Amazonas selvapi 1.000.000 hectareakunapi hina petróleo mana horqokunanpaqmi chay nacionmanta gobierno willarqan huk nacionkuna qolqewan yanapanankuta, chaytan willarqan 2007 watapi. Ichaqa manan yanaparqankuchu, chaymi kunanqa horqokunanta manaña hark’akushanñachu. Chay selvapin astawanqa kan imaymana clase plantakuna animalkunapas.

2013 watapin 60 más watayoq runa sida onqoyniyoq kapurqan yawarta churachikusqanrayku, chaytan willan Japonmanta huk periódico. Chay periodicon nillarqantaq: “Sasatan yachakun yawarpi onqoy kasqantaqa. Yawarpi sida onqoy kasqantaqa manan usqhayllaqa yachakunmanchu aswanpas askha killakuna qhepamanñan”, nispa.

Mozambique nacionpa qorpanpi guerra kasqanmantaqa 30 watañan pasarqon, ichaqa chaypi minakuna p’ampasqa kasqanraykun chayta saruspa runakuna wañunku otaq mana chakiyoq kapunku. Comité Internacional de la Cruz Roja nin: “1980 watamantapachan wañurqanku 1.500 más runakuna 120.000 más uywakuna ima, 2.000 runakunataqmi mana chakiyoq kapurqanku”, nispa.

Divorciokuna kaqtinqa warmipas qharipas qhepakuytan munanku alqonkuwan michinkuwan. Qolqemanta otaq huk kaqninku t’aqanakuymantan astawanqa ch’aqwanku, ichaqa ch’aqwallankutaqmi michinkumanta alqonkumantapas.