1, 2 Satanasqa, ¿imakunawanmi Jobta Diosmanta karuncharuyta munarqa?

 JOB sutiyoq runam familianwan kusisqa kawsakurqa. Bibliam willakun “intipa qespimunan lawpi llapallan yachaqkunamantapas aswan reqsisqa” kasqanmanta. Qari churinkunam karqa qanchis, warmi churinkunañataqmi kimsa. Familianta mantienenanpaqqa manam imanpas pisipurqachu. Jobqa imamantapas llalliriqtaqa Diosman sonqom karqa, munarqam churinkunapas Diospa chaskisqan kanankuta. Kayna kawsakuyninwanmi familianqa kusisqallaña karqaku (Job 1:1-5).

² Jehová Diospa enemigon Satanasmi Jobpa chayna kawsakusqanta wateqachkarqa. Satanasqa imaymanata ruraspanmi munan Jehová Dios qepanchananchikta, chaymi Jobpa kusisqa familianta yanqacharurqa churinkunata wañurachispan. Hinaspam ‘llumpa-llumpay chupo [hina] onqoywan Jobta hapirachirqa [...] chaki plantanmanta qallaykuspa uma puyukninkama’. Satanasqa wañuytawan, onqoyta servichikuspanmi Jobta Diosmanta karuncharuyta munarqa (Job 2:6, 7).

3. ¿Imaynam karqa Jobpa onqoyninqa?

³ Bibliaqa manam ninchu imayna chupo onqoywan Job kasqanta ichaqa ninmi chaywan imayna sientekusqanta. Cuerponpi heridanta ururuptinmi qeyallaña karqa. Samayninpas chaynataq cuerponpas  millakuypaqmi asnarirqa. Tullunkamam mana samaykuspa nanarqa (Job 7:5; 19:17; 30:17, 30). Jobqa uchpapa hawanpi tiyaykuspanmi pakisqa kallanawan siksikurqa (Job 2:8). ¡Mayna llakipiraq kallarqa!

4. ¿Imawanmi lliw runakuna wakin kutipiqa sasachakunchik?

⁴ ¿Imaynataq sientekuwaq chayna onqoyniyoq kaspaqa? Kay tiempopiqa Satanasqa manam Jobta hinaqa Diosta serviqkunataqa onqoywanqa ñakarichiwanchikchu. Ichaqa mayqenninchikpas ima onqoywanpas ñakarichwanmi: huchayoq kasqanchikrayku, sasachakuy tiempopi kawsasqanchikrayku hinaspa kay pachata tukuy imawan qachachasqankurayku. Cuidakuchkaspapas ima onqoywanpas onqochwanmi, ichaqa manachá Job hinaqa. Familianchikpi pipas onqoruptinqa sasachakunchikmi. Yachasunchikyá, onqoptinchik Bibliapa yachachikuynin imayna yanapawasqanchikmanta (Eclesiastes 9:11; 2 Timoteo 3:16).

5. Pasaq onqoyllawan pipas onqoptinqa, ¿imatam familiaqa ruran?

⁵ Ima onqoypas sasachawanchikmi, astawanraqmi sasa hampiy onqoyqa. Pasaq onqoyllawanpas onqoruspaqa sasachakunchikmi ima rurayllanchikpipas wakinpiqa llamkayninchikmantapas permisakunchikmi. Pipas onqoptinqa sano kaqkunam kallpanchakunku bullata mana ruranankupaq, chaynataq munasqankuman hina imatapas mana ruranankupaq. Familiapi pipas onqoptinqa warmachakunapas kuyapayakuqmi kanku, wakinpiqa yuyarichinapaschá kanqaku kuyapayakuq kanankupaq (Colosenses 3:12). Chay onqoy pasaqlla kaptinpas familiaqa imatapas ruraspam  yanapanku. Onqospaqa lliwmi munanchik pipas entiendeykuwananchikta (Mateo 7:12).

6. ¿Familianchik mana sanoyayta atiptinqa imaynam sientekunchik?

⁶ ¿Imaynataq kachwan familianchikpi pipas pasaypaq qonqay sonqoyaruptin (Alzheimer), cuerponpa parten wañuruptin (parálisis), mana hampiy atina onqoywan onqoruptin otaq locoyaruptin? Familianchik kayna onqoykunawan onqoptinqa ñakarisqanta qawaspam llakisqa tarikunchik. Hinaspapas familianchik onqoptinqa manam llakiyllachu llakikunchik ima rurayninchikkunapipas sasachakunchikmi hinaspam tapukunchik: “¿Imanasqataq kayqa ñoqata pasawan?”, nispa.

7. Job onqoruptin, ¿imaynam señoranqa sientekurqa hinaspa imatam qonqarurqa?

⁷ Chaynatapaschá sientekurqa Jobpa warminpas. Paypaqa wawankunapas wañururqam. Kayna hatun llakikuna pasasqanwanchá llumpay hukmanyasqa tarikurqa. Aswanraqchá qosan sano kachkaspan qonqayllamanta millakuypaq onqoywan mana valeq rikuriruptinqa, Dios serviq kasqantapas qonqarurqam. Bibliam nin: “Warminñataqmi payta nirqa: ‘¿Hinallaraqchu qamqa mana huchallikuq  kachkanki? ¡Diosta ñakaspaykiyá wañuy!’”, nispa (Job 2:9).

8. Familianchikpi pipas llumpayta onqoruptinqa, ¿Bibliapa ima nisqantaq yanapawachwan allinllata yanapanapaq?

⁸ Wakinqa hukmanyankum otaq piñakunkum familian onqoruspan sasachasqanwan. Cristiano runaqa yuyarinanchikmi familianchik onqoruptinqa cheqap kuyakuyninchikta qawachinanchikpaq. Cheqap ‘kuyakuyniyoqqa pacienciakuqmi [...] mana kikillanpaq munaqmi. [...] Tukuytam aguantan, tukuytam creen, tukuytam confianzawan suyan’ (1 Corintios 13:4-7). Kallpanchakunanchikmi mana allin pensamientokunawan mana atipachikunanchikpaq (Proverbios 3:21).

9. Familianchik onqoptinqa, ¿Bibliapa ima nisqantaq iñiyninchikta kallpanchanman?

⁹ Familiapi pipas llumpayta onqoruptinqa, ¿imaynatam kallpanchakunmanku iñiyninkupi mana chiriyarunankupaq? Onqoyqa sapakamam imayna hampinapaq hinaspa imayna cuidakunapaqpas. Kay libroqa manam imayna hampichikunamantaqa rimanchu. Ichaqa Jehová Diosmi iñiyninkupi llapallan hukmanyasqakunata yanapachkan (Salmo 145:14). Rey Davidmi nirqa: ‘Mayna kusisqam wakcha runakuna nanachikuq runaqa. Sasachakuy tiempopim Tayta Dios libraykunqa paytaqa. Chayna runataqariki Tayta Diosmi waqaychaykun sumaqta. [...] Onqosqaña kaptinpas Tayta Diosmi kallpanchanqa paytaqa’, nispa (Salmo 41:1-3). Serviqninkunataqa Jehová Diosqa yanapanmi iñiyninkupi takyanankupaq, manaña atipanankupaq hina sasachakuypi tarikuptinpas (2 Corintios 4:7). Onqoq familianta cuidaqkunam ninku salmos libro qellqaq hina: “Dios Taytalláy, sinchi llakisqa kasqayraykuyá  kawsachillaway. Prometewasqaykiman hinayá kawsachillaway”, nispanku (Salmo 119:107).

10, 11. a) Familianchik onqoptinqa, ¿imataq yanapawasunchik chay sasachakuyta atipanapaq? b) Qosan onqoruptin, ¿imatam rurarqa iñiqmasinchik kallpanchakunanpaq?

¹⁰ Bibliam nin: “Onqoq runataqa kallpanchakusqanmi hatarichinman. ¿Pitaqsi hukmanyasqa runataqa kallpanchanman?”, nispa (Proverbios 18:14). Onqoyqa manam onqoqllatachu hukmanyachin familiantapas hukmanyachinmi. Chayna kaptinpas hawkalla kawsakuq runaqa “cuerpontam kawsachin” (Proverbios 14:30). Familiapi pipas llumpayta otaq tumpallata onqoptinpas atichwanmi atiendeyta sonqonchikpi kuyakuy kaptinqa (tupachiy Proverbios 17:22).

¹¹ Casarakusqanmanta 6 wata qepallatam iñiqmasinchik llakipi tarikurqa qosan apoplejía nisqa onqoywan onqoruptin. Chaymi iñiqmasinchik willakun: “Qosaymi rimayta mana atirqachu hinaptinmi llumpayta sasachakurqani niwasqanta entiendenaypaq”, nispa. Chayna pasaruptinqa mayna hukmanyasqaraq qosanqa tarikurqa. ¿Imatam rurarqaku? Iñiqmasinchikkunamanta karu llaqtapi yachachkaspanpas payqa iñiyninpi mana chiriyarunanpaqmi kallpanchakurqa Bibliamanta qellqakunata leenanpaq. Leerqataqmi sapa killa chayllaraq lloqsimuq Llaqta Cuidaq hinaspa ¡Despertad!, revistakunatapas. Kaykunawanmi iñiyninpi allinta takyarqa, hinaspam 4 watapuni wañukunankama kuyakusqan qosanta cuidarqa.

12. Onqoqkunaqa, ¿imanasqataq Job hina kananku?

¹² Jobpas iñiyninpiqa manam chiriyarurqachu onqoyninwan ñakarispanpas. Chaymi señoranta  nirqa: “Allin kaqkunata Diosmanta chaskichkaspanchikqa ¿imanasqataq mana allin kaqkunataqa manaqa chaskichwanchu?”, nispa (Job 2:10). Chaychiki discipulo Santiagopas Jobpa aguantasqanmanta kaynata nirqa: ‘Uyarirqankichikmi Job sutiyoq runapa paciencianmanta, yachankichiktaqmi ñakariyninkuna tukuruptin Diosqa paywan imam rurasqanmantapas. Diosqa kuyapayakuqmi hinaspa llakipayakuqmi’, nispa (Santiago 5:11). Chaynallataqmi kay tiempopipas onqoq mana hukmanyaspa iñiyninpi suni kaptinqa familianpas manam hukmanyankuchu.

13. Familianchikpi pipas onqoptinqa, ¿imanasqataq mana tupachinachu sano kaq familiawanqa?

¹³ Onqoq familianku atiendeqkunaqa yaqa llapallankum ninku qallariypiqa sasachakusqankumanta. Ninkutaqmi imaynata atiendenanpaq tanteakusqanku ancha allin kasqanta. Familianchik onqoptinqa ima rurayninchikpipas cambiaspam qallariypiqa sasachakuchwan. Kallpanchakuspanchikqa atipasunmi ima sasachakuyninchiktapas. Familianchik onqoptin sasachakuyninchiktaqa manam tupachinanchikchu sano kaq familiakunawanqa. Piensachwanpaschá ñoqanchikmantaqa kusisqa kawsasqankupaq. Ichaqa manam yachanchikchu wakinpa ima sasachakuynin kasqantaqa. Señorninchik Jesucristopa kayna nisqanmi consuelawachwan: “Hamuychik ñoqaman llapallan pisipasqakuna hinaspa qepichkaq hina ñakariqkuna, ñoqam samachisqaykichik” (Mateo 11:28).

14. Familianchik onqoptinqa, ¿imakunapitaq tanteananchik?

¹⁴ Familianchik llumpayta onqoptinqa Diospa Palabranpa kayna nisqanpim yuyaymanana: “Runapa  imapas rurasqanqa qespinmi achka consejaqkunata consultasqanrayku” (Proverbios 15:22). Chaymi familiapi kaqkunaqa huñunakuspa rimanakunanchik onqoqta imayna atiendenapaq. Allinmi kanman Diosta mañakuspa Bibliapa yachachisqanman hina tanteayqa (Salmo 25:4). ¿Imakunamantataq tanteana kanman? Tanteanam: onqoqta imayna hampichinamanta, qollqemanta, mayqenninchik puntata cuidananmanta, imayna yanapanakunamanta, kay tanteasqanchikkuna imakunapi familiata sasachananmanta hinaspa onqoqta cuidaq iñiyninpi mana chiriyarunanpaq imayna yanapanapaqpas.

15. Jehová Diosqa, ¿imaynatam yanapan onqoqpa familianta?

¹⁵ Tukuy sonqonchikwan Jehová Diosta mañakuspanchik Bibliapa yachachisqanman hina yuyaymanaspa tanteaptinchikqa Diosmi bendeciwasunchik mana piensasqanchikman hina. Onqoq familianchikqa manapaschá sanoyayta atinqachu. Imaña kaptinpas Jehová Diospi hapipakuspaqa ima sasachakuyninchiktapas atipasunmi (Salmo 55:22). Salmos qellqaqmi nin: ‘Dios Taytalláy, kuyapayaykuwaspaykim hapiykullawanki. Pensamientokunapa intusqan kaptiymi qamqa consuelawaspayki kusichiwanki’, nispa (Salmo 94:18, 19; qawaytaq Salmo 63:6-8).

16, 17. Warmakunapa mayornin otaq sullkan onqoruptinqa, ¿imatam entiendechina?

¹⁶ Llumpayta onqoyqa sasachanmanmi warmakunatapas. Familiapi pipas onqoptinqa tayta-mamaqa warmakunatam entiendechinan imayna yanapakunankupaq.  Warmapa mayornin otaq sullkan onqoruptinqa sano kaqmanmi entiendechinanchik onqoqta atiendespanchikpas igualta kuyasqanchikta. Tayta-mamaqa warmankumanqa yachachinankum mana cheqninakuspa huknin onqoptinqa yanapanakunankupaq.

¹⁷ Warmachakunapas entiendenkum as rimayllapi onqoq imayna sientekusqanmanta willaptinchikqa hinaspam yanapakuyta munanku. Sano kaq warmakuna onqoqpa imapas ruray mana atisqanmanta cuentata qokuspankuqa yachanqakum ‘llakipayayta’ hinaspa ‘kuyapayaytapas’ (1 Pedro 3:8).

18. ¿Imaynatataq mayor kaq warmakunata entiendechichwan familiapi pipas onqoptin sasachakuymanta, hinaspa imaynatam yanapanman Pablopa consejasqan?

¹⁸ Mayor kaq warmakunamanqa entiendechinam onqoqrayku kallpanchakuspa llapallanchik yanapanakunapaq. Tayta-mamapaqqa qollqenpas manapaschá haypanqachu onqoqta doctorman apasqanrayku hinaspa hampikuna rantisqanrayku wakin warmankunapa munasqanta rantipunanpaq. Hinaptinqa, ¿sientekurunqakuchu munasqankuta mana rantipusqaqa? Icha, ¿entiendespachu contentakunqaku qosqallanchikwan? Warmakunaqa entiendenqakum familiapi sasachakuymanta sumaqllata entiendechiptinchikqa. Familiapi pipas onqoptin sasachakusqankum achka familiakunata yanaparqa apostol Pablopa nisqanman hina warmankuta yachachinankupaq: “Amayá envidiakuspaqa nitaq altotukuspaqa imatapas ruraychikchu, aswanqa humillakuspayá kikikichikmantapas aswan allinpaqraq wakinkunata hapiychik. Amayá kikillaykichikpaqchu allintaqa munaychik aswanqa wakinkunapaqwanyá” (Filipenses 2:3, 4).

19, 20. a) ¿Imaynatam qosaqa tanteanan familianpi pipas onqoruptinqa? b) ¿Imaynatam Bibliaqa yanapawanchik hampikunamanta yachachiq libro mana kachkaspanpas allinta tanteanapaq?

¹⁹ Allin tanteoyoq cristianokunaqa Diospa kamachikuyninpa mana contranpi kaptinqa hampichikunchikmi ima hampiwanpas. Mayqen familianchikpas onqoruptinqa sanoyananpaqmi doctorkunapa yanapakuyninta chaylla maskanchik, hinaspam sapa doctorpa nisqantapas tanteana kanqa. Kay tukupay tiempopiqa tukuy rikchaq mana hampiy atina onqoykunam rikurichkan. Wakinpiqa manam yachakunchu imawan onqosqanchikpas. Chaynaqa, ¿imatam Diosta serviqkunaqa ruranman?

²⁰ Bibliata qellqaqpas hukninqa doctormi karqa, apostol Pablopas amigon Timoteotam nirqa imayna hampikunanpaq. Chayna kaptinpas Bibliaqa manam hampikunamanta yachachiq librochu, ichaqa yanapawanchikmi Diospa munayninman hina imaynata kawsananchikpaq (Colosenses 4:14; 1 Timoteo 5:23). Chaymi Diosta serviq familiapiqa qosa allinta tanteanan onqoq familianta imaynata hampichinanpaq. Munanqapaschá doctorkunapa nisqan tupachiyta (tupachiy Proverbios 18:17). Yaqa lliw runam doctorpa nisqanman hina hampichikunku, chaynallataqmi qosapas munan onqoq familian hampichiyta. Hukkunaqa manam doctorpa nisqanman hinachu hampichikunku. Imayna hampichikunapaqqa sapakamam tanteakunanchik. Chayna kaptinpas Diosta serviqkunaqa Bibliapa yachachikuyninwanmi ‘mecheropa’ achkiyninwan hina yanapachikuspa tanteanku imayna  hampichikunankupaq (Salmo 119:105). Diosta serviqkunaqa Bibliapa nisqantam kasukunku (Isaias 55:8, 9). Chaymi brujokunapa nisqanman hinaqa mana hampichikunachu nitaq Diospa kamachikuyninpa contranpi kaq tratamientokunatapas chaskinachu (Salmo 36:9; Hechos 15:28, 29; Apocalipsis 21:8).

21, 22. Asia lawmanta sipasllaraq warmita, ¿imaynatam Bibliapa yachachisqan yanaparqa hinaspa imapim tukurqa?

²¹ Asia lawmanta sipasmi Jehová Diospa testigonkunawan Bibliata chayllaraq estudiachkaspan manaraq tiemponpi wachakururqa uchuychalla warmi wawachata (1.470 gramos). Kay warmiqa llumpay llakisqam tarikurqa, wawachaykiqa mana  puriy atiq hinaspa sonsacham kanqa nispan doctor niykuptin. Chaymantapas doctorqa nirqataqmi wawakuna yanapaq institucionman qoykunanpaq. Qosanqa mana ima ruraytapas atispanmi iskayrayarqa. ¿Pipa yanapaynintataq warmiqa maskanman karqa?

²² Paymi nin: “Bibliapa kayna nisqantam yuyarirqani ‘churi-wawanchikkunaqa Tayta Diospa qowasqanchik herencianchikmi. Nacepuwaqninchikkunaqa Tayta Diospa qowasqanchik premionchikmi’”, nisqanta (Salmo 127:3). Chaymi ‘Diospa qosqan herencianta’ kikin uywananpaq wasinman apakurqa. Qallariypiqa sasachakurqam ichaqa llaqtanpi Jehová Dios serviq amistadninkunam yanaparqa, hinaptinmi warmiqa wawachanta allinta qespirachirqa. Chunka iskayniyoq wata qepatam warmachaqa huñunakunanchik Salonpi warmamasichankunawan tarikurqa. Mamanmi nin: “Anchatam agradecekuni Bibliapa yachachikuynin allin kaqta ruranaypaq yanapawasqanmanta. Yanapawarqam mana pesapakuspay chuya concienciayoq Diospa qayllanpi kawsakunaypaq”, nispa.

23. ¿Imaynatam Bibliaqa onqoqkunata consuelan hinaspa onqoqkuna cuidaqkunatapas?

²³ Manam tukuy tiempochu onqosunchik. Diosmanta willakuq Isaiasmi nirqa, “manañam mayqannikichikpas ninkichikñachu: ‘Onqochkanim’” nispaqa (Isaias 33:24). Diospa Gobiernonpim chaynata kawsakusunchik. Chayna kawsakuy chayamunankamam imawanpas hinalla onqosunchik hinaspa wañusunchik. Chayna kaptinpas Bibliaqa yanapawanchikmi imayna kawsakunanchikpaq. Bibliapa yachachikuyninqa wiñaypaqmi, manam runakunapa yachachikuynin hinachu huk tiempollapaq.  Allin yuyayniyoq runakunaqa Salmo librota qellqaq runa hinam ninku: “Tayta Diospa tukuy yachachikuyninqa mana imaniraqllapas fallayoqmi. Paypa sumaqllaña yachachikuyninqa runatapas astawanraq kallpanchaqmi. Tayta Diospa kamachikuyninkunaqa mayna sumaqllaña confiakunapaqmi. Paypa sumaq kamachikuyninkunaqa mana yachallaqman yachay qoykuqraqmi. [...] Paypa decretonkunaqa cheqappunim. Paypa decretonkunaqa allinpunim [...] chaykunata waqaychaqkunaqa kallasaqku hatun premioyoqmi”, nispanku (Salmo 19:7, 9, 11).