Alan S. Duthie sutiyuq runam qillqasqan libropi nirqa: “Biblia, Diospa palabran kasqanmanta mana iskayrayaspaqa, manataqmi iskayrayanchikchu taytanchik Dios ñuqanchikta rimapayawasqanchikmantapas. Pipas religionninpi yachasqanta kasukunanpaqqa leesqan bibliam rimasqanman hina ruwasqa kanan”, nispa.

Diosta kasukuy munaq runakunaqa chay runapa nisqanman hinam piensanku. Paykunaqa manam iskayrayankuchu bibliapi kayna nisqanmanta: “Diospa llapallan qillqanqa paypa yuyay qusqanwan qillqasqam kachkan, allinmi runakunata yachachinapaq, pantaypi kasqanta qawachinapaq, imatapas allichanapaq chaynataq Diospa kamachikuyninman hina correginapaq” (2 Timoteo 3:16). Ñawpaq tiempopi ruwasqa kaspanpas bibliaqa “atiyniyuqmi”, chaymi kunanpas yanapawanchik (Hebreos 4:12). Bibliapa yachachisqanman hina runakuna kawsakunankupaqqa imayna rimasqankuman hinam bibliaqa ruwasqa kanan. Musuq testamento utaq Mateomanta Apocalipsis librokamapas “griego koiné” nisqanku comun runakunapa rimayninkuman hinallam qillqasqa karqa. Bibliaqa qillqasqa karqa llapallan runakuna leespa entiendenankupaqmi.

Chayraykum kay pasaq watakunallapi achka rimaykunapi ruwasqa karqa achkallay-achka bibliakuna, chaymi yaqa llapallan runakunapa bibliankuqa kachkanña. Chay bibliakunaqa yaqa llapanmi runakunata yanapachkan, wakin bibliam ichaqa mana imam kaqtachu Diosmanta yachachin nitaq chaylla entiendenapaq hinachu ruwasqa kachkan, aswanqa ruwaqkunapa creesqankuman hinam. Chayraykum wakin bibliakunaqa wañuqkuna imayna kasqanmantapas mana imam kaqtachu yachachin, manataqmi Diospa sutintapas churankuchu.

Chaymi Diospa palabranta kasukuy munaqkunaqa ancha kusikuywan quechua Ayacucho rimaypi  chaskirqaku Musuq pachapi kawsaqkunapaq Diospa palabran Mateo-Apocalipsis sutiyuq bibliata. Jehova Diospa testigonkunam chay biblia ruwasqaña kasqanmanta willakurqaku 2016 watapi mayo killapa punta punchawninpi. Chay bibliata ruwaqkunaqa manam religionninkupi yachasqankuman hinachu ruwarqaku, aswanmi Diospa imam niy munasqanman hina. Quechua Ayacucho rimaypiqa manam haykapipas chayna bibliaqa karqachu. Ichaqa, ¿pikunataq chayna sumaq bibliataqa ruwarqaku?

Musuq pachapi kawsaqkunapaq Diospa palabran Mateo-Apocalipsis bibliata quechua rimaqkuna chayllaraq chaskiruptinkupas, inglés rimaypiqa 1950 watapiraqmi ruwarqaku. Chay bibliataqa ruwarqa Watch Tower Bible and Tract Society sutichasqa biblia ruwaq institucionmi, chay institucionqa bibliakunata ruwasqanwanmi riqsisqa. 1950 watapi 15 septiembre killapi lluqsimuq Willakuq qillqam nirqa: “Inglespi biblia ruwaqkunaqa manam munarqakuchu pikuna ruwasqanmanta yachanankuta, chaymi Jehova Dioslla hatunchasqa kananta munaspanku nirqaku sutinkutaqa wañukusqanku qipamanpas ama willakunankupaq”, nispa.

1961 watapim Musuq pachapi kawsaqkunapaq Diospa palabranta inglés rimaypi ruwayta tukururqaku. Pikuna ruwasqankumanta kunankama mana yachakuptinpas runamasinkuta yanapananpaq hinaspa tukuy sunqunkuwan Diosta kuyaspankum ruwarqaku. Chaymi 2013 watapi ruwasqa inglés rimaypi bibliapa qallariyninpi nin: “Bibliapa willakusqan ancha allin kasqanraykum imayna ruwasqa kasqanta yapamanta qatiparqaniku Diospa palabran kasqanmanta mana iskayrayaspayku. Kallpanchakurqanikum Diospa ima niy munasqanta imam kaqta hinaspa mana pantaspa qillqanaykupaq. Ruwarqanikuqa chaylla entiendenapaqmi hinaspa mana sasachakuspalla leenapaqmi”, nispa.

Bibliamanta yachaysapa tukuq wakin runakunam inglés rimaypi Musuq pachapi kawsaqkunapaq Diospa palabran bibliamanta ninku: ‘Chay bibliata ruwaqkunapa sutinta hinaspa imayna educacionniyuq kasqankuta mana yachaptinchikqa manam allinchu chay ruwasqanku bibliaqa, chayllaraq ruway yachaqpa ruwasqan kasqanrayku’, nispa. Ichaqa Alan S. Duthie yachayniyuq runam nin: “Bibliata pikuna ruwasqankumanta yachasqanchikqa, ¿yanapawanchikmanchu allin utaq mana allin kasqanta yachanapaq? Manamá. Bibliata pikuna ruwasqankumanta yachaspapas utaq mana yachaspapas bibliataqa allintam estudiananchik allin utaq mana allin ruwasqa kasqanta yachanapaq”, * nispa.

Musuq pachapi kawsaqkunapaq Diospa palabran bibliaqa enteron pachapim iskay pachak millon masninña ruwasqa kachkan pachak kimsa chunkan masnin rimaykunapi. Wakin rimaypim kachkan Mateomanta Apocalipsiskamallaraq, wakinpiñataqmi enteronña. ¿Ima ninkutaq chay bibliata leeqkuna?

Jesusmi qatiqninkunata yachachirqa Diosta kaynata mañakunankupaq: “Hanaq pachapi taytayku sutiki chuyanchasqa kachun”, nispa (Mateo 6:9). Diospa sutinta chuyanchanapaq Jesus yachachichkaptinpas yaqa lliw bibliakunapim Diospa sutinqa mana kanchu, aswanmi “Dios” utaq “señor” nispalla qillqarunku. Manam chaynachu karqa bibliata chayllaraq qillqaptinkuqa. Genesismanta Malaquias qillqakamam Diospa sutinqa yaqa 7.000 kutita rikurirqa (Exodo 6:2, Chuya Qellqa 2012, qaway uray patanpi willakuyta hinaspa tukuynin lawpi kaq 96 paginapi “Dios” niq rimayta). Judiokunaqa religionninkupi yachachisqanman hapipakuspankum Diospa sutintaqa manaña rimarqakuñachu. Apostolkunapa wañukusqanku qipatapas Jesuspa wakin qatiqninkunaqa manañam Diospa sutintaqa rimarqakuchu (Hechos 20:29, 30; 1 Timoteo 4:1). Mateomanta Apocalipsis qillqakama bibliata qipa tiempopi ruwaqkunam Diospa sutinta churanankumantaqa “Kyrios” utaq “Theos” nispa churarunku. Griego rimaypi Kyrios ninanqa señor ninanmi, Theos ninanñataqmi Dios ninan.

Musuq pachapi kawsaqkunapaq Diospa palabran bibliata ruwaqkunam kallpanchakurqaku  Mateomanta Apocalipsiskama Diospa sutinta 237 kutita maymi kananpi churanankupaq. Chaytaqa ruwarqaku manam munasqankuman hinachu, aswanmi alli-allinta yachaykuspanku yuyaywan qillqarqaku. Chayna kasqantam yachaykuchwan Lucas 4:18 nisqanta leeykuspa, chaypim nin: “Jehova Diospa espiritunmi ñuqapi kachkan, paymi akllawarqa wakchakunaman sumaq willakuyta willakunaypaq”, nispa. Lucasqa Isaias 61:1 nisqanmantam rimachkarqa, Diospa yanapakuyninwan Isaias qillqaspanqa churarqam Diospa sutintaqa *.

Chayna ruwasqa kasqanraykum kay bibliaqa yanapawanchik Jehova Diosqa piwi churin Jesuswan mana chaynalla kasqankumanta allinta yachanapaq. Achka bibliakunam Mateo 22:44 nisqanpi nin: “Señormi señorniyta nin”, nispa (Señorninchik Jesucristopa musuq testamenton). Kaypiqa, ¿pitataq ‘señorniy’ nispaqa nichkan hinaspapas pitaq señorqa? Sasam, ¿aw? Kayqa Salmo 110:1 nisqanmantam churasqa kachkan, chaypiqa rikurinmi Diospa sutinqa, chayraykum Musuq pachapi kawsaqkunapaq Diospa palabran bibliaqa Mateo 22:44 nisqanpi nin: “Jehova Diosmi señorniyta nirqa”, nispa. Jehova Dioswan churin mana chaynalla kasqankutam bibliaqa allinta yachachin (Marcos 13:32; Juan 8:17, 18; 14:28). Mana wañunanchikpaqqa Diosmantam allinta yachananchik. Chaymi Hechos 2:21 nin: ‘Pipas Jehova Diosta sutinmanta ruegakuspa mañakuqmi salvasqaqa kanqa’, nispa.

Musuq pachapi kawsaqkunapaq Diospa palabran bibliaqa manam chaynallachu wakin  bibliakunawanqa. Kay bibliata ruwanankupaqqa Westcott, Hort sutichasqa griego rimaypi alli-allin ruwasqa bibliatam servichikurqaku. Servichikurqakutaqmi biblia ruwaqkunapa servichikusqanku qillqakunata, Sociedad de Biblias Unidas nisqanku institucionpa ruwasqanku bibliakunata hinaspa papiro nisqankupi ruwasqa ñawpa tiempopi bibliakunatapas, chaykunamanta wakinmi Nestle-Alan sutiyuq biblia. Alli-allinta yachaykuspa hinaspa suma-sumaqta entiendeykuspankum ruwarqaku griego rimaypi ima niy munasqanta mana pantaspa imam kaqta quechuapi qillqanankupaq. Chaymi griego rimaypi miskillaña rimasqankuman hina qillqasqa kachkan, chaymantapas ñawpaqpi mana yachasqanchikkunatam allinta yachaykusunchik.

Musuq pachapi kawsaqkunapaq Diospa palabran bibliataqa griego rimaypi ima niy munasqanman hinam qillqarunku. Chaymanta yachanapaq leeykusun Mateo 6:33 nisqanta. Chaypi “maskaychik” nisqanqa griego rimaypiqa nichkanmi mana qunqaspa tukuy tiempo maskanamanta, chaymi kay bibliapiqa nin: ‘Hinallayá puntata maskaychik Diospa munaychakuyninta’, nispa. Chaynallatam nin Mt 7:7 nisqanpipas (Romanos 1:32; 6:2; Galatas 5:15).

Diospa palabran Mateo-Apocalipsis bibliapiqa 603 paginanpim kachkan “Palabrakuna maskanapaq” lista. Chaypim tarinki “A” letramanta “Z” letrakama palabrakunata, chaypi textokunam yanapasunki mana yuyasqayki textokunata tarinaykipaq. Chaymantapas 624 paginanpim kachkan “Palabrakunata entiendenapaq lista”, chayqa biblia estudiaqkunatam yanapanqa wakin rimaykunapa ima ninanmanta allinta yachanankupaq, chaypim tarinki: Juicio punchaw, alma, armagedon, anticristo, ayuno, diezmo hinaspa huk rimaykunapa ima ninanta.

Mayna allinmi quechua Ayacucho rimaypi Diospa palabran Mateo-Apocalipsis bibliaqa, ichaqa manamá chayllachu, taytanchik munaptinqa ruwanqakum Genesismanta Malaquias qillqakamapas. Ichaqa, mana iskayrayaspam nichwan quechuapi bibliaqa inglés rimaypi biblia hina kasqanta.

Chaynataqa ninchik quechuapi bibliata ruwanankupaq Jehova Diospa llaqtanpi punta apaqkuna yanapasqanraykum. Yachaywanmi tantearunku bibliata ima rimaypipas achka runakuna yanapanakuspanku ruwanankupaq. Chaymi biblia ruwaqkunaqa rimayninkuta rimasqanku llaqtakunapi kachkanku. Diospa llaqtanpi kaq hatun oficinapim kachkan qillqakunata hinaspa biblia ruwaqkunata yanapaqkuna, paykunam biblia ruwaqkunapa tapukusqankuta yachanankupaq yanapanku, yanapankutaqmi enteron pachapi tukuy rimaypi ruwasqanku bibliakunapa yachachisqan chaynalla kananpaq. Chaymantapas computadorapim ruwasqaña kachkan wakin rimaykunapipas bibliata ruwanapaq yanapakuykuna, chaypa sutinmi “Watchtower Translation System” niq. Chaykuna kaptinpas qillqakuna ruwasqa kananpaqqa hinallam yanapakuqkunata necesitakun. Computadorakunataña servichikusqankum biblia ruwaqkunata yanapachkan inglés rimaypi hina imam kaqta hinaspa mana sasachakuspalla leenapaq bibliata ruwanankupaq. Computadorapiqa tukuy yanapakuykunam kachkan, computadorapiñam rikurimun griego rimaypi palabrakunata inglespi imaynata qillqasqanku, chayqa biblia ruwaqkunatam yanapan rimayninkupi ima rimayta churanankupaq.

Chay yanapakuykunaraykum tukuy rikchaq rimaykunapi hinaspa sumaq ruwasqa bibliakuna achkallaña kachkan. Kallpanchaykikum Diospa palabran Mateo-Apocalipsis bibliata allinta estudianaykichikpaq. Mañakuwaqchikmi kay qillqa aypuqkunamanta. Leespaykiqa cuentatam qukunki mana sasachakuspalla leenapaq hinaspa entiendenapaq kasqanta. Chay bibliapiqa tarinkim sapa libropa imamanta willakusqanta, chayqa yanapasunkim sapa libro imamanta willakusqanmanta yachanaykipaq, yanapasunkitaqmi yachasqayki textokuna maypi kasqanta chaylla tarinaykipaqpas. Allinta estudianaykipaqmi yanapachikuwaq “Bibliata estudianapaqmi yanapawasun” niq qillqawan, chay qillqapim kachkan mapakuna hinaspa aswan yachanapaq sumaq yachachikuykuna. Diospa palabran Mateo-Apocalipsis bibliapiqa Diospa willakusqanmi runakunapa rimayninkuman hina qillqasqa kachkan, chaymi mana iskayrayaspa kay bibliataqa leewaq.