Jesusqa sayk’usqachá kasharan 12 apostolninkunata ajllananpaq tutantin Diosmanta mañakusqanrayku. Chaywanpas payqa munasharanmi payman jamuq runakuna yanapayta. Payqa juj orqopin kasharan, chayqa Capernaum llaqta cercallapin kashanman karan.

Jesusman jamuq runakunaqa karu llaqtakunamantan karanku. Wakinmi karanku Jerusalenmanta, Judeapi wakin llaqtakunamanta, lamar-qocha patapi kaq Tiro llaqtamanta, Sidón llaqtamanta ima. Paykunan jamuranku “Jesusta uyarinankupaq onqoyninkumanta qhaliyachisqa kanankupaqwan”. Jesusqa ‘llapankutan qhaliyachiran’; supaykunaq ‘ñak’arichisqan runakunatapas’ lliutan qhaliyachiran. ¡Ancha admirakunapaqchá chayqa karan! (Lucas 6:17-19.)

Chaymantan Jesusqa chay orqopi juj pampapi sayaykuran, chaypin askha runakuna payman juñukamuranku, discipulonkunapas paywanmi kasharanku. Llapankun Jesustaqa uyariyta munasharanku. Chaypin payqa allinta paykunata yachachiran. Chay yachachisqanqa ancha allinpunin karan, askha runatataqmi yanaparanpas, chaymi noqanchistapas yanapawasunman. Jesusqa fácil entiendey ejemplokunatan churaran, chaymi pipas Diospa munayninman jina kausayta munaqqa facil-llata chaykunata entiendenman. ¿Imakunamantan chay kutipi rimaran?

Jesusqa allintan yacharan lliupas kusisqa kausay munasqankuta, chaymi payqa pikunachus kusisqa kausanku chaymanta rimayta qallariran. Runakunaqa tukuy yuyaychá chayta uyariranku, ichaqa admirakurankuchá wakin nisqankunata uyarispaqa.

Paymi niran: ‘Kusisqa kachunku Diosta necesitasqankuta reparakuqkunaqa, paykunaqmi janaq pacha gobiernoqa. Kusisqa kachunku llakisqa sonqoyoqkunaqa, paykunan kallpachasqa kanqaku. Kusisqa kachunku chanin kaymanta yarqachikuqkunaqa ch’akichikuqkunapas, paykunan sajsachisqa kanqaku. Kusisqa kachunku allin kaqta ruwasqankurayku qatikachasqa kaqkunaqa, paykunaqmi janaq pacha gobiernoqa. Kusisqa kaychis noqarayku runakuna qatikachasuqtiykichis’, nispa (Mateo 5:3-12).

¿Imayna kusikuymantan Jesús rimasharan? ¿Imatapas ruwaspa kusirikuymantachu rimasharan? Manan. Payqa tukuy sonqowan cheqaq kusikuymantan rimasharan. Arí, sonqopas sonqo kausaymantan payqa rimasharan.

Jesuspa nisqan jina, Dios necesitasqankuta reparakuqkuna, juchasapa kasqankurayku llakisqa kaqkuna, Diosta allinta reqsispa serviqkuna iman kusisqaqa kausanku. Chay runakunaqa cheqnisqaña, qatikachasqaña kankuman chaypas, kusisqan kanku Diospa munayninta ruwasqankurayku, wiñay kausay chaskinankuta yachasqankurayku ima.

Askha runakunan piensanku qhapaq kaspa, aycha kusichiypi purispa ima kusisqa kausanankupaq. Jesusmi ichaqa niran: ‘Ay qankunamanta, qhapaqkuna, qankunaqa imaykichischus kasqallanwanñan kankichis. Ay qankunamanta, sajsasqa kaqkuna, qankunaqa  yarqasqan kankichis. Ay qankunamanta, asikuqkuna, qankunaqa llakisqa sonqoyoqmi kankichis. Ay imaynaraqmi kankichis lliu runakuna qankunamanta allinta rimaqtinkuqa, chhaynatapunin paykunaq ñaupa taytankupas llulla profetakunataqa ruwaranku’, nispa (Lucas 6:24-26).

Qhapaq runakunapas, asikuqkunapas, alabasqa kaqkunapas facil-llatan Diosta qonqapunku, chaymi Jesusqa chay runakunata “ay qankunamanta” niran. Wajcha kaqkuna, yarqasqa kaqkunan ichaqa astawan Diosmanta yuyarikunku, chaymi paykunaqa kusisqa kankuman. Jesustapas chhayna runakunan astawan uyariranku.

Chaymantan Jesusqa discipulonkunata niran: “Qankunan kay pachapaq kachi kankichis”, nispa (Mateo 5:13). Kachiqa imatapas durachisqanraykun imapas mana ismusqa kasqanta representaran, chaymi Diospa templon altarpa ladonpi askha kachita montonaqku chaywan ofrendakunata kachichanankupaq (Levítico 2:13; Ezequiel 43:23, 24). Jesuspa discipulonkunaqa runakunatan yanapananku karan espiritualpipas imayna kausasqankupipas mana ismupunankupaq, chhaynapin paykunaqa “kay pachapaq kachi” kananku karan. Paykunaq willasqanwanmi runakunaq vidanqa salvasqa kanan karan.

Jesusqa nillarantaqmi: “Qankunan kay pachapaq k’anchay kankichis”, nispa. Paypa discipulonkunaqa mechero jinan lliuta k’anchananku karan, chaymi Jesusqa niran: ‘K’anchayniykichis runakunaq ñaupanpi k’anchachun, chhaynapi ancha allin ruwasqaykichiskunata rikuspa Yayaykichista jatunchanankupaq’, nispa (Mateo 5:14-16).

Judiokunaqa Diosta mana kasukuqpaqmi Jesusta qhawariqku, chaymi wañuchiytapas munaranku. Chayraykun Jesusqa niran: “Ama niychischu: ‘Kamachikuy simitapas profetakunaq qelqasqantapas p’akiqmi payqa jamun’, nispaqa. Noqaqa manan p’akinaypaqchu jamuni, aswanpas junt’anaypaqmi”, nispa (Mateo 5:17).

Jesusqa anchatan respetaran Diospa kamachikuyninkunata, munarantaqmi jujkunapas  pay jina respetanankuta. Chaymi niran: “Pipas mayqen juch’uy kamachikuyllatapas p’akinman, chhaynata ruwanallankupaqtaq jujkunamanpas yachachinman chayqa, manan janaq pacha gobiernopaq jinachu kanman. Pipas chaykunata junt’aspa yachachiqmi ichaqa janaq pacha gobiernopaq jina kanqa”, nispa (Mateo 5:19).

Diospa kamachikuyninkunata mana p’akinapaqqa cuidanan sonqotapas, chaymi Jesusqa niran: ‘Uyarirankichischá “aman pitapas wañuchinkichu” nispa nikusqanta. Noqan ichaqa niykichis: Pipas wayqenpaq sinchi phiñasqalla kaqqa juzganapin cuentata qonan kanqa’, nispa (Mateo 5:21, 22). Chhaynaqa pipaqpas phiñasqalla kashasunman chayqa, runa wañuchiqmanmi tukupusunman, chaymi Jesusqa nillarantaq: “Sichus altarman ofrendaykita apashanki, chaypitaq yuyarinki wayqeyki qanpaq phiñasqa kashasqanta chayqa, altarpa ñaupanpi ofrendaykita saqeykuy, jinaspa phaway wayqeykiwanraq allipunamuy, chaymanta kutimuspaña ofrendaykitaqa jaywanki”, nispa (Mateo 5:23, 24).

Chaymantan Jesusqa nillarantaq: “Uyarirankichischá: ‘Aman jujwanqa pantankichu’, nisqa kasqanta. Noqan ichaqa niykichis: Pipas juj warmita munapayaspa qhawapayashanman chayqa, ñan paywan sonqonpi pantanña”, nispa (Mateo 5:27, 28). Jesusqa manan mayninpi qonqaylla umanchisman ima mana allin piensaypas jamun chaymantachu rimasharan, aswanpas yuyaypipuni pitapas qhawapayaymantan rimasharan. Chhayna qhawapayayqa juchamanmi apawasunman. Chayraykun tukuy atisqanchista ruwananchis mana allin piensaykunata wijch’unanchispaq, may sasaña chay ruway kanman chaypas. Chaymi Jesusqa niran: “Paña ñawiykichus juchaman urmachishasunki chayqa, orqokuspa wijch’upuy. [...] Paña makiykitaqchus juchaman urmachishasunki chayqa, wit’ukuspa wijch’upuy”, nispa (Mateo 5:29, 30).

Askha runakunan vidankuta salvanankurayku makinkutapas otaq chakinkutapas wit’uchikunku. Noqanchispas imatapas ruwananchismi qhelli piensaykunata wijch’unanchispaq, chhaynapi ama qhelli juchaman urmananchispaq. Jesuspa nisqan jina, ‘aswan allinmi kanman jujnin makinchispa chinkanan, llapan cuerponchis Gehenaman chayananmantaqa’. “Gehena” nisqaqa Jerusalén llaqtaq cantonpi q’opa kanana wayq’on karan. Chaymi representan wiñaypaq wañuyta.

Jesusqa nillarantaqmi: “Ama churapakuychischu millay kaq runawanqa, aswanpas pipas paña uyaykipi ch’aqlasunki chayqa, lloq’e uyaykitawan kutirichiy”, nispa (Mateo 5:39). Chaywanqa manan “maqachikullaychis” nisharanchu, nitaq “piniykitapas pipas maqashaqtinqa jina maqallachun” nispapaschu nisharan. Aswanmi chayta nisharan ama piwanpas  churapakunanchispaq. Yaqapaschá churapakunanchispaq otaq discutinanchispaq pipas ch’aqlawasunman otaq imatapas niwasunman, chhayna kaqtinqa manan kaqllawanchu kutichinanchis.

Jesuspa chay nisqanqa yanapawasunmanmi runamasinchista munakunanchispaq, chaymi payqa nillarantaq: ‘Munakushallaychis enemigoykichiskunataqa, qatikachaqniykichiskunapaqpas mañapushallaychis, chhaynapin Yayaykichispa wawankuna kankichis. Payqa intintan lloqsichimun millay runakunapaqpas allin runakunapaqpas’, nispa (Mateo 5:44, 45).

Chaymantan Jesusqa nillarantaq: “Qankunaqa janaq pacha Yayaykichis jinan munakuyniykichispi junt’asqa kanaykichis”, nispa (Mateo 5:48). Munakuyninchis junt’asqa kananpaqqa enemigonchiskunatawanmi munakunanchis. Chaymi Jesusqa nillarantaq: “Khuyapayakuqllapuni kaychis, imaynan Yayaykichispas khuyapayakuq chhayna”, nispa (Lucas 6:36).

Jesusqa nillarantaqmi: “Allinta cuidakuychis, chaytaq runakunaq rikunallanpaq allin kaqta ruwashawaqchis; [...] chayrayku wajchakunaman imatapas qospaqa ama trompetataraqchu tocay imaynan iskay uyakuna ruwanku jinataqa”, nispa (Mateo 6:1, 2). Chhaynaqa imatapas pimanpas qospaqa pakallapin qonanchis.

Jesusqa nillarantaqmi: “Mañakuspaykichispas aman iskay uyakuna jinachu kankichis, paykunaqa sinagogakunapi jatun calle esquinakunapi ima sayaykuspan mañakuyta munanku runakunaq rikusqan kanankupaq. [...] Qan ichaqa, mañakuyta munaspaqa cuartoykiman jaykuy, jinaspa punkuykita wisq’akamuspa mana rikuna Yayaykimanta mañakuy”, nispa (Mateo 6:5, 6). Chaywanqa manan runakunaq qayllanpi mañakuytachu Jesusqa prohibisharan, paypas mañakuranmi runakunaq ñaupanpiqa. Aswanmi payqa rikuchisharan jujkunaq alabananrayku mañakuy mana allinchu kasqanta.

Jesusqa nillarantaqmi: “Mañakushaspaqa aman kaq simikunallatachu yapa-yapamanta rimanki, imaynan waj nacionkunamanta runakunapas ruwanku jinataqa”, nispa (Mateo 6:7). Jesusqa manan sapa kutilla imatapas Diosmanta mañakuytachu prohibisharan, aswanpas yapa-yapamanta kaq simikunallawan mañakuytan prohibisharan. Chaymantataq yachachiran imaynatachus Diosmanta mañakusunman chayta. Ñaupaqtas mañakuna Diospa sutin ch’uyapaq jap’isqa kananpaq, Diospa gobiernon jamunanpaq, Diospa munaynin ruwakunanpaq ima. Chaymantañas mañakuna sapa p’unchay t’antata qowananchispaq, perdonawananchispaq, tentacionman ama urmananchispaq, Satanasmanta librasqa kananchispaqwan.

 Chaymantan Jesusqa nillarantaq: “Amaña kay pachapiqa qhapaq kaykunata juñuychischu, chaykunaqa ismupuqllan, thutapas thutanmi, suwakunapas suwakunmi”, nispa. Chay nisqanqa cheqaqpunin, qhapaq kaykunaqa ratollan chinkarapunman, manataqmi Diosmanpas achhuykachiwasunmanchu. Chaymi Jesusqa niran: “Aswanpas janaq pachapi qhapaq kaykunataqa juñuychis”, nispa. Chaypaqqa Diospa munaynintan ñaupaqta ruwananchis. Manan pipas Diosmantaqa t’aqawasunmanchu, ni wiñay kausay premionchistapas qechuwasunmanchu. Chaymi allinta qhawarikunanchis ‘maypichus qhapaq kayninchis kashan’ chayta (Mateo 6:19-21).

Jesusqa nillarantaqmi: “Ñawiqa cuerpoq k’anchayninmi. Chayrayku, ñawiykichus jujllata qhawanqa chayqa, llapa cuerpoykin k’anchayniyoq kanqa. Ichaqa ñawiykichus envidiakuq kanqa chayqa, llapan cuerpoykin tutayaqpi kanqa”, nispa (Mateo 6:22, 23). Chaypi nisqan jina, ñawinchis jujllata qhawanqa chayqa, juj k’anchay jinan cuerponchispaq kanqa. Ñawinchisqa Diospa munaynin ruwaytan ñaupaqtaqa qhawanan, manan qhapaq kaykunatachu. Mana chayqa, ‘llapa cuerponchismi tutayaqpi kanman’.

Chaymi Jesusqa niran: “Manan pipas iskay patrontaqa serviyta atinmanchu, jujnintan cheqnikunman jujnintataq munakunman [...]. Manan qankunaqa Diostawan qhapaq kaytawanqa serviyta atiwaqchischu”, nispa (Mateo 6:24).

Chaymantan Jesusqa nillarantaq: ‘Allinta qhawariychis altonta phawaq animalkunata, chaykunaqa manan tarpunkuchu, manan cosechankuchu, manan taqena wasikunapipas mijuyta juñunkuchu. Yayaykichismi chay animalkunataqa mijuchin’, nispa (Mateo 6:26). Chaywanmi payqa entiendechisharan Diospa munayninta ñaupaqta ruwaqkunaqa mana imamantapas llakipakunankuchu kasqanta.

 Jesusqa nillarantaqmi: ‘Allinta qhawariychis campopi lirio t’ikakunaq imayna wiñasqanta. Salomonpas ancha qhapaqña kashaspapas manan chay jujnin t’ika jinallapas p’achakuranchu. Chhaynatan Diosqa campopi plantakunata p’achachin; ¿chaychu qankunata mana p’achachisunkichisman?’, nispa (Mateo 6:29, 30). Jinaspan nillarantaq: “Aman jayk’aqpas llakipakunkichischu: ‘¿Imatan mijusunchis? ¿Imatan ujasunchis? ¿Imawanmi churakusunchis?’, nispaqa. [...] Janaq pacha Yayaykichisqa yachanmi tukuy chaykuna necesitasqaykichista. Aswanpas Diospa gobiernonta chanin kaynintawan ñaupaqtaqa maskhaychis, jinan payqa tukuy chaykunata qosunkichis”, nispa (Mateo 6:31-33).

Apostolkunapaqpas juj runakunapaqpas sasan karan Diospaq jina kausay, paykunata umalli runakuna millayta qhawarisqankurayku. Chayta yachaspan Jesusqa niran: “Amaña pitapas juzgaychischu, chhaynapi mana juzgasqa kanaykichispaq, imaynatachus juzgasqaykichisman jinan qankunapas juzgasqa kallankichistaq”, nispa (Mateo 7:1, 2).

Chay umallikuna jina jujkunata qhaway sinchi mana allin kasqanta rikuchinanpaqmi Jesusqa niran: “¿Atinmanchu juj ñausa ñausamasinta pusayta? Manan ¿riki? Iskayninkuchá juj t’oqoman urmaykunkuman”, nispa. Chaymantataq ama jujkunata juzgashanapaq niran: ‘¿Imaraykun wayqeykiq ñawinpi kaq ichhuta qhawanki, manataq reparakunkichu ñawiykipi kaq rakhu k’aspitaqa? ¡Iskay uya! Ñaupaqtaqa ñawiykimantaraq chay rakhu k’aspita orqokuy, chayraqmi allinta rikunki wayqeykiq ñawinpi kaq ichhuta orqonaykipaq’, nispa (Lucas 6:39-42).

Manaña pitapas juzgashananchischu chaypas, allin reparaqmi kananchis. Chaymi Jesusqa niran: “Aman Diospa kaqninkunataqa alqokunaman qonkichischu, amallataq perlaykichiskunatapas khuchikunaman wijch’unkichischu”, nispa (Mateo 7:6). Diospa yachachikuyninkunaqa perlakuna jina ancha valorniyoqmi. Chayraykun chaykunataqa mana qonanchischu mana uyarikuyta munaqkunamanqa.

Chaymantan Jesusqa Diosmanta tukuy tiempo mañakunanchispaq niran: “Diosmanta mañakushallaychis, chaskinkichismi”, nispa. Mañakusqanchista Dios uyariq kasqanta rikuchinanpaqtaq niran: ‘¿Mayqenniykichistaq wawaykichis t’antata mañakushaqtin rumita qowaqchis? Qankunapas millay runaña kashaspapas yachankichismi wawaykichiskunaman allin regalokuna qoytaqa ¿riki? ¿Chaychu janaq pachapi kaq Yayaykichisqa mañakuqninkunaman allin kaqkunata mana qonman?’, nispa (Mateo 7:7-11).

Jesusqa nillarantaqmi: “Imatachus runakuna ruwanasuykichista munankichis, chhaynallatataq qankunapas paykunata ruwaychis”, nispa. Llapanchismi chay nisqantaqa kasukunanchis. Chay ruwaymi ichaqa mayninpi sasa kanman, chaymi Jesusqa nillarantaq: “K’illku punkunta jaykuychis, ama jatun punkuntaqa; chayninta jaykuq anchollaña jatun ñanqa wañuymanmi  apan, askhataqmi chaynintaqa rishanku; k’illku punkunta jaykuq ñañu ñanmi ichaqa kausayman apan, pisillataqmi chaytaqa tarinku”, nispa (Mateo 7:12-14).

Jesusqa yacharanmi wakin runakuna discipulonkunata pantachiy munasqankuta, chaymi niran: “Cuidakuychis llulla profetakunamanta, paykunan ovejaman tukuspa qankunaman jamusunkichis, ukhunkupin ichaqa sinchi yarqasqa atoqkuna kanku”, nispa (Mateo 7:15). Jinaspa willaran imaynatachus chay llulla profetakunata reqsikunan karan chayta. Imaynan mana allin sach’atapas imayna rurusqanpi reqsikun, chhaynatas llulla profetakunatapas imachus ruwasqankupi yachachisqankupi ima reqsikunan karan. Chhaynaqa, ¿iman pasanan karan “Jesusqa Señorniykun” nishaspa Diospa munayninta mana ruwaqkunawan? Paykunatan Jesús ninan karan: “¡Manapunin reqsiykichischu! ¡Ripuychis qayllaymanta, mana allin kaqta ruwaqkuna!”, nispa (Mateo 7:23).

Yachachiyta tukushaspan Jesusqa niran: “Pipas kay nisqaykunata uyarispa junt’aqqa qaqa patapi wasinta ruwaq allin yuyayniyoq runa jinan. Sinchita paramuqtinmi unu yapakuran, jinaspa chay wasiman jaykuran, wayrapas sinchita wayramuspa wasiman waqtakuran, chay wasin ichaqa mana thunikuranchu qaqa patapi ruwasqa kasqanrayku”, nispa (Mateo 7:24, 25). Chay wasi ruwaq runaqa ‘ukhukama t’oqospan qaqa patapi cimientota churaran’, chaymi wasinqa mana urmaranchu (Lucas 6:48). Chhaynaqa manan uyariqllachu kananchis, aswanpas kasukuqmi kananchis.

Jesuspa nisqankunata ‘uyarispa mana junt’aqkunan’ ichaqa ‘aqo patapi wasinta ruwaq mana yuyayniyoq runa jina’ kanku (Mateo 7:26). Sinchita paramuqtin, unupas yapakamuqtin, wayrapas waqtakamuqtinmi chay wasiqa thunikapun.

Jesús rimayta tukuqtinmi runakunaqa anchatapuni admirakuranku imayna yachachisqanmanta. Payqa Diospa nisqanman jinapunin yachachiq, manan umalliqninku runakuna jinachu. Chay kutipi Jesusta uyariqkunamantaqa askhachá paypa discipulonkuna kapuranku.