqakunan kawsarimpun, wakchakunamantaq allin willakuykuna willakun”, nispa (Luc. 7:19-22). ¡Maytachá Juanqa chayta uyarispa kallpachakurqan!
9. ¿Imatan Jesús rikuchirqan milagrokuna ruwasqanwan?
9 Jesusqa manan wiñaypaqchu tukuchirqan ñak’ariykunata. Qhaliyachisqan kawsarichisqan runakunaqa tiempowanqa wañukapullarqankun. Chay milagrokuna ruwasqanmi ichaqa rikuchirqan kay pachata kamachimuspa runakunaq allinninpaq imaymana ruwananta.
¡Kay pachaqa paraison kapunqa!
10, 11. a) ¿Imaynan kawsay kanqa Jesús kay pachata kamachimuqtin, hayk’a tiempon kusisqa kawsasun? b) ¿Pin Paraisopi kawsarimpunqa, imatan ruwanan kanqa wiñay kawsayta chaskinanpaq?
10 Ima munaymi Paraisopi kawsayqa kanqa (leey Salmo 72:5-9). Kay pacha sumaq huertaman tukupuqtinqa kusisqan Diosta serviqkunaqa chaypi kawsanqaku ‘Intipas Killapas k’anchashanankama’, arí, wiñaypaqmi kawsanqaku. Jesuspa kamachisqanqa runakunapaq kanqa “q’achupaq para hina, hallp’ata qarpaykuq sulla hina[n]”.
11 Chay Salmo hunt’akuqtin sumaq huertapi wiñaypaq kusisqa kawsananchispi yuyaymanaspa, ¿manachu sonqonchis llanllarinraq? Jesuspa ladonpi warkurayashaq mana allin ruwaq runapas kusisqachá sientekurqan: “Ñoqawan kuska[n] paraisopi kanki”, nispa Jesús niqtin (Luc. 23:43). Chay runaqa Waranqa Wata Jesuspa kamachisqanpin kawsarimpunqa, kasukunqa chayqa wiñaypaqmi kusisqa kawsanqa.
12. ¿Imatan ruwayta atinqaku kawsarimpuq ‘mana chanin’ runakuna?
12 Kurak Salomón kamachimuqtinqa ‘chanin runan t’ikarinqa’ (Sal. 72:7). Cristoqa ancha munakuywanmi runakunata qhawarinqa imaynan kay pachapi kashaspapas ruwarqan hinata. Mosoq pachapiqa lliw runakunan, kawsarimpuq ‘mana chanin’ runakunapas atinqaku Diospa kamachikuyninkuna kasukuyta, chhaynapi wiñaypaq kawsanankupaq (Hech. 24:15). Mana kasukuqkunan ichaqa wañuchisqa kanqaku, chhaynapin lliwpas thakpi kawsasunchis.
13. ¿Imaynapin yachanchis Kurak Salomón pachantinpi kamachinanta? ¿Iman pasanqa mana allin ruwaqkunata?
13 Kurak Salomonqa pachantintan kamachinqa, chaymantan Biblia nin: “Lamar-qochamanta huk lamar-qochakaman kamachinqa, Eufrates mayumanta teqsimuyu k’uchukaman kamachinqa. Ñawpaqenmanmi k’umuykukunqaku ch’inneqpi tiyaq runakunaqa, awqankunaqa pampakama k’umuykachisqan kanqaku”, nispa (Sal. 72:8, 9; Zac. 9:9, 10). Diospa Gobiernonta, chaypa imaymana ruwasqantawan ancha allinpaq qhawariqkunaqa kusikuywanmi Cristoq kamachisqanman “k’umuykukunqaku”. Huchankumanta mana kutirikuqkunan ichaqa ‘pachak watayoqña’ kaqtinkupas wañuchisqa kanqaku (Isa. 65:20). Millay runakunaqa “pampakama k’umuykachisqan kanqaku”.
Jesucristoqa ancha munakuq Reymi
14, 15. ¿Imaraykun mana iskayrayananchischu imayna sientekusqanchista Jesús entiendesqanmanta, ‘waqyakuq wakchata qespichinanmantapas’?
14 Llakikunapaqmi huchayoq runakuna imaynapi tarikusqanchisqa, chaywanpas sumaq suyakuymi kashan (leey Salmo 72:12-14). Kurak Salomón Jesusqa anchatan khuyapayawanchis. Payqa allintan yachan huchayoq kasqanchisrayku ñak’arisqanchista, pay kikinmi kay pachapi Diospa kamachikuyninkunata kasukuspa anchata ñak’arirqan. Jehová Diosqa manan hark’arqanchu ñakarispa wañunanta, Jesusqa payllamantan chayta aguantarqan. Nishu llakikuypi tarikuqtinmi “hump’inpas hatuchachaq yawar sut’uy hinaraq pampaman sut’urqan” (Luc. 22:44). K’aspipi warkusqa kashaspataq nirqan: “¡Diosníy, Diosníy! ¿Imanaqtintaq saqerpariwanki?” nispa (Mat. 27:45, 46). Ichaqa chhaynataña ñak’arishaspapas imaymanataña Satanás ruwashaqtinpas manan Jehová Diosmantaqa t’aqakurqanchu, wañunankaman hunt’aq karqan.
15 Qhawarisqanchis hina, Jesusqa yachanmi imaynapi tarikusqanchista. Chaymi payqa ‘waqyakuq wakchata qespichinqa, mana pi yanapaykuqniyoq muchuqtapas amachanqa’. Munakuq Taytanqa uyarishallanmi ‘wakchakunata’, ‘llakiq ñit’isqan sonqoyoqkunatan qhaliyachishallan, k’irinkunatapas wataykushallanmi’. Cristopas chaytan ruwanqa (Sal. 69:33; 147:3). Payqa ‘ñoqanchis hinan imaymanapi’ tarikurqan, chaymi khuyapayawanchis imawanpas ‘pisi kallpayaqtinchis’ (Heb. 4:15). Jesusqa kamachishanñan hanaq pachapi, listotaq kashan ñak’ariykunata chinkachinanpaq. ¡Maytan chaymantaqa kusikunchis!
16. ¿Imaraykun Salomón khuyapayarqan kamachisqan runakunata?
16 Rey Salomonqa ‘wakchakunatan khuyapayarqan’. Chaytaqa ruwarqan familian ukhupi imaymana sasachakuykuna kasqanraykun, hinallataq yachayniyoq allin reparaq kasqanrayku ima. Amnón wawqenmi Tamar pananta violarqan, Absalón wawqentaq vengakuspa Amnonta wañuchirqan (2 Sam. 13:1, 14, 28, 29). Chay qhepamantaq Absalonqa taytan contra hatarispa rey kapuyta munarqan, ichaqa manan atirqanchu, Joabtaq wañuchipurqan (2 Sam. 15:10, 14; 18:9, 14). Wawqen Adoniaspas munarqanmi rey kayta. Rey kapuqtinqa Salomontan wañuchinman karqan (1 Rey. 1:5). Dios yupaychana wasita inaugurakushaqtin mañakusqanpin Salomonqa rikuchirqan kamachisqan runakunaq ñak’ariynin entiendesqanta. Chaypin qhawarichirqan sapanka kamachisqan runakuna ‘llakikuyniyoq’ kasqankuta, chaymi Jehová Diosta rogakurqan ‘huchankuta pampachaykunanpaq, juzgaspataq sapankaman ruwasqanman hina qopunanpaq’ (2 Cró. 6:29, 30).
17, 18. ¿Imaynapin wakin cristianokuna tarikunku? ¿Imatan ruwankuman kallpachakunankupaq?
17 Kunanpas sapankanchismi ‘llakikuyniyoq’ kanchis, yaqapaschá manaraq cristiano kashaspanchis imayna kawsasqanchismanta. 30 watayoq Mary iñiqmasinchismanta yachasunchis, * paymi willakun: “Ancha kusisqan kani, ichaqa ñawpaqpi imayna kawsasqayta yuyarispaymi nishuta p’enqakuni, llakikuni, waqani imaraq. Chaykunataqa manan umaymanta horqoyta atinichu, qaynallapas pasawanman hinatan yuyarini, chaymi huchachakuspay mana valeqpaq qhawarikuni”, nispa.
18 Diosta serviqkunaqa askhan chhaynapi tarikunku. Kallpachasqa kanankupaqqa Mary iñiqmasinchispa ruwasqantan ruwankuman. Paymi nin: “Ancha munasqa iñiqmasiykunan yanapawan kusisqa kanaypaq. Yuyaykunitaq Diospa promesankuna hunt’akuqtin kusisqa kawsanaypi. Chaypin llakikuyniykunaqa kusikuyman tukupunqa”, nispa (Sal. 126:5). Chaymi kallpachakunanchis Diospa churasqan Rey Jesucristoq yanapayninpi suyakunanchispaq. Paymantan Biblia willarqanña: ‘Mana piniyoqtawan wakchatawanmi khuyapayanqa, wakchakunaq kawsaynintan qespichinqa. Ñak’arichiymantan, sarunchaymantan paykunataqa qespichinqa, paypaqqa kawsayninkuqa ancha chaniyoqmi kanqa’, nispa (Sal. 72:13, 14). ¡May sumaqmá chay willakuyqa!
Sumaq kawsaymi kanqa
19, 20. a) 72 Salmoq nisqanman hina, ¿imakunatan Cristo chinkachinqa? b) ¿Pitan hatunchasun Diospa Gobiernonpi sumaq kawsay kasqanmanta? ¿Imaynan sientekunchis chay tiempopi kusisqa kawsananchismanta?
19 ¡Imaynataraqchá chanin runakunaqa kusikunqaku kay pachata Kurak Salomón kamachimuqtinqa! Chaypin hunt’akunqa: “[Kay pachapi] askhallaña trigo kachun, orqo patakunapi askhallaña aytikuchun”, niq profecía (Sal. 72:16). Kay tiempopiqa manan lliw orqo patakunapichu trigoqa rurun, chay textoq nisqanmi ichaqa qhawarichin Jesucristo kamachimuqtinqa pachantinpi mikhuykuna rurunanta; “Libanopi” hinan rurunqa. Salomonpa tiemponpiqa askhatan chay hallp’api mikhuykuna ruruq. Manañan pipas yarqaymanta muchunqachu. Llapa runan “sumaq añaka mikhunakunata” mikhunqa (Isa. 25:6-8; 35:1, 2).
20 ¿Pitan chaykunamanta hatunchasun? Astawanqa Ancha Hatun Kamachikuq Jehová Diosninchistan. Chay p’unchaypiqa llapanchismi huk kunkalla kay hinata takisunchis: “Wiñay-wiñaypaq [Jesuspa] sutinqa kachun, intiq k’anchashanankamaqa mentasqallapuni kachun. Llapa teqsimuyupi suyukunaqa: Payta hina saminchawayku, nichunku. Llapa suyukunaqa: Kusisamiyoqmi payqa, nichunku. Saminchasqa kachun [Jehová] Diosninchisqa, yupaychasqa kachun Israelpa Diosnin Señorqa, payllan utirayanakunata ruwan. Qhapaq sutinqa wiñay-wiñaypaq saminchasqa kachun, kay pachantinman qhapaq-atiyninwan hunt’aykuchun. ¡Amén!” nispa (Sal. 72:17-19).
[Uranpi willakuykuna]
^ párr. 1 72 Salmo takiq qallariyninpin Diospa Simin Qelqa nin: “Salomonpa takin”, nispa. Chaywanpas chay takiqa Davidpa ruwasqanmi karqan chay Salmoq tukuyninpi nisqan hina.
^ párr. 17 Sutintan cambiakurqan.
¿Imatan kutichiwaq?
• ¿Imatan rikuchin 72 Salmo hamuq tiempomanta?
• ¿Pitaq Kurak Salomonri? ¿Maykaman kamachikunqa?
• ¿72 Salmomanta mayqen willakuymi aswan munay qanpaq?
[Tapuykuna]
[29 paginapi dibujo]
¿Imatan rikuchirqan Salomonpa allin kamachisqan?
[32 paginapi dibujo]
Tukuy atisqanchistan ruwananchis Kurak Salomón kamachimuqtin khaynapi kawsananchispaq