Huk kutipim Annett sutiyuq sipasta huk runa qunqayllamanta abusananpaq pampaman tanqaykurqa. Hinaptinmi payñataq tukuyta ruwallarqa ayqikunanpaq. Paymi nin: “Qapariyta munaspaypas manam atirqanichu. Ñuqapas tanqaykuspaymi qaytarqani, sikurqani, silluykunawanpas uyankunapim aspirqani. . . hinaptinmi cuchillowan tuksiruwarqa. Chaymantaqa manañam ima ruwaytapas atirqaniñachu”, nispa.

¿Imatataq qamqa ruwawaq chayna sasachakuypi kaspaykiqa?

Chayna sasachakuymanta cuidakuchkaptikipas qunqayllamantam imapas kasunkiman. Chaymi bibliapi nin wakinpi mana ni utqayman kallpaqkunachu carrerapi ganasqankuta, nitaq yachaysapa runakunapa nisqanman hinachu imapas lluqsisqanta. Llapanchikta qunqayllamanta imapas pasawasqanchikrayku (Eclesiastes 9:11, NM).

Annett sutiyuq sipastaqa mana riqsisqan runam abusarqa. Wakin runakunatañataqmi riqsisqanku runalla utaq ayllullankulla abusan. Chaynam karqa Noelia sutiyuq sipaswanpas, paytaqa 10 watachanpi kachkaptinmi vecinollan abusarqa. Noeliam nin: “Manchakuyllawanña hinaspa pinqakuyllawanña kaspaymi mana pimanpas chayllaqa willakurqanichu”, nispa.

Annett sutiyuq sipasqa abusasqa kasqanmanta kikinta huchachakuspanmi nirqa: “Abusasqa kasqayta yapa-yapa yuyarispaymi kikiypaq rabiani ‘hinallachiki imatapas ruwayman karqa’ nispay. Cuchillo tuksiruwasqanwan muspaypi hinaña rikuriruspaypas harkakunaypaqchiki imatañapas ruwayman karqa”, nispa.

Noeliapas huchachakuspanmi nin: “Tayta-mamayqa ñañallaywan kaptiymi hawa lawpi pukllanaykupaqqa kachariwaqku, ñuqañataqmi mana kasukuspay sapallay lluqsisqaypi kayta ruwachikurqani. Manayá tayta-mamaytachu kasukurqani. Wasiypi kaqkunapas abusasqa kasqaymantam llumpayta waqarqaku. Chayna waqanankupaqqa ñuqam huchayuq kani”, nispa.

Ichapas Noelia hina utaq Annett sutiyuq sipas hina qampas huchachakuchkanki, ichaqa manam huchaykichu. ¿Imanasqa? Pipas mana munachkaptiki abusasusqaykirayku. Wakin runakunam ninku pipas maskakusqanrayku abusasqa kasqanmanta, ichaqa manam chaynachu. Manam pi runapas abusasqaqa kananchu. Piwanpas abusasqa karqanki hinaptinqa, manamá huchaykichu.

Chayna kaptinpas sasam chayta qunqayqa. Chaymi wakinqa mana willakunkuchu abusasqa kasqankuta, hinaspam tukuy chay llakikunawan ñakarillanku. Ichaqa, ¿pipa allinninpaqtaq upallalla kasqaykiqa kanqa? ¿Qampaqchu icha abusasuqnikipaqchu? Chaymi pimanpas willakunayki.

Bibliapim willakun llumpay ñakariq Job sutiyuq runamanta, paymi huk kutipi nirqa: ‘Llumpay llaki sunquyuqpas rimasaqmi ñuqaqa’, nispa (Job 10:1). Qampas pay hinam willakuwaq. Willakunaykipaq hina runaman willakuspaykiqa hawkaraqmi kanki.

Annett sutiyuq sipaspas willakuspanmi hawkaraq karqa. Chaymi nin: “Amistadniyman willakuptiymi kallpanchawarqa iñiqkunapi punta apaqkunaman willakunaypaq. Paykunaman willakusqaymantam kusikuni, paykunaqa ñuqawan achka kutipi tiyaykuspankum kuyakuyllawanña niwarqaku mana imamantapas huchayuq kasqaymanta”, nispa.

Noeliañataqmi tayta-mamanman willakurqa. Paypas ninmi: “Anchatam yanapawarqaku. Sumaqllatam tapuwarqaku willakunaypaqpas. Paykunaman willakuruspayqa manañam hukmanyarqanichu”, nispa.

Paytaqa yanaparqataqmi Jehova Diosta mañakusqanpas. Chaymi nin: “Diosta mañakuspallaymi karqani tayta-mamayman manaraq willakuspayqa. Diosman llakiymanta willakuspayqa hawkam kani”, nispa.

Chaynam qampaqpas ‘hampikunapaq tiempo’ chayamunman (Eclesiastes 3:3). Cuerpoykita cuidakuspa ama llakisqallañaqa kaychu hinaspa saksayta puñukuy. Hinaspapas Jehova Diospa yanapakuyninta maskay, payllam sunqunchiktaqa tiyaykachinman (2 Corintios 1:3, 4).

Sichum chay riqsinakusqayki runa hikutasunki huchallikunaykipaq hinaptinqa mana manchakuspam ninayki: “¡Manam chaytaqa ruwasaqchu! Utaq ¡ama llachpawaychu!”, nispa. Ama upallallaqa kaychu saqirusunaykita manchakuspaqa. Saqirusuptikiqa ama llakikuychu, manam qampaq hinachu. Kuyasuqniki runaqa respetasunaykim hinaspapas respetanantaqmi ima nisqaykitapas.

Coretta sutiyuq sipasmi nin: “13 utaq 14 wataypi kachkaptiymi escuelaypi qarikuna qipaymanta sostenniyta chutaspanku qacha rimaykunawan niwaqku: ‘Ñuqawan kakuspaykiqa llumpaysutam kusikunki’”, nispa.

Chay qarikunaqa:

1. ¿Pukllapayachkarqachu?

2. ¿Asipayachkarqachu?

3. ¿Abusaytachu munachkarqaku?

Candice sutiyuq sipasmi nin: “Carropi richkaptiykum huk maqta hukmankunata niwaspan llachpawayta qallaykurqa. Hinaptinmi ñuqaqa makinpi lapuruspay ‘kaymanta pasaway’ nispa nirqani. Chaymi locayasqa warmita hina qawarayawarqa”, nispa.

Chay qariqa:

1. ¿Pukllapayachkarqachu?

2. ¿Asipayachkarqachu?

3. ¿Abusaytachu munachkarqa?

Bethany sutiyuq sipasmi nin: “Huk mozom paywan riqsinakunaypaq tukuyta sapa kuti niwaq, ñuqañataqmi mana munaqchu kani. Wakinpiqa makiykunataraq lluchkapayaptinmi ama chayta ruwananpaq niptiypas mana chayllaqa kasuwaqchu. Huk kutipim zapatoypa pasadorninta watakuchkaptiy sikiypi laqyaramuwarqa”, nispa.

Chay mozoqa:

1. ¿Pukllapayachkarqachu?

2. ¿Asipayachkarqachu?

3. ¿Abusaytachu munachkarqa?

Kimsan kaq willakuykunapim abusayta munaq runakuna karqaku.

Abusayta munayqa manam chaynallachu pukllapayaywanqa nitaq asipayaywanqa.

Chayna runakunaqa abusanankupaqmi tukuy chaykunata ruwanku, chaytaqa sipas mana munachkaptinpas hikutakusparaqmi ruwanku.

Tukuy chaykunata ruwaspankum abusayman chayanku.