1, 2. a) ¿Imayna sasachakuypim israelitakunaqa tarikurqaku? b) ¿Pikunaraqtaq Carmelo orqomanqa chayarqaku?

ELIASMI qawachkan Carmelo orqoman ñaka-ñakay seqaq achkallaña runakunata. Tutapayraq kaptinpas sutillatam qawan israelitakunaqa wakchayaypi tarikusqankuta. Kimsa wata partenña mana parasqanwanmi sasachakuypi tarikunku.

² Baal sutiyoq taytachata yupaychaq 450 hatuntukuq sacerdotekunapas chayarqakum. Paykunaqa llumpaytam cheqnin Diosman sonqo Eliasta. Jehova Diosmanta willakuq wakin runakunata reina Jezabel wañurachiptinpas Eliasqa hinallam kallpanchakuchkan Jehova Diosllata yupaychananpaq. Ichaqa, ¿haykapikamataq kallpanchakunqa? Baalta yupaychaq sacerdotekunaqa piensankum huk runallaqa mana imananankuta (1 Rey. 18:4, 19, 20). Rey Acabpas carretanpim chayarun, paypas Eliastaqa cheqninmi.

3, 4. a) ¿Imanasqataq Eliasqa mancharisqa tarikunman karqa? b) ¿Ima tapukuykunamantam yachasun?

³ Eliasqa chay punchawmi qawanqa haykapipas mana rikusqanta. Chay sitiopim Jehova Diosqa reqsichikunqa atiyniyoq cheqap Dios kasqanta. ¿Imaynataq Eliasqa sientekurqa chay hora hichpamuptin? Yaqapaschá mancharisqa tarikurqa, Bibliam nin: “Eliaspas ñoqanchik hinam karqa”, nispa (leey Santiago 5:17). Eliasqa sapallanchá sientekurqa Jehova Diosta qepanchaq reypa hinaspa mana kasukuq israelitakunapa chaynataq Baal taytachata yupaychaq mana allin runakunapa qayllanpi (1 Rey. 18:22).

⁴ ¿Imanasqam israelitakunaqa Jehova Diosmanta karunchakururqaku? ¿Imatam yachachiwanchik kay willakuyqa? Yachasunyá Eliaspa iñiyninmanta chaynataq imayna yanapawasqanchikmantapas.

5, 6. a) ¿Imam pasarqa ñawpa watakunamantaraq israelitakunawan? b) ¿Imakunata ruwaspam rey Acabqa Jehova Diosta astawan piñachirqa?

⁵ Profeta Eliasqa unay watakunañam mana imatapas ruwayta atispan qawarqa israelitakunaqa ñawpa watakunamantaraq Jehova  Diosmanta karunchakuspanku huklaw nacionniyoq runakunapa taytacha-mamachankutaña yupaychasqankuta. Eliaspa tiemponpiqa astawanraqmi yapakururqa taytacha-mamacha yupaychaqkunaqa.

⁶ Rey Acabmi Jehova Diosta astawan piñachirqa Sidon llaqtapi reypa churin Jezabelwan casarakuruspan. Chay warmiqa munarqam Baalta enteron Israel nacionpi yupaychanankuta, Jehova Dios yupaychayñataq chinkarunanta. Rey Acabpas warminta kasuspanmi Baal taytachapaq ruwachipurqa templonta hinaspa altarninta. Chaymantapas paymi chay taytachapa qayllanpi qonqorakuyta qallaykurqa (1 Rey. 16:30-33).

7. a) ¿Imanasqataq Baalta yupaychayqa llumpay millakuypaq karqa? b) ¿Imanasqataq nichwan hayka wata mana parasqanmanta Bibliapi willakuykunaqa mana pantachikuq kasqanmanta? ( Recuadropi willakuytapas qawariy.)

⁷ ¿Imanasqataq llumpay millay karqa Baal taytachata yupaychayqa? Israelitakunatam karuncharurqa Jehova Dios yupaychayninkumanta. Chaymantapas chay religionpiqa llumpay mana allin ruwaykunam karqa. Baalta yupaychasqankupim qarikunapas warmikunapas huchapakuspa millakuypaq kaqkunata ruwarqaku, hinaspapas chay taytachapaqmi wawachakunatapas ofrendapi kañapuqku. Chaymi Diosqa Eliasta kacharqa mana paramunanmanta rey Acabman willamunanpaq. Eliasllataqmi haykapi paramunanmantapas willakunan karqa (1 Rey. 17:1). Yaqa kimsa wata pasaytam yapamanta reyman kutispan nirqa Carmelo * orqoman israelitakunata chaynataq Baalta yupaychaq sacerdotekunata huñunachinanpaq.

8. ¿Imapitaq yanapawanchik Baal taytachata yupaychasqankumanta yachasqanchikqa?

⁸ Kay tiempopiqa manañam kanñachu chay taytachapa templonqa nitaq altarninpas. ¿Imapitaq yanapawanchik israelitakunapa Baalta yupaychasqankumanta yachayninchikqa? Chay willakuymanta yachayninchikqa allintapunim yanapawasun (Rom. 15:4). Baal ninanqa “dueño” otaq “patron” ninanmi, Jehova Diosqa munarqam “qosankuta” otaq “dueñonkuta” hina israelitakuna akllakunankuta (Is. 54:5). Kay tiempopipas tukuy atiyniyoq Jehova Diosta servinankumantaqa huk “patronkunatam” runakunaqa servinku. Afanakunkum qollqella maskaypi, kusirikuypi, huchapakuypi otaq anchata educakuypi chaynataq ima ruwaykunapipas (Mat. 6:24; leey Romanos 6:16). Chaykunapi afanakusqankuwanmi Baal taytachatapas yupaychachkankuman hina kawsanku. Jehova Dios cheqap  Dios kasqanmanta chaynataq Baal taytachaqa yanqapaq kasqanmanta yachasqanchikmi kay tiempopipas yanapawanchik mayqenta servisqanchikmanta cuentata qokunapaq.

9. a) ¿Imanasqataq Carmelo orqoqa allinpuni karqa Baal yupaychayqa yanqapaq kasqanmanta cuenta qokunankupaq? (Uranpi willakuytapas qawariy.) b) ¿Ima nirqataq Eliasqa israelitakunaman?

⁹ Carmelo orqoqa suti rikuyllam karqa, Mediterraneo lamar qochamanta, Cison wayqomanta chaynataq Libano orqomantapas. * Eliaspa tiemponpim ichaqa Carmelo orqoqa manaña ñawpa tiempopi hinañachu suma-sumaq verde karqa. Jehova Diosmanta israelitakuna  karunchakusqankuraykum pasaypaq chakisqa karqa. Chay orqopim Eliasqa israelitakunaman nirqa: “Haykapikamataq iskayrayankichik, sichu Tayta Dios cheqap Dios kaptinqa paytayá qatiychik, sichu Baal cheqap Dios kaptinqa paytañayá qatiychik”, nispa (1 Rey. 18:21).

10. ¿Imanasqataq israelitakunaqa iskayrayarqaku? ¿Imamantam mana cuentata qokurqakuchu?

¹⁰ ¿Imanasqam Eliasqa nirqa “haykapikamataq iskayrayankichik” nispa? Chaypi huñunasqa kaqkunaqa iskayrayarqakum Jehova Diosta otaq Baalta yupaychanankumanta. Paykunaqa piensarqakum Jehova Diosta yupaychaspapas Baalta yupaychayninkuqa allinpaq kasqanta. Ichapas piensarqaku imapas tarpusqanku chaynataq uywankupas Baal bendeciptin allin kasqanta, Jehova Diosñataq guerrakunamanta amparasqanta (1 Sam. 17:45). Ichaqa qonqarurqakum Jehova Dioslla yupaychanankupaq kasqanta, chaynam kay tiempopi runakunapas mana cuentata qokunkuchu Jehova Dioslla yupaychanapaq kasqanmanta. Jehova Diosqa paylla yupaychananchiktam munan. Chaymi payta yupaychachkaspa hukkunata yupaychaspaqa llumpayta piñachinchik (leey Exodo 20:5).

11. ¿Imakunapim reparananchik?

¹¹ Israelitakunaqa iskayrayarqakum pita yupaychanankupaq. Kay tiempopipas Jehova Dios serviyninkumantam wakinqa karunchakunku ‘Baal taytachakunata’ servichkaq hina ima ruwaykunapipas afanakusqankuwan. Chaymi allinta reparananchik Jehova Diosta imayna servisqanchikpi chaynataq ima ruwayninchikkunata puntapi churasqanchiktapas.

12, 13. a) ¿Imata ruwanankupaqmi Baal yupaychaqkunata Eliasqa nirqa? b) ¿Imaynatam qawachichwan Jehova Diospi Elias hina confiasqanchikta?

¹² Pim cheqap Dios kasqanta yachanankupaqmi Eliasqa Baalta yupaychaq sacerdotekunaman nirqa altarta ruwaspa chaypa hawanpi ofrendata churanankupaq chaynataq chay ofrendata ninawan rupachinanpaq Baal taytachankuta mañakunankupaqpas. Eliaspas chayna kaqllatam ruwanan karqa. ¿Imanasqa? Kikin Eliasmi nirqa: “Mayqenpas ninata kachaykamuqmi cheqap Diosqa”, nispa. Eliasqa yacharqam pim cheqap Dios kasqanta. Chaymi mana iskayrayaspan enemigonkunata nirqa imatapas paykunaraq ruwanankupaq. Chaymi munasqanku torota ofrendapaq nakaruspanku taytachanku ruegakuyta qallaykurqaku (1 Rey. 18:24, 25). *

 ¹³ Kay tiempopi milagrokunata manaña rikuptinchikpas, Jehova Diosqa hina kaqllam; Elias hinam tukuy sonqonchikwan Diospi confiananchik. Pipas Bibliapa yachachisqanpa contranpi rimaptinqa Elias hinam ñoqanchikpas Jehova Diospi confiananchik. ¿Imaynatam chayta ruwachwan? Piensayninchikpi hapipakunamantaqa kikinpuni cuentata qokunanpaqmi Diospa cheqap yachachikuyninkunata Bibliapi qawachinanchik (2 Tim. 3:16).

14. ¿Ima nispanmi Eliasqa Baal yupaychaqkunata asipayarqa? ¿Imanasqam chayta ruwarqa?

¹⁴ Baalta yupaychaq sacerdotekunaqa ofrendata alistaruspankum Diosninkuta qayaykachakuchkanku. Achka kutikamam qaparispa kaynata mañakuchkanku: “¡Taytallayku Baal, uyariykullawayku!”, nispa. Yaqa chawpi punchawkama mañakuspankupas “manam pitapas nitaq ima vozllatapas uyarirqakuchu”. Chawpi punchawña kachkaptinmi paykunata asipayaspan Elias nirqa: ‘Baalqa tukuy ruwayniyoqmiki chaychiki mana contestamusunkichikchu, ichapas ispakuchkan; ichapas payqa puñuchkan mana pipa rikchariykachisqan’, nispa. Nirqataqmi: ‘Astawanraqyá qayakuychik’, nispa. Chaykunata nispanmi Eliasqa israelitakunaman qawachiyta munarqa Baalta yupaychayqa yanqapaq kasqanta (1 Rey. 18:26, 27).

15. ¿Imanasqam yanqapaq karqa Jehova Diosta qepanchaspanku sacerdotekunapa Baalta yupaychasqankuqa?

¹⁵ Chayna asipayasqanta uyarispankum Baalpa sacerdotenkunaqa loco hinaña ‘astawanraq qaparirqaku’ hinaspam costumbrenkuman hina espadakunawan chaynataq lanzakunawan yawarninkupas suturinankama cuerponkuta kuchukurqaku. Chaykunatam yanqapaq ruwarqaku “manam ima vozllatapas uyarirqakuchu, manataqmi pipas contestamurqachu nitaqmi pipas atiendemurqachu” (1 Rey. 18:28, 29). Baalqa manam karqachu, chaytaqa Satanasmi servichikurqa runakunata Jehova Diosmanta karunchananpaq. Imaynam ñawpa tiempopipas penqaypi qeparqaku chaynam kay tiempopipas penqaypi qepanqaku Jehova Diosta mana yupaychaqkunaqa (leey Salmo 25:3; 115:4-8).

16. a) ¿Imatam israelitakunaqa yuyarinmanku karqa Eliaspa altar ruwasqanwan? b) ¿Imaynatam Eliasqa qawachirqa Diospi confiasqanta?

¹⁶ Inti seqaykuytañataqmi Eliasman tuparqa Diospaq ofrendata kañananpaq. Puntatam Jehova Diospa tuñichisqanku altarninta allichaspa chunka iskayniyoq rumikunawan perqarqa, yaqapaschá  chaytaqa ruwarqa Jacobpa mirayninqa chunka iskayniyoq ayllukuna kasqanta yuyarinankupaq, paykunamanmi Moisesnintakama Jehova Diosqa kamachikuykunata qorqa; chaytam chay chunkantin ayllukunaqa otaq Israel nacionqa yuyananku karqa. Hinaspam ofrendata alistan yakuwan nuyuchispan, yaqapaschá chay yakuqa karqa Mediterraneo lamar qochamanta. Altarpa waqtankunapipas yarqata ruwaspanmi yakuwan huntachin. Baalta yupaychaq sacerdotekunapa ruwasqankumantaqa tukuytam Eliasqa ruwan ofrendan mana rupananpaq hina. Chayna ruwasqanwanmi qawachin Diosninpi tukuy sonqonwan confiasqanta chaynataq Diosninqa tukuy atiyniyoq kasqantapas (1 Rey. 18:30-35).

17. ¿Imakunamanta preocupakusqantam Eliasqa qawachirqa mañakusqanpi? ¿Imaynatam ñoqanchikpas Eliasta qatipakuchwan mañakusqanchikpi?

¹⁷ Hinaspanmi Eliasqa imakuna preocupasqanmanta pisi rimayllapi mañakun, ‘Israel nacionpiqa’ Jehova Dioslla cheqap Dios kasqanmanta yachanankuta. Mañakuntaqmi Jehova Diosllata hatunchanankupaq. Mañakurqataqmi huchankumanta wanakuspa Jehova Diosman israelitakuna tukuy ‘sonqonkuwan kutirikunankupaqpas’ (1 Rey. 18:36, 37). Mana iñiyniyoq kasqankuwan tukuy mana allinkunata ruwaruptinkupas Eliasqa hinallaraqmi israelitakunata kuyan. Ñoqanchikpas, ¿imakunamantam Diosta mañakunchik? ¿Qawachinchikchu Diospa sutin kuyasqanchikta? ¿Humillakuspachu hinaspa kuyapayaspachu hukkunapaq mañapunchik?

18, 19. a) ¿Imaynatam Jehova Diosqa Eliaspa mañakusqanta contestarqa? b) ¿Imata ruwanankupaqmi israelitakunata Eliasqa kamachirqa, imanasqam Baalpa sacerdotenkunaqa mana kuyapayanapaqchu karqaku?

¹⁸ Jehova Diosta Elias mañakuyta qallaykuptinqa wakinqa iskayrayarqakupaschá Jehova Diospas Baal hina mana cheqap dios kasqanmanta. Ichaqa chayllam cuentata qokurqaku pim cheqap Dios kasqanmanta, Bibliam nin: “Tayta Diospa ninan wichiykamuspan bueyesta, yantata chaynataq rumikunatapas chinkarachirqa, chakirachirqataqmi yarqapi yakutapas”, nispa (1 Rey. 18:38). ¡Chayqa mayna admirakuypaqmi karqa! ¿Ima nirqakutaq chaypi kaq runakunaqa?

¹⁹ Llapallankum qaparispa nirqaku: “¡Jehova Diosmi cheqap Diosqa, Jehova Diosmi cheqap Diosqa!”, nispa (1 Rey. 18:39, NM). Chayraqmi reqsikurqaku pim cheqap Dios kasqanta. Ichaqa, ¿iñisqankuraykuchu chaynata reqsikurqaku? Manam. Chaymi Eliasqa iñisqankuta qawachinankupaq israelitakunata kallpancharqa, Diospa  kamachikuyninkunata kasukunankupaq. Jehova Diosmi Leyninpi kamachirqa taytacha-mamacha yupaychaqkunata chaynataq llulla profetakunata wañuchinankupaq (Deut. 13:5-9). Baalta yupaychaq sacerdotekunaqa Jehova Diospa enemigonmi karqaku, manam munarqakuchu pay yupaychasqa kanantaqa. ¿Kuyapayanapaqchu chay runakunaqa karqaku? ¿Paykunaqa kuyapayarqakuchu kawsachkaq wawachakunata Baal taytachankupaq kañaspanku? Manam (leey Proverbios 21:13; Jer. 19:5). Chay sacerdotekunaqa wañuchisqapunim kananku karqa, chaymi Eliasqa israelitakunata kamachirqa paykunata wañuchinankupaq, hinaptinmi chaynata ruwarqaku (1 Rey. 18:40).

20. ¿Imanasqam mana allinchu Baalpa sacerdotenkunata wañuchisqankumanta kay tiempopi runakunapa mana allinpaq hapisqankuqa?

²⁰ Carmelo orqopi chayna pasasqantaqa wakin runakunaqa ichapas mana allinpaqchu hapinmanku. Hukkunam piensankum kay tiempopi wakin religiosokunaqa chay willakuypi hapipakuspa runamasinku wañuchiy allinpaq kasqanmanta. Kay tiempopiqa kanmi runamasin cheqniq achka religiosokuna. Eliasqa Baalpa sacerdotenkunataqa wañuchirqa manam cheqnisqanraykuchu aswanqa Jehova Diosta kasukuspanmi. Cheqap cristianokunaqa manam runamasinkutaqa wañuchinkuchu mana allinta ruwaptinkupas. Aswanqa apostol Pedroman Jesuspa nisqanpim reparanku, ninmi: “Kutiykachiy espadaykita maymi kasqanman, espadawan llapa peleaqkunaqa espadawantaqmi wañunqa”, nispa (Mat. 26:52). Mana allin runakunataqa hamuq tiempopim Jehova Diospa churin Jesucristo chinkachinqa.

21. ¿Imanasqataq Eliaspa iñiyninta qatipakunanchik?

²¹ Cheqap cristianokunaqa Elias hinam imayna kawsasqanchikwan iñiyniyoq kasqanchikta qawachinanchik (Juan 3:16). Payqa Jehova Diosllatam yupaycharqa, hukkunatapas kallpancharqam chaynata yupaychanankupaq. Qarinchakuspanmi qawachirqa Baal yupaychayqa yanqapaq kasqanta, chaynataq Jehova Diosmanta runakunata karunchananpaq Satanas engañasqanmantapas. Pim cheqap Dios kasqanta qawachinanpaqqa manam kikinpichu confiarqa aswanqa Diospim. Eliasqa tukuy sonqonwanmi kallpanchakurqa Dioslla yupaychasqa kananpaq, ñoqanchikpas pay hinam kallpanchakunanchik Jehova Diosllata yupaychananchikpaq.