1. ¿Imaynatam Jobqa Diosta astawan riqsirqa?

 JOBQA manachá qunqarqachu Jehova Dioswan rimasqantaqa. Chay kutipim Diosqa nirqa wakin unanchasqankunapi yuyaymanananpaq. Chayqa yanaparqam Jehova Diosqa ancha yachayniyuq kasqanta hinaspa serviqninkunata mana haykapipas saqisqanta yachananpaq. Jobqa yacharurqam animalkunata hina paytapas Diosqa mana qunqananmanta (Job 38:39-41; 39:1, 5, 13-16). Arí, unanchasqakunata qawaspanmi Jobqa Dios imayna kasqanta aswanraq riqsirqa.

2. ¿Imanasqataq wakiqninchikpaqqa sasa kanman unanchasqakunapi yuyaymanayqa?

² Ñuqanchikpas Jehova Diostam astawan riqsichwan unanchasqankunata qawaspa, chay ruwaytaqa wakiqninchikqa sasachakunchikchá. Ichapas hatun llaqtapi yachasqanchikrayku mana anchachu rikunchik Diospa unanchasqankunataqa. Campopi yachaptinchikpas tukuy ima ruwayniyuq kasqanchikraykuchá tiempo mana haypawanchikchu unanchasqakunapi yuyaymananapaq. Chaymi kunan yachasun chayna kaptinpas imanasqa Diospa unanchasqankunapi yuyaymananapaq tiempochakunamanta. Yachasuntaqmi Jehova Dioswan Jesuspas unanchasqakunawan imaynata yachachiwasqanchikmanta. Ñuqanchikpas yachasunmi unanchasqakunamanta hinalla yachanapaq imata ruwanamanta.

3. ¿Imaynanpim yachanchik unanchasqakunata qawaspa Adan kusisqa kananta Dios munasqanta?

³ Jehova Diosqa munarqam runakuna unanchasqankunata qawaspa kusisqa kananchikta. Chaymi Adantapas churarqa sumaq Eden huertapi, chaynapi qawaspa kusisqa kananpaq hinaspa chay huertata wiñachinanpaq (Gen. 2:8, 9, 15). ¡Mayna kusisqachá  Adanqa tarikurqa plantakunapa hinaspa waytakunapa wiñasqanta qawaspanqa! ¡Mayna kusikunapaqchá karqa Eden huertata qawayqa! Chaymantapas Jehova Diosqa Adantaqa nirqataqmi animalkunata sutichananpaqpas (Gen. 2:19, 20). Jehova Diosqa munaspanqa kikinmi animalkunataqa sutichanman karqa, ichaqa Adantam nirqa chayta ruwananpaq. Adanqa ima animalchatapas sumaqtachá qawarqa imayna kasqanta, imakuna ruwasqanta chaynapi chayman hina sutichananpaq. Chayta ruwaspanqa Adanqa kusisqachá karqa. Animalkunata sutichaspanqa cuentatachá qukurqa Diosqa yachayniyuq hinaspa suma-sumaqta imatapas unanchasqanta.

4. (1) ¿Imanasqam Diospa unanchasqankunata qawaspa yuyaymanananchik? (2) ¿Diospa ima unanchasqantaq astawan gustasunki?

⁴ ¿Imanasqam Diospa unanchasqankunata qawaspa yuyaymanananchik? Kikin Jehova Dios chay ruwananchikta munasqanraykum. Niwanchikmi: “Cielotayá qawariychik”, nispa. Hinaspam tapuwanchik: “¿Pitaq lucerokunata unancharqa?”, nispa. Arí, Diosninchikmi (Is. 40:26). Jehova Diosqa manam cielollapichu admirakuypaq kaqkunataqa unancharqa, kay allpa pachapipas hinaspa lamar quchapipas sumaqtam tukuy imata unancharqa. Chaykunamantam yachachwan (Sal. 104:24, 25). Chaymantapas Jehova Diosqa ruwawarqanchik suma-sumaq unanchasqankunata qawaspa kusisqa kanapaqmi. Chaypaqmi Diosqa unanchawarqanchik rikuy atiqta, uyariy atiqta, imapas imayna gustoyuq kasqanta yachaqta, imapas musyaqta hinaspa llapchay atiqta.

5. Romanos 1:20 nisqanman hinaqa, ¿imanasqataq Diospa unanchasqankunata qawayqa allin?

⁵ Bibliaqa niwanchiktaqmi imanasqa Diospa unanchasqankunata qawanamanta. Yanapawanchikmi Jehova Diospa imayna kasqanta astawan riqsinapaq (leey Romanos 1:20). Tukuy imapas unanchasqa kaqkunaqa admirakunapaqmi, chaywanmi yachanchik Diosqa ancha yachayniyuq kasqanta. Kuyawasqanchikraykutaqmi tukuy rikchaq kawsaykunata mikunapaq quwarqanchik. Unanchasqankunata qawayqa yanapawanchikmi Dios imayna kasqanta astawan riqsinapaq, hinaspam munanchik astawan asuykuyta. Kunanmi qawaykusun unanchasqankunawan Jehova Diosqa imakuna yachachiwasqanchikmanta.

6. ¿Imatam yuyarinanchik alton pawaqkuna huklawman ripusqankuta qawaspa?

⁶ Jehova Diosqa tantiasqan tiempopim imatapas ruwan. Sapa watam Israel runakunaqa qawaqku febrero killapa tukuyninmanta chawpi mayo killakama imaynam alton pawaq cigüeñakuna norte lawman ripusqanta. Chaymi Jehova Diosqa Israel runakunata nirqa: “Cigüeñapas yachanmi imay tiempopi huklawman pawayta”,  nispa (Jer. 8:7). Imaynam Jehova Diosqa cigüeñakuna huklawman ripunanpaq tiempota churarqa, chaynam Diosqa tantiarunña piñakuynin punchaw haykapi chayamunanpaqpas. Alton pawaqkuna tiempollanpi huklawman ripusqankuta qawaspam yuyarinanchik Jehova Diosqa mana allin ruwaq runakunataqa akllasqan tiempopi chinkachinanmantapuni, chaymantaqa manamá iskayrayanachu (Hab. 2:3).

7. ¿Imatam yuyarinanchik alton pawaqkuna altoman huqarikusqankuta qawaspa? (Rimarimuytaq Isaias 40:31 nisqanmantapas).

⁷ Jehova Diosqa serviqninkunamanqa kallpatam qun. Jehova Diosmi Isaiaswan willachirqa serviqninkunaman mana kallpayuq tarikuptinkuqa utaq hukmanyasqa tarikuptinkuqa kallpata qunanmanta, chaynapi ‘anka hinaraq pawarinankupaq’ (leey Isaias 40:31). Israel runakunaqa sapa kutim qawaqku imaynam ankakunaqa wayrapa kasqanman rispa wayrallawan altoman huqarikusqankuta. Ñuqanchikpas ankakunata qawaspam yuyarinanchik Jehova Diosqa chay alton pawaqkunata yanapasqanman hina kallpata quspa yanapawananchikmanta. Arí, alton pawaqkunaqa rapranta mana kuyuchispallaqa altomanqa huqarikunku Diospa yanapakuyninwanmi. Chaynam ñuqanchikmanpas Jehova Diosqa kallpata quwasun ima sasachakuytapas huqarikuchkaq hina atipanapaq.

8. (1) ¿Imatam Jobqa yacharurqa Diospa unanchasqankunapi yuyaymanaspan? (2) ¿Imatam ñuqanchikpas yachachwan?

⁸ Jehova Diosqa hapipakunapaq hinam. Jobwanmi Jehova Diosqa rimarqa paypi astawan hapipakuyta yachananpaq (Job 32:2; 40:6-8). Chaypaqmi willarqa lucerokunamanta, puyukunamanta, llipyaykunamanta, purun toromanta, caballomanta chaynataq huk animalkunamantapas (Job 38:32-35; 39:9, 19, 20). Tukuy chaykunapi yuyaymanaspanmi Jobqa yacharurqa Diosqa atiyniyuq kaspanpas kuyakuq hinaspa ancha yachayniyuq kasqanta. Dios rimapayayta tukuruptinmi Jobqa Jehova Diospi astawan hapipakurqa (Job 42:1-6). Chaynam ñuqanchikpas Diospa unanchasqankunamanta astawan yachaspaqa yuyarisun ñuqanchikmantaqa Jehova Diosqa aswan yachayniyuq hinaspa aswan atiyniyuq kasqanta. Chaymantapas, payqa tukuy ima sasachakuyninchikta chinkachinanpaq atiyniyuqmi. Chayta yachayqa yanapawanchikmi paypi astawan hapipakunapaq.

9, 10. ¿Jehova Dios imayna kasqantam yuyarinanchik intitawan parata qawaspa?

⁹ Jesusqa allintam riqsin unanchasqakuna imayna kasqantaqa. Payqariki ‘Dioswan kuskam llamkarqa’ tukuy imata Dios unanchaptinqa (Prov. 8:30). Chaymantam kay allpa pachaman hamuspan Diospa unanchasqankunamanta rimaspan qatiqninkunaman taytanmanta yachachirqa. Chaytayá qawaykusun.

¹⁰ Jehova Diosqa lliwtam kuyawanchik. Ancha riqsisqa yachachikuyninpim Jesusqa qatiqninkunaman taytanmanta yachachirqa intimantawan paramanta rimaspan. Chaykunataqa wakin runaqa manamá kaqpaqpas hapinkuchu. Ichaqa chaykuna mana kaptinqa manam kawsachwanchu. Serviqninkunallaman chaykunata qunanmantaqa Diosqa kuyakuq kasqanraykum mana serviqninkunamanpas qun (Mat. 5:43-45). Chaywanmi Jesusqa qatiqninkunata yachachirqa Jehova Diosqa lliw runamasinchikkunata kuyananchikta munasqanta. Chaynaqa, inti chinkaykuptin sumaq antaqasqanta qawaspanchikqa utaq paramuptinqa yuyarinanchikmi Jehova Diosqa lliwta kuyawasqanchikta. Chaymi ñuqanchikpas Jehova Dios hina runamasinchikkunata kuyasqanchikrayku lliwman Diosmanta willananchik.

11. ¿Imaynanpim alton pawaqkunata qawayqa kallpanchawanchikman?

¹¹ Jehova Diosqa kawsanapaqmi imapas necesitasqanchikta quwanchik. Jesusqa ancha riqsisqa yachachikuyninpiqa nirqataqmi:  “Qawariychik alton pawaqkunata, paykunaqa manam tarpunkuchu nitaq cosechankuchu, manataqmi taqimanpas huñunkuchu. Ichaqa hanaq pachapi taytaykichikmi paykunataqa mikuchin. ¿Manachu qamkunaqa paykunamantapas astawanraq valenkichik?”, nispa. Chaynata Jesus niptinqa qatiqninkunaqa yaqapaschá alton pawaqkunata rikuchkarqaku (Mat. 6:26). Chaynatam Jesusqa yuyarichiwanchik Jehova Diosqa imapas necesitasqanchikta quwananchikmanta. ¡Mayna sumaqmi chayqa! (Mat. 6:31, 32). Kunan tiempopas Jesuspa chayna yachachisqanqa hinallam Diosta serviqkunataqa kallpanchawanchik. España nacionpi precursora iñiqmasinchikmi llakisqa tarikurqa maypi yachananpaq mana tarispan. Ichaqa pichinkuchakunata mikuqta qawaspanmi kusikurqa. Paymi nin: “Paykunamanpas Jehova Dios mikuchisqanta qawaspaymi yuyarirqani ñuqatapas cuidawananmanta”, nispa. Chaymanta qipallamanmi payqa tarirurqa maypi yachananpaq.

12. Mateo 10:29-31 nisqanman hinaqa, ¿sapakamata Dios imayna qawawasqanchiktam yuyarinanchik pichinkuchakunata rikuspaqa?

¹² Jehova Diosqa sapakamatam anchata valorawanchik. Manaraq willakunankupaq kachachkaspanmi Jesusqa qatiqninkunata kallpancharqa chiqniqninkunata ama manchakunankupaq (leey Mateo 10:29-31). Chaypaqqa Israel nacionpi achkanpi kaq pichinkuchakunamantam rimarqa. Chay tiempoqa pichinkuchakunataqa as qullqichallapaqmi rantikuqku. Chaywanpas Jesusmi qatiqninkunata nirqa: “Manam mayqinpas pampamanqa wichinchu hanaq pacha taytaykichikpa mana yachasqanqa [...], qamkunaqa achka pichinkuchakunamantapas astawanmi valenkichik”, nispa. Chaynata nispanmi Jesusqa nichkarqa Jehova Diosqa sapakamata valorasqanta. Chayqa yanaparqachá chiqniqninkuta mana manchakunankupaq. Llaqtan-llaqtan willakuq rispankuchá Jesuspa qatiqninkunaqa pichinkuchakunata qawaspa yuyariqku Jesuspa chay nisqanta. Chaynam ñuqanchikpas pichinkuchakunata rikuspaqa yuyarinanchik Jehova Diosqa sapakamata anchata valorawasqanchikta. Ñuqanchikqariki ‘achka pichinkuchakunamantapas astawanmi valenchik’. Diospa yanapakuyninwanqa hukkuna chiqniwaptinchikpas manam manchakusunchu (Sal. 118:6).

13. ¿Imatam ruwananchik hinalla Diospa unanchasqankunamanta yachanapaq?

¹³ Unanchasqakunata qawaspaqa hinallam Jehova Dios imayna kasqanta yachasun. Chaypaqqa tiempochakunam muyuriqninchikpi unanchasqakunata qawanapaq hinaspa Diosmanta imata yachachiwasqanchikpi yuyaymananapaq. Wakiqninchikqa chayta ruwanapaqqa sasachakunchikchá. Camerun nacionmanta kaq iñiqmasinchik Yeraldinmi nin: “Hatun llaqtallapi wiñasqayraykum sasachakuq kani Diospa unanchasqankunata qawaspa yuyaymanayta”, nispa. Punta apaq Alfonsoñataqmi nin: “Unanchasqakunata qawaspa Diosmanta yachanaypaqqa ñuqataqa yanapawan sapallay kanaypaq tiempochakuymi”, nispa.

14. ¿Imatam Davidqa yacharurqa Diospa unanchasqankunapi yuyaymanaspan?

 ¹⁴ Kamachiq Davidpas tiempochakurqam Diospa unanchasqankunapi yuyaymanananpaq, chaymi Diosta mañakuspan nirqa: “Unanchasqayki cielota qawaspaymi, chaypi churasqayki killatawan lucerokunata qawaspaymi nini: ‘¿Pitaq runaqa payta yuyarinaykipaqqa?’”, nispa (Sal. 8:3, 4). Davidqa manam lucerokunapa sumaq kasqallantachu qawarqa, aswanqa Diosmanta ima yachachisqanpim yuyaymanarqa. Yacharurqam Jehova Diosqa ancha atiyniyuq hinaspa yachayniyuq kasqanta. Wakinpiñataqmi Davidqa yuyaymanarqa mamanpa wiksanpi imaynata wiñasqanpi. Chaypi yuyaymanaspanmi astawanraq admirakurqa Diospa yachayninmanta (Sal. 139:14-17).

15. ¿Imatam Jehova Diosmanta yacharqanki unanchasqankunata qawaspa? (Rimarimuytaq Salmos 148:7-10 nisqanmantapas).

¹⁵ David hinam ñuqanchikpas muyuriqninchikpi unanchasqa kaqkunata qawaspa yuyaymanananchik. Chayta ruwaspaqa astawanmi riqsisun Jehova Dios imayna kasqanta. Inti rupamuptinqa Dios ancha atiyniyuq kasqantam yuyarinanchik (Jer. 31:35). Pichinkucha qistachanta ruwasqanta qawaspaqa yuyarinanchikmi Diosqa yachayniyuq kasqanta. Allqucha pukllasqanta qawaspaqa yuyarinanchikmi Jehova Diosqa kusikuq Dios kasqanta. Wawanwan huk mama pukllasqanta qawaspaqa yuyarinanchikmi Jehova Diosqa anchata kuyawasqanchikta, chaymantam agradecekunanchik. Diospa unanchasqankunata qawaspaqa hatunña utaq taksaña kaptinpas taytanchik Dios imayna kasqantam yachachwan. Chaymi bibliapipas nin Diospa unanchasqankunaqa payta hatunchasqanmanta (leey Salmos 148:7-10).

16. ¿Imapaqmi kallpanchakunanchik?

¹⁶ Diosqa yachayniyuqmi, kuyakuqllañam, imapas sumaq ruwaqmi hinaspa ancha atiyniyuqmi. Manamá pay hinaqa pipas kanchu. Jehova Diosninchik chayna kasqantaqa qawachwan tukuy ima unanchasqankunapim, chaypaqqa tiempochakunam. Chaynaqa, tiempochakunapaqyá kallpanchakusun Diospa unanchasqankunata sapa kuti qawanapaq hinaspa Diosmanta ima yachachiwasqanchikpi yuyaymananapaq. Chayta ruwaspaqa unanchawaqninchikmanmi astawan asuykusun (Sant. 4:8). Hawan semanatam yachasun tayta-mamakuna churi-wawanku Diosman asuykunankupaq imaynata unanchasqakunawan yanapanankumanta.