1. Kë ushanan junaqkunachöqa, ¿imanirtaq humildi këqa fäciltsu kanman?

 KË USHANAN junaqkunachö nunakunaqa, kikinkunallata kuyakoq, qellëta kuyaq, alabakoq, precisaq tukoq y peqankunata tsarëta mana yachaqmi kayan (2 Tim. 3:1-3). Y tsënö kayanqantam wakin nunakunaqa allitanö rikäyan y alabayan. Tsëmi Diospa Palabran ninqannö rurëqa fäciltsu kanman, y humildi kanantsikpis sasaraq kanman. Wakin cristiänukunaqa Diosta mana cäsukoq nunakuna rurayanqanta mana allitanö rikarnimpis, itsa pensar qallëkuyanman tsë nunakuna kushishqa y alli kawakuyanqanta (Sal. 37:1; 73:3). Itsa kënö pensayanman: “Noqallapaq imatapis ashinäpa rantinqa, ¿precisanku wakinkuna alli kayänanta procuranä? Humildi kaptïqa, ¿nunakuna respetayämanqatsuraq?” (Lüc. 9:48). Diosta mana cäsukoq nunakunanö munënintsikllata mas precisaqpaq churashqaqa, cristiänu mayintsikkunawan shumaq kawakunqantsikmi ushakärinman. Y mananam Diospa sirweqnin kanqantsikpis rikakunqanatsu. Peru tsënö mana kanapaqqa, ¿imataq yanapamäshun? Diospa unë sirweqninkunapita yachakunqantsik y rurayanqannö ruranqantsikmi.

2. ¿Imatataq yachakushun Diospa unë sirweqninkunapita?

² Diospa unë sirweqninkuna rurayanqannö ruranapaqqa, rurayanqankunapitam alleq yachakunantsik. Pëkunaqa, ¿imanötaq Jehoväpa amïgun këman chäyarqan? ¿Imatataq rurayarqan imëpis Diosta  kushitsiyänampaq? ¿Imataq yanaparqan Dios mandakunqankunata cäsukuyänampaq? Rurayanqankunapita Bibliachö yachakunqantsik y leyinqantsikkunaman pensanqantsikmi, Diosman mas markäkunapaq (yärakunapaq) yanapamäshun.

3, 4. (1) ¿Mëchötaq tarintsik Jehoväpa yachatsikïninkunata? (2) Diosman markäkunapaqqa, ¿yachakunantsikllaku precisan?

³ Diospa sirweqninkunaqa mëtsika consëjukunata y yachatsikïkunatam chaskintsik. Tsëkunataqa tarintsik Bibliachö, publicacionkunachö, jw.org päginachö, JW Broadcasting canalchö, reunionkunachö y asamblëakunachömi. Peru Diosman mas markäkunapaqqa manam yachakunantsikllatsu, sinöqa yachakunqantsikmannömi ruranantsik. Tsëmi Jesuspis kënö nirqan: “Mikïnïqa kachamaqnïpa munëninta rurëmi, y ruranäpaq nimanqanta ushëmi” (Juan 4:34).

⁴ Jesuspaqqa, Teytan mandakunqanta rurëmi mikïnin cuenta karqan, tsënöllam noqantsikpaqpis Dios mandakunqankunata ruranantsikqa alläpa precisan. Tsëta maslla entiendirinapaq këllaman pensarishun, imanömi alli mikurirqa pacha junta y kushishqa sientikuntsik, tsënöllam Diosnintsik mandamanqantsikkunata rurarnimpis, pëman mas markäkuntsik y sirweqnin kanqantsikpita kushishqa sientikuntsik. Tsëmi höraqa mana munëkar yachatsikoq yarqushqa karnimpis, mas kushishqana wayintsikman kutirintsik.

5. ¿Imanötaq sientikushun yachaq nuna karninqa?

⁵ Diosnintsik yachatsimanqantsiknö rurarninqa, yachaq nunam kashun (Sant. 3:13). Y yachaq kanqantsikqa alläpam yanapamantsik, y manam ima munanqantsikkunawampis igualantsu. Tsëpaqmi Bibliaqa nin, yachaq këpita ‘tsarapakurir imëpis mana kachapakoq kaqkunaqa kushishqa kayanqanta’ (Prov. 3:13-18). Juk kutim Jesusqa qateqninkunata kënö nirqan: “Tsëkunata musyarqa, kushishqam rurarninqa kayanki” (Juan 13:17). Jesus ninqanta imëpis rurarninqa kushishqam kayänan karqan, y pëkunaqa rurayarqanmi. Llapan kawëninkunachömi Jesus ruranqannölla rurayarqan y llapan mandakunqankunatam cäsukuyarqan.

6. ¿Imanirtaq precisan Biblia ninqannö llapan junaqkuna ruranantsik?

⁶ Kanampis alläpam precisan, Biblia yachatsikunqankunata rurarnin sïguinantsik. Tsëta maslla entiendirinapaq këman pensarishun. Juk nuna mecänicu kanampaq estudiashqa kanman, y itsa trabajanampaq herramientankuna y llapan wananqankuna kapunman. Peru mana utilizaptinqa manam sirwinqatsu. Jinamampis, itsa höra höra trabajashqana karnin cärru altsëtaqa ichikllapis yachakurishqana. Peru ¿tsëllawantsuraq alli mecänicu tikrarinman? Manam. Alli mecänicu kanampaqqa seguïdum mecänicunö trabajanan. Jina tsënöllam Bibliapita yachakur qallarnimpis, yachakunqantsikmannö rurar qallëkurqantsik, y tsënö ruranqantsikqa yanapamarqantsikmi. Peru imëpis kushishqalla këta munarqa, llapan junaqkunam Jehovä mandamanqantsikkunata rurar sïguinantsik.

7. Yachaq nuna këta munarqa, ¿imatataq ruranantsik Diospa sirweqninkunapita yachakurnin?

⁷ Humildi kanqantsikta imakuna ushakäratsita puëdinqanta, y Diospa unë sirweqninkuna tsëkunapa pasar imanö tsarakushqa kayanqantam rikärishun. Peru Jehoväman mas markäkïta munarqa, manam pëkunapita yachakunqantsikllatsu yanapamäshun. Sinöqa yachakunqantsikta kawënintsikchö imanö ruranapaq kaqmanmi pensanantsik, y rasllam ruranantsik.

8, 9. ¿Imanötaq Hëchus 14:8-15 textu willakunqan rikätsimantsik Pablu humildi kanqanta? (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq dibüjuta).

⁸ Jehoväqa munan ‘tukïläya nunakuna salvakuyänanta y rasumpa kaqta alleq’ musyayänantam (1 Tim. 2:4). Y noqantsikqa, ¿imanötaq Diosta mana reqeq nunakunata rikantsik? Pabluqa, judïukunata  yachatsinampaqmi Diosta adorayänan wayikunaman ëwarqan. Peru manam pëkunallatatsu yachatsirqan, sinöqa juk dioskunata adoraq nunakunatapis yachatsirqanmi. Yachatsikunqanta wiyarir, ¿imatataq tsë nunakuna rurayarqan? Y ¿imanötaq Pabluqa humildi kanqanta rikätsikurqan?

⁹ Pablu pasanqanta yarpärishun. Punta kaq viäjinchömi, pëtawan Bernabëta rikëkur Licaonia nunakunaqa pensariyarqan Zëus y Hermes diosninkuna nunaman tikrashqa kayanqanta. Tsëmi alabar qallëkuyarqan. Peru Pabluwan Bernabëqa, ¿kushikuyarqanku nunakuna alabayaptin? O kënötsuraq pensayarqan: “Wakin markakunachöqa alläpa mana allim tratamarquntsik, kananllapis shumaq alabaramänata jaqirishun. Y tsënö alabamänata jaqishqaqa, itsa Diospita yachatsikushqa shumaq wiyaramäshun”. Peru pëkunaqa manam tsënötsu pensayarqan, tsëpa rantinqa röpankunata rachirirmi nunakunata sinchipa kënö niyarqan: “¿Imanirtaq këkunata rurayanki? Noqakunapis qamkunanö sufreq nunakunallam kayä” (Hëch. 14:8-15).

10. ¿Imanirtaq Pabluwan Bernabëqa niyarqan Licaonia nunakunanö kayanqanta?

¹⁰ Pabluwan Bernabëqa, Licaonia nunakunanö jutsasapa kayanqantam alleq musyayarqan. Peru tsënö niyanqanwanqa, manam tsë nunakunanö mana alli dioskunata adoraq kayanqantatsu nikäyarqan. Pëkunaqa jukläyam kayarqan, porqui precisaq cargutam Diospita chaskishqa kayarqan (Hëch. 13:2). Jinamampis, Diospa santu espïritunwanmi akrashqa kayarqan y ciëluta ëwëtam shuyaräyarqan. Peru Pabluwan Bernabëqa alleqmi musyayarqan, tsë nunakunapis Diospita yachakurqa pëkunanö ciëluta ëwëta puëdiyänampaq kaqta.

11. ¿Imanötaq Diospita yachatsikurqa Pablunö humildi kanqantsikta rikätsikushwan?

¹¹ ¿Imanötaq humildi kanqantsikta Pablunö rikätsikushwan? Juknöpaqa, ruranqantsikkunapita wakinkuna alabapämänata mana shuyararninmi, porqui Diosnintsik yanapamashqaran imatapis rurëtaqa puëdintsik. Tsëmi kënö tapukunantsik: “¿Imanötaq rikä Diospita yachatsinqä nunakunata? ¿Tsë markachö nunakunanöku wakinkunata mana allipa rikä?”. Alläpa shumaqmi Diospita yachakï munaqkunata ashirnin sïguinqantsikqa. Tsëmi wakin Testïgukunaqa, nunakuna despreciayanqan idiömakunata y costumbrikunata yachakuyan, tsë idiömata parlaq nunakunata Diospita yachatsiyänampaq. Kë wawqikuna y panikunaqa manam tsë nunakunapita mas alli kayanqantatsu pensayan. Tsëpa rantinqa, cada nuna imanö kayanqantam entiendita kallpachakuyan, tsënöpa Diospa Gobiernumpita shumaq yachatsiyänampaq.

12. ¿Imanötaq Epafras rikätsikurqan cristiänu mayinkunata kuyanqanta y pëkunapaq yarpachakunqanta?

¹² Jina humildi kanqantsikta y Jehovä mandamanqantsiknö ruranqantsiktaqa rikätsikuntsik, cristiänu mayintsikkunapaq mañakurninmi (2 Pëd. 1:1). Tsëtam rurarqan Epafras jutiyoq cristiänupis. Bibliaqa kima kutillam pëpaq parlan y Pablu escribinqanllachömi yurin. Römachö prësurëkarmi, Pabluqa Colösas cristiänukunaman cartakunqanchö Epafras pëkunapaq imëpis mañakunqanta nirqan (Col. 4:12). Epafrasqa alleqmi reqirqan cristiänu mayinkunata y pëkunapaqmi alläpa yarpachakoq. Y problëmakunapa kikin pasëkarnimpis, cristiänu mayinkuna alli kayänantam munarqan. Tsëmi Pablupaqqa karqan, ‘Cristurëkur prësuraq mayin’ (Filem. 23). Tsërëkurmi cristiänu mayinkunata imëpis yanaparqan y hasta jutinkunapa mañakurqan. Y noqantsikpis, cristiänu mayintsikkunapaq jutinkunapa mañakushqaqa alläpam yanapanqa (2 Cor. 1:11; Sant. 5:16).

13. ¿Pikunapaqtaq Epafrasnö mañakushwan?

¹³ ¿Pikunapaqtaq jutinkunapa mañakushwan? Tsëta musyanapaqqa, cada cristiänu mayintsikkunamanmi pensanantsik. Wakinkunaqa problëmakunapa y tentacionkunapam pasëkäyan, o familiankunachömi mëtsika problëmayoq kayan o alläpa precisaq asuntukunatam decidiyänan. Pëkunapaqmi Epafrasnöpis  mañakunantsik. Jina creenciankunarëkur carcelchö këkaq wawqikunapaq y panikunapaqmi jutinkunapa mañakunantsik. Y jutinkunataqa tarita puëdintsik jw.org päginachö PRENSA > ASUNTOS LEGALES “Testigos de Jehová presos por sus creencias” nishqanchömi. Jina manam mañakïta qonqanantsiktsu kuyashqa familiankuna wanuptin llakishqa këkaqkunapaq, guërra kanqanrëkur o ima desgraciarëkur sufrikaqkunapaq y waktsakunapaqpis. Rikanqantsiknöpis, cristiänu mayintsikkunapaq mañakïtaqa puëdintsikmi. Tsënö rurarqa, pëkunapis noqantsiknö alli kayänanta munanqantsiktam rikätsikuntsik (Filip. 2:4). Tsënö mañakïkunataqa Jehovä wiyanmi.

14. ¿Imatataq yachakuntsik Jehovä wakinkunata shumaq wiyanqampita?

¹⁴ Jina juknöpaqa humildi kanqantsikta rikätsikuntsik, parlapämaqnintsikkunata shumaq wiyarninmi. Santiägu 1:19 textum nimantsik, pipis parlapämashqaqa ‘shumaq wiyarinapaq listu’ këkänapaq. Wakinkunata shumaq wiyanapaqqa, kikin Jehoväpitam yachakïta puëdintsik (Gen. 18:32; Jos. 10:14). Yachakurishun Exodu 32:11-14 a (leyi) textuchö ima ninqanta. Jehoväqa manam wanarqantsu Moises imata pensanqampita parlapänanta, peru tsënö kaptimpis pacienciawanmi wiyarqan. Juk mana allita ruraq nuna parlapämashqaqa, itsa noqantsikqa pacienciawan wiyëta munashwantsu y nimanqantsiktapis cuentaman churashwantsu. Peru Jehoväqa pacienciawanmi nunakunapa mañakïninkunata wiyan.

15. Pipis parlapämashqaqa, ¿imanötaq Jehovä ruranqannö rurashwan?

¹⁵ Tsëmi kënö tapukunantsik: “Abrahanta, Raquelta, Moisesta, Josuëta, Manöahta, Elïasta y Ezequïasta Jehoväpis pacienciawan wiyëkaptinqa, ¿manatsuraq noqapis tsënölla ruräman? ¿Manatsuraq cristiänu mayïkunata respetanqäta rikätsiküman shumaq tratarnin, niyämanqankunata wiyakurnin y consëjukunata cuentaman churarnin? ¿Congregacionnïchö o familiächö pillapis shumaq wiyarinäta munëkantsuraq? ¿Imallatapis pëkunapaq rurëta puëdïmanku?” (Gen. 30:6; Juëc. 13:9; 1 Rëy. 17:22; 2 Crön. 30:20).

16. ¿Imatataq David rurarqan Simeï alläpa mana alli trataptin?

¹⁶ Jina humildi kanqantsikqa yanapamantsik, wakinkuna ofendimashqa raslla mana piñakunapaqmi (Efes. 4:2). Y tsëtaqa rikantsik 2 Samuel 16:5-13 b (leyi) textuchö willakïta leyirninmi.  Davidta y sirweqninkunatam Saulpa kastampita Simeï jutiyoq nuna alläpa feyupa qayaparqan y rumiwanmi tsampirqan. Davidqa tsë nunata wanuratsita puëdinmanmi karqan, peru manam tsëtatsu rurarqan. ¿Imataq yanaparqan raslla mana piñakunampaq? Tsëtaqa musyashun Salmus librupa 3 kaq capïtulumpita yachakurninmi.

17. (1) ¿Imanirtaq Davidqa raslla piñakurqantsu Simeï mana alli tratëkaptimpis? (2) Y ¿imatataq Davidpita yachakuntsik?

¹⁷ Salmus librupa kima kaq capïtulumpa jananchö ninqannöpis, tsë Salmuqa escribikarqan tsurin Absalonpita David escapanqan witsanmi. Juk y ishkë kaq versïculunkuna ninqanmi igualan 2 Samuel librupa 16 kaq capïtulun ninqanwan. Y Salmus 3:4 textum cläru rikätsikun Jehoväman David alläpa confiakunqanta. Davidmi kënö nirqan: “Sinchipam Jehoväta qayashaq, y santu jirkampitam pëqa contestamanqa”. Noqantsikpis, pipis mana alli tratamashqaqa Jehoväman mañakïta puëdintsikmi. Y raslla mana piñakunapaqqa, Jehovämi santu espïritunta qomäshun. ¿Pillapis mana allipaku tratamarquntsik? Tsëqa allichi kanman perdonëkunantsik. ¿Confiakuntsikku pipis mana alli tratamashqa Jehovä rikëkanqanta y yanapamänapaq kaqta?

18. Jehovä mandakunqanta imëpis rurarninqa, ¿ima bendicionkunataraq chaskishun?

¹⁸ Alli kaqta rurarninqa, yachaq nunam kashun y atska bendicionkunatam chaskishun. Tsëmi Proverbius 4:7 textu kënö nin: “Yachaq këqa imëkapitapis masmi precisan”. Yachaq nuna kanqantsiktaqa manam imatapis musyanqantsikllawantsu rikätsikuntsik, sinöqa decidinqantsikkunawan y ruranqantsikkunawanmi. Bibliaqa nimantsik hasta hormïgakunapis yachaq kayanqantam, tsënöqa nin usya tiempuchö mikïninkuna alistayanqampitam (Prov. 30:24, 25). Cristupis “Diospa podernin y yachaq këninmi”, tsëmi Teytan munanqanta imëpis ruran (1 Cor. 1:24; Juan 8:29). Imatapis musyëqa, rurëpita jukläyam. Y Diosqa bendicinmi ima alli kanqanta musyarirnin ruraqkunata, humildi kaqkunata y mana alli tratayaptin mana raslla piñakoqkunata (leyi Mateu 7:21-23). Tsënö këkaptinqa, kallpachakushun cristiänu mayintsikkunawan juntu Jehoväta sirwinapaq. Rasunmi, imatapis musyanqantsikmannö alli kaqkunata ruranapaqqa tiemputaran y pacienciataran wanantsik. Peru tsënö rurarqa humildi kanqantsiktam rikätsikushun. Tsënöpam kanan y shamoq tiempuchöpis, kushishqa kawakïta puëdishun.