1, 2. ¿Maytan Pablo viajanan karqan, imakunan payta llakichisharqan?

 PABLOQ umallanpichá kasharqan Festoq imachus nisqanqa, paymi nirqan: “Roma reymanmi rinki”, nispa. Pabloqa juj ladomanñataqmi rinan karqan. Cesarea llaqtapiqa ñan iskay wataña carcelpi kasharqan, kunanmi ichaqa Roma llaqtaman rinan kasharqan. Chay cambioqa allinchá Pablopaqqa karqan (Hech. 25:12). Chaywanpas barcopi puriyqa manan Pablopaqqa munay viajechu karqan. Payqa Roma reypa ñaupanmanmi rinan karqan, chhaynataq karqan chayqa imaymanakunapichá piensasharqan.

² Pabloqa askha kutitan barcopi viajarqan imaymana sasachakuykunapitaqmi tarikurqanpas. Kinsa kutipin viajasqan barcoqa t’ijrakurqan, “juj tutata juj p’unchaytawantaqmi lamar-qocha ukhupipas pasarqan” (2 Cor. 11:25, 26). Chaymantapas kay kutipiqa manan ñaupaq kutikunapi jinachu libre viajasharqan, kay kutipiqa preson risharqan. Chaymantapas kay kutipiqa karutan viajanan karqan, Cesarea llaqtamanta Roma llaqtakama, chayqa 3000 kilómetros jina karun kasharqan. ¿Allillanchu chayanman karqan? Allillanña chayarqan chaypas, ¿ima sentenciatan chaskinman karqan? Yachasqanchis jinapas paytaqa Satanaspa kamachikusqan mundopi juj atiyniyoq runan juzganan karqan.

3. ¿Imakunatan Pablo ruwaytapuni munashanman karqan, imamantan kaypi yachasunchis?

³ Kaykama Pablomanta yachamusqanchisman jinaqa, manapunin payqa chaykunamantaqa nishutaqa llakikunmanchu karqan ¿riki? Yacharqanña imaymanapi ñak’arinanta chaypas, manan yacharqanchu imakunas chaykuna karqan chayta. Chaywanpas payqa manan chaykunapichu masta piensasharqan, manan chaykunapichu yuyaynin kasharqan; manan payqa munarqanchu chaykuna kusikuyninta pisiyachinanta (Mat. 6:27, 34). Aswanmi payqa piensasharqan imakunata ruwananpaqchus Jehová Dios kamachirqan chaypi. Diosqa llapa autoridadkunaman gobiernonmanta willanantan munasharqan (Hech. 9:15). Chaytapunin Pabloqa junt’ayta munasharqan, imaña kaqtinpas kasukuytapunin munasharqan. Noqanchispas pay jinataq tukuy sonqowan Jehová Diospaq llank’ayta munanchis chayqa, qhawarisun imaynas karqan Roma llaqtaman viajasqan chayta, yachallasuntaq imakunatas paymanta yachasunman chaytapas.

4. ¿Ima barcopin Pablo viajarqan, pikunan payta compañasharqan?

⁴ Cesarea llaqtamanmi chayamurqan Adramitio nisqa ladomanta jamuq barco, chayqa Asia Menor nisqapin kasharqan, Mitilene nisqa llaqtaq chimpanpi; Mitilene llaqtaqa Lesbos islapin kasharqan. Chay barcomanmi Julio sutiyoq capitanqa Pablota wakin presokunatawan seqachirqan, chay barcoqa ñaupaqtaqa wichay ladomanmi rinan karqan. Chaymantataq inti jaykuy ladoman askha llaqtakunapi sayanan karqan cargata seqachinanpaq uraykachinanpaq ima. Chay barcokunaqa manan pasajerokunata apanapaq jinachu karqan, chaymantapas chayman seqaqkunaqa presokunataq kasharqanku chayqa, aswan sasaraqchá paykunapaqqa chaypi viajayqa karqan (qhaway 234 paginapi “ Carga apaq barcokuna” nisqa willakuyta). Pabloqa manan sapallanchu chay mana allin runakunawan kuskaqa viajasharqan, Diospa munayninpin compañasharqanku Aristarco, Lucas ima. Lucasmi kashan llapa imakunachus pasasqanta qelqaqqa. Manan yachakunchu compañaqninkuna pasajenkuwanchus viajarqanku icha Pabloq kamachinkuna jinachu chaskisqa karqanku manachus chaytaqa (Hech. 27:1, 2).

5. ¿Pikunawanmi Pablo tuparqan Sidón llaqtapi, imatan chaymanta yachasunman?

⁵ Juj p’unchay viajasqanku qhepamanmi paykunaqa Sidón llaqtaman chayarqanku, chaypin barcoqa sayarqan, chaykamaqa ñan 110 kilometrota jinataña viajasharqanku. Julioqa manan Pablotaqa mana allin runata jinachu qhawarirqan. Yaqapaschá chayta ruwarqan manaraq imamantapas juchachasqa kasqanrayku otaq Roma llaqtayoq kasqanrayku (Hech. 22:27, 28; 26:31, 32). Julioqa jinallatan qhawarqan uraykuspa iñiqmasikunawan tupanantapas. ¡May kusisqachá chay iñiqmasikunaqa Pablotaqa chaskirqanku! Pabloqa iskay watan carcelpi karqan. Chayraykun sapankanchis tapukunanchis: “¿Noqapas jujkunata chhayna sumaqta chaskiymanchu?”, nispa. Chayta ruwasun chayqa iñiyninchispin kallpachasqa kasunchis (Hech. 27:3).

6-8. ¿Facilchu karqan Sidón llaqtamanta Cnido llaqtakama riy, imakunatan apóstol Pablo yaqapas ruwanman karqan chay viajepi?

⁶ Barcoqa wajmantan puririllarqantaq. Wichay ladomanmi rirqan, chaymantataq Cilicia lamar-qochanta muyuykurqan, chayqa Tarso llaqta cercallanpin kasharqan, chay llaqtapin Pabloqa nacesqa. Lucasqa manan willanchu chay llaqtakunapi sayarqankuchus manachus chayta, ichaqa willanmi imaynas contrankupi fuerteta wayramurqan chayta (Hech. 27:4, 5). Apóstol Pabloqa imaymanapiña tarikuspapas Diosmantaqa willallaqpunin. Kay kutipipas willanmanpunichá karqan presokunaman, pasajerokunaman, barcopi llank’aqkunaman, soldadokunaman ima. May partepiña sayaqku chaypas willaqpunichá chaypi kaq runakunamanqa. ¿Imanisunmanmi noqanchismanta? ¿Maytaña rispapas maypiña tarikuspapas willanchispunichu Diospa gobiernonmanta?

⁷ Purisqanman jinan chay barcoqa Mira llaqtaman chayarqan, chayqa Asia Menor nisqapin kasharqan. Chaypin Pablota wakin presokunatawan uraykachirqanku, chhaynapi juj barcoman seqaspa Roma llaqtaman rinankupaq  (Hech. 27:6). Chay tiempopiqa Mira llaqtapin Egiptomanta trigo apaq barcokuna sayaqku, Egipto llaqtan Roma llaqtamanqa masta trigota apachiq. Chaypin Julio sutiyoq capitanqa barcota maskharqan, juj barcota tarispataq presokunata soldadokunatawan chay barcoman seqachirqan. Chay barcoqa ñaupaq barcomanta aswan jatunchus jina kanman karqan, ¿imaraykun chayta nishanchis? Chay barcoqa askhatan trigota apaq, runakunapas iskay pachaj qanchis chunka soqtayoqmi chaypiqa kasharqanku. Chaypiqa kasharqanku barcopi llank’aqkuna, soldadokuna, presokuna, juj viajaqkuna ima. Juj barcomantaq seqasharqanku chayqa, chaypiqa askhataq runakunapas kasharqan chayqa, kusisqachá Pabloqa kasharqan. Payqa imayna ruwallaqpuni jinatachá chay runakunamanpas Diosmantaqa willarqanpuni.

⁸ Mira llaqtamantan Cnido nisqa llaqtaman rirqanku, chayqa Asia Menor nisqapi uray ladopiñan kasharqan. Chay ladoman viajaq barcokunaqa wayra apaqtinqa ratullan chayaqku, kay kutipin ichaqa barcoq risqan contra wayramurqan, chaymi askha p’unchay viajarqanku. Lucaspa willasqan jina “allillamanta rispankun ñak’ayta Cnido llaqtaman chayarqanku” (Hech. 27:7a). Paramusqanrayku, sinchita wayramusqanraykun paykunaqa chhaynapi tarikurqanku, sinchi llakichá paykunapaqqa chayqa karqan (qhaway 238 paginapi “ Mediterráneo nisqa lamar-qocha” nisqa willakuyta). Nishutan paykunataqa wayra apakachasharqan kayman jaqayman, manan facilchu kasharqan chay viajasqankuqa.

9, 10. ¿Imakunan pasarqan Creta isla qayllapi?

⁹ Cnido llaqtapi kashaqtinkun barcopi capitanqa kamachikurqan inti jaykuy ladoman rinankupaq. Ichaqa chaykunata rikuq Lucaspa willasqanman jinaqa, sinchita wayramusqanraykun mana rectota riyta atirqankuchu (Hech. 27:7b). Cnido llaqtamanta puririspa lamar-qochaman jaykushaqtinkun fuerteta wayra wayramurqan,  jinaspa uray ladoman barcota aparqan. Sinchitataq wayramusharqan chayqa yaqapaschá papelta jinaraq barcota aparqan. Ichaqa imaynan juj kutin Pablo viajashaqtin Chipre isla paykunata pakaykurqan chhaynatan kay kutipas Creta islañataq paykunata pakaykurqan. Chay Creta islanta Salmone nisqa partenta pasaspataq chay Creta islaq uranman churakurqanku, chaypin aswan pakaykusqa karqanku. Chayneqkunapiqa mana lamar-qochaqa poqcheqesharqanchu, manañan wayrapas reparakurqanñachu, chayraqchá chay viajaqkunaqa thaj karqanku. Chayraqchá chhikallantapas samarirqanku, ichaqa manan unaychu chaypiqa kananku karqan. Ñan chayamusharqanña paray tiempo, chay killakunapiqa manan facilchu karqan barcopi puriqkunapaqqa.

¹⁰ Chay qhepaman imachus ruwasqankumantan Lucasqa nin: “Ñak’aytan Allin Puerto nisqaman chayarqayku”, nispa. Manaña nishutachu wayramusharqan chaypas manan facilchu kasharqan barcota sayachiyqa. Chaypin tarirqanku juj q’asata jina, chaypiqa manan ukhuchu unu karqan. Lucaspa willasqan jina askha p’unchaymi chaypiqa karqanku. Ichaqa manañan nishuchu tiempoqa kasharqan, ñan chayamusharqanña barcopi viajanapaq sinchi sasa killakuna. Chay killakunaqa setiembre octubre killakunan karqan (Hech. 27:8, 9).

11. ¿Imanirqanmi Pablo viajaqkunata, ichaqa imatan paykuna ruwarqanku?

¹¹ Wakin pasajerokunan Pablota tapukuq rirqanku. Yaqapaschá chaytaqa ruwarqanku Pablo Mediterráneo nisqa lamar-qochanta askha kutita viajasqanrayku. Pabloqa kaqllapi kanankupaqmi nirqan, chaymantapas “manan cargallatachu ni barcollatachu chinkachisun yaqapaschá noqanchispas wañuypi tarikusun” nispan nirqan. Ichaqa chay barcota apaqpas, chay barcomanta dueñopas manan munarqankuchu chayllapi qhepakuyta. Yaqapaschá paykunaqa munasharqanku aswan llamp’u parteman chayayta, capitantapas willachirqankun ñaupaqllaman rinankupaq. Runakunapas yaqa llapankun nirqanku Fenice llaqtakama chayanankupaq, “chay llaqtaman chayayqa allinmi kanqa paray tiempota pasanapaq” nispapaschá chaytaqa nirqanku. Chaymi paykunaqa llamp’ulla wayra kasqanrayku yapamanta lamar-qocha ukhuman jaykurqanku (Hech. 27:10-13).

12. ¿Iman pasarqan Creta islamanta ripuqtinku? ¿Imatan barcopi llank’aqkuna ruwarqanku ama ima desgraciapipas tarikunankupaq?

¹² Manaraq nishuta rishaqtinkun wichay ladomanta manchay wayra wayramurqan. Paykunaqa Cauda nisqa juch’uy islaq ladonmanmi apasqa karqanku, chaypin pakaykusqa karqanku. Chay islaqa 65 kilómetros karupi jinan kasharqan Allin Puerto nisqamantaqa. Chaywanpas manchakusharqankun maypichus aqo kashan chaykunaman apasqa kayta, chaykunaman chayaspa barco aqo ukhuman winakunanmanta. Chayta manchakuspan barcopi llank’aqkunaqa apasqanku juch’uy boteta barcoman seqachipurqanku. Chayta ruwayqa manachá facilchu karqan, chay boteqa unuwan junt’achá kasharqan. Chaymantataq paykunaqa barcoq tablankunata cadenakunawan waskhakunawan ima t’eqerqanku, chhaynapi  tablakuna ama paskarikunanpaq. Chaymantapas paskapurqankun barcoq purinanpaq wayraq tanqanan telakunata, llapa jap’iq k’aspikunatapas. Atisqankutan kallpachakurqanku wayra contra barcota apanankupaq. May sasapunin paykunapaqqa chayqa karqan. Imaymanataña ruwarqanku chaypas sinchita wayramusqanraykun unuqa “nishutapuni paykunaman waqtakamusharqan”. “Kinsa kaq p’unchaytaq barcomanta” imaymanata “unuman wijch’uyapurqanku”, chhaynapi barco ama unu ukhuman chinkaykunanpaq (Hech. 27:14-19).

13. ¿Imaynan kanman karqan chay sasa tiempopi barcopi viajay?

¹³ Llapankuchá chay barcopiqa mancharisqa kasharqanku, Pablowan compañeronkunapiwanqa manachá. ¿Imarayku? Pablotan ñaupaqmantapacha Señor Jesusqa nirqanña imaynas payqa Roma llaqtaman chayanan karqan chayta. Chaytataq qhepaman juj angél willallarqantaq (Hech. 19:21; 23:11). Chay p’unchaykunaqa sapa p’unchaymi tutantin p’unchaynintin barcotaqa kayman jaqayman wayra apakachasharqan. Iskay semanan chhayna karqan, manan cielopiqa imapas rikukurqanchu lliutan phuyu tapasharqan. Manan intipas ni ch’askakunapas ni killapas rikukurqanchu, chhaynapi chayta qhawaspa barco manejaq chayllawanpas orientakunanpaq. Manan ni mijuytapas atirqankuchu. Ichaqa chirimusharqantaq, paramusharqantaq, unupas jaqayniraqtataq barcota aytisharqan, runakunapas manchasqataq kasharqanku chayqa, manachá mijuypiqa piensarqankupaschu.

14, 15. a) ¿Imaraykun apóstol Pablo ñaupaqpi imachus nisqanta runakunaman yuyarichinman karqan? b) ¿Imatan yachasunman Pabloq imachus nisqanmanta?

¹⁴ Chayllamanmi apóstol Pabloqa sayarispa paykunata yuyarichirqan imatachus ñaupaqpi nirqan chayta. Chaytaqa yuyarichirqan manan paykunaq sonqonta k’iriyta munaspachu, aswanmi reparachirqan imaynas payta kasukuyqa allinpuni chayta. Chaymantataq nirqan: “Kallpachakuychis, manan mayqenniykichispas wañunkichischu, aswanpas barcollan chinkapunqa”, nispa (Hech. 27:21, 22). Maytachá paykunaqa kallpachakurqanku chayta uyarispaqa, Pablopas kusisqachá kasharqan Jehová Diospa willakuyninta paykunaman willaspaqa. Yachasqanchis jinapas kamaqninchis Jehová Diosqa sapankanchispin piensan. Payqa llapa runapas allillan kanantan munan. Chaymantapas payqa “manan munanchu pipas wañunantaqa, aswanmi munan lliupas juchankumanta pesapakuspa payman kutirikunankuta” (2 Ped. 3:9). Chhaynataq chayqa, astawanmi noqanchispas tiempota qonanchis Diospa siminta willayman, tukuy atisqanchistan kallpachakunanchis llapa runakunaman chayananchispaq. Yachasqanchis jinapas yaqa llapa runakunan wañuyman apaq ñanpi kashanku.

¹⁵ Pabloqa ñachá rimarqanña chaypi kaq runakunawan Diospa prometesqan suyakuymanta (Hech. 26:6; Col. 1:5). Ichaqa ñan paykunaqa chinkapunankupaq jinaña kasharqanku, chayllamanmi Pabloqa paykunaman willallarqantaq imaynachus salvasqa kananku karqan chayta. Paykunatan nirqan: “Kunan tutan servisqay Diospa angelnin rijuriwarqan [...]. Paymi niwan: Pablo, ama manchakuychu, Roma reypa ñaupanmanqa  chayankipunin, barcopi qanwan kuska viajaqkunatapas llapankutan Diosqa salvanqa, nispa. Chhaynaqa, wiraqochakuna, kallpachakuychis; noqaqa confianin Diosqa angelpa niwasqanman jina ruwananpi. Ichaqa juj islapin wijch’usqa kasunchis”, nispa (Hech. 27:23-26).

16, 17. a) ¿Ima ratupin apóstol Pablo mañakurqan, iman karqan mañakusqanmanta? b) ¿Imaynatan Pabloq willasqan junt’akurqan?

¹⁶ Iskay semana qhepatan barcopi llank’aqkunaqa nirqanku: “Jallp’amanchus jina qayllaykushanchis”, nispa. Yaqapaschá paykunaqa uyarirqanku unu rumi-rumiman waqtakusqanta, chaypaschá chhaynata nirqanku; chaykamaqa ñan 870 kilómetros jina karutaña viajasharqanku. Chayta reparaspankun barcopi puriqkunaqa barcoq qhepanmanta anclakunata kachaykurqanku. Paykunaqa manan munarqankuchu unu comunta barcota jawaman wijch’umunanta. Aswanmi munasharqanku barcota munayllata jallp’aman chayachiyta. Chaykunata ruwaq tumpallan chay llank’aqkunaqa ayqekuyta munasharqanku, ejercitopi capitanmi ichaqa paykunata jark’arqan. Apóstol Pablon nisqa: “Manachus kay runakuna barcollapi kanqaku chayqa, manan salvasqachu kankichis”, nispa. Barcoqa manañan nishutachu aytikusharqan, chaymi apóstol Pabloqa llapankuta kallpacharqan mijunankupaq, willarqantaqmi imaynas llapanku salvasqa kananku karqan  chaytapas. Chaymantapas payqa “llapankuq ñaupanpin Diosman graciasta qorqan” (Hech. 27:31, 35). Chayta ruwaspan Pabloqa allin ejemplota qosharqan Lucasman Aristarcoman ima. Ichaqa manan paykunallapaqchu ejemplo karqan, aswanmi llapa iñiqkunapaq. Chaymi sapankanchis tapukunanchis: “Juñunakuykunapi jujkunawan kuska mañakuspay, ¿uyariqkunaq kallpachakunankupaq jinachu mañakuni icha manachu?”, nispa.

¹⁷ Pabloq mañakusqan qhepamanmi “llapanku kallpachakurqanku, jinaspa [...] mijuyta qallarirqanku” (Hech. 27:36). Chaymantataq trigo cargata unu ukhuman wijch’uykurqanku, chhaynapi barcota facilta jallp’aman apanankupaq. P’unchayamuqtintaq paykunaqa anclata jap’iq waskhakunata k’utuchipurqanku, timonta jap’iq waskhakunatapas chhikanta paskarirqanku, wayraq apanan ñaupa kaq telatapas oqarirqankun. Chhaynapin barcoqa pisi-pisimanta senqanpamanta aqoman winakurqan, qhepamantataq unuqa waqtaspa barcota ñut’upurqan. Soldadokunaqa wañuchipuytan munasharqanku presokunata chhaynapi ama ayqekunankupaq, Julio sutiyoq capitanmi ichaqa jark’arqan chayta. Chaymantataq kamachikurqan llapanku qocha pataman nadanankupaq, mana atiqkunataq barcoq tablankunapi lloqsinankupaq. Paykunaqa Pabloq willasqanman jinan llapanku librasqa karqanku, iskay pachaj qanchis chunka soqtantin runakunan “llapallanku allillan jallp’aman chayarqanku” (Hech. 27:44). Ichaqa, ¿maymanmi chayankuman karqan?

18-20. a) ¿Imaynatan Malta islapi runakuna rikuchirqanku “may sumaq sonqoyoq kasqankuta”? b) ¿Iman pasarqan Pablota, ichaqa ima milagrotan Dios ruwarqan?

¹⁸ Paykunaqa Malta isla nisqamanmi chayasqaku, chayqa Sicilia nisqa jatun islaq uranpin kasharqan (qhaway kay paginapi “ ¿Mayqen Malta nisqa islan karqan?” nisqa willakuyta). Chaypi tiyaq runakuna manaña paykunaq rimaynintachu rimarqanku chaypas, paykunaqa sumaq sonqowanmi llapankuta chaskirqanku; chay ratupiqa paramusharqan chirimusharqan iman (Hech. 28:2). Chaymi chay llaqtayoq runakunaqa ninata jap’ichirqanku chaypi llapanku q’oñikunankupaq. Chaymantapas llapankun juj milagrota rikurqanku.

 ¹⁹ Pablopas jujkuna jinan llant’ata pallaspa ninaman chayta wijch’uykusharqan. Chayta ruwashaqtinmi juj mach’aqway payta kanirqan, manataqmi kacharirqanchu. Chay Malta llaqtayoq runakunaqa Diospa castigonpaqmi chayta piensarqanku. a

²⁰ Chaypi tiyaq runakunaqa “kunallanchá punkirinqachus icha wañusqachus wijch’ukunqa” nispan nisharqanku. Bibliamanta yachaq wakin runakunaq nisqanman jinaqa, doctorpa rimasqan simis punkirinqachus nisqa simiqa. Chayqa manan admirakunapaqchu, chaykunataqa médico Lucasmi qelqarqan (Hech. 28:6; Col. 4:14). Pabloman kutisunchis, payqa chhafchirparirqanmi chay mach’aqwayta, manataqmi imanarqanpaschu.

21. a) ¿Ima nisunmanmi Lucaspa imaynachus willasqanmanta? b) ¿Ima milagrotan Pablo ruwarqan, imaynatan chayta Malta islapi runakuna qhawarirqanku?

²¹ Chay llaqtapin tiyarqan Publio sutiyoq qhapaq runa, yaqapaschá payqa Roma llaqtaq churasqan autoridad chaypi karqan. Paymanta rimaspan Lucasqa nin: “Payqa umallin chay islapi kasqa”, nispa. Paymanta rimaspan runakunaq tarisqan iskay qelqapipas yaqa chhaynata nillantaq. Kinsa p’unchaymi chay runaqa Pablota compañeronkunatawan wasinpi alojarqan, papanña onqosqa kasharqan chaypas sumaqtan paykunata chaskirqan. Ima onqoywanchus papan kasharqan chaymanta willaspan nin: “Fiebrewanmi puñunapi kashasqa, wijsanpas sinchita q’ewishasqa”, nispa. Chaypipas Lucasqa ima onqoywanchus kashasqantan qelqarqan. Chay onqosqa runata rikuspan apóstol Pabloqa Diosmanta mañakurqan, jinaspa pay pataman makinta churaykuspa qhaliyachipurqan. Chay milagrota rikuspan chaypi tiyaqkunaqa admirakurqanku, jinaspa juj onqosqakunatawan apamurqanku. Apamullarqankutaqmi Pablopaq compañeronkunapaqwan regalokunatapas, chhaynapi mana imankupas faltananpaq (Hech. 28:7-10).

22. a) ¿Imanirqanmi juj runa Lucaspa imaynachus qelqasqanmanta? b) ¿Imamantan jamuq yachachikuypi yachasunchis?

²² Pabloq Roma llaqtaman viajasqanmanta Lucaspa qelqasqanqa, imaynachus kananman jinapunin qelqasqa kashan, sut’intan llapantapas willashan. Chaymanta rimashaspan chaykunamanta yachaq juj runa nirqan: “Kay partepi Lucaspa willasqanqa [...] ñawinwanpas rikushanman jinapunin kashan, llapa imachus pasasqantan cantullanmanta willashan. Chay tiempopi imaynachus viajay karqan chaytan payqa allinta willawashanchis. Allintan reqsichiwashanchis imaynas chay tiempopi Mediterráneo nisqa lamar-qochapas kaq chayta. Chaykunata willananpaqqa chay barco patapipunichá chayta qelqaqqa imatapas qelqasharqan”, nispa. Lucasqa anotakurqanpunichá llapa imachus pasasqantaqa, chaychá chayman jina imatapas qelqarqan. Chhayna karqan chayqa qhepakunaman imachus pasasqantapas qelqarqanpunichá. ¿Iman apóstol Pablowan pasanman karqan Roma llaqtaman chayaqtin? Qatimuq yachachikuypin chayta yachasunchis.