1, 2. ¿Imakunan pasarqan Pablowan Bernabewan Listra llaqtapi kashaqtinku?

 PABLOWAN Bernabewanmi juj such’u runata sayarichirqanku, jinan payqa kusisqa p’ita-p’itarisparaq purirqan. Chayta rikuspan runakunaqa iskaynin iñiqkunata diosta jina qhawarirqanku. Zeuspa sacerdotenpas t’ika coronakunata iman apamurqan; torokunatapas apamurqanmi paykunaman sacrificiota jaywanankupaq. ¡Runakunaqa chaypin bullata ruwasharqanku tususharqanku ima! Llapa chaykunata rikuspan chay iskaynin iñiqkunaqa paykunata upallachiyta munasharqanku, p’achankuta imaraqmi llik’ikurqanku. Runa-runa ukhuman jaykuspataqmi valekurqanku ama chayta ruwanankupaq. Ñak’aytan chay runakunata sayachirqanku.

² Chayllamanmi Iconio llaqtamanta Pisidiapi kaq Antioquía llaqtamantawan judío runakuna chayamurqanku. Paykunaqa Diosmanta willakuy contran kasharqanku. Iñiqkunamantan mana allinta llullakuspa ima rimayta qallarirqanku. Chhaynapin Listra runakunaqa ñaupaqpi adorayta munashasqanku runakuna contra jatarirqanku. Pablotan rumiwan ch’aqeyta qallarirqanku, yuyaynin chinkanan kamaraqmi ch’aqerqanku. Chaymantataq wañusqa kananpaq piensaspa llaqta jawaman aysarqanku.

3. ¿Ima tapuykunamantan kaypi yachasunchis?

³ ¿Iman pasanman karqan chaykuna manaraq pasashaqtin? ¿Imatan yachasunman Pablowan Bernabewan imachus ruwasqankumanta, Listra llaqta runakunamantapas? Pablowan Bernabewanqa “Diospa atiyninwanmi tukuy sonqo yachachiqku”. ¿Imatan umalliqkuna paykunamanta yachankuman? Chaykunamantan kaypi yachasunchis (Hech. 14:3).

4, 5. ¿Imaraykun Pablowan Bernabewan Iconio llaqtata rirqanku, iman chaypi pasarqan?

⁴ Chunka jujniyoq yachachikuypi yachamusqanchis jina, Pablowan Bernabewanqa Pisidiapi kaq Antioquía llaqtamantan qarqosqa karqanku. Mana kasukuq judío runakunaq kausanpin qarqosqa karqanku. Chay iskaynin iñiqkunaqa thajllan chay llaqtamanta ripurqanku, ichaqa chakinkumantan jallp’ata chhafchirqanku, chaywanmi rikuchirqanku chay runakuna castigasqa kanankumantaqa mana juchayoqchu kanankuta (Hech. 13:50-52; 18:5, 6; 20:26; Mat. 10:14). Paykunaqa kusisqan ripurqanku Tauro nisqa orqo-orqopi pampa wayq’oman. Chayqa Sultán nisqa orqo-orqowan tupaypin kasharqan, 150 kilometropi jinataqmi kasharqanpas.

⁵ Paykunaqa Iconio llaqtamanmi chayarqanku. Chay llaqtaqa Galacia provinciapi jujnin allin reqsisqa llaqtan karqan. a Chay llaqtapiqa askhan judío runakunaqa, judioman tukupuq runakunapas kasharqanku. Pablowan Bernabewanqa imaynachus ruwallaqkupuni jinan sinagogaman jaykuspa yachachiyta qallarirqanku (Hech. 13:5, 14). Paykunaqa “allintan yachachirqanku, jinan askha judiokuna griego runakuna ima iñipurqanku” (Hech. 14:1).

6. a) ¿Imaraykun Pablowan Bernabewan sonqoman chayaqta jina yachachiqku? b) ¿Imatan ruwasunman noqanchispas paykuna jina kananchispaq?

⁶ ¿Imaraykun chay iskay iñiqkuna sonqoman chayaqta jina yachachiqku? Pabloqa allintan Diospa siminta yacharqan, chaymi judío runakunawan Mesiasmanta rimashaspaqa kamachikuy simiwan profetakunaq qelqasqanwan ima sut’ita rikuchirqan Jesusqa Mesías kasqanta (Hech. 13:15-31; 26:22, 23). Bernabetaqmi ichaqa sumaqta jujkunata qhawariq yanapaq ima (Hech. 4:36, 37; 9:27; 11:23, 24). Chay iskaynin iñiqkunaqa Jehová Diospa yanapayninwanmi imatapas rimaqku, manan piensasqankuman jinapaschu yachachiqku. ¿Imaynatan noqanchispas paykuna jina Diosmanta willasunman? Chaypaqqa allintan Bibliata estudiananchis, chaymantapas runakunata yanapananchispaq jinan textokunata ajllananchis. Manan piensasqanchisman jinachu yachachinanchis, aswanpas Diospa qelqanwanmi yanapachikunanchis.

7. a) ¿Iman pasanman Diosmanta willasqanchisrayku? b) ¿Imatan yuyarinanchis mana iñiq familianchiskuna Dios kasukunanchista jark’awaqtinchis?

⁷ Lucaspa willasqan jina, Iconio llaqtapi runakunaqa manan llapankuchu Diospa siminta chaskikurqanku. Chaymi mana iñiq  judiokunaqa “waj nacionkunamanta runakunata tanqarqanku Pablota Bernabetawan cheqnikunankupaq”. Chhaynaña karqan chaypas chay iskay iñiqkunaqa chay llaqtapin unayta qhepakurqanku. Chaypin paykunaqa “Jehová Diospa atiyninwan tukuy sonqomanta yachachirqanku”. Chhaynapin allin willakuykunata defienderqanku. Chay causan chay llaqtapi runakunaqa “t’aqanasqa kasharqanku, wakinmi judiokunaq partenmanta kasharqanku, wakintaq apostolkunaq partenmanta” (Hech. 14:2-4). Kay tiempopipas Diosmanta willasqanchisraykun chhayna pasashan, wakin runakunatan jujllachan wakin runakunatataq t’aqanachin (Mat. 10:34-36). ¿Mayqen familianchispas jark’awanchischu Diosta kasukunanchista? Chhayna kaqtinqa yuyarinanchismi imaynas familianchiskuna mayninpi noqanchismanta mana allin rimaykunata uyarispa jark’awasunman chayta. Chaypaqmi ichaqa allintapuni kausananchis, chhayna kasqanchista rikuspan paykunaq sonqonkuqa llamp’uyanqa (1 Ped. 2:12; 3:1, 2).

8. a) ¿Imaraykun Pablowan Bernabewan Iconio llaqtamanta ripurqanku? b) ¿Imatan chaymanta yachasunman?

⁸ Pisi tiempollamantan judiokuna, umallikuna, waj nacionmanta runakunapiwan rimanakurqanku Pablotawan Bernabetawan rumiwan ch’aqenankupaq. Chayta yacharuspan paykunaqa juj ladoman ripurqanku (Hech. 14:5-7). Noqanchispas chhaynapi tarikuspaqa kaqtan ruwananchis. Piña Diosmanta willashaqtinchis k’amiwasunman chaypas, mana manchakuspan respetowan Diosmantaqa willashanallanchis (Filip. 1:7; 1 Ped. 3:13-15). Ichaqa, ¿imatan ruwananchis maqanakuy jatariqtin? Chhayna kaqtinqa chaymantan ayqekapunanchis, chhaynapin noqanchispas iñiqmasinchiskunapas allillan kasunchis (Prov. 22:3).

9, 10. a) ¿Maypin kasharqan Listra llaqta? b) ¿Imaynan chay llaqtapi tiyaq runakuna karqanku?

⁹ Chay iskay iñiqkunaqa Iconio llaqtamantan Listra llaqtaman ripurqanku. Chay llaqtaqa 30 kilometropi jinan kasharqan Iconio llaqtamanta. Chaymantapas Pisidiapi kaq Antioquía llaqtawanmi allinta apanakuqku, yanapanakuqku ima. Ichaqa chay llaqtapiqa pisillan judío runakuna karqanku. Listra llaqtapiqa griego simita licaonio simita iman rimaqku. Yaqasuna chay llaqtapiqa mana sinagogaqa karqanchu, chaymi chay iskaynin iñiqkunaqa callekunapi plazakunapi Diosmanta willayta qallarirqanku. Chaymantapas Jerusalenpi apóstol Pedroq ruwasqan milagrota jinan Pabloqa chay llaqtapi ruwallarqantaq. Nacesqanmantapacha juj such’u runatan qhaliyachirqan (Hech. 14:8-10). Pedroq milagro ruwasqanta rikuqkunaqa askhan iñiqman tukupurqanku, Pabloq milagro ruwasqanta rikuqkunawanmi ichaqa mana chhaynachu karqan (Hech. 3:1-10).

¹⁰ Qallariypi yachamusqanchis jina, Listra llaqtapi mana iñiq runakunaqa, such’u runa qhaliyapusqanta rikuspan Pablotapas Bernabetapas Diosta jina qhawarirqanku. Bernabetan “Zeus dios” nirqanku, Pablotataq masta rimasqanrayku “churin Hermes” nirqanku (qhaway “ Listra llaqtapiqa Zeus, Hermes dioskunatan yupaychaqku” nisqa willakuyta). Chay iskaynin iñiqkunan ichaqa sut’ita nirqanku imachus ruwasqankuqa mana chay yanqa dioskunaq atiyninwanchu kasqanta, aswanpas Jehová Diospa atiyninwan kasqanta (Hech. 14:11-14).

11-13. a) ¿Imanirqankun Pablowan Bernabewan Listra llaqta runakunata? b) ¿Imatan yachasunman chay iskaynin iñiqkunamanta?

 ¹¹ Listra llaqtapi runakuna tususharqankuña, bullataña ruwasharqanku chaypas, chay iskaynin iñiqkunaqa kallpachakurqankun chay ruwasqankuqa mana allinchu kasqanta entiendechinankupaq. Chaymi paykunaqa chay runakunata nirqanku: “¿Imaraykun kayta ruwashankichis? Noqaykupas qankuna jina runakunallan kayku. Noqaykuqa allin willakuykunatan qankunaman willashaykiku, chhaynapi kay mana valeq kaqkunata saqespa kausaq Diosman kutirikunaykichispaq. Paymi ruwarqan cielota, kay pachata, lamar-qochata, tukuy chaypi kaqkunatapas. Ñaupa tiempopiqa manan nacionkunata jark’arqanchu munasqankuman jinalla kausanankuta. Chaywanpas payqa allinkunata ruwaspan reqsichikurqan pichus kasqanta: parata parachimuspa, chajrakunata tiempollanpi ruruchispa, mijuytapas askhanpi qospa ima; chaykunawanmi payqa sonqoykichistapas kusichin”, nispa (Hech. 14:15-17).

¹² ¿Imatan Pablowan Bernabewan ruwasqankumanta yachasunman? Diosmanta willaqkunaqa manan wakin runakunamanta aswan allinpaqchu qhawarikunanku. Pablowan Bernabewanpas juch’uyaykukuspan nirqanku paykuna jinalla kasqankuta. Manaña pantasqa yachachikuykunaman jinañachu kausarqanku chaypas, Diospa santo espirituntaña chaskirqanku chaypas, janaq pachamantaña kamachikamunanku karqan chaypas, paykunaqa manan aswan allinpaqchu qhawarikurqanku. Chhaynatan Listra runakunapas Cristota kasukuspaqa bendicionkunata chaskinanku karqan.

¹³ ¿Imaynatan noqanchispas Diosmanta willanchis? ¿Igual-llatachu llapa runakunatapas qhawarinchis? Diosmanta willashaspapas, ¿Pablo jina Bernabé jinachu juch’uyaykukuq kanchis? Charles Taze Russell iñiqmasinchispas juch’uyaykukuqmi karqan. Payqa 1800 watakuna tukuymantan Diospa llaqtanta pusarirqan. Paymi khaynata qelqarqan: “Noqaykuqa manan munaykuchu jatunchasqa kaytaqa, imataña ruwayku chaypas manan allin yachachikuq niwanankutaqa munaykuchu”, nispa. Chaypin reparanchis Pablo jina Bernabé jina juch’uyaykukuq kasqanta. Ñaupa tiempopi jinan kunan tiempopas Diosmanta willaspaqa mana jatunchasqa kaytachu maskhananchis. Aswanpas Diospa siminta uyarikuqkunatan yanapananchis “kausaq Diosman kutirikunankupaq”.

14-16. ¿Imakunatawanmi yachasunman Pablowan Bernabewan Listra llaqtapi imachus ruwasqankumanta?

¹⁴ ¿Imatawanmi yachasunman Pablowan Bernabewan imachus ruwasqankumanta? Listra llaqtapi runakunaqa manan Iconio llaqtapi judiokuna jinachu karqanku. Wakinqa pisitan yachaqku Diospa siminmanta  wakinqa manan yachaqkupaschu. Ichaqa allintan yachaqku chajra llank’aymanta mijuykunamanta ima. Chay llaqtapiqa kusatan parapas paraq, campokunapas allinmi llank’anapaq kaq. Chaykunamantachus pipas rimapayanman chayqa faciltan paykunaqa uyarikunkuman. Chayta reparaspan Pablowan Bernabewanqa chaykunamanta rimapayaspa Diosmanta yachachirqanku (Rom. 1:19, 20).

¹⁵ Noqanchispas paykuna jinan kananchis. Chajrapi imatapas churanapaqqa yaqapaschá mayninqa yapuna imaraq kanqa, maynintaq qallpallaman tarpuna kanqa. Chhaynan Diospa palabran muju tarpuypas. Mayninqa pipas faciltan uyarikunqa, maynintaq astawanraq llank’ana kanqa. Chaymi runakunata rimapayaspaqa Pablo jina Bernabé jina ruwananchis; imayna uywasqachus karqanku, imayna costumbreyoqchus kanku, ima religionmantachus kanku chayman jinan paykunataqa rimapayananchis (Luc. 8:11, 15).

¹⁶ ¿Imatan yachallasunmantaq chay iñiqkunamanta? Manan llakikunanchischu runakuna mana uyarikuyta munaqtinqa. Maytukuytaña kallpachakusunman runaq sonqonman allin willakuykuna mujuta churananchispaq chaypas, yaqapaschá mayninqa chay muju pallasqa kanqa, maynintaq pisi jallp’ayoq qaqaman chayanqa (Mat. 13:18-21). Apóstol Pablo qhepa watakunaman nisqan jina, “sapankanchismi kikinchismanta Diosman cuentata qosunchis” (Rom. 14:12).

17. a) ¿Maymanmi Pablowan Bernabewan Derbe llaqtamanta rirqanku? b) ¿Imamanmi rirqanku?

¹⁷ Yachamusqanchis jina, Listra runakunan Pablotaqa rumiwan ch’aqespa yaqa wañuchirqanku. Wañusqa kananpaq piensaspataq llaqta jawaman aysarqanku. Discipulokuna jamuqtinmi ichaqa jatarispa llaqta ukhuman jaykurqan; chaypin chay tuta samarqan, jampirqanku iman. Qhepantin p’unchaytaq Bernabewan kuska Derbe llaqtaman rirqanku. Chayqa 100 kilometropi jinan kasharqan Listra llaqtamantaqa. Chay llaqtaman rispaqa may nanaywanchá Pabloqa purirqan. Ichaqa manan nanaypas imapas paytaqa sayachirqanchu. Chay llaqtaman chayaspan paykunaqa “askha runakunata yanaparqanku Jesuspa discipulon kanankupaq”. Chaymantataq Siriapi kaq Antioquía llaqtaman ripunankumantaqa “kutipurqanku Listra llaqtaman, Iconio llaqtaman, [Pisidiapi kaq] Antioquía llaqtamanwan”. ¿Imamanmi paykuna chay llaqtakunaman kutinkuman karqan? Bibliapi nisqan jina, “chay llaqtakunapi iñiqkunatan paykunaqa kallpacharqanku iñiyninkupi qaqata sayanankupaq” (Hech. 14:20-22). ¡May allinmi paykunaq chay ruwasqankuqa riki! Paykunaq allinninkuta maskhanankumantaqa, iñiqkunaq allinnintan maskharqanku. Kay  tiempopipas chhaynatan ruwashanku misionerokuna watukuq umalliqkunapas.

18. ¿Imaynatan iñiq t’aqapi umalliqkunata churanku?

¹⁸ Pablowan Bernabewanqa manan iñiqkunallatachu kallpacharqanku, aswanpas “umalliqkunatan churarqanku sapanka iñiq t’aqapi”. Paykunaqa santo espirituq yanapayninwanmi tukuy chaykunata ruwarqanku. Chaymantapas umalliqkunataqa “ayunaspa mañakuspa” iman churarqanku, chaymantataq chay umalliqkunata “Jehová Diospa makinman jap’ichirqanku” (Hech. 13:1-4; 14:23). Kunanpas chhaynatan iñiq t’aqapi umalliqkunataqa churanku. Iñiq t’aqapi umalliqkuna mayqen hermanotapas nombrasqa kananpaq jina qhawarishanku chayqa, Jehová Diospa yanapaynintan mañakunanku, jinaspa qhawarinanku ñachus atinmanña umalliq kayta icha manaraqchus chayta (1 Tim. 3:1-10, 12, 13; Tito 1:5-9; Sant. 3:17, 18; 1 Ped. 5:2, 3). Pitapas umalliqta churanankupaqqa manan jayk’a tiempochus bautizasqa kashanku chaytachu qhawananku. Aswanpas Diospa nisqanman jinachus rimaynin, ruwaynin kausaynin kashan icha manachus chaytan qhawarinanku. Juj umalliqta ajllaspaqa Bibliaq nisqaman jinapunin chaytaqa ruwananku (Gál. 5:22, 23).

19. ¿Ima ruwanayoqmi umalliqkuna kanku? ¿Imaynapin Pablo jina Bernabé jina kankuman?

¹⁹ Umalliqkunaqa allintan yachanku iñiq t’aqata imayna qhawarisqankumanta Jehová Diosman cuenta qonankuta (Heb. 13:17). Chaymantapas Pablo jina Bernabé jinan paykunaqa tukuy atisqankuta kallpachakunku iñiq t’aqapi iñiqkunata yanapanankupaq. Chaymantapas imaymanatan ruwanku iñiqkuna allin kanankupaq (Filip. 2:3, 4).

20. ¿Imatan yachasunman Pablomantawan Bernabemantawan?

²⁰ Siriapi kaq Antioquía llaqtaman kutimpuspan chay iskaynin iñiqkunaqa “iñiq t’aqata juñuspa willarqanku paykunawan Diospa lliu imaymana ruwasqanta, waj nacionkunamanta runakuna iñinankupaqpas punkuta kicharisqanmantawan” (Hech. 14:27). Paykunamanta yachayqa, Diosmanta willasqankupi imaymana bendicionkuna chaskisqankumanta yachaypas, ¿manachu kallpachawanchis paykuna jina tukuy sonqowan Diosmanta willananchispaq? Arí. Ichaqa tukuy chaykunataqa Jehová Diospa yanapaynillanwanmi ruwanchis.