1. ¿Imanasqam Silo llaqtapi runakuna puramintita waqachkanku?

SAMUELQA llumpay llakisqa runakunapa qayllanpim kachkan. Filisteokunawan peleasqankupim 30.000 israelitakuna wañurunku. Punta peleasqankupipas 4.000 runakunam wañururqaku. Chaymi Silo llaqtapi warmachakuna, warmikuna chaynataq tayta-mamakunapas puramintita waqachkanku, qosanku, turinku otaq wawanku wasinkuman manaña kutimunanta yachasqankuwan (1 Sam. 4:1, 2, 10).

2, 3. ¿Ima desgraciakunam karurqa Silo llaqtamanta Diospa baulninta huklawman aparuptinku?

² Chayna desgraciapiqa tarikurqaku Ofniwan Finees Diospa contrato ruwasqan baulninta Silo llaqtamanta peleasqanku sitioman aparuptinkum. Israelitakunaqa piensarqakum baulpa kasqanpi Jehova Dios kasqanta chaymi Diospa yanapayninwan vencenankupaq aparurqaku. Chay baulqa Diospa karpanpim sumaq sitiopi waqaychasqa karqa, manam imamantapas harkachikunata hina apaykachanankupaqchu. Ichaqa, ¿imataq pasarurqa? Filisteokunaqa israelitakunata venceruspankum Diospa baulnintapas apakurqaku chaymantapas Eliypa iskaynin churinkunatam wañurachirqaku (1 Sam. 4:3-11).

³ Pachaknintin watakunañam Diospa baulninqa Silo llaqtapi karqa. Filisteokuna apakusqankumanta yacharuspanmi Eliyqa tiyananmanta wichiykuspan wañururqa, payqa 98 watayoqñam karqa. Viuda llumchuyninpas wachakuchkaspanmi wañururqa, manaraq wañukuchkaspanmi nirqa: “Tayta Diospa atiyninmi Israel casta runakunamanta chinkarun”, nispa. Diospa baulnin Silo llaqtapi manaña kaptinqa paypa favorninmi manaña karqachu (1 Sam. 4:12-22).

4. ¿Imakunamantam kay yachachikuypi yachasun?

⁴ Samuelqa maynatachá hukmanyarqa tukuy chaykuna pasasqanwan. ¿Hinallachu iñiyniyoq kanqa chaykunata atipananpaq? ¿Atinqachu Jehova Diospa favorninta israelitakuna maskanankupaq yanapayta? Ñoqanchikpas manam librechu kanchik ima sasachakuywanpas iñiyninchik pruebapi kananmantaqa, astawanyá yachasun Samuelpa ejemplonmanta.

5, 6. ¿Filisteokunata ima pasasqanmantam Bibliaqa willakun? ¿Imatam 20 watakunapi Samuelqa ruwanman karqa?

⁵ Iskay chunka wata ukupim kaykuna pasarqa: filisteokunam Diospa baulninta apakurqaku hinaspam castigasqa karqaku chaymi baulta kutichimurqaku. Hinaptinmi Bibliaqa kaqmanta Samuelmanta willawanchik (1 Sam. 7:2). Ichaqa, ¿imatam Samuelqa ruwarqa chay 20 watakunapi? Payqa hinallachá israelitakunata yanaparqa.

⁶ Bibliam willakun filisteokunawan manaraq peleachkaptinku Israel casta llapallan runakunaman Samuelqa Diosmanta hinalla yachachisqanta (1 Sam. 4:1). Bibliaqa willakuntaqmi chay 20 wata pasaytapas Diosmanta hinalla yachachisqanta. Nintaqmi Betel, Gilgal hinaspa Mizpa llaqtakunaman sapa wata rispan chaypi kaqkunapa quejankuta allichasqanmanta. Hinaspa Rama llaqtapi wasinman kutisqanmantapas (1 Sam. 7:15-17). Chay 20 watakunapiqa hinallachá kallpanchakurqa Diosmanta yachachinanpaq.

7, 8. a) ¿Ima nirqam Samuelqa israelitakunaman 20 watantin yanapananpaq ancha kallpanchakusqanmanta? b) ¿Imatam israelitakunaqa ruwarqaku Samuelpa nisqanta uyarispanku?

⁷ Israelitakunaqa Jehova Diosmantam karunchakururqaku Eliypa churinkunapa huchapakusqankurayku. Chaymi taytacha-mamachakunataña yupaychayta qallaykurqaku. Paykunata 20 watantin yanapasqanmantam Samuelqa nirqa: ‘Tukuy sonqoykichikwan Tayta Diosman kutirikuspaykichikqa wischuychikyá qamkuna ukupi kaq taytachakunata. Wischuychiktaqyá Astarot sutiyoq mamachatapas hinaspayá Tayta Diosllapaqña kawsaspa payllataña adoraychik. Chayna kaptinqa kikinpunim librasunkichik Filisteokunamanta’, nispa (1 Sam. 7:3).

⁸ ‘Filistea runakunam’ israelitakunata llumpayta ñakarichirqaku. Israelita tropakunata yaqa llapanta wañurachisqankuwanmi piensarqaku pipas mana imanananmanta. Samuelmi ichaqa israelitakunata kallpancharqa Jehova Diosman kutirikuspa librasqa kanankupaq. ¿Kasukurqakuchu? Awriki, taytacha-mamachakuna yupaychanankumantaqa Jehova Diosllatañam ‘adorayta’ qallaykurqaku. Chaymi Samuelqa kusikuywan llapallankuta huñunachirqa Mizpa llaqtaman, chay llaqtaqa karqa Jerusalenpa norte lawninpim. Chaypi ayunaspankum Jehova Diosman qawachirqaku taytacha-mamacha yupaychasqankumanta wanakusqankuta (leey 1 Samuel 7:4-6).

9. ¿Imatam piensarqa filisteokunaqa? ¿Imatam israelitakunaqa ruwarqaku?

 ⁹ Chay huñunakusqankuta yacharuspanmi filisteokunaqa piensarqaku israelitakunata wañuchinankupaq kasqanta. Filisteo tropakuna llaqtaman hichpamusqankuta israelitakuna yacharuspankum llumpay mancharisqallaña Samuelta nirqaku Diospa yanapayninta mañakunanpaq. Chaymi payqa Jehova Diosta mañakurqa ofrendata kañapuspan. Kañapuytapas manaraq tukuchkaptinmi filisteokunaqa llaqta atacamuytaña qallaykurqaku. Jehova Diosñataqmi Samuelpa mañakusqanta uyarispan filisteokunapa contranpi llumpayta piñakuspan “kachaykamurqa nisyullay-nisyu rayota” (1 Sam. 7:7-10).

10, 11. a) ¿Imanasqataq Jehova Diospa rayochimusqanqa mancharikuypaq karqa? b) ¿Imapitaq tukurqa filisteokunapa Mizpa llaqtata atacasqankuqa?

¹⁰ Chaywan llumpayta mancharikuspankum filisteokunaqa lluptikurqaku. Chay runakunaqa guerrakunapi mana manchakuspa peleaqkunam karqaku manam manchati warmachakuna hinachu. ¿Imanasqataq llumpaytaqa mancharikurqaku? Yaqapaschá orqokunapas katkatatanankama rayopa llumpay toqyasqanwan otaq rupay kachkaptin rayomusqanwan. Imayna kaptinpas mancharisqallañam luwichu hina lluptirqaku. Israelitakunañataqmi Mizpa llaqtamanta Jerusalenpa hichpan karullay-karukama qatirqaku (1 Sam. 7:11).

¹¹ Chay punchawpi chayna pasasqanqa mana qonqanankupaqmi karqa. Samuelqa hinallam llaqtamasinkunata juez kaspan yanaparqa, israelitakunañataqmi filisteokunawan vencechikuspa qechuchikusqanku llaqtakunata kutichikurqaku (1 Sam. 7:13, 14).

12. ¿Imapaqmi Samuelqa hinalla kallpanchakurqa? ¿Imam yanaparqa?

¹² Apostol Pablom allin ruwaq Diosman sonqo juezkunamanta chaynataq profetakunamanta rimaspan Samuelmantapas rimarqa (Heb. 11:32, 33). Samuelqa anchatam kallpanchakurqa Jehova Diospa kamachisqanman hina yupaychananpaq hukkunatapas kallpancharqam chaynata yupaychanankupaq. Sasachakuykunawan atipachikunanmantaqa hinallam kallpanchakurqa ruwayninkunata ruwananpaq, chaymantapas pacienciawanmi suyarqa ima sasachakuytapas Jehova Dios allichananpaq. Qawachirqataqmi agradecekuq kasqantapas. Filisteokunamanta Mizpa llaqtapi Jehova Dios llaqtanta librasqanta yuyanankupaqmi señalpaq rumita sayachirqa (1 Sam. 7:12).

13. a) ¿Imayna sumaq kayniyoqmi kananchik Samuel hina kanapaq? b) ¿Haykapimantam kallpanchakunanchik Samuel hina sumaq kayniyoq kanapaq?

¹³ Jehova Diospa agradonpaq kawsayta munaspaqa Samuel hinam  pacienciakuq, humillakuq chaynataq agradecekuq kananchik (leey 1 Pedro 5:6). Llapanchikmi chayna sumaq kayniyoq kanapaq kallpanchakunanchik. Samuelqa mozo kasqanmantaraqmi kallpanchakurqa chayna kananpaq, chayna kasqanmi yanaparqa yuyaqña kaspanpas astawan sasachakuykunataraq atipananpaq, chaymantam qatiqninpi yachasunchik.

14, 15. a) ¿Imam Samuelta hukmanyachirqa yuyaq vidanpi? b) ¿Imanasqataq nichwan Samuelqa Eliymantaqa allin tayta kasqanta?

¹⁴ Samuelmanta Biblia yapamanta willaspanqa yuyaq kasqanmantañam riman. Chaymi israelitakunapa sasachakuyninkuta allichaysinanpaq churinkunata nombrarqa juezkuna kanankupaq, paykunapa sutinmi Joel hinaspa Abias karqa. Ichaqa chay runakunaqa mana confianapaq runakunam karqaku. Taytan hina allin kaqkunata ruwanankumantaqa autoridad kayninkutam servichikurqaku tukuy mana allinta ruwanankupaq (1 Sam. 8:1-3).

¹⁵ Chaymi israelita ancianokunaqa Samuelman nirqaku: “Churikikunaqa manam qam hina allintachu kawsanku”, nispa (1 Sam. 8:4, 5). ¿Yacharqachu Samuelqa churinkuna mana allin ruwasqankuta? Bibliaqa manam imatapas ninchu. Ichaqa yacharqam churinkunata  mana corregisqanmanta Eliy castigasqa kasqanmanta, Samuelqa kallpanchakurqachá churinkunata correginanpaq (1 Sam. 2:27-29). Jehova Diosqa manam tarirqachu ima huchatapas Samuelpiqa.

16. ¿Imaynam sientekunku wawa-churinku mana kasukuq kaptinqa? ¿Imaynatam Samuelpa ejemplon kallpanchanman?

¹⁶ Bibliaqa manataqmi imatapas ninchu churinkuna mana allin ruwasqankumanta yacharuspan Samuel ima ruwasqanmantaqa. Ichaqa achka tayta-mamakunam yachanku wawa-churinkupa mana allin ruwasqankuqa penqaypaq, hukmanyanapaq chaynataq llakikuypaq kasqanta. Kay tiempopiqa yaqa lliw wawa-churikunam tayta-mamankuta mana kasukunkuchu. Mana kasukuyqa onqoy hinañam mirarun (leey 2 Timoteo 3:1-5). ¿Hukmanyasqachu tarikunki wawa-churikikuna mana kasukuq kasqankuwan? Chayna tarikuptikiqa Samuelpa imayna kasqanmanta yachasqaykim kallpanchasunki. Churinkuna mana allinkunata ruwaptinkupas Samuelqa hinallam Jehova Diosta tukuy sonqonwan servirqa. Rimasqaykimantaqa imayna kawsasqaykim aswan allinqa. Dios serviynikipi kallpanchakuspaqa wawa-churikikunatapas allintam kallpanchanki. Jehova Diospas anchatam kusikunqa Samuel hina payman sonqo takyaptikiqa.

17. ¿Imatam mañakurqaku israelita ancianokuna? ¿Imaynam Samuelqa chay mañakusqankuwan sientekurqa?

¹⁷ Samuelpa churinkunaqa manam piensarqachu mana allinkuna ruwasqankuwan hukkunata huchallichinankumantaqa. Churinkuna mana allin ruwasqankumanta willaruspankum ancianokunaqa Samuelta nirqaku: “Churapuwaykuyá huk reyta chaynapi huklaw nacionkunapi hina huk reyña gobiernaqniyku kananpaq”, nispa. ¿Imaynam chaywan sientekurqa Samuelqa? ¿Mana valeqpaqñachu Samuelqa hapikurqa? Jehova Diospa rantinpim israelitakunata unay watakunaña yanaparqa. Chay runakunañataqmi Samuelta wischupakuspanku huklaw nacionkuna hina reyniyoq kayta munarqaku. ¿Imatam piensarqa Samuelqa chayna mañakusqankumanta? Bibliam nin: ‘Samueltaqa manam gustarqachu’, nispa (1 Sam. 8:5, 6).

18. ¿Ima nirqam Jehova Diosqa gobiernaqninku kananpaq runamasinkutaña mañakusqankumanta?

¹⁸ Chayna mañakusqankumantam Samuelman Jehova Dios kaynata nirqa: “Uyariyá runakunapa tukuy ima mañakususqaykita, manam qamtachu qepanchakusunkiqa aswanqa ñoqatam. Manam munankuchu paykunapa reynin kanayta”, nispa. Chayna nisqanwanmi Samuelqa entienderqa israelitakunaqa Diosta qepanchasqankumanta. ¡Llumpay mana allinmi karqa Jehova Diosta qepanchasqankuqa! Chaymantam Jehova Diosqa Samuelnintakama willachirqa rey mañakusqankuqa mana allin kasqanmanta, runakunam ichaqa nirqaku:  “Huklaw nacionkuna hina reyniyoq kaytam ñoqaykuqa munaniku”, nispa. Hinaptinmi Diosqa huk reyta akllarqa, Samuelñataqmi aceitewan tallispa nombrananpaq rirqa (1 Sam. 8:7-19).

19, 20. a) Saulta rey kananpaq Jehova Dios akllaruptin, ¿imayna sonqowanmi Samuelqa nombrarqa? b) ¿Imaynatam israelitakunata hinalla yanaparqa?

¹⁹ ¿Mana munastinchu Samuelqa Diosta kasukurqa? ¿Reyta mañakusqankuwanqa unaytachu hukmanrayarqa? Wakin runakunaqa piñakunmankuchá, Samuelqa manam piñakurqachu. Payqa reqsikurqam llaqtanta kamachinanpaq Saulta Dios akllasqanmanta. Chaymi aceitewan umanpi tallispan muchaykurqa, chaywanmi qawachirqa nombrasqa kasqanmanta kusikusqanta chaynataq yanapananpaq kasqantapas. Chaymantapas israelitakunamanmi nirqa: “¿Qawachkankichikchu reynikichikpaq Tayta Diospa akllasqanta? ¡Qamkuna ukupiqa manam pipas kanchu pay hinaqa!”, nispa (1 Sam. 10:1, 24).

²⁰ Samuelqa manam hukmanyarqachu imaña pasaptinpas. Diospa akllasqan reypa pantasqankunapi reparananmantaqa allin kaqkunata ruwasqanpim repararqa. Munaysapa runakunapa mañakusqanpi piensananmantaqa Jehova Diosta tukuy sonqonwan unay wataña servisqanpim yuyaymanarqa (1 Sam. 12:1-4). Chaymantapas israelitakunamanmi hinalla yachachirqa Jehova Diosmanta mana karunchakunankupaq chaynataq tukuy sonqonkuwan yupaychanankupaqpas. Chaywanmi paykunaqa reqsikurqaku huchallikusqankuta, chaymi Samuelta nirqaku paykunapaq Diosta mañapunanpaq. Chaymi nirqa: “Ñoqaqa mañapusqaykichikmi Tayta Diosta, mana chayta ruraspayqa paypa contranpich huchallikuyman [. . .]. Ñoqaqa yachachisqaykichikmi imaynam allin sumaq kawsakuyta”, nispa (1 Sam. 12:21-24).

21. Kallpanchakuchkaptinchik rantinchikpi hukta nombraruptinkuqa, ¿imaynatam yanapawachwan Samuelpa ejemplon?

²¹ ¿Diosta astawan servinaykipaq kallpanchakuchkaptikichu rantikipi hukta nombrarunku? ¿Chaywanchu hukmanyarunki? Samuel hina Diosman sonqo kaspaqa manachá chaykunawanqa hukmanyasunchu (leey Proverbios 14:30). Jehova Diospa llaqtanpiqa kusikunapaqmi achka ruwaykuna kachkan, chaykunapi reparaspam hinalla kallpanchakunanchik.

22. ¿Saulpa imayna kayninkunapitaq Samuelqa repararqa?

²² Samuelqa Saulpa allin kayninkunapim repararqa. Payqa yachayniyoq mana manchakuq, mana hatunchakuq hatunkaray runam  karqa (1 Sam. 10:22, 23, 27). Hinaspapas librem karqa vidanpi allin otaq mana allin ruwayta akllakunanpaq (Deut. 30:19). ¿Allintachu libre kayninwan ruwarqa?

23. ¿Imayna sumaq kaynintataq Saulqa yanqacharurqa? ¿Imaynatam qawachirqa hatunchakuq kasqanta?

²³ Kamachinanpaq autoridadniyoq kaqkunaqa tiempo pasasqanman hinam hatunchakuyta qallaykuspa manaña humillakuqchu kanku. Saulwanpas chaymi pasarurqa. Pisi tiempollapim hatunchakuq millay runa rikuriruspan Jehova Diospa kamachisqantaqa manaña kasukurqachu. Huk kutipim mana pacienciakuq kaspan ofrendata Diospaq kañapurqa, chaytaqa Samuellam ruwanan karqa. Chaymi Samuelqa qaqchaspan willarqa Saulpa churinkunaqa rey manaña kanankumanta. Chay nisqanwan wanakunanmantaqa Saulqa astawanraqmi penqaypaq huchallikurqa (1 Sam. 13:8, 9, 13, 14).

24. a) ¿Imaynatam Saulqa Jehova Diosta mana kasukurqachu Amalec tropakunawan peleaspan? b) ¿Imatam Saulqa nirqa corregisqa kaspan, imatam Jehova Diosqa tantearqa?

²⁴ Samuelnintakamam Jehova Diosqa Saulta kamachirqa Amalec runakunawan peleaspan tukuy imankuta purmachinanpaq chaynataq Agag sutiyoq mana allin reytapas wañuchinanpaq. Saulmi ichaqa chay reyta chaynataq allinnin kaq uywakunatapas mana wañuchirqachu. Mana kasukusqanmanta corregispanmi Samuelqa cuentata qokurqa Saulqa qallariypi hina manaña kasqanmanta. Humillakunanmantaqa Samuelwan atipanakuspanmi Saulqa mana reqsikurqachu mana allinkuna ruwasqanta. Imanasqa chayna ruwasqankumantam tropankunaman tumpaykurqa. Chaymantapas nirqam chay allinnin kaq pusamusqanku animalkunaqa Jehova Diospa ofrendanpaq kasqanta. Chayna rimasqanta uyarispanmi Samuelqa nirqa: ‘Animalkunata wañuchispa kañapunamantaqa kasukunatam payqa munan’, nispa. Samuelqa mana manchakuspanmi Jehova Diospa nisqanta Saulman willarqa: rey kaynikimantam qarqosqa kanki, Diosmi maskanqa paypa agradonpaq kaq runaña rey kananpaq, nispa * (1 Sam. 15:1-33).

25, 26. a) ¿Imanasqam Samuelqa Saulmanta llumpayta llakikurqa? ¿Ima nispanmi Diosqa Samuelta corregirqa? b) ¿Imamantam Samuelqa cuentata qokurqa Isaipa wasinpi kaspan?

 ²⁵ Saulpa mana kasukuspa huchallikusqanwanmi Samuelqa llumpay llakisqa kaspan Jehova Diosta tukuy tuta mañakurqa puramintita waqaspan. ¡Maynataraq llakichirqa Saulpa hatunchakuspan Diosta mana kasukusqanqa! Yuyarirqachá Saulta Dios chayraq akllaruptinqa allin rey kasqanta . . . Manañam haykapipas rikuyta munarqachu. Samuelpa chayna llakisqa kasqanta qawaspanmi Jehova Dios nirqa: “¿Haykapikamataq Saulmanta waqanki? Ñoqaqa qarqoruniñam Israel runakunapa reynin manaña kananpaq. Hatarispaykiyá waqrachamanta botellaykiman aceiteta huntachiy. Ñoqam munachkani Belen llaqtayoq Isai sutiyoq runapa wasin rinaykita. Paypa huknin churintam akllaruniña rey kananpaq”, nispa (1 Sam. 15:34, 35; 16:1).

²⁶ Jehova Diospa munaynin cumplikunanpaqqa manam pantaq runakunapa ruwasqanmantachu. Akllasqan runa munayninta mana ruwaptinqa huktam akllan. Chaymi Samuelqa Saulmanta manaña llakikuspan Diospa kamachisqanman hina Belen llaqtapi Isaipa wasinman rirqa huk reyta nombrananpaq. Chaypim qawarqa Isaipa achka churinkunata, llapankum allin runa kasqankupaq rikchakurqaku. Ichaqa Jehova Diosmi Samuelta yuyarichirqa rikchayllankupi mana reparananpaq (leey 1 Samuel 16:7). Chaymantañam Isaipa sullka churinta pusachimurqaku, payqa Diospa akllasqan Davidmi karqa.

27. a) Wañukuynin hichpamuptin, ¿imamantam Samuelqa cuentata qokurqa? b) ¿Imatam piensanki Samuelpa ejemplonmanta?

²⁷ Wañukunanpaq hichpapiñam Samuelqa cuentata qokurqa Saulpa rantinpi Davidta Jehova Dios nombrasqanqa allinpaq kasqanta. Saulqa mana allin ruwaq kaspanmi Jehova Diostapas qepancharurqa. Davidmi ichaqa karqa mana manchakuq, iñiyniyoq hinaspa Diosman sonqo runa. Wañukunanpaqña hichpan punchawkunapim Samuelqa iñiyninpi astawan kallpanchasqa tarikurqa. Payqa cuentatam qokurqa ima sasachakuyña pasawaptinchikpas Jehova Diosqa librawaqninchik chaynataq mana allinkuna pasawaptinchikpas bendecikuq kasqanmanta. Samuel wañukuptinmi israelitakunaqa llumpayta waqarqaku. Payqa Jehova Diostam tukuy sonqonwan servirqa yaqa pachak wata. Chaymi allin kanman kayna tapukuyninchik: “¿Qatipakusaqchu Samuelpa iñiyninta?”, nispa.