1, 2. ¿Imanasqataq wakin runakunaqa higosta gustanku?

¿GUSTANKICHU higosta? Achka runakunam munanku chayllaraq pallasqata otaq chakisqata, chayraykum higos sachakunaqa achka nacionkunapi kan. Ñawpaq judiokunapas higostaqa anchatam mikuqku (Nah. 3:12; Luc. 13:6-9). Higosqa allin rurum, chaymi wakin runakunaqa ninku cuerponchikpaq ancha allin kasqanmanta.

² Huk kutipim Jehova Diosqa sonqonchikta higos ruruwan tupachirqa. Higosmanta rimaspanqa, Diosqa manamá imakunapaq allin kasqanmantachu yachachichkarqa, aswanqa imayna runa kasqanchikmantam rimachkarqa. Jeremiasnintakama Diospa nisqanqa allintam qawachiwasun ñoqanchikpa chaynataq familianchikpa sonqon imayna kasqanmanta. Rimasqankunamanta yachaspaqa piensarisun lliw cristianokunapaq imanasqa ancha allin kasqanmanta.

3. ¿Imawanmi tupanachisqa kachkan Jeremias qellqapa 24 capitulonpi allin hinaspa mana allin higoskunaqa?

³ Hinaptinqa, qawasun Jeremiasman Jehova Dios ima nisqanmanta. 617 kaq watapim (c.t.ñ.), Juda nacionpi runakunaqa iñiyninkupi mana allin kachkarqaku. Diosmi Jeremiasta qawachirqa imakuna pasananmanta hinaspanmi chayta tupanachirqa allin hinaspa mana allin higoskunawan (leey Jeremias 24:1-3). Mana allin higoskunaqa rey Sedequiaswan hinaspa pay hina huk runakunawanmi tupanachisqa karqa, paykunaqa rey Nabucodonosorwan hinaspa tropankunawanmi ñakarichisqa kananku karqa. Ichaqa, karqataqmi allin higos hina judio runakunapas. Paykunam karqaku Ezequiel, Daniel, paypa kimsa amistadninkuna hinaspa Babiloniaman chaymantaña apasqa judiokunapas. Tiempopa risqanman hinam, paykunamanta wakinqa Babiloniamanta kutispanku Jerusalentawan templonta kaqmanta hatarichirqaku (Jer. 24:8-10; 25:11, 12; 29:10).

4. ¿Imaynatam kallpanchawanchik allin higoskunamanta Diospa rimasqanqa?

⁴ Allin higoskunamantam Jehova Dios kaynata nirqa:  “Dios kasqayta reqsiwanankupaqmi yuyayta [“sonqota”, NM] qosaq. Paykunaqa runaykunaña kaptinmi ñoqañataq paykunapa Diosnin kasaq”, nispa (Jer. 24:7). Kay textomantamá kay yachachikuypiqa rimasunchik. Arí, Diosqa huk sonqotam qoyta munawanchik payta reqsinanchikpaq. Kay textopi sonqomanta Dios rimaspanqa, imapas munayninchikmantam rimachkan. Ñoqanchikqa munanchikmi Jehova Dios reqsiyta hinaspa llaqtanpi kaytapas. Chaypaqqa, Palabrantam estudiananchik, kasukunanchik, huchanchikmanta wanakunanchik, kutirikunanchik, Diosman qokunanchik hinaspa Taytapa, Churipa chaynataq chuya espiritupa sutinpi bautizakunanchik (Mat. 28:19, 20; Hech. 3:19). Wakinqa ñam chaykunataqa ruwarunkuña, wakinñataqmi chayraq ruwachkanku hinaspa huñunakuykunamanpas hamuchkanku.

5. ¿Pikunapa sonqonkumantam Jeremiasqa astawan qellqarqa?

⁵ Lliw chaykunata ruwaruspapas, hinallam llapanchik kallpanchakunanchik imayna kayninchikpi hinaspa kawsakuyninchikpi allin kananchikpaq. Chaypaqqa ancha allinmi kanman sonqota tupanachispan Jeremiaspa rimasqanmanta yachayninchik. Wakin nacionkunamanta rimaspanpas, Jeremiasqa astawanraqmi riman Juda nacionmanta, chayqa karqa pichqa reykunapa kamachisqan tiempopim (Jer. 1:15, 16). Jeremiasqa astawanmi qellqarqa Jehova Diosman qokuruq qarikunapaq, warmikunapaq hinaspa warmachakunapaqpas. Paykunapa abuelonkum Diospa llaqtan kanankupaq kikinkumanta akllakurqaku (Ex. 19:3-8). Jeremiaspa tiemponpi israelitakunañataqmi Diosman qokusqankuta qawachirqaku kaynata nispanku: “Yupaychasqayku Tayta Diosmi qamqa kanki. Qanmanmi hamullaniku Diosniyku kaptiki” (Jer. 3:22). Ichaqa, ¿imaynataq karqaku sonqonkupiqa?

6. ¿Imanasqataq ancha allin sonqomanta Jehova Dios ima nisqanta yachayninchik?

⁶ Kunan tiempopi doctorkunaqa runapa sonqon imayna tarikusqanmanta yachanankupaqqa aparatokunatam servichikunku. Jehova Diosmi ichaqa mana chaynatachu qawan, aswanqa Jeremiaspa tiemponpi ruwasqanman hinam sonqonchik imayna kasqanta qawan. Payllam chayna ruwayta atin, Bibliam nin: ‘Tukuy imamantapas engañakuqllañam runapa sonqonqa. Mana hampiy atinañam runapa sonqonqa. ¿Pitaqsi reqsinman runapa sonqontaqa? [. . .] Ñoqa Tayta Diosllam runakunapa sonqontapas pruebani [otaq yachani] chaynapi kawsasqankuman hina sapakamaman paganaypaq, chaynapi rurasqankuman hina sapakamaman paganaypaq’, nispa (Jer. 17:9, 10). Diosqa atinmanmi qawayta imapas munasqanchikta, piensasqanchikta, imayna tarikusqanchikta, imayna kasqanchikta hinaspa ima ruway munasqanchiktapas. Diosqa sonqonchikpi imayna kasqanchiktam qawawasunchik. Ichaqa, qampas kallpanchakuwaqmi sonqoykipi imayna kasqaykita qawakunaykipaq.

7. ¿Imatam Jeremias nirqa tiemponpi judiokuna imayna sonqoyoq kasqankumanta?

⁷ Chaynaqa, sonqonchikpi imayna kasqanchiktam qawakunanchik. ¿Imatam Jehova Diosqa nirqa Jeremiaspa tiemponpi judiokuna imayna sonqoyoq kasqankumanta? Jeremiasmi kaynata nirqa: “Israel castakunapas mana señalasqa runakuna hinam kachkanku sonqonkupi mana kasukuq runakuna”, nispa. Payqa manam Leypa kamachisqanman hina qari kaq judiokuna señalachisqa kanankumantachu rimachkarqa. ¿Imaynatam chayna kasqanta yachanchik? Judiokuna señalasqa kachkaptinkupas Jehova Diosqa paykunatam nirqa ‘mana señalasqa runakuna hina kasqankumanta’ otaq “sonqonkupi mana kasukuq” kasqankumanta (Jer. 9:25, 26). ¿Ima ninantaq chayqa?

8, 9. ¿Imaynam yaqa llapallan judiokunapa sonqonku karqa hinaspa imatam ruwananku karqa?

⁸ Jehova Diosmi judiokunata nirqa ima ruwanankumanta, kaymi yanapawanchik “sonqonkupi mana kasukuq runakuna” kasqankumanta allinta entiendenanchikpaq.  Paymi kaynata nirqa: “Juda nacionpi runakuna, [. . .] Jerusalen llaqtapi runakuna, yupaychasqaykichik ñoqa Tayta Diospaqyá señalakuychik. Chaynatayá sonqoykichiktapas señalakuychik. Yanqañataq mana allinkuna rurasqaykichikmanta nina hina piñakuyniy ratarirunman”, nispa. Paykunaqa mana allinkunata ruwasqankuraykum Jehova Diosta mana kasukuchkarqakuchu (leey Marcos 7:20-23). Judiokunaqa mana kasukuq hinaspa mana cambiay munaq runakunam karqaku. Paykunapa imayna kasqankuqa hinaspa imayna piensasqankuqa Jehova Diospa qayllanpiqa mana allinmi karqa (leey Jeremias 5:23, 24; 7:24-26). Chayraykum imayna cambianankupaq Diosqa kaynata nirqa: “Yupaychasqaykichik ñoqa Tayta Diospaqyá señalakuychik. [. . .] Chaynatayá sonqoykichiktapas señalakuychik”, nispa (Jer. 4:4; 18:11, 12).

⁹ Arí, Jeremiaspa tiemponpi judiokunaqa sonqonkuta operachikuchkanmankupas hinam cambiananku karqa. Moisespa tiemponpi israelitakunapas chaynam karqaku (Deut. 10:16; 30:6). ¿Imaynatam judiokunaqa ‘sonqonkupi señalakunanku’ karqa? Paykunaqa mana allin piensaykunata chaynataq Diospa kamachikuyninkunapa contranpi kaq mana allin munaykunatam sonqonkumanta horqonanku karqa (Hech. 7:51).

10. ¿Imatam David hina ruwananchik?

¹⁰ Ancha kusisqam tarikunanchik runakunapa sonqon imayna rikurirunanmanta Jehova Dios yachachiwasqanchikmantaqa. ¿Imanasqataq Jehova Diospa testigonkunaqa chaypi reparananchik? Manam achka cristianokuna mana allinkunata ruwasqankuraykuchu otaq ‘manaña valeq higos’ hina rikurirusqankuraykuchu, chaynam pasarqa ñawpaq tiempopi achka judiokunawan. Aswanqa, kunan tiempopi Diospa serviqninkunaqa chuya llaqtanmi kanku. Chaymi allin kanman Davidpa mañakusqanpi yuyaymanay, paymi nirqa: “Diosnilláy, qawapaykuspayá sonqollayta reqsiykuy. Pruebaman churawaspaykiyá piensasqaykunata yachaykuy. Qawaykuyá mana allinta kawsaptiyqa”, nispa (Sal. 17:3; 139:23, 24).

11, 12. a) ¿Imanasqataq sapakama sonqonchikta qawakunanchik? b) ¿Imatam Diosqa mana ruwanqachu?

¹¹ Jehova Diosqa paypa qayllanpi allin kawsakunanchiktam munan. Jeremiasmi nirqa: “Llapallan Kamachiq Dios Taytalláy, allin ruraqkuna reqsiq Dios Taytalláy, qamqa reqsinkim runapa sonqontaqa”, nispa (Jer. 20:12). Tukuy atiyniyoq Diosninchik allin ruwaq runakunapa sonqonta qawaptinqa, ¿manachu ñoqanchik imayna kasqanchikta qawakunanchik? (Leey Salmo 11:5.) Ichapas imayna kasqanchikta, imapas haypay munasqanchikta otaq imayna sientekusqanchikta cambiana kanqa. Otaq ichapas Jehova Diosta mana chaylla kasukuq kanchik. Ichapas sonqonchikta operachkaq hina mana allin kaqkunata sonqonchikmanta horqona kanqa. ¿Imakunataq kanman sonqonchikpi mana allin kaqkuna? ¿Atichwanchu cambiayta? (Jer. 4:4.)

¹² Jehova Diosqa manamá hikutawasunchu cambiananchikpaqqa. ‘Allin higoskunamantam’ pay nirqa: “Dios kasqayta reqsiwanankupaqmi yuyayta [otaq sonqota] qosaq”, nispa. Kaypi nisqanman hinaqa, Diosqa manam judiokuna sonqonkupi imayna kasqankuta  cambianankupaqqa hikutananchu karqa. Aswanqa, paykunaqa Diosta reqsiy munaq sonqoyoqmi kananku karqa. ¿Manachu ñoqanchikpas chayna sonqoyoq kayta munananchik?

13, 14. ¿Imaynatam huk cristianota kikinpa sonqollan mana allinman aparunman?

¹³ Jesusmi nirqa: “Sonqonmanta lloqsiptinmi runaqa huchallikun tukuy mana allinkunata piensaspa, wañuchispa, hukwan pierdekuspa, huchapakuspa, suwakuspa, runamasinta tumpaspa hinaspa kamispa”, nispa (Mat. 15:19, 20). Arí, rumi sonqo cristianoqa wichiykunmanmi hukwan pierdekuy huchaman, mana wanakuspanñataqmi Dioswan amistadnintapas chinkarachinman. Chay huchaman mana wichiykuq cristianopas sonqonmanmi mana allin munaykunata yaykuchichkanman (leey Mateo 5:27, 28). Chaymi ancha allin kanman sonqonchikpi imayna kasqanchikta qawakuyninchik. Ichapas Diospa cheqnisqan mana allin munaykunawan pitapas qawapayachkanchik. Chayna kaptinqa, sonqonchikmantam mana allinkunata horqonanchik.

¹⁴ Huk cristianopas iñiqmasinwan llumpayta piñakuruspanqa ichapas sonqonpi cheqniyta qallaykunman (Lev. 19:17). Chayna kaptinqa, kallpanchakunanmi chay cheqnikuyta sonqonmanta horqonanpaq (Mat. 5:21, 22).

15, 16. a) ¿Imaynataq huk cristianoqa ‘sonqonpi mana kasukuq’ kanman? b) ¿Imanasqam Jehova Diosqa cheqnin ‘sonqonpi mana kasukuq runata’?

¹⁵ Yaqa lliw cristianokunam kallpanchakunku mana chayna sonqoyoq kanankupaq. Ichaqa, Jesusqa rimarqataqmi ‘mana allin piensaykunamantapas’. Ichapas piensachwan familianchikta kuyayninchik imamantapas aswan allin kasqanta. Cristianokunaqa kay tukupay tiempopi ‘mana kuyakuq’ runakunamantaqa, lliw ayllunchikkunatam kuyanchik (2 Tim. 3:1, 3). Wakinkum ichaqa ninku “familiaqariki familiam” nispanku, chaynata nispankum tukuy imata ruwanku familiankuta yanapanankupaq. Sichu mayqanninkupas ñakarichisqa kaptinkuqa llapankum chayna tarikunku. Rimarisun Dinapa wawqenkunamanta. Paykunaqa llumpaytam piñakururqaku panin Dinata huk runa mana allin ruwarusqanmanta, chaymi paykunaqa achka runakunata wañurachirqaku (Gen. 34:13, 25-30). Rimarisuntaq Absalonmantapas, payqa Amnon sutiyoq wawqenta llumpayta cheqnirusqanraykum wañurachirqa (2 Sam. 13:1-30). Arí, chay mana allinkunata ruwarunankupaqqa paykunapim ‘mana allin piensaykuna’ karqa.

¹⁶ Ichapas huk cristiano iñiqmasinpaq sientikurunman familianta mana allinta ruwarusqanta piensaspan. Chayrayku ichapas manaña imamanpas invitanmanñachu otaq  invitasqantapas qepanchanman (Heb. 13:1, 2). Chaynata ruwaspanqa mana kuyakuyniyoq kasqantam qawachichkanman, chaymi ancha allin kanman chayta saqeyninqa. Arí, sonqokunata qawaq Jehova Diosqa ichapas chay cristianota qawanman ‘sonqonpi mana kasukuqta’ hina (Jer. 9:25, 26). Yuyariy, Jehova Diosmi judiokunata nirqa: “Sonqoykichiktapas señalakuychik”, nispa (Jer. 4:4).

17. ¿Imaynatam Jehova Diosta respetayninchikqa yanapawasun allin sonqoyoq kanapaq?

¹⁷ Yaqapaschá sonqonchik imayna kasqanta qawakuspaqa musyakusun Jehova Diospa munayninman hina mana kasqanta otaq ‘sonqonchikpi mana kasukuq’ kasqanchikta. Wakinpiqa musyakuchwantaqmi runamasinchik manchakusqanchikta, reqsisqa hinaspa tukuy ima kapuqniyoq kay munasqanchikta otaq kikillanchikmanta imatapas ruway munasqanchikta. Chayna kaptinqa, manamá qamllachu chaynapiqa tarikunki (Jer. 7:24; 11:8). Jeremiasmi nirqa tiemponpi kaq wakin judiokuna ‘rumi sonqo mana kasukuq kasqankumanta’, nirqataqmi: “Qamkunaqa manam yuyaymanarqankichikchu: ‘Yupaychasqanchik Tayta Diostayá respetasunchik’ nispallapas”, nispa (Jer. 5:23, 24). Chaynaqa, sonqomanta kasukuq kanapaqqa ancha allinmi Jehova Diosta respetayninchik. Chayna kasqanchikmi yanapawasun Jehova Diospa munasqanman hina allin sonqoyoq kanapaq.

18. ¿Imatam Dios prometerqa mosoq contratopi kaq cristianokunaman?

¹⁸ Atichwantaqmi Diospa munaynin ruwaytaqa, payta reqsinapaq allin sonqoyoq kayta qowaptinchikqa. Arí, chaytam Jehova Diosqa prometerqa hanaq pachaman rinankupaq suyakuyniyoq cristianokunaman, paykunawanmi mosoq contratota ruwarqa hinaspam nirqa: “Yachachikuyniytam sonqonkupi churasaq, qellqasaqtaqmi yuyayninkupipas. Paykunapaqmi Diosninku kasaq, paykunañataqmi runaykunaña kanqa”, nispa. Payta reqsinankumantapas nirqataqmi: “Ñoqata reqsiwanankupaqqa amistadpurapas nitaq ayllupurapas manañam yachachinakunqañachu. Llapallankuñam warmakunapas chaynataq yuyayniyoqkunapas reqsiwanqaku. Mana allin rurasqankuta pampachaspaymi huchankutaqa manaña yuyarisaqchu”, nispa (Jer. 31:31-34). *

19. ¿Ima sumaq suyakuyniyoqmi kanku lliw cheqap cristianokuna?

¹⁹ Chay mosoq contratowan hanaq pachapi otaq kay Pachapi bendicionkunata chaskinaykipaqqa, Jehova Diostam reqsinayki hinaspapas llaqtan ukupim kanayki. Chaymantapas, Jehova Diosmi huchaykikunata pampachasunayki señorninchik Jesucristopa wañukusqanwan. Jehova Dios pampachasuptikiqa qampas pampachanaykim hukkunata hinaspa sientichisuqniki kaqkunatapas. Chaynata ruwaspaykiqa sonqoykipim allin tarikunki. Qawachinkitaqmi Jehova Diosta serviy munasqaykita hinaspa astawan reqsiy munasqaykitapas. Hinaptinqa, Jehova Diosqa ñoqanchiktapas kaynatam niwasun: “Maskawaspaykichikqa tariwankichikmi tukuy sonqoykichikwan maskawasqaykichikrayku”, nispa (Jer. 29:13, 14).