Papaywan mamitaywanqa Segunda Guerra Mundial pasaytan Estonia nacionmanta Alemania nacionman ripusqaku. Chaypin noqaqa nacerqani, chaymantataq Canadá nacionman ripurqayku. Chaypiqa Ottawa llaqta cercapin tiyarqayku. Manan imaykupas karqanchu, wajchan karqayku, runtullatan sapa tutamantanpas mijuq kayku.

Juj kutinmi Jehová Diospa testigonkuna papaywan rimasqaku. Paymanmi leepusqaku Apocalipsis 21:3, 4 textota. Chayqa sonqonmanmi chayasqa, jinan waqayta qallarisqa. Payqa pisi-pisimantan astawan Diosmanta yacharqan, chhaynapin papaywan mamitaywanqa pisi tiempollapi bautizakapurqanku.

Paykuna manaña allintachu inglés simita yacharqanku chaypas Diospa nisqanman jinan imatapas ruwaqku. Papayqa Ontario ladopin Sudbury nisqa llaqtapi llank’aq, mayninqa tutantinmi llank’aq. Chhaynaña kaqtinpas payqa sapa sabadonmi sullk’ay Sylviatawan Diosmanta willaqta pusawaqku. Chaymantapas sapa semananmi llapa familiantin juñukuq kayku Qhawaq revistata estudianaykupaq. Papaywan mamitaywanqa Jehová Diosta tukuy sonqo munakunaypaqmi yachachiwarqanku, chhaynapin 1956 watapi chunka wataypi kashaspa bautizakurqani. Paykunapas tukuy sonqon Jehová Diostaqa munakuqku, chaymi kallpachawarqan kunankama tukuy sonqo payta munakunaypaq.

Segundariata tukushaqtiyqa manañan yuyayniyqa ancha nishuñachu Diospi kasharqan. “Precursor kasaq chayqa manachá qolqey kanqachu avionpi viajanaypaq, juj lado nacionkunatapas reqsinaypaq” nispan nisharqani. Chaymi juj radiopi llank’ayta qallarirqani discokunata churaspa, chayqa anchatan gustawaq. Ichaqa tardenmanta tutakaman llank’aq kani, chaymi mana juñunakuykunaman riqchu kani. Chaymantapas Jehová Diosta mana reqsiq runakunallawanmi masta tiempota pasaq kani. Concienciayqa Bibliawantaq educasqa kasharqan chayqa manan kusisqachu kasharqani chayta ruwaspa, chaymi saqepurqani chaykunata.

Ontario ladopi Oshawa llaqtamanmi ripurqani, chaypin reqsinakurqayku Ray sutiyoq hermanowan, panan Lesliwan, juj precursorkunapiwan. Paykunaqa kusisqallan kausaqku, chaymi noqapas paykuna jina precursor kayta munarqani. Paykunaq kallpachasqanmi 1966 watapi setiembre killapi precursor kapurqani. Noqaqa kusisqan kasharqani, ichaqa qonqayllan imaymanakuna cambiarqan, mana piensasqay ruwaykunapin llank’arqani.

Segundariallapiraq kashaspaymi Canadá Betelpi llank’anaypaq junt’arqani juj solicitudta. Jinan precursor kashaqtiy invitawarqanku tawa wata Betelpi llank’anaypaq. Ichaqa manan munasharqanichu Leslimanta t’aqakuyta, “manapaschá paywanqa tupasaqñachu” nispan  nisharqani. Ichaqa Diospa yanapaynintan mañakurqani, chaymi “aswan rillasaq Betelta” nirqani. May sonqo nanaytan Leslimanta despedikurqani.

Betelpiqa lavandería nisqapin llank’arqani, chaymantataq secretario jina llank’arqani. Chay tiempollapitaqmi Lesliqa precursor especial kananpaq nombrasqa karqan. Payqa Quebec ladopin Gatineau llaqtapi servirqan. Sapa kutillanmi paypi piensaq kani, “imatachá ruwashan, allintachu kayman jamurqani manachu kanpas” nispan niq kani. Chayllamanmi juj mana piensay noticia chayamuwarqan, Lesliq hermanon Raytan Betelman invitasqaku. Paywan kuskan cuartopi tiyarqayku, paypa yanapayninwanmi yapamanta Lesliwan parlayta qallarirqani. Lesliwanqa 1971 watapin 27 febrero killapi casarakurqayku. Chay p’unchayqa Betelman invitawasqanku tawantin watamanta último p’unchaymi karqan.

Noqaykutaqa Quebec ladopi francés rimaypi kaq iñiq t’aqamanmi kachawarqanku. Chaypi manaraq unaychu kashaqtiykun mana piensay noticia chayamuwallarqantaq. Iñiq t’aqakunata watukuq kanaypaqmi invitawarqanku. Noqaqa 28 watallaypiraqmi kasharqani, chaymi mana yachaqpaq jina qhawarikurqani. Ichaqa Jeremías 1:7, 8 nisqanmi kallpachawarqan. Esposayqa askha kutitan accidentepi tarikusqa, manan puñuyta atiqchu. Chaymi “iñiq t’aqakunata watukuyta atisaqkuchu manachu kanpas” nispa nisharqani. Ichaqa esposaymi niwarqan: “Jehová Diostaq invitawashanchis chayqa, manachu atikunanpaqpas mana atikunanpaqpas kasukullasunman”, nispa. Chhaynapin chaskikullarqayku chay invitacionta, jinaspa 17 watata iñiq t’aqakunata watukuspa llank’arqayku.

Iñiq t’aqakunata watukuspa kashaqtiyqa manan tiempo aypawaqchu, manan esposaypaqpas tiempoy kaqchu. Chay tiempopin juj allin yachayta yacharqani. Juj kutinmi juj lunes tutamantan punkupi timbreta tocamurqanku. Kichanaypaqqa manan pipas kasqachu, juj canastallan chaypi kashasqa. Chay canastapin kashasqa juj llijlla, frutakuna, queso, t’anta, juj botella vino, copakuna ima. Chaypitaq juj papelpi nisqa: “Esposaykita campoman apay”, nispa. Chay p’unchayqa munaymi p’unchay kasharqan, intipas munaytan k’ancharimusharqan. Noqaqqa askhan discursokuna preparakunay kasharqan, chaymi Leslita nirqani: “Manasuna riyta atisunmanchu”, nispa. Payqa “yá” niwarqanmi, ichaqa tristen kasharqan. Ruwanayta qallariqtiy jinan concienciayqa mana dejawasharqanchu, chayllamanmi yuyarirqani Efesios 5:25, 28 textoq nisqanta. Jehová Diospas esposayta atiendenaypaq yuyarichiwashanman jinan karqan. Paypa yanapayninta mañarukuspan esposayta “jaku risunchis” nirqani. Payqa kusikurqanmi chayta niqtiy, jinan carropi rirqayku juj mayu pataman, chayqa munaymi kasqa. Chaypin llijllaykuta mast’aspa chayman orqomurqayku llapa ima apasqaykuta. Sumaqtan pasarirqayku. Discursokunata preparakunaypaqpas tiempoyqa karqanraqmi.

Noqaykuqa askha iñiq t’aqakunatan visitarqayku, Columbia Británica nisqamanta hasta Terranova llaqtakama. Llapa chaykunapin sumaqta pasarirqayku, ¡juch’uychaypi lliuta viajay munasqaymi junt’akusharqan! Mayninqa Galaad Escuelapin piensaq kani, ichaqa manan munasharqanichu juj lado nacionkunata misionero jina riyta. Mana manchakuq valiente runakunata jinan misionerokunataqa qhawariq kani, jinan niq kani: “Manan noqaqa atiymanchu paykuna jina kaytaqa”, nispa. Chaymantapas África ladoman kachawanankutan manchakuq  kani, chaypiqa nishun onqoykunapas guerrakunapas. Chaymi nirqani: “Allillanmi kaypi kashani”, nispa.

Unión Soviética nisqa nacionkunapiqa prohibisqan kasharqan Diosmanta willayqa, 1992 watapin ichaqa wakin nacionkunapiqa libre karqanchis chayta ruwananchispaq. Chay tiempopin niwarqanku: “¿Atiwaqchischu Estonia nacionman misionero jina riyta?”, nispa. Qonqaymi chay invitacionqa chayamuwarqanku. Jinan yapamanta Diospa yanapayninta mañakurqayku, jinaspa yapamanta nirqayku: “Jehová Diostaq invitawashanchis chayqa, ¿manachu rillasunman?”, nispa. Chhaynapin rillarqayku, noqaqa “aswanpas mana África ladomanchu kacharuwanku” nispan nisharqani.

Noqaykuqa chayman chayaspa jinan estonio simita yachayta qallarirqayku. Chaypi manaraq unaychu kashaqtiykun invitawarqanku iñiq t’aqakunata watukunaykupaq. Kinsa nacionkunapin 46 iñiq t’aqakunata watukunayku karqan, grupokunapas karqanmi. Rusiapi Kaliningrado nisqapi iñiqkunatapas watukunaykun karqan. Chaypaqqa letón, lituano, ruso rimaykunatan yachanayku karqan. Noqaykupaqqa manan facilchu karqan chaykunata yachayqa. Chaypi hermanokunaqa maytan agradecekuqku kallpachakusqaykuta rikuspanku, yanapariwaqku iman. 1999 watapin Estonia nacionpi juj sucursal kichakurqan, chaypi encargasqa kanaykupaqmi nombrawarqanku noqata, jinallataq Toomas Edur, Lembit Reile, Tommi Kauko hermanokunatawan.

Chay llaqtakunapi hermanokunaqa askhan Siberia ladoman apasqa kasqaku. Familiankumantaña t’aqasqa karqanku, imaymanapiña ñak’arirqanku, yanqaña carcelasqa karqanku chaypas manan paykunaqa colerasqachu kasharqanku. Aswanmi paykunaqa Diosmanta willayman kallpata ganasta ima churaqku. Paykunaq ejemplonmi yachachiwarqanku imaña kaqtinpas kusisqalla kanaykupaq, ñaupaqllaman rinaykupaq.

Unayñan mana samarispa llank’asharqayku, manan mayllatapas riqchu kayku, chhaynallapin esposaytaqa sinchi sayk’uy jap’irqan. Fibromialgia nisqa onqoywanmi payqa kashasqa, nishutan cuerpon nanaq, ratullan sayk’uqpas. Jinan nisharqayku: “Canadamanchu kutipusunpas”, nispa. Sucursalkunapi encargakuqkunapaq escuelaman invitawaqtinkupas “manasuna chaymanqa riyta atiykumanchu” nispan noqaqa nisharqani. Chayqa Nueva York ladopi Patterson llaqtapin aparikuq. Ichaqa yapamantan Diospa yanapayninta mañakullarqaykutaq, sapa kutillanmi mañakuq kayku. Chhaynapin rillarqayku chaymanpas, chaypin rikullarqaykutaq Jehová Diospa bendicionninta. Chay escuelaman risqaykupin esposayqa allin tratamientota chaskirqan, chaymantaqa kutipullarqaykun maypichus kasharqayku chayman.

Juj kutinmi 2008 watapi Estonia nacionman kutisqaykumanta manaraq unaychu kashaqtin oficina central nisqamanta wajamuwarqanku. Chaypin tapuwarqanku: “¿Atiwaqchu Congo nacionman riyta?”, nispa. Noqaqa manan imaniytapas atirqanichu, paykunaqa qhepantin p’unchaylla willanaytan munasharqanku. Chay ch’isinqa manan Leslimanqa imatapas willarqanichu, chhaynapi tranquilolla puñukunanpaq. Noqan ichaqa tutantin mana puñuyta atiyunichu, Jehová Dioswanmi parlaykuni. Llapantan willakurqani África ladopi imakunatas manchakuni chayta.

Paqaristin p’unchayñan Leslimanqa chayta willarqani, jinan nirqayku: “Jehová Diostaq munashan África ladoman rinanchista chayqa, ¿imaraykutaq manari risunmanchu?”, nispa. Estonia nacionpiqa chunka soqtayoq  watañan kasharqayku. Kunanmi ichaqa Kinshasa llaqtaman ripunayku karqan, chayqa Congo nacionpin kashan. Chaypi kaq sucursalpiqa munaymi huertakuna kasqa, thajmi kaq kayku. Canadá nacionmanta ripushaqtiykun juj tarjetata qowarqanku, chaypin nisqa: “Maypichus plantasqa kanki chaypi t’ikariy”, nispa. Cuartoykupiqa chaytan esposayqa ñaupaqta alayriman churarqan. Chaypipas askhatan hermanokunata reqsirqayku, askhamanmi Bibliamantapas yachachirqayku, munaypunin karqan misionero kayqa. Chaypin repararqayku imaynas chaykunaqa kusi kausayta qosunki chayta. Tiempowanqa África ladopi kaq chunka kinsayoq nacionkunapin sucursalkunata visitarqayku. Chaypin allinta rikurqayku imaynas may munaypuni sapanka llaqtapas chayta. Arí, noqaqa manchakusharqanin África ladoman riyta, kunanmi ichaqa Jehová Diosta “gracias” nini chayman kachawasqankumanta.

Congopiqa mana jayk’aq mijusqayku mijunakunatan mijuqku, mayninqa kurukunata iman mijuqku. Hermanokunapas gustowanmi chaykunataqa mijuqku. Chaymi noqaykupas malliykurqayku, ¡sumaqpunin kasqa! Manan jayk’aqpas piensarqaykuchu kurukuna mijuytaqa.

Juj kutinmi yanapaykunata aparqayku guerrakunaq kasqan llaqtakunapi hermanokunaman. Chay llaqtakunapiqa nishutan sufrichiqku warmikunatapas wawakunatapas. Hermanokunaqqa pisi imankupas kaq, ichaqa tukuy sonqon confiaqku kausarimpuy kananpi, tukuy sonqon Jehová Diostapas munakuqku, tukuy sonqon llaqtanpipas confiaqku. Chaykunawanmi noqaqa admirasqa qheparqani, paykunaqa allin ejemplopunin karqanku. Paykunata rikuspan piensarqani imaynas iñiyniy kashan chaypi. Wakin hermanokunaqa chajrankuta wasinkuta iman qechuchikapusqaku. Chaykunan reparachiwarqan imaynas kay pacha cosaskunaqa chinkapuqlla chayta, imaynas Diosmanta chaskisqanchis qhapaq kayqa wiñaypaq chayta. Chhayna imaymana ñak’ariypiña chay hermanokuna tarikurqanku chaypas manan paykunaqa ancha quejakuqkuchu. Paykunaq ejemplonmi yanapawarqanku noqaykupas imaña kaqtinpas, onqoyña chayamuqtinpas valorwan aguantanaykupaq.

Noqaykumanqa qonqayllan juj mana piensasqayku noticia chayamullawarqankutaq, Hong Kong llaqtapi kaq sucursalman rinaykupaqmi niwarqanku. Manan jayk’aqpas piensarqaykuchu chay ladoman rinaykupaqqa. Noqaykuqa allintañan yacharqayku imaynas Jehová Diosqa maypiña kaqtiykipas yanapasunkipuni chayta, chaymi mana iskayaspa “yá” nirqayku. Jinan 2013 watapi África ladopi  reqsinakusqayku amigokunamanta despedikurqayku, llapaykun waqaspa despedinakapurqayku.

Hong Kong llaqtaqa jatun llaqtan, bullataqmi kanpas. Noqaykupaqqa jatun cambion karqan chayqa. Chaymantapas chino cantonés nisqa rimaytan yachanayku karqan, chaypas sasan noqaykupaqqa karqan. Ichaqa chaypipas munaytan hermanokunaqa chaskiwarqanku, chay llaqtapi mijusqanku mijunakunapas sumaqmi kasqa. Chay llaqtapiqa allintan wiñarisharqan Diospaq llank’ayqa, ichaqa nishu karun karqan wasiyoq kay. Chaymi Umalliq T’aqaqa allin yuyayniyoq kayninpi nirqan chaypi sucursalta juj ladoman astapunapaq, chaypi wasikunatataq vendepunapaq. Chhaynapin 2015 watapi ripurqayku Corea del Sur nisqa nacionman, chaypin kunan p’unchaykamapas servishayku. Kaypipas juj simi rimaytan yachanayku karqan, manan facilchu chaypas karqan. Ichaqa kaypi hermanokunapas sumaqtan kallpachawanku.

Mayninqa manan facilchu jujkunawan amigota ruwayqa. Ichaqa sichus jujkunata invitanki, paykunawan sumaqta pasarinki chayqa faciltan piwanpas reqsinakunki. Rikusqaykuman jinaqa hermanokunaqa llapankupas yaqa igual-llan kanku. Chaymantapas Jehová Diosqa may munaytan kamawasqanchis, llapanchispas atillasunmanmi hermanokunaman sonqonchista kichariytaqa, paykunawan munay amigota ruwaytapas (2 Cor. 6:11).

Chaymantapas reparasqaykuman jinaqa Jehová Dios jinan llapa hermanokunatapas qhawarinanchis. Imaña kaqtinpas allintan yachananchis imaynas Jehová Diosqa yanapawasunpuni chayta. Mayninpiqa “hermanokuna chaskiwasunchu icha manachu kanpas” nispan niq kayku. Ichaqa amigokunaq qowasqanku tarjetakunata cartakunata iman leeq kayku. Chaypin reparaq kayku imaynas hermanokunaqa llapankupas sumaq sonqo kanku chayta. Chaymantapas allintan repararqayku imaynas Jehová Diosqa mañakusqaykitaqa atento uyarimushan chayta, imaynas payqa yanapasunkipuni chayta.

Casarasqa kasqayku watakunapin allinta yacharqayku imaynas warmi-qhari kuska pasarinaykipaqqa tiempota t’aqanaykipuni chayta. Chaymantapas mayninqa asirikunan imachus ruwasqanchismanta, juj simi rimayta yachashanki chayqa astawanraqmi chayta ruwanayki. Noqaykuqa sapa ch’isinmi piensayku imakunatas chay p’unchay Dios qowarqanku chaypi, chhaynapitaq chaykunamanta payta “gracias” niyku.

Manan jayk’aqpas piensarqanichu misionero kanaypaqqa, ni juj lado nacionkunapi tiyanaypaqpas. Ichaqa Jehová Diospa yanapayninwanqa tukuy imapas atikullanmi, chaywanmi noqaqa kusisqa sonqopas sonqo kani. Profeta Jeremiasta jinasuna noqatapas pasawan, paymi nirqan: “Diosníy Jehová, qanqa munayllatan engañawasqanki”, nispa (Jer. 20:7). Arí, Jehová Diosqa mana piensasqay ruwaykunatan ruwachiwarqan, mana suyasqay bendicionkunatan qowarqan. ¡Payqa avionpi viajay munasqayta imaraqmi qowarqan! Juch’uy kashaspa mana piensasqay llaqtakunamanraqmi chayachiwarqan. Askha nacionkunapi sucursalkunatan visitarqayku. Maytan esposay Leslitapas “gracias” nini. Maymanña kachawaqku chaypas payqa apoyallawaqpunin, kusisqan contenton maymanpas riysiwaq.

Sapa kutillanmi piensayku pipaqchus imapaqchus llank’ashayku chaypi. Kay tiempopi bendicionkuna chaskisqanchisqa manan imapaschu. Jamuq tiempopiqa jatun bendicionkunatan Jehová Diosqa qowasunchis. Makinta kicharispan llapa ima munasqanchista qowasunchis (Sal. 145:16).