Chaypaqqa sapakama casarasqakunam tanteakunanku. Puntatam ichaqa allintaraq yachananku chaykuna imayna kasqanmanta. Yachanankutaqmi chaykunamanta biblia ima nisqantapas.

Jehova Diosmi Adantawan Evata nirqa: ‘Wawa-churiyuqyá kaychik, kay pachamanyá huntaychik’, nispa. Noeytawan aylluntapas chaynatam nirqa (Gen. 1:28; 9:1). ¿Kasukunanchikchu kunanpas chay kamachikuyta? Bibliaqa manam imatapas ninchu. Chaymi sapakama tanteakunanchik hayka wawa-churiyuq kananchikpaq hinaspa imawan cuidakunapaqpas. Ichaqa, ¿imam yanapawasun allinta tanteakunapaq?

Bibliapa nisqanman hinam imatapas ruwananchik. Chaymi bibliapa nisqanman hinaqa mana haykapipas sullu wawachataqa wañuchinchikchu. Pipas yachachkaspan chayta ruwaqqa huchallikuchkanmi. Chaymi Diosta yupaychaqkunaqa mana haykapipas sullu wawachataqa wañuchinchikchu, chay ruwayqa runa wañuchiymi (Ex. 20:13; 21:22, 23; Sal. 139:16; Jer. 1:5). ¿Ima nichwantaq “T de cobre” nisqawan cuidakuymanta?

1979 watapa 15 septiembre killanpi lluqsimuq La Atalaya qillqapim 31 hinaspa 32 paginankunapi chaymanta yachachirqa. Chay tiempopiqa chay “T” nisqankuqa plasticollamantam karqa, chaytam utero utaq madren nisqaman churaqku chaynapi warmi mana wiksayakunanpaq. Chay qillqaqa nirqam chay tiempopi runakuna “T” nisqanku imayna kasqanmanta allintapuni mana yachasqankuta. Chaykunamanta yachaq doctorkunapa nisqanman hinaqa chay “T” nisqankuqa manam saqiqchu espermatozoidekuna ovulo nisqaman chayananta. Chaynapim warmiqa mana wiksayakuqchu.

Ichaqa wakinpim espermatozoideqa ovulo nisqaman chayaq. Hinaptinmi chayqa “trompa de Falopio” nisqapi wiñaq, wakinpiñataq utero nisqanman yaykuq. Uteropi kaptinqa chay “T” nisqankum mana saqiqchu wawa wiñananta, chayqa sullu wawachata wañuchiy hinam karqa. La Atalaya qillqaqa nirqataqmi: “Diosta yupaychaq casarasqakuna ‘T’ nisqawan cuidakuyta munaspankuqa, allintam tanteananku, kawsakuyta respetasqankuta qawachispanku”, nispa (Sal. 36:9).

1979 watapi chay qillqa lluqsimusqanmanta kunankamaqa chay “T” nisqankutaqa aswan allintañam ruwarunku.

Kay tiempopaqqa chay “T” nisqankuqa iskayñam kachkam. Hukninmi “T de Cobre” nisqanku, chaytaqa 1988 watamantapacham Estados Unidospi rantikunku. Hukninñataqmi “T de hormona” nisqanku, chaytaqa 2001 watamantapacham rantikunku. ¿Imaynataq chaykunaqa?

T de Cobre. Nisqanchikman hinaqa kayqa manam saqinchu espermatozoidekuna ovulo nisqaman chayananta. Kay “T de cobre” nisqankuqa veneno hinam espermatozoidekunapaq. * Chaymantapas utero nisqatapas hukmanyachinmi.

T de hormona. Chay “T de hormona” nisqankuqa, mana wiksayakunapaq pastillakuna hinam hormonayuq. Chay hormonakunam  mana saqinchu ovulo nisqanku warmikunapi rikurinanta. Chayna kaptinqa warmikunaqa manam wiksayakunmankuchu. Chaymantapas chay hormonakunaqa utero nisqankutam hukmanyachin, chaynapi espermatozoidekuna utero nisqaman mana yaykunanpaq. *

Kaypi yachasqanchikman hinam “T de Cobre” hinaspa “T de hormona” nisqankuqa utero nisqata hukmanyachin, chaynapi wawa mana kananpaq. Espermatozoidekuna ovulo nisqanman chayaruspanpas, manam atinmanchu chaypi takyayta. Ichaqa yachaysapa runakunapa nisqanman hinaqa, wakillanpim espermatozoidekuna ovulo nisqaman chayanku. Mana wawayuq kanapaq pastillakunawanpas chayqa pasakunmanmi.

Manam pipas ninmanchu: “Chaykunawan cuidakuqqa manapunim haykapipas wiksayakunmanchu”, nispaqa. Chayna kaptinpas yachaysapa runakunapa nisqanman hinaqa “T de Cobre” nisqapas hinaspa “T de hormona” nisqapas allintam harkan espermatozoidekunata ovulo nisqaman mana chayananpaq.

Chaynaqa, casarasqa kaqkuna chaywan cuidakuyta munaspanqa allintam tapukunanku chaykunamanta yachaq doctorkunata. Yaqapaschá wakinpiqa wakin warmikunapaqqa mana allinchu kanman. Manam pipas ni doctorpas paykunapa rantinpiqa imatapas ruwananpaqqa tanteanmanchu (Rom. 14:12; Gal. 6:4, 5). Aswanqa kikinkum chaytaqa tanteakunanku. Ichaqa allin yuyaywanmi imatapas tanteananku, chaynapim Diospa ñawpaqninpi allin concienciayuq tarikunqaku (tupachiy 1 Tim. 1:18, 19; 2 Tim. 1:3).