1-4. a) ¿Iman pasarqan Pilato runaq ñaupaqenman Jesusta orqomuqtin? b) ¿Imatan Jesús ruwarqan sarunchashaqtinkupas ñak’arichishaqtinkupas? ¿Ima tapuykunatan kutichisunchis?

 PASCUA fiesta p’unchaypin kamachikuq Poncio Pilatoq wasin jawapi tutayllamanta juñunakurqanku askha runakuna sinchi phiñasqallaña, chayqa karqan 33 watapin. Jinan Pilatoqa Jesusta orqomuspa paykunata nirqan: “¡Qhawariychis kay runata!”, nispa (Juan 19:5). Chay runakunaqa iskay kinsa p’unchay ñaupaqllatan Jesustaqa Diospa churasqan Reyta jina sumaqta chaskiykurqanku Jerusalenman jaykumuqtin, kunantaq ichaqa millay ñawinkuwan payta qhawasharqanku.

² Jesustaqa sani-puka p’achawanmi p’achachirqanku, chayqa reykunaq churakunanmi karqan, umanmantaq kiskamanta simp’asqa coronata churaykurqanku. Chay p’achaqa k’iriyoq wasantan p’istuykuspa astawanraq nanachirqan, umanman churasqanku coronataq umanta astawanraq k’irirqan, chaykunata Jesusman churaspaqa burlakusharqankun. Runakunaqa sacerdote umallikunaq tanqasqanmi millayta Jesusta qhawarirqanku. Sacerdotekunaqa kunkayoqtan nirqanku: “¡K’aspipi warkuy! ¡K’aspipi warkuy paytaqa!”, nispa. Wakin runakunapas sinchi phiñasqallañan “wañunanmi chay runaqa” nirqanku (Juan 19:1-7).

 ³ Jesusqa allin qharin sayarqan, manataq rimapakurqanchu chhayna millayta sarunchashaqtinkupas ñak’arichishaqtinkupas. a Payqa manan wañuytapas manchakurqanchu. Chaymi jinalla k’aspiman warkuchikurqan ñak’arichispa wañuchinankuta yachashaspapas (Juan 19:17, 18, 30).

⁴ Wañusqanwanmi Jesusqa rikuchirqan qatikuqninkunapaq cheqaq amigo kasqanta. Paymi nirqan: “Amigonkunarayku vidanta qoqmi aswan munakuqqa, chaymanta aswan munakuqqa manan kanchu”, nispa (Juan 15:13). Chhaynaqa, ¿Jesús wañunanpunichu ñak’arinanpunichu karqan? ¿Imaraykun jap’ichikullarqan wañuchinankupaq? ¿Imaynatan payta qatikusunman?

5. ¿Imaynapin Jesús yacharqan imakunawan ñak’arinanta?

⁵ Jesusqa Mesías kasqanraykun allinta yacharqan imakunapichus tarikunanta. Payqa yacharqanmi Hebreo Rimay Qelqakuna paypa ñak’arinanmanta wañunanmanta willasqanta (Isaías 53:3-7, 12; Daniel 9:26). Chaymi qatikuqninkunaman sut’ita willarqan ñak’arichisqa kananmanta (Marcos 8:31; 9:31). Pascua fiestapaq Jerusalén llaqtata rishaspan apostolninkunata nirqan: “Runaq Churinqa umalli sacerdotekunaman kamachikuy simi yachachiqkunamanwan entregasqa  kanqa. Paykunan wañunanpaq juchachanqaku, jinaspa waj nacionmanta runakunaman entreganqaku. Paykunataq asipayanqaku, thoqaykunqaku, jasut’inqaku, wañuchinqaku ima”, nispa (Marcos 10:33, 34). Payqa allinta yachaspan chaytaqa nirqan. Willasqan jinan asipayarqanku, thoqaykurqanku, soq’aykurqanku, wañuchirqanku ima.

6. ¿Imaraykun Jesús ñak’arispa wañunan karqan?

⁶ ¿Ñak’arinanpunichu wañunanpunichu karqan? Arí. Jesusqa junt’aq kasqanwanmi allinta rikuchinan karqan Jehová Dios sonqo kasqanta. Chaymantapas Taytanpa sutintan jatunchanan karqan. Satanasmi nirqan: “Runaqa payllapin piensan, kausayninta salvananraykuqa imatapas ruwallanmanmi”, nispa (Job 2:1-5). Jesusmi ichaqa “wañunankama kasukuq” kaspa sut’ita rikuchirqan Satanás llulla kasqanta (Filipenses 2:8; Proverbios 27:11). Chaymantapas Diospa akllasqan Jesusqa ñak’arispa wañusqanwanmi runakunata juchamanta kacharichinan karqan (Isaías 53:5, 10; Daniel 9:24). Payqa “vidanwan pagaspan askha runakunata kacharichirqan”, chhaynapi Diosman asuykunankupaq (Mateo 20:28). Chaymantapas Jesusqa “tukuy imapin wayqenkuna jina kanan karqan”, chhaynapin sumaq sonqo uma sacerdotenchis kapurqan, “payqa allintan yachan mayninpi pisipananchista, chaymi khuyapayawanchis” (Hebreos 2:17, 18; 4:15).

7. ¿Imaynan Jesús karqan janaq pachapi kashaspa?

⁷ ¿Pipas wasinta familianta saqespa rinmanchu karu llaqtata, chaypi runakuna payta cheqninankuta,  sarunchanankuta, ñak’arichinankuta, wañuchinankuta yachashaspa? Manan riki. Jesusmi ichaqa chaymanta aswantaraq ruwarqan. Payqa janaq pachapi Taytanwan kashaspaqa imaymana ruwanayoqmi karqan, allin qhawarisqataq karqanpas. Ichaqa chhayna kasqanta saqespan kay pachaman jamurqan runalla kananpaq. Chaytaqa ruwarqan runaq pisichasqan, ñak’arichisqan, wañuchisqan kananta yachashaspan (Filipenses 2:5-7). ¿Imaraykun chayta yachashaspapas jamurqan?

8, 9. ¿Imaraykun Jesús wañurqan?

⁸ Jesusqa Taytanta anchata munakusqanraykun astawanqa kay pachaman jamurqan. Chayraykullataqmi aguantarqanpas, tukuy atisqantataq ruwarqan Taytanpa sutin jatunchasqa allin qhawarisqa kananpaq (Mateo 6:9; Juan 17:1-6, 26). Payqa tukuy imamantapas astawanqa munarqan Diospa sutin ch’uyanchasqa kanantan. Payqa ancha allinpaqmi jap’irqan chanin kaqta ruwasqanrayku ñak’ariyta. Junt’aq kasqanwanmi yanapakusharqan Taytanpa ancha munay sutin yupaychasqa kananpaq (1 Crónicas 29:13).

⁹ Jesusqa runakunata munakusqanraykupiwanmi wañurqan. Bibliaq nisqan jina, manaraq kay pachaman jamushaspan payqa runakunata munakurqan. Paymi nirqan: “Runakunatan anchata munakurqani”, nispa (Proverbios 8:30, 31). Kay pachapi kashaspapas sut’itan rikuchirqan runakunata munakusqantaqa. Chunka tawayoq capitulomantapacha yachasqanchis jina, Jesusqa imaymanapin rikuchirqan qatikuqninkunatapas lliu runakunatapas munakusqanta. 33 wata nisán killanpi 14 p’unchaypiqa noqanchisraykun wañurqan (Juan 10:11). Chaywanmi rikuchiwarqanchis  anchatapuni munakuwasqanchista. ¿Qatikunanchischu chay ruwasqantapas? ¡Riki, qatikunanchismi! Pay kikinmi chaytaqa kamachirqan.

10, 11. ¿Imataq Jesuspa mosoq kamachikuyninri? ¿Imaraykutaq chaytari junt’ananchispuni?

¹⁰ Manaraq wañupushaspan Jesusqa munasqa yachachisqankunata nirqan: “Juj mosoq kamachikuytan qoykichis: Jujkuna-jujkunawanmi munanakunkichis. Imaynan noqapas munakuykichis, chhaynallatataqmi qankunapas jujkuna-jujkunawan munanakunkichis. Qankunapura munanakusqaykichispin lliupas yachanqaku discipuloykuna kasqaykichista”, nispa (Juan 13:34, 35). ¿Imaynapitaq “mosoq” karqan “qankunapura munanakuychis” nisqa kamachikuy? Moisespa chaskisqan kamachikuypiqa nirqanñan: “Runamasiykitaqa qan kikiykita jina munakunki”, nispa (Levítico 19:18). Jesusmi ichaqa aswan jatun munakuymanta rimasharqan, chhayna munakuyniyoq kaspanchismi mana manchakunchischu runamasinchisrayku wañuytapas. Paymi nirqan: “Kaymi kamachikuyniyqa: Jujkuna-jujkunawanmi munanakunkichis, imaynan noqapas qankunata munakuykichis jinata. Amigonkunarayku vidanta qoqmi aswan munakuqqa, chaymanta aswan munakuqqa manan kanchu”, nispa (Juan 15:12, 13). Chay kamachikuytaqa khaynatan nisunman juj rimaypi: “Ama qan kikiykita jinallachu runamasiykita munakuy, aswanpas kikiykimantapas astawanraq munakuy”, nispa. Chhayna munakuytan Jesusqa allinta rikuchirqan imayna kausasqanwan wañusqanwan ima.

 ¹¹ Cristianokunaqa junt’ananchispunin chay mosoq kamachikuyta. Jesusmi nirqan: “Qankunapura munanakusqaykichispin lliupas yachanqaku discipuloykuna kasqaykichista”, nispa. Munanakusqanchispin rikukunqa cheqaq cristiano kasqanchista. Chaytan rijch’anachisunman jatun juñunakuykunaman riq Jehová Diospa testigonkunaq qhasqonkupi apasqanku tarjetachawan. Chay tarjetachapin willakun sutinta, mayqen iñiq t’aqamantachus kasqantawan. Kikinchismantapas astawanraq iñiqmasinchista munakuyqa chay tarjetacha jinan sut’i reparay kanan. Chhayna munanakusqanchista rikuspankun runakunaqa sut’ita reqsiwasunchis cheqaq cristiano kasqanchista. Chaymi sapankanchis tapukunanchis: “¿Sut’itachu jujkuna reparanku chhayna munakuyniyoq kasqayta?”, nispa.

12, 13. a) ¿Maykaman iñiqmasinchiskunata munakunanchis? b) ¿Imaynatan paykunata munakunanchis?

¹² Jesusta qatikuqkunaqa munanakunanchismi, imaynan paypas munakuwarqanchis jinata. Chaypaqmi yachananchis kikinchista qonqakusparaq jujkunaq allinninta maskhayta. Biblian niwanchis: “Imachus munakuy kasqantaqa yachanchis noqanchisrayku Jesucristoq wañusqanwanmi, chaymi noqanchispas listopuni kashananchis iñiqmasinchiskunarayku wañunanchispaq”, nispa (1 Juan 3:16). Noqanchisqa Jesús jinan listo kashananchis iñiqmasinchisrayku wañunanchispaq. Qatiykachasqa kaspaqa iñiqmasinchiskunata jap’ichinanchismantaqa “wañuchiwaychispas” ninanchismi qatiykachawaqninchiskunataqa. Sichus llaqtanchispi  ayllukuna cheqninakuspa maqanakunkuman chayqa, wañuyta mana manchasparaqmi iñiqmasinchiskunata pakaykunanchis may ayllumantaña kaqtinpas. Nacionkuna guerraman jaykuqtinpas manapunin chaymanqa jaykusunmanchu, nitaq iñiqmasinchiskunatapas ni pi runatapas wañuchisunmanchu, jinaña carcelman wisq’awasunman otaq wañuchiytaña munawasunman chaypas (Juan 17:14, 16; 1 Juan 3:10-12).

¹³ Ichaqa iñiqmasinchiskuna munakusqanchistaqa manan chayta ruwaspallachu rikuchisunman, jinaspapas wakillanchischá paykunaraykuqa wañunanchis kanqa. Iñiqmasinchiskunata munakuspanchisqa liston kashanallanchistaq imaymanapi yanapaykunanchispaq. Kikinchispa allinninchista maskhananchismantaqa paykunaq allinnintaraqmi maskhananchis sasaña kanman chaypas (1 Corintios 10:24). ¿Imaynapin rikuchisunman chhayna munakuq kasqanchista?

14. a) ¿Imakunatan umalliqkuna ruwanku? b) ¿Imaynatan qhawarinki iñiq t’aqaykipi allin llank’aq umalliqkunata?

¹⁴ Iñiq t’aqapi umalliqkunaqa tukuy atisqankutan ruwanku “Diospa ovejankunata allinta michinankupaq” (1 Pedro 5:2, 3). Paykunaqa familiankuta qhawarinankumantapas tiemponkutan t’aqanku tutakunapi otaq sabadokunapi domingokunapi iñiq t’aqapi ruwanankuta junt’anankupaq: discursokunata qonankupaq, iñiqkunata watukuspa kallpachanankupaq, juchaman urmaqkunatapas yanapanankupaq. Wakinninkuqa anchatan llank’allankutaq jatun juñunakuykuna aparikunanpaq, jinallataq Comités de Enlace  con los Hospitales, Grupos de Visita a Pacientes nisqapi, wakintaq juñunakuna wasikuna jatarichiypi yanapakunku. Diospa ovejankunata michinankupaq chhaynata llank’aq umalliqkunaqa iñiqmasinkuta anchata munakusqankutan rikuchishanku (2 Corintios 12:15). Jehová Diosqa ancha allinpaqmi qhawarin chhayna kallpachakusqankuta, iñiqmasikunapas chhaynallatataqmi qhawarinku (Filipenses 2:29; Hebreos 6:10).

15. a) ¿Imaynatan umalliqkunaq esposan rikuchinku jujkunaq allinninta maskhasqankuta? b) ¿Imaynatan qhawarinki iñiq t’aqaykipi Diospa ovejankunata allinta michiq umallikunaq esposanta?

¹⁵ Umalliqkunaq esposanpas jujkunaq allinnintaraqmi maskhanku, chhaynapin qosankuta yanapanku Diospa ovejankunata allinta michinankupaq. Mayninpin umalliqkunaqa familiankuwan kananku tiempota saqenku iñiq t’aqapi ima ruwanankutapas junt’anankurayku, esposakunaqa jujkunaq allinninta maskhasqankuraykun mana qosankuta jark’ankuchu chhayna llank’anankuta. Iñiq t’aqakunata watukuq umalliqkunaq esposanpas chhaynallatataqmi ruwanku. Manataq wasiyoqchu kanku chayqa, juj wasikunapin qorpachakunku. Chay cristianakunaqa tukuy sonqon jujkunaq allinnintaraq maskhanku, chaymi paykunataqa sumaqta qhawarinanchis (Filipenses 2:3, 4).

16. ¿Imakunatan tayta-mamakuna ruwanku wawankurayku?

¹⁶ Tayta-mamakunaqa anchatan kallpachakunku wawankuta uywanankupaq Jehová Diosmanta “yachachinankupaqpas” (Efesios 6:4). Wakinqa ch’isiyaqtapaschá llank’anku wawankuman mijunata, p’achata, wasita ima qonankupaq. Kikinkuta qonqakusparaqmi wawankumanqa imachus necesitasqankuta qonku.  Chaymantapas tiempotan jap’inku wawankuman Diosmanta yachachinankupaq, tukuy atisqankutataq ruwanku juñunakuykunaman apanankupaq, paykunawan kuska predicanankupaqpas (Deuteronomio 6:6, 7). Munakuywan chhayna ruwasqankuqa manan yanqachu, chaytaqa ancha allinpaqmi qhawarin familiata Paqarichiq Jehová Diosqa, chaymantapas chhaynapin wawankuta yanapashanku wiñay kausayman aypanankupaq (Proverbios 22:6; Efesios 3:14, 15).

17. ¿Imaynapin qosakuna Jesús jina sumaq sonqo kankuman?

¹⁷ ¿Imaynapin qosakuna Jesús jina munakuyniyoq kankuman? Biblian nin: “Qosakuna, esposaykichista munakuychis, imaynan Cristopas iñiq t’aqata munakurqan jinata, chay iñiq t’aqaraykun payqa wañurqanpas”, nispa (Efesios 5:25). Chaypi nisqan jina, qatikuqninkunata anchata munakusqanraykun Jesusqa wañurqan. Jesusta qatikuq qosakunaqa “manan kikinkuq allinnillankutachu maskhanku” (Romanos 15:3). Paykunaqa kusikuywanmi esposankuq allinnintaraq maskhanku. Sichus esposankuq ima mañakusqankupas nisqankupas mana Diospa kamachikuynin contrachu kashan chayqa, sumaqta uyarispan chayman jina ruwanku. Chhayna ruwaq qosakunataqa sumaqtan Jehová Diosqa qhawarin, esposanpas wawankunapas anchatan munakunqaku respetowantaq qhawarinqakupas.

18. ¿Iman kallpachawanchis Jesuspa kamachikuyninta junt’ananchispaq?

¹⁸ “Qankunapura munanakuychis” nispa Jesuspa kamachikuyninta junt’ayqa sasan kanman. Chhaynaqa,  ¿iman kallpachawasunman chayta ruwananchispaq? Apóstol Pablon nirqan: “Cristoq munakuyninmi tanqawanku chayta ruwanaykupaq [...]. Juj runallan wañurqan llapa runapaq, lliu runa wañusqa kasqanrayku. Payqa lliupa allinninpaqmi wañurqan, chaymantataq kausarichisqa karqan, chhaynapi kausaqkunaqa manaña paykunaq munayninkuta ruwanankupaqchu kausanankupaq, aswanpas Cristollapaqña kausanankupaq”, nispa (2 Corintios 5:14, 15). Jesusqa noqanchisraykun wañurqan, chaymi payllapaqña kausananchis. Chaytaqa ruwasunman pay jina munakuq kaspanchismi.

19, 20. ¿Ima sumaq regalotan Jehová Dios qowanchis? ¿Imaynatan rikuchisunman chay regalota sumaqta chaskikusqanchista?

¹⁹ Qhawarisqanchis jina, Jesusqa chanillantan nirqan: “Amigonkunarayku wañuspanmi aswan munakuq kasqantaqa rikuchikun. Chaymanta aswan munakuqqa manan kanchu”, nispa (Juan 15:13). Jesusqa noqanchisrayku wañuspan sut’ita rikuchirqan anchatapuni munakuwasqanchista. Ichaqa manan payllachu munakuwanchis. Jesusqa nillarqantaqmi: “Diosqa anchatapunin runakunata munakurqan, chaymi sapallan Churinta kachamurqan, pipas paypi iñisqanta rikuchiqqa ama wañunanpaq aswanpas wiñay kausayniyoq kananpaq”, nispa (Juan 3:16). Jehová Diosqa anchata munakuwasqanchisraykun Wawanta kachamurqan juchamanta wañuymantawan kacharichiwananchispaq (Efesios 1:7). Diospa chhayna ruwasqanqa ancha sumaq regalon, ichaqa manan obligawanchischu chayta chaskikunanchispaq, sapankanchismantan chayqa kanqa.

²⁰ ¿Imaynatan rikuchisunman Jehová Diospa chay  regalon sumaqta chaskikusqanchista? Churinpi “iñispan”. Iñiytaqa manan rimayllawanchu rikuchikun, aswanpas imaynachus kausasqanchiswanmi (Santiago 2:26). Jesuspi iñisqanchistaqa rikuchisunman sapa p’unchay pay jina imatapas ruwaspanchismi. Chayta ruwaqtinchisqa sumaqtan Jehová Diosqa qhawariwasun kunanpas jamuq tiempopipas, chaymantan qatimuq capitulopi yachasunchis.