1, 2. (1) ¿Ima mana allikunapataq wakin cristiänu mayintsikkuna pasayan? (2) ¿Ima tapukïkunatataq contestashun?

BURUNDI nacionchö kikinkunapura guërrachö nunakuna wanutsinakur qallayanqan witsampaqmi, Lije jutiyoq wawqi kënö willakun: “Juk asamblëachömi familiäwan këkäyarqä. Y rikäyarqämi nunakuna ëqikachëkäyanqanta y illapanakuyanqanta. Teytäkunawan, wawqïkunawan y panïkunawanqa wallka cösaskunata apakurkurllam escapakuyarqä. Wakin familiäqa, 1.600 kilömetruchö Maläui nacionchö këkaq campamentumanmi chäriyarqan, y tsë campamentuqa markankunapita qeshpir ëwakoqkunapaqmi karqan. Wakinnïkunaqa juk juk sitiukunamanmi chäyarqä”.

² Entëru Patsachöqa, guërra kanqanrëkur o chikir qatikachashqa kayanqanrëkur wayinkunata jaqirïkur markampita qeshpir ëwakoqkunaqa 65 millonpitapis masmi kayan. Tsëläyaqa manam imëpis ëwakoqkuna kayashqatsu * (rikäri päginapa ura  kuchunchö willakïta). Mëtsikaq ëwakoqkunaqa Jehoväpa testïgunmi kayan. Y cäsi llapankunapam familiankuna wanuyashqa, y llapan cösasninkunatam oqrayashqa. ¿Ima maskunapataq pasayashqa? Tsënö mana allikunapa pasëkäyaptinqa, ¿imanötaq cristiänu mayintsikkunata yanapashwan Jehoväta kushishqa sirwiyänampaq? (Salmus 100:2). Y Jehoväta manaraq reqirnin markankunapita qeshpir ëwakamoqkunataqa, ¿imanötaq Diospita yachatsishwan?

3. ¿Imanirtaq Jesusqa y qateqninkunaqa markankunapita qeshpir ëwakuyarqan?

³ Rey Herödis Jesusta wanutsita munanqanta Jehoväpa angelnin Josëta willariptinmi, Jesusqa teytankunawan Egiptupa qeshpir ëwakuyarqan. Y tsëchömi quedakuyarqan Herödis wanunqanyaq (Mateu 2:13, 14, 19-21). Watakuna pasariptinnam, chikir qatikachashqa kayanqanrëkur Jesuspa qateqninkunapis, “Judëa provinciapa y Samariapa markankunaman y estanciankunaman witsikätsishqa kayarqan” (Hëchus 8:1). Jesusqa musyarqanmi mëtsikaq qateqninkuna wayinkunata jaqiriyänampaq kaqta, tsëmi kënö nirqan: “Juk markachö chikir sufritsiyäshuptikiqa, juk markata ëwakuyanki” (Mateu 10:23). Tsënö escapar ëwakïqa manam pipaqpis fäciltsu.

4, 5. (1) ¿Ima peligrukunapataq nänichö pasayan markampita qeshpir ëwakoqkuna? (2) ¿Ima peligrukunataq kan markankunapita qeshpir ëwakoqkunapaq campamentukunachö?

⁴ Markankunapita qeshpir ëwakoqkunaqa, nänikunachö y qeshpir ëwakoqkunapaq campamentuchöpis tukï peligrupam pasayan. Lije wawqipa Gad jutiyoq qepan kaq wawqinqa kënömi willakun: “Noqaqa chunka ishkë (12) watayoqmi karqä. Semänëpayanmi chakipa ëwayarqä y mëtsikaq wanushqakuna jitarëkäyaqtam rikäyarqä. Y chakï alläpa jakashqa kaptinmi, jaqiramar ëwakuyänampaq nirqä. Peru papänïqa, wanutsiyämänampaq jaqiramëtaqa mana munarmi yanapamarqan. Hörataqa nänichö tariyanqä mangukunallatam mikuyaq kayä. Jehoväman confiakuyanqä y mañakuyanqämi yanapayämarqan cada junaq alleq tsarakuyänäpaq” (Filipensis 4:12, 13).

⁵ Wawqi Lijepa familiankunaqa, cäsi llapanmi markankunapita qeshpir ëwakoqkunapaq campamentuchö kayarqan. Peru tsëchöpis peligrukuna kaqmi. Lijeqa congregacionkunata watukakoqnömi kananqa yanapakun, y pëqa kënömi yarpan: “Trabäjunkuna mana kaptinmi nunakunaqa, wasata rimar, upyar, qellëpaq pukllar, suwakur y rakcha rurëkunallachö kakuyaq”. Peru Testïgukunaqa, tsënö mana allikunaman mana ishkiyänampaqqa congregacionchömi ocupädu kayänan karqan (Hebrëus 6:11, 12; 10:24, 25). Jehoväwan amïgu këninkuna ushakänanta mana munarmi, tiempunkunata provecharnin precursornö mëtsikaq sirwiyaq. Tsunyaqchö purita israelïtakuna jaqiyanqannöllam, pëkunapis campamentuchö kawëta imëllapis jaqiyänampaq kaqta yarpätsinakurnin yanapanakuyaq (2 Corintius 4:18).

6, 7. (1) ¿Imata ruranapaqtaq Diosta kuyanqantsik yanapamantsik? (2) ¿Imatataq wakin cristiänu mayintsikkuna rurayashqa? Willakaramï.

⁶ ‘Diosta kuyëqa’ yanapamantsik cristiänu mayintsikkunata kuyanapaqmi, y masran mana allikunapa pasayaptinnäqa (leyi 1 Juan 3:17, 18). Tantiyarinapaq, apostolkuna kawayanqan witsanmi mallaqë karqan, y Judëa nacionchö  cristiänukunapaqa manam ni imapis mikuyänampaq kayäpurqantsu. Tsëmi, wakin cristiänukuna yanapayarqan (Hëchus 11:28, 29). Jina apostol Pablu y Pëdrupis, alli nuna kayänampaqmi cristiänukunata consejayarqan (Romänus 12:13; 1 Pëdru 4:9). Watukamaqnintsik cristiänu mayintsikkunata shumaq chaskïkarninqa, ¿manatsuraq peligruchö këkaq o Jehoväta sirwiyanqanrëkur chikir qatikachashqa këkaq cristiänu mayintsikkunatanäqa, masraq kuyakïwan chaskishwan? * (rikäri päginapa ura kuchunchö willakïta) (leyi Proverbius 3:27 *).

⁷ Tsëllaraqmi, Ucrania nacionpita Testïgukuna guërra kanqanrëkur y chikir qatikachashqa kayanqanrëkur wayinkunata jaqirïkur ëwakuyashqa. Peru llakinëpaqqa wakinkunata wanutsiyanqanmi. Y mëtsikaqnam Ucrania nacionpa wakin markankunachö y Rusiachö täraq Testïgukunapa wayinkunachö posadakuyashqa. Kë ishkan nacionkunachö täraq wawqikunaqa, guërrachö manam mëqan gobiernumampis qaqäyarqantsu, tsënömi rikätsikuyashqa Diosta mana sirweq nunakunanö mana kayanqanta. Jinamampis, “Diospa palabrampita alli willakïkunata[m]” gänas gänaslla yachatsikuyarqan (Juan 15:19; Hëchus 8:4).

8, 9. (1) ¿Imakunapataq pasayan markankunapita qeshpir ëwakoqkuna juk nacionman chärirqa? (2) ¿Imanirtaq pacienciawan yachatsinata wanayan?

⁸ Qeshpir wakin ëwakoqkunaqa, mana munëkarpis juk markakunatam ëwakuyashqa. Y mëtsikaqmi mana reqiyanqan nacionta ëwakuyan. Itsa autoridäkunaqa mikïta, röpata y mëchö täräyänampaq juk sitiun qoyan, tsënö kaptimpis pëkunapaqqa manam fäciltsu. Porqui wakinkunaqa mana reqiyanqan mikïkunata mikïtam yachakuyänan. Wakinkunanam alläpa achachanqan sitiukunapita karnin alalëchö rakta röpakunata churakïta yachakäyantsu. Y wakinkunaqa itsa yachayantsu qepataraq yarqamushqa cösaskunata utilicëta.

⁹ Wakin gobiernukunaqa, nacionninkunaman qeshpir ëwaqkunatam yachakäyänampaq yanapayan. Tsënö kaptimpis, juk ishkë killakunataqa kikinkunana trabäjunkuna ashiyänantam shuyaräyan. Tsëta rurayänanqa manachi fäciltsu, porqui imëkatam yachakuyänan. Tantiyarinapaq, juk mushoq idiömata, costumbrikunata y impuestuta paguëpaq mushoq leykunatam yachakuyänan. Jinamampis, wamrankunata escuëlaman juknöpana mandayänampaq y imanö yachatsiyänampaq kaqtapis yachakuyänanmi. Cristiänu mayintsikkuna tsëkunapa pasayaptinqa, ¿manatsuraq pacienciawan y shumaq yanaparishwan? (Filipensis 2:3, 4).

10. Markampita qeshpir ëwakoqkuna nacionnintsikman chäyämuptinqa, ¿imanötaq yanapashwan markäkïninkuna mas miranampaq? (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq fötuta).

¹⁰ Markampita qeshpir ëwakoq cristiänu mayintsikkuna congregacionta tariyänampaqqa, hörataqa autoridäkunam michäkuyan. Reunionman ëwayänampaq michaq trabäjuta chaskita mana munayaptinqa, tsë nacionpita qarquyänampaq kaqta nirnin mantsatsiyan. Tsëmi wakin cristiänu mayintsikkunaqa, tsëta mantsarnin y ima rurëtapis mana puëdirnin tsënö trabäjuta chaskiyan. Tsëmi, alläpa precisan tsënö këkaq cristiänu mayintsikkunata raslla ashinantsik. Porqui pëkunapaq yarpachakunqantsiktam rikëta wanayan. Y tsëqa markäkïninkuna (yärakuyninkuna) mas  miranampaqmi yanapanqa (Proverbius 12:25; 17:17).

11. (1) ¿Imatataq wanayan markampita qeshpir ëwakoqkuna? (2) ¿Y imanötaq agradecikuyanqanta rikätsikuyanman?

¹¹ Itsa qallananchöqa mikïta, röpata o imatapis mas wanayanqankunata qoshwan * (rikäri päginapa ura kuchunchö willakïta). Juk wawqita corbätan qarëkunqantsikllapis alläpam kushiratsinman. Peru manam cristiänu mayinkunapitaqa alläpata shuyaräyanmantsu. Cristiänu mayinkuna yanapayanqampita agradecikuyaptinqa, kushi kushillam yanapayanqa. Tiempuwanqa, wanayanqankunata tariyänampaqqa trabajayänanmi. Tsëta rurarninqa, alläpa allim sientikuyanqa y cristiänu mayinkunawampis allim kawakuyanqa (2 Tesalonicensis 3:7-10). Peru pëkunaqa yanapanataraqmi wanayan.

12, 13. ¿Imanötaq markankunapita qeshpir ëwakamoqkunata yanapashwan? Juk pasakunqanwan willakaramï.

¹² Markankunapita qeshpimushqa kaqkunata yanapanapaqqa, manam atska qellëtaraqtsu wanantsik. Pëkunawan kanapaq tiempuntsikta jorqanantsikta y kuyanantsiktam masqa wanayan. Tantiyarinapaq, mëtapis ëwayänampaq ima cärruta tsariyänampaq y barätullachö mëchö rantipakuyänampaqmi reqiratsishwan. Jina trabajayänampaq herramientakunata mëchö rantiyänampaqmi  reqiratsita puëdintsik. Peru masqa, congregacionchö forastërunö mana sientikuyänampaqmi yanaparishwan. Puëdirninqa reunionkunamampis pusharishwanmi. Jina yacharatsishwanmi, tsëchö nunakunata Diospita imanö yachatsikunqantsikta, y pëkunawan yachatsikoqpis yarqushwanmi.

¹³ Markankunapita qeshpir ëwakushqa chuskoq jövinkunapita yachakurishun. Juk congregacionman chäriyaptinmi, anciänukunaqa cärru manejëta y trabäjuta tariyänampaq computadörachö solicitud qellqëta yachatsiyarqan. Jina kawëninkunachö Jehoväpa kaqta puntaman churayänampaq tiempunkunata patsätsiyänampaqpis yachatsiyarqanmi (Gälatas 6:10). Tsëmi masta rurayänampaq kallpachakurnin y anciänukuna yanapayaptin, ichik tiempullachö chuskun wawqikuna precursor tikrariyarqan. Tsëta rurarmi, Diosta mana sirweq nunakunapa rurëninkunapita rakikashqa kayarqan.

14. (1) ¿Imaman mana ishkiyänampaqtaq alleq tsarakuyänan qeshpir ëwakoqkunaqa? (2) Willakaramï juk wawqi markäkunqanta imanö rikätsikunqanta.

¹⁴ Jehoväta llapan sirweqkunanöllam, markankunapita qeshpir ëwakushqa Testïgukunapis kapoqyoq kë munëman mana ishkiyänampaq alleq tsarakuyänan * (rikäri päginapa ura kuchunchö willakïta). Escapar ëwëkäyaptin, markäkuyänampaq papänin imanö yachatsinqantam Lijewan wawqinkunaqa yarpäyan, y kënömi willakuyan: “Mana wanayanqä kaq cösaskunatam jukllëllapayan jitar usharirqan. Tsëpitanam, bolsallatana rikäratsiyämar, asinarëkar kënö niyämarqan: ‘¿Rikäyankiku? Manam ni mëqantapis wanantsiktsu’” (leyi 1 Timoteu 6:8).

15, 16. (1) ¿Imanötaq cristiänu mayintsikkunapa markäkïninkunata miratsishwan? (2) ¿Imanötaq imanö sientikuyanqanchö yanapashwan?

¹⁵ Markankunapita qeshpir ëwakoqkunaqa, manam röpata ni mikïllatatsu wanayan. Sinöqa Diospa kaqchö y imanö sientikuyanqanchö yanapanatapis wanayanmi (Mateu 4:4). Tsëpaqqa, anciänukunam yanapëta puëdiyan idiömankunachö publicacionkunata ashipurnin y idiömankunata parlaq cristiänukunata reqitsirnin. Tsëta rurananqa alläpam precisan, porqui markankunapita qeshpir ëwakoqkunaqa llapan reqiyanqankunatam jaqiriyashqa y familiankunata, markankunata y congregacionninkunatam llakiyan. Tsëmi, Jehoväpa kuyakïninta y ankupäkïninta cristiänu mayinkuna rikätsiyänanta wanayan. Tsëta mana rikarqa, Jehoväta mana sirweq marka mayinkuna yanapayänantachi ashiriyanman (1 Corintius 15:33). Congregacionchö familiatanö tratarninqa, “forastërukunata” cuidëchömi Jehoväta yanapëkäshun (Salmus 146:9).

¹⁶ Jesuswan teytankunaqa, manam nacionninkunata kutita puëdiyarqantsu Herödis y chikeqninkuna gobernayanqanyaqqa. Tsaq tsënöllam pasakun, markankunapita qeshpir ëwakushqa wakin kaqkunawampis. Peru wakinkunaqa itsa kutitapis munayantsu. Familiankunata violayanqanta y wanutsiyanqanta mëtsikaq teytakuna rikashqa karnin nacionninkunaman kutita mana munayanqantam, Lije wawqiqa willakun. Cristiänu mayintsikkunata yanapëta munarqa, yanaqinömi imëkatapis juntu pasanantsik, familianömi estimanakunantsik, shonqupita patsëmi kuyanakunantsik y qollmi shonqum kanantsik (1 Pëdru 3:8). Chikir qatikachashqa kayanqanrëkurmi, wakinkunapaqqa jukkunawan juntakïqa  fäciltsu. Itsapis sufriyanqankunapita parlëtaqa penqakuyan, y wamrankunapa puntanchönäqa masraq. Tsëqa kënömi tapukunantsik: “Tsëkunapa pasashqa karqa, ¿imanö tratayämänantataq munäman?” (Mateu 7:12).

17. ¿Imanötaq markankunapita qeshpir ëwakamoqkunata Diospita yachatsinqantsik yanapan?

¹⁷ Kanan witsan mëtsikaq qeshpir ëwakamoqkunaqa, Diospita yachatsikunqantsikta michäkoq nacionpitam shayämun. Peru gänas gänaslla Testïgukuna Diospita yachatsikuyanqanrëkurmi, Diospa Gobiernumpita willakïtaqa mëtsikaq tsëraq wiyëkäyan (Mateu 13:19, 23). Y alläpa yarpakachëwan nitipakashqa këkarpis, reunionnintsikkunachöqa shoqakïta y yamë këtam tariyan. Tsëmi kënö niyan: “Diosqa rasumpam qamkunachö këkan” (Mateu 11:28-30; 1 Corintius 14:25).

18, 19. Yachëyoq karninqa, ¿imataraq rurashun qeshpir ëwakoqkunata Diospita yachatsirninqa?

¹⁸ Markankunapita qeshpir ëwakamoqkunataqa yachëllapam Diospita yachatsinantsik (Mateu 10:16; Proverbius 22:3). Pëkunawan parlarninqa, pacienciawanmi wiyanantsik y polïtica asuntupitaqa manam parlapänantsiktsu. Sucursal yachatsimanqantsiknö y autoridäkuna niyanqannöllam ruranantsik. Tsënöpam, pitapis peligruman churashuntsu ni kikintsikpis peligruman churakäshuntsu. Qeshpir ëwakamoqkuna jukläya jukläya religionyoq y costumbriyoq kayaptinmi, imanö pensayanqanta y sientikuyanqanta musyanantsik y respetanantsikmi. Tantiyarinapaq, wakin nacionpita nunakunaqa warmikuna imanö vistikuyänampaq kaqtaqa juknöpam rikäyan. Tsëmi, pëkunata Diospita yachatsirninqa, vistikïnintsikwan piñatsishwantsu.

¹⁹ Jehoväta sirweqkunaqa, Testïgu kayaptin o mana kayaptimpis sufreqkunataqa yanapëtam munantsik. Yanaparninqa, Jesus parlanqan Samariapita nunanömi rurëkantsik (Lücas 10:33-37). Diospa Gobiernumpita yachatsirninmi, mas alliqa nunakunata yanapantsik. Mëtsikaq markankunapita qeshpir ëwakamoqkunata yanapashqa juk anciänum, kënö nin: “Jehoväpa testïgun kanqantsikta raslla nirinqantsikqa alläpam precisan”. Jina cösaskunawan yanapanantsikpa rantin, shumaq kawakïpaq Biblia yachatsikunqampita parlapaq ëwëkanqantsiktam pëkunataqa cläru musyaratsinantsik.

20, 21. (1) ¿Imanötaq yanapakun markankunapita qeshpir ëwakamoqkunata rasumpa kuyanqantsikta rikätsinqantsik? (2) ¿Imatataq qateqnin kaq yachatsikïchöqa yachakushun?

²⁰ Forastërukunata rasumpa kuyanqantsikta rikätsinqantsikqa allipaqmi. Diospita yachatsikuyanqanrëkur chikir qatikachäyaptin, Eritrëa nacionpita familian escapar ewakuyanqantam juk pani willakun. Chusku wamrankunaqa, tsunyaq sitiukunapam puwaq junaqkuna chakipa ëwayarqan. Tsëläya karuta ëwarirmi, Sudan nacionman chäriyarqan. Pëmi kënö willakun: “Tsëchö cristiänukunaqa, familiantanömi wamräkunata chaskiyarqan. Mikïta, röpata, mëchö punuyänampaq kaqta y pasäjinkunapis qoyarqanmi. ¿Piraq mana reqiyanqankunata tsë religionllapita kayanqanrëkur wayinman chaskinman? Jehoväpa testïgunkunallam tsëtaqa rurayan” (leyi Juan 13:35).

²¹ ¿Imataraq rurashwan juk nacionpita ëwakamushqa familiakunapa wamrankunapaqqa? Tsë familiakuna Jehoväta kushishqa sirwiyänampaq imanö yanapanapaq kaqtam, qateqnin kaq yachatsikïchö yachakushun.