1-4. (1) ¿Imam pasarqa palacionpa punkunpi piñasqallaña achka runakunaman Jesusta Pilato qawachiptin? (2) ¿Imaynam Jesus karqa ñakariypi chaynataq pinqaypi kachkaspanpas? ¿Imakunatam tapukuchwan?

 “¡KAYQAYA kay runaqa!” nispanmi Jesucristota qawachirqa Roma nacionniyuq Poncio Pilato palacionpa punkunpi piñasqallaña achka runakunaman. Chayqa karqa 33 watapi pascua punchaw achikyaqtam (Juan 19:5). Pasaq punchawkunallapim Jerusalenman Jehova Diospa akllasqan rey hina Jesus yaykuptin chay runakunaqa ancha kusikuyllawanña chaskirqaku, chay kutipim ichaqa wañurachiyta munarqaku.

² Jesustam qawachirqa yawarchasqa umanpi kichkamanta simpasqa coronayuqta hinaspa azotesqa cuerponman reypa churakunan morado pachawan pachasqata. Chaynata ruwasqankuwanmi burlakuchkarqaku. Sacerdotekunapa jefenkunañataqmi qaparispanku nirqaku: “¡Qirupiyá wañuchun! ¡Qirupiyá wañuchun!”, nispa. Chay sacerdotekuna umacharuptinmi runakunapas Jesusta negaruspanku piñasqallaña qaparirqaku: “Wañunanmi”, nispanku (Juan 19:1-7).

³ Ñakariypi hinaspa pinqaypi churasqa kachkaspanpas Jesusqa valorchakuspanmi chaynataq mana  rimarispanmi aguantarqa. a Chaymi payqa mana manchakurqachu chay pascua punchawpi qirupi ñakarispa wañuytapas (Juan 19:17, 18, 30).

⁴ Wañukusqanwanmi Jesusqa qawachirqa qatiqninkunapa ancha allin amistadnin kasqanta. Kaynatam nirqa: “Amistadninkunarayku pipas wañuqmi ancha kuyakuqqa, manam pipas kanchu chayna kuyakuqmanta aswan kuyakuqqa”, nispa (Juan 15:13). Ichaqa, ¿imanasqataq llumpayta ñakarispan wañunan karqa? ¿Imanasqataq mana manchakurqachu? ¿Imaynatam Jesusta qatipakuchwan paypa ‘amistadninkuna’ hinaspa qatiqninkuna?

5. ¿Imaynatam Jesusqa yacharqa tukuywan ñakarinanmanta?

⁵ Diospa akllasqan kaspanmi Jesusqa yacharqa tukuypi ñakarinanta. Hebreo rimaypi qillqasqa Diospa palabranmi nirqaña llumpayta ñakarispa wañunanmanta, chaytam payqa yacharqaña (Isaias 53:3-7, 12; Daniel 9:26). Achka kutitam qatiqninkunaman willarqa tukuypi ñakarinanmanta (Marcos 8:31; 9:31). Chaymi Jerusalenman chay kutillapiña pascuata ruwananpaq rispan apostolninkunata nirqa: ‘Runapa churinqa riqsisqa sacerdotekunapa hinaspa escribakunapa makinmanmi churasqa kanqa. Hinaptinmi  wañuchinankupaq ninqaku, hinaspankum huklaw nacionniyuqkunaman quykunqaku. Paykunam burlakunqaku, tuqaykunqaku, azotenqaku hinaspa wañuchinqaku’, nispa (Marcos 10:33, 34). Nisqanman hinam Jesustaqa asipayarqaku, uyanpi tuqarqaku, azoterqaku hinaspa wañuchirqaku.

6. ¿Imanasqataq Jesusqa ñakarinan hinaspa wañukunan karqa?

⁶ ¿Imanasqamá Jesusqa ñakarinan hinaspa wañukunan karqa? Chaynaqa kanan karqa Diosman sunqu kasqanta hinaspa Jehova Diospa sutin chuyanchasqa kasqanta qawachinanpaqmi. Satanasmi nirqa imatapas chaskinanraykulla Diosta runakuna servisqankumanta (Job 2:1-5). Qirupi “wañunankama” Diosta kasukuspanmi Jesusqa sutillata qawachirqa satanaspa llulla kasqanta (Filipenses 2:8; Proverbios 27:11). Chaymantapas, Cristoqa ñakarinan hinaspa wañukunanmi karqa runata huchamanta librananpaq (Isaias 53:5, 10; Daniel 9:24). Arí, ‘achka runakunapa’ rantinpim wañukurqa, chaywanmi Diospa amistadnin kayta atichwan (Mateo 20:28). Chaymantapas ñuqanchik hinam ‘paypas tukuy imapi ñakarichisqa karqa’, chaymi ‘sacerdotekunapa kamachiqnin’ kaspan pantaq kasqanchikmanta llakipayawachwan (Hebreos 2:17, 18; 4:15).

7. ¿Imayna kawsasqanta saqispanmi Jesusqa kay allpaman hamurqa?

⁷ Jesuspa ima ruway munasqanmanta yachanapaqqa kaynatam tapukuchwan: “¿Pitaq wasinta, llaqtanta hinaspa ayllunta saqispan runapa llaqtanman  rinman yaqa llapan runakuna chiqninanta hinaspa ñakarichispa wañuchinanta yachachkaspan?”, nispa. Kunanñataq yuyaymanasun Jesuspa imakuna saqimusqanpi. Payqa hanaq pachapim taytanwan kuska karqa, chaywanpas runa kananpaqmi kikinmanta kay allpaman hamurqa. Chaynatam ruwarqa yaqa lliw runakuna chiqninanta hinaspa llumpayta ñakarichispa wañuchinanta yachachkaspanpas (Filipenses 2:5-7). ¿Imanasqataq chaynata ruwarqa?

8, 9. ¿Imanasqataq Jesusqa vidanta qurqa?

⁸ Taytanta anchata kuyasqanraykum Jesusqa kay allpaman hamuspan wañukurqa. Chaymi tukuy imatapas aguantarqa. Kuyasqanraykutaqmi munarqa taytanta respetachiyta hinaspa sutin chuyanchaytapas (Mateo 6:9; Juan 17:1-6, 26). Payqa imamantapas puntataqa munarqa taytanpa sutin pinqaypi kasqanmanta chuyanchaytam. Anchatam kusikurqa allin kaqta ruwasqanrayku tukuypi ñakarispanpas kasukusqanwan taytanpa sutinta chuyanchananmanta yachaspan (1 Cronicas 29:13).

⁹ Runakunata kuyasqanraykutaqmi Jesusqa wañukurqa. Payqa runakunatam kuyarqaña unanchasqa kasqankumantapacha. Bibliam willawanchik kay allpaman manaraqpas hamuchkaspan runakunarayku ‘anchata kusikusqanmanta’ utaq runakunata kuyasqanmanta (Proverbios 8:30, 31). Chayna kuyasqantam qawachirqa kay allpapi kachkaspanpas. Ñawpaq kimsantin yachachikuykunapi yachamusqanchikman hinam Jesusqa tukuyta ruwaspan lliw runakunata hinaspa qatiqninkunata kuyarqa. Ichaqa 33 watapi nisan killapa 14 punchawninpim ñuqanchikrayku  wañukurqa (Juan 10:11). Chaynata ruwaspanmi ancha kuyawasqanchikta qawachiwarqanchik. ¿Chay ruwasqantapas qatipakunanchikchu? ¡Arí! Qatipakunanchikmi chaynata Jesus kamachisqanrayku.

10, 11. ¿Ima ninantaq qatiqninkunaman Jesuspa musuq kamachikuy qusqanqa? ¿Imanasqataq kasukunanchik?

¹⁰ Manaraq wañukusqan tutam Jesusqa kuyasqan qatiqninkunata nirqa: “Musuq kamachikuytam quykichik, kuyanakuychikyá. Imaynam ñuqapas qamkunata kuyarqaykichik chaynayá qamkunapas kuyanakuychik. Qamkuna kuyanakuptikichikmi llapa runakuna yachanqaku qatiqniykuna kasqaykichikta”, nispa (Juan 13:34, 35). Moisespa chaskisqan kamachikuymi nirqaña: “Runamasikichiktaqa kikikichikta hinam kuyanaykichik”, nispa (Levitico 19:18). Hinaptinqa, ¿imanasqataq Jesuspa “kuyanakuychik” nisqanqa ‘musuq kamachikuy’ karqa? Chaynaqa karqa wañunanchikña kaptinpas runamasinchikta kuyananchikmanta rimasqanraykum. Kikinmi nirqa: “Kaymi kamachikuyniy: Kuyanakuychikyá imaynam qamkunata kuyasqayman hina. Amistadninkunarayku pipas wañuqmi ancha kuyakuqqa, manam pipas kanchu chayna kuyakuqmanta aswan kuyakuqqa”, nispa (Juan 15:12, 13). Hinaptinqa, musuq kamachikuymanta rimaspanqa Jesusqa kaynatam nichkarqa: “Runamasikitaqa manam kikikita hinallachu kuyanayki aswanqa kikikimantapas mastaraqmi”, nispa.  Chayna kuyakuq kasqantam kikin Jesuspuni qawachirqa imayna kawsakusqanwan hinaspa wañukusqanwan.

¹¹ Hinaptinqa, ¿imanasqataq Jesuspa musuq kamachikuy nisqantaqa kasukunanchik? Jesusmi nirqa: “Kuyanakuptikichikmi llapa runakuna yachanqaku qatiqniykuna kasqaykichikta”, nispa. Ñakarinanchik kaptinpas runamasinchikta kuyaspanchikmi riqsichikunchik Jesuspa chiqap qatiqnin kasqanchikta. Chayna kasqantaqa kaynatam tupachichwan: Riqsichikunankupaqmi Jehova Diospa testigonkunaqa asambleankuman rispanku tarjetachata qasqunkupi churakunku. Chaynallataqmi chiqap cristianokunaqa kuyanakusqankuwan “riqsichikunku”. Chaymi kikinchikpura kuyanakusqanchikqa qasqunchikpi tarjetacha hina sutilla kanan, chaynapi Jesuspa qatiqnin kasqanchikta runakuna “sutillata” yachanankupaq. Chaymi sapakama tapukunanchik: “¿Kuyakuq kasqay ‘sutillachu’ rikukun imayna kawsakusqaypi?”, nispa.

12, 13. (1) ¿Imata mana manchakuspam kuyakuyninchikta qawachinanchik? (2) ¿Imaynam kasun ñakarinanchik kaptinpas kuyakuyniyuq kaspaqa?

¹² Jesuspa qatiqnin kasqanchikraykum paypa kuyawasqanchikman hina iñiqmasinchikkunawan kuyanakunanchik ñakarina kaptinpas. ¿Imaynata? Bibliam niwanchik: “Ñuqanchikrayku Jesucristopa wañukusqanwanmi yachanchik imam kuyakuy kasqanta, chaynam ñuqanchikpas kamachisqa kachkanchik  iñiqmasinchikkunarayku wañunanchikpaq”, nispa (1 Juan 3:16). Jesus hinam iñiqmasinchikkunarayku wañuytapas mana manchakunchikchu. Chaymi qatikachasqa kaspapas iñiqmasinchikkunata entregaykunamantaqa vidanchikta peligropi churanchik. Nacionkunapi mana kastapura kasqankurayku wañuchinakuy kaptinpas mana manchakuspam iñiqmasinchikkunata yanapanchik maylaw llaqtamanta kaptinkupas. Nacionkuna guerrapi kaptinpas manam runamasinchikta utaq iñiqmasinchikta wañuchinapaqqa armatapas hapinchikchu carcelmanña churawananchik utaq wañuchiwananchikña kaptinpas (Juan 17:14, 16; 1 Juan 3:10-12).

¹³ Manam iñiqmasinchikkunarayku wañuspallachu kuyasqanchiktaqa qawachisun, wakillanchikchá chaynataqa ruwananchik kanqa. Wañuytapas mana manchakuspa kuyanakunanchik kachkaptinqa, ¿manachu kallpanchakunanchik munasqanchikkunata saqispa iñiqmasinchikkunata imallapipas yanapanapaq? Arí, ñakarinanchik kaptinpas kuyakuyniyuq kaspaqa ‘wakinkunapa allinnintam’ maskasun, manam ‘kikillanchikpa allinninchiktachu’ (1 Corintios 10:24). ¿Imaynatam chayna kuyakuyninchikta qawachichwan?

14. (1) ¿Imakunapim punta apaqkunaqa imatapas saqispanku kallpanchakunku? (2) ¿Imatam niwaq congregacionnikipi kallpanchakuq punta apaqkunamanta?

¹⁴ Punta apaqkunaqa tukuy imata saqirispankum ‘Diospa ovejankunata michinku’ (1 Pedro 5:2, 3).  Señorantawan warmankunata yanapaspankupas yaqapaschá tiempochakunanku kanqa iñiqmasinkuta huñunakuypi yachachinankupaq, watukuspanku kallpanchanankupaq hinaspa huchaman wichiykuqkunapa mana allin ruwasqanta allichanankupaqpas. Wakin punta apaqkunaqa asambleakunapim astawanraq llamkanku, wakinñataqmi kanku hospitalpi hampichikunapaq yanapakuqkuna, hospitalpi iñiqmasinchikkunata watukuqkuna hinaspa huñunakuna wasikunata ruwaypi yanapakuqkuna. Punta apaqkuna, Diospa ovejankunata yanapasqaykichikqa manam yanqapaqchu, chaynata kallpanchakuspaqa qawachichkankichik tukuy imata saqispa paykuna kuyasqaykichiktam (2 Corintios 12:15). Chayna ruwasqaykichiktaqa Jehova Dioswan iñiqmasinchikkunapas anchatam valoran (Filipenses 2:29; Hebreos 6:10).

15. (1) ¿Imakunatam punta apaqkunapa señoranku kallpanchakunku? (2) ¿Imatam niwaq congregacionnikipi punta apaqkunapa kallpanchakuq señorankumanta?

¹⁵ ¿Imatam nichwan punta apaqkunapa señorankumantaqa? Paykunapas munasqankuta qipanchaspankum yanapakunku ayllunkuwan kuska kanankumanta iñiqmasinkunata yanapanankupaq qusanku tiempochakuptinku. Llaqtan-llaqtan watukuq iñiqmasinchikkunapa señorankupas munasqankuta qipanchaspankum qusankuwan kuska rinku sapa congregacionta visitaq. Paykunapaqa manam wasinkupas kanchu, hinaspapas yaqapaschá sapa semana huk camapi puñunku. Paykunataqa kallpanchananchikmi munasqankuta qipanchaspanku wakinkunapa allinninta maskasqankumanta (Filipenses 2:3, 4).

16. ¿Imakunatam Diosta serviq tayta-mamakuna ruwanku warmankunarayku?

 ¹⁶ ¿Imaynatam ayllunchik kuyasqanchikta qawachichwan? Diosta serviq tayta-mamakunaqa kallpanchakunkum warmankuta “Jehova Diospa yachachisqanman hina” uywanankupaq (Efesios 6:4). Tutatapas punchawchaspachá llamkanku warmankuta mikusqata hinaspa pachasqata uywanankupaq. Yaqapaschá wiksankutapas tiqu-tiquykuspa kallpanchakunku imamantapas warmankuta mana usuchinankupaq. Chaymantapas kallpanchakunkum bibliamanta yachachinankupaq chaynataq huñunakuyman hinaspa Diosmanta willakuq pusanankupaqpas (Deuteronomio 6:6, 7). Chaynata ruwaspam unanchaqninchik Diosta kusichinku hinaspa warmankuna wiñay kawsayta haypanankupaq yanapanku (Proverbios 22:6; Efesios 3:14, 15).

17. ¿Imaynatam qusakunaqa Jesuspa kuyakuq kasqanta qatipakunmanku?

¹⁷ Qusakuna, ¿imaynatam Jesus hina kuyakuq kawaqchik? Bibliam nin: “Imaynam Cristopas iñiqkunata kuyaspan paykunarayku wañukurqa, chaynayá qusakunapas warmikichikta kuyaychik”, nispa (Efesios 5:25). Yachamusqanchikman hinam Jesusqa qatiqninkunata anchata kuyaspan paykunarayku wañurqa. Payqa “manam kikinpa munasqallantachu ruwarqa” (Romanos 15:3). Hinaptinqa, ¿imaynatam qusakunaqa Jesusta qatipakunmanku? Señoranku kusisqa kananpaq imatapas paykunapaq puntata ruwaspankum. Chaymantapas qusakunaqa manam kikinkupa munasqallankuman hina imapas kananpaqchu hikutakunku, aswanqa señoranpa  nisqan Diospa contranpi mana kaptinqa chayman hinam ruwanku. Chaynata ruwaq qusaqa Diostam kusichin, hinaspapas señoranpiwan churinkunawanmi kuyachikun hinaspa respetachikun.

18. ¿Imataq kallpanchawanchik kuyanakunamanta musuq kamachikuyta kasukunapaq?

¹⁸ Kuyanakunamanta musuq kamachikuy sasa kaptinpas atichwanmi chayman hina kawsakuytaqa. ¿Imataq kallpanchawasun? Apostol Pablom nirqa: “Cristopa kuyakuq kasqanqa tukuy ima ruwasqaykupim kallpanchawanku [...]. Payqa llapallanchikpaqmi wañurqa hinaspa kawsarimurqa, chaynapi kawsaqkuna manaña kikillanchikpaq kawsanapaq aswanqa wañupuwaqninchikpaqña kawsananchikpaq”, nispa (2 Corintios 5:14, 15). Jesus kuyawasqanchikrayku wañukuchkaptinqa, ¿manachu paypaqña kawsanapaq kallpanchakunanchik? Paypaqña kawsasqanchiktaqa qawachichwan pay hina kuyakuq kaspanchikmi.

19, 20. ¿Ima ancha valorniyuq regalotam Jehova Diosqa quwarqanchik? ¿Imaynatam chaskikusqanchikta qawachichwan?

¹⁹ Yachamusqanchikman hinaqa manam yanqachu Jesusqa kaynata nirqa: “Amistadninkunarayku pipas wañuqmi ancha kuyakuqqa”, nispa (Juan 15:13). Ñuqanchikrayku wañukuspanmi sutillata qawachiwanchik ancha-ancha kuyawasqanchikta. Ichaqa Diosmi astawanraq kuyawanchik, chaymi Jesus nirqa: “Diosqa ancha-anchatam runakunata kuyarqa, chaymi sapallan churinta kachamurqa haykam paypi iñiqqa mana wañunanpaq, aswanqa wiñaypaq kawsakunanpaq”,  nispa (Juan 3:16). Jehova Diosqa ancha-anchata kuyawaspanchikmi huchamantawan wañuymanta librawananchikpaq churinta qumurqa (Efesios 1:7). Rantinchikpi Jesuspa wañukusqanqa Diospa quwasqanchik ancha valorniyuq regalom, chayna kaptinpas Diosqa manam obligawanchikchu chaskikunapaqqa.

²⁰ Sapakamam tantiakunanchik chay regalota chaskikunanchikpaqqa. ¿Imaynatam chaskikuchwan? Chaytaqa ruwachwan churinpi ‘iñispam’. Iñisqanchiktaqa manam rimaspallachu qawachisun aswanqa ruwaspanchikmi utaq imayna kawsaspanchikmi (Santiago 2:26). Arí, Jesuspi iñisqanchiktaqa qawachinchik sapa punchaw qatikuspanchikmi. Chaynata ruwaspaqa kunanpas hinaspa hamuq tiempopipas suma-sumaq kawsakuytam tarisunchik, chaymantam tukuynin yachachikuypi qawasun.