Manañam manchakunichu wañuytaqa: suyanim wiñay kawsayta

Kaytam willakun Piero Gatti

AVIONKUNAPA qaparisqanmi aswan-aswan manchakuypaq karqa. Carrokunapa qaparisqanñataqmi lliw runakunata willaq pakakunankupaq. Bombakunapa toqyasqanmi manchakuypaq karqa hinaspam Milán llaqtata purmachirqa.

Chay lawpiqa chaynam karqa 1943 hinaspa 1944 watakunapi. Ñoqapas mozollaraq soldadom chaypi karqani, hinaspam bombakunawan wañusqa runakunata apamuq rirqani sapa kuti. Achka kutipim wañuy patamantaña librakurqani. Chaymi Diosta nirqani mana wañuspayqa vidayta payman qonaymanta.

Wañuy manchakusqaytam atiparqani

Italia nacionpa huknin llaqtanpim wiñarqani, chayqa Como sutiyoq llaqtapa hichpallanpim kachkan hinaspa Suiza nacionpa hichpallanpitaq. Llumpaytam wañuyta manchakurqani warmallaraq kaptiy gripe española onqoywan iskaynin paniykuna wañukusqanrayku hinaspa 6 watachaypi 1930 watapi mamay wañukusqanraykupas. Tayta-mamayqa catolicom karqa, chaymi sapa semana Iglesiaman riq kani. Ichaqa manam Iglesiapichu wañuy manchakusqaytaqa atiparqani, aswanmi barbakuna rutunanku lawpi.

1944 watapim enteron pachapi iskay kaq hatun guerra sasachakuyta apamurqa. Italia nacionniyoq wara-waranqantin soldadokunam lluptikurqaniku Suiza nacionman. Chayasqaykuman hinam niwarqaku maypi waqaychakunaykupaq. Ñoqatam apawarqaku Steinach sutiyoq llaqtapa hichpan lawman, chaypim yaqa hawkalla tarikurqaniku. Chay llaqtapi barbakuna rutuqmi niwarqa llamkaysinaypaq, hinaspam wasinpi samachiwarqa. Huk killallam llamkarqani, ichaqa chaypim reqsirurqani vidayta cambiaruq huk runata.

Chay runapa sutinmi karqa Adolfo Tellini, payqa Jehová Diospa testigonmi karqa Italia nacionniyoq. Ñoqaqa manam yacharqanichu Jehová Diospa testigonkuna pikuna kasqankutaqa, Italia nacionpi 150 masnillan kasqankurayku. Bibliamanta yachachiwasqanmi suma-sumaqllaña rikchakuwarqa, aswanraqmi wiñay kawsaymanta rimawasqan (Juan 10:10; Apo. 21:3, 4). Kusikurqanim hamuq tiempopi guerrakunawan wañuypas chinkananmanta. Waqaychakusqayku lawman kutiruspaymi lliwta willarqani Italia nacionniyoq Giuseppe Tubini sutiyoq mozoman, paypas admirasqam qeparurqa. Chaymantapacham Adolfo hinaspa huk cristianokunapas watukamuwarqaku.

 Huk punchawmi Adolfo apawarqa Steinach llaqtapa hichpallanpi kaq Arbon sutiyoq lawman, chaypim huñunakuykuna apakurqa italiano rimaypi. Suma-sumaq kasqanraykum, qatiqnin semanatapas chakiwanña kutirqani. Rirqanitaqmi Zurich lawpi asambleamanpas. Chaypim presokuna wañuchisqankuta televisionpi hina qawasqay admirachiwarqa. Rikurqanim achkallaña wañuqkunata hinaspam niwarqaku Alemania nacionniyoq iñiqmasinchikkuna Diosrayku wañusqankumanta. Chay asambleapim reqsirurqani Maria Pizzato cristianata, paytam Diospa munayninta rurasqanrayku Italiapa gobiernon presocharurqa 11 watata.

Guerra tukuruptinmi kutirqani Italiaman, hinaspam Como llaqtapi kaq congregacionpi huñunakurqani. Bibliata hukwan mana yachachisqa kaspaypas, allintañam entienderqani wakiqnintaqa. Chaypim Maria niwarqa bautizakuy ancha allin kasqanmanta hinaspa Marcello Martinelli cristianoman watukunaypaqpas, payqa Sondrio sutiyoq llaqtapim yacharqa. Hanaq pachaman rinanpaq suyakuyniyoq Marcello iñiqmasinchikqa, 11 watam presochasqa karqa. Karu-karutam bicicletawan rirqani watukunaypaq.

Paymi qawachiwarqa bautizakunapaq Biblia ima nisqanta. Diosta mañakuspanmi Adda mayuman aparuwaspan bautizaruwarqa. Manam qonqasaqchu 1946 watapa septiembre killataqa. Chay punchawpim Jehová Diosta servinaypaq vidayta qorqani, hinaspam anchata kusikurqani suyakuyniyoq kasqaymanta. Kusisqallaña kasqayraykum, musyakurqanipaschu wasiykama karu-karuta bicicletaywan kutirusqaytaqa.

Guerra tukuytam, 1947 watapa mayo killanpi chayllaraq asamblea apakurqa Italia nacionpa Milán llaqtapi. 700 huñunakuqkunawanmi kachkarqaku, Italia gobiernowan qatikachasqa achka iñiqmasinchikkunapas. Chay huñunakuypim admirakuypaq pasarqa: ñawpaqpiraq predicasqay Giuseppe Tubini sutiyoq mozom qorqa bautizomanta discursota... tukuruspanñataqmi kikinpas bautizakururqa.

Chaypim reqsirqani Nathan Knorr iñiqmasinchikta, payqa Brooklyn Betel wasipim yacharqa. Paymi Giuseppe iñiqmasinchiktawan niwarqaku tukuy tiempoykuwanña Diosta servinaykupaq. Huk killamanta chayta qallarinaypaqmi kallpanchakurqani. Wasiyman kutiruspay chay tanteasqaymanta familiayman willaptiymi hukmanyachiwayta munarqaku, ichaqa manamá atirqakuchu. Huk killa pasaytam, Milán llaqtapi Betel wasipi kanaypaq invitawarqaku. Chaypim yacharqaku Angelina hinaspa Giuseppe (Joseph) Romano, Costanza hinaspa Carlo Benanti misionerokuna chaynataq Giuseppe Tubini iñiqmasinchikpas. Paypa qepallanmanmi ñoqapas chayaykamurqani.

Huk killa pasaytam congregacionkunata watukuq kanaypaq niwarqaku. Chaykamaqa Estados Unidos nacionmanta 1946 watapi hamuq George Fredianelli misionerom watukuq karqa. Paywanmi semanantin yacharqani hinaspañam sapallay congregacionkunata watukurqani. Anchatam yuyani Faenza congregacionta chayllaraq watukusqaymanta. Piensariy: ¡manamá haykapipas discursotaqa qorqanichu! Chaywanpas llapallankutam kallpancharqani tukuy tiemponkuwan Diosta servinankupaq. Chaypitaqmi kachkarqaku achka mozo-sipaskuna, wakinkum Italiapi ancha llamkayniyoq karqaku.

Ima sasachakuypiña hinaspa kusikuypiña kaspaypas chayna watukusqaymi ancha kusikuyta qowarqa.

 Guerra tukuytam religionkuna sasachakunku

Allinmi kanman guerra tukuyta religionkunapa rurasqankumanta rimayqa. Catolica religionmi imapipas munaychakurqa, 1948 watapi mosoq Kamachikuy lloqsiramuptinpas contranchikpi kamachikuykunaqa hinallaraqmi karqa 1956 watakama. Chaymantapas chay religionpi punta apaqkunam imatapas ruraqku asambleayku mana apakunanpaq. Ichaqa wakinpim mana munasqankuman hinachu lloqsirqa, 1948 watapi Sulmona llaqtapi hina.

Domingo madrugawtam ñoqa asambleata qallarichirqani hinaspa Giuseppe Romano iñiqmasinchikñataqmi yachachirqa. Huñunakurqanikum 2 waranqa runakuna, manam lliw Italia nacionpiqa 5 pachak Testigokunapas karqanikuchu. Yachachiyta tukuruptinmi sacerdotekunapa huk kaqnin yanapaqnin may rimanapaq kaqman seqaruspan mana allinkunata qayaykachakurqa. Chaymi sayarispay nirqani: “Rimayta munaspaykiqa, may huñunakunaykita arriendaspa chaypi ima munasqaykitapas rimay”, nispa. Huñunakuqkuna mana kasuptin hinaspa yanqachaptinkum pasakurqa.

Chay watakunapi huk lawman illayqa sasamá karqa. Wakinpiqa illaqmi kani chakiwan, bicicletawan, trenwan otaq laqla carrokunawanpas. Achka kutipim puñurqani animalkunapa puñunanpi. Guerra tukuruptinmi Italiapi kaqkunaqa yaqa llapanku pisi kapuqllankuwan kawsarqaku, chaynallataqmi karqa Testigokunawanpas. Chaywanpas Jehová Diosta serviyqa ancha kusikunapaqmi karqa.

Galaad Escuelamanmi rirqani

1950 watapim, Giuseppe Tubini hinaspa ñoqapas 16 kaq Galaad Escuelaman rirqaniku. Ñoqapaqqa ingles rimaymi sasa rikchakuwarqa. Kallpanchakuptiypas manam ñoqapaq hinachu karqa. Enteron Bibliata inglespi leenaykuraykum chay rimayta yachanaypaq kallpanchakurqani uyarikuqta leenaypaq, wakinpiqa chawpi punchawtapas. Huk kutipim chay escuelapi discursota qonay karqa. Tukuruptiymi yachachiwaqniyku niwarqa: “Kallpanchaykim kusisqallaña rimasqaykimanta, ichaqa... ¡mana entiendenapaqmi ingles rimaynikiqa!”, nispa. Sasachakuspaypas atirurqanim chay escuela tukuytaqa. Hinaptinmi kaqmanta Italiaman Giuseppe iñiqmasinchikwan rinaykupaq niwarqaku. Allin yachachikuyta  chaskisqaykuraykum, iñiqmasiykunata allintaña yanaparqaniku.

1955 watapim Lidiawan casarakurqani, 7 wata ñawpaqtam pay bautizakunanpaq discursota qorqani. Domenico sutiyoq taytantam Italiapi gobierno qatikacharqa hinaspam 3 wata presochasqa karqa. Chayna kaptinpas, 7 churinkunam Testigokuna karqaku. Lidiapas taytan hina valorchakuqmi karqa. Payqa 3 kutikamam corteman rirqa manaraq hawka predicakuchkaptin. 6 wata casarasqa kachkaptiykum, Beniamino churi-wawayku naceramurqa, chaymantañataq 1972 watapi Marco sutiyoq churiypas. Kusikunim paykunawan familianpas Diosta servisqankumanta.

Hinallam Diosta servini

Anchatam yuyarini Diosta servisqay watakunamanta. 1980 watakunapim suegroyqa Italia nacionta kamachiq Sandro Pertini runaman cartata apachirqa. Ñawpaqtam Ventotene islapi iskayninku presochasqa karqaku. Suegroyqa predicayta munaspanmi mañakurqa paywan rimananpaq. Saqeykuptinkum kuska rirqaniku. Kamachiqqa allintamá chaskiykuwarqaku hinaspam suegroyta abrazaykurqaraq. Unaytam predicarqaniku, saqerqanikutaqmi achka qellqakunatapas.

44 wataña congregacionkunata watukusqaymantam, 1991 watapi chay rurayta saqerurqani. Chaymantapas 4 watam Asambleakuna Rurana Wasipi encargado karqani llumpayta onqorunaykama. Ichaqa Diospa yanapayninwanmi hinalla tukuy tiempo payta servichkani. Atisqaytam rurani predicaspay hinaspam achka runakunata Bibliamanta yachachini. Wakin iñiqmasinchikkunaqa hinallaraqmi ninku discurso qosqaykuna “admirakuypaq” kasqanta. Ichaqa Jehová Diostam agradecekuni yuyaqña kaspaypas ñawpaqpi hina kusisqallaña kasqaymanta.

Mozo kaspayqa wañuytam manchakurqani. Ichaqa Bibliamanta allinta yacharusqayraykum, Jesus nisqanman hina wiñay kawsanapaq suyakuyniyoq kani (Juan 10:10). Anchatamá chaskiyta munani chay bendicionkunata hinaspa kusisqallaña kawsakuytapas. Tukuymantayá Unanchaqninchik yupaychasqa kachun, paypa sutintamá kusikuywan apanchik (Sal. 83:18, NM).

[22 hinaspa 23 kaq paginapi mapa]

(Imayna kasqanmanta yachanapaq qaway kay qellqata)

SUIZA

BERNA

Zurich

Arbon

Steinach

ITALIA

ROMA

Como

Milán

Río Adda

Castione Andevenno

Faenza

Sulmona

Ventotene

[22 kaq paginapi dibujo]

Galaad Escuelaman rispayku

[22 kaq paginapi dibujo]

Galaad Escuelapi, Giuseppewan kuska

[23 kaq paginapi dibujo]

Casarakusqay punchaw

[23 kaq paginapi dibujo]

Kuyasqay señoraywanmi 55 wataña casarasqa kachkaniku