1, 2. ¿Paraïsu ima kanqantataq nunakuna pensayan?

CORËA nacionpa Seul nishqan markanchö juk asamblëa ushariptinmi, juk nacionpita ëwashqa wawqikuna y panikuna estadiupita yarquyaptinmi despedikur kënö niyarqan: “Shumaq Patsachönam tinkushun”. Tsënö nirqa, ¿imapaqtaq parlëkäyarqan?

² Shumaq patsapaq o paraïsupaq yachatsikushqaqa tukïtam nunakunaqa niyan. Wakinqa niyan juk cuentulla kanqanta, wakinnam niyan juk shumaq y tranquïlu sitiu kanqanta. Noqantsikpaqqa, ¿imataq tsë Paraïsu o shumaq patsa? Y ¿cumplikänantaku shuyarëkantsik?

3. ¿Bibliachöqa mëchötaq Mushoq Patsapaq puntata parlan?

³ Bibliachöqa parlan unë tiempuchö juk shumaq patsa kashqa kanqanta, y shamoq tiempuchöpis juk Shumaq Patsa kanampaq kaqtam. Awmi, Diospa Palabranchöqa qallanampitam juk shumaq huertapaq willakun. Tsëqa Genesis 2:8 textuchömi këkan. Hebreu idiömachöqa, Eden nishqan palabraqa “tranquïlu” o “kushitsikoq” ninanmi. Y tsëchöqa mëtsika mikï, shumaq jirkakunam karqan. Jina nunakuna y animalkunapis shumaqmi kawakuyaq (Gen. 1:29-31).

4. ¿Imanirtaq nintsik Eden huertaqa juk shumaq patsa kanqanta?

⁴ Hebreu idiömachö Huerta nishqan palabraqa, Griëgu idiömachöqa parádeisos ninanmi. Y juk librum willakun griëgu nunakunaqa  tsë palabrata wiyarqa, juk shumaq pampa tukï cläsi frütakunayoq jatun montikuna kanqantam pensayaq. Jina pensayaqmi, jirkakunapita tsuya yaku yarqïkaqta y mayu kuchunkunachö verdi pastukunata üshäkuna y luychukuna mikïkaqta (Cyclopaedia, de M’Clintock y Strong; igualaratsi Genesis 2:15, 16 textukunawan). Tsëmi yanapamantsik Eden huertata imanir juk paraïsu kanqanta ninqantsikta.

5, 6. (1) ¿Adanwan Ëva imanötaq tsë shumaq patsata oqrariyarqan? (2) Y nunakunaqa, ¿ima tapukïkunatataq itsa tapukuyan?

⁵ Awmi, tsënö shumaq huertamanmi Diosqa Adantawan Ëvata churarqan, peru mana cäsukuyanqanrëkurmi tsëpita qarqurirqan. Tsënöpam pëkuna y wamrankunapis tsë Shumaq Huertachö kawakïta puëdiyarqannatsu (Gen. 3:23, 24). Tsëpitaqa mananam pipis tsë shumaq huertachöqa tärarqannatsu, hasta diluviuchö ushakärinqanyaq.

⁶ Itsa pillapis kënö tapukunman: ¿Imëllaqa kë Patsa yapë juk shumaq huertaman tikranqatsuraq? ¿Pruëbakunaqa imatataq rikätsikun? ¿Següruku këkantsik kuyashqa familiantsikkunawan y amïguntsikkunawan tsë shumaq patsachö kawanapaq kaqta? ¿Imanötaq wakinkunata entienditsishwan tsë shumaq patsa rasumpa kanampaq kaqta?

7, 8. (1) Jehoväqa, ¿imatataq Abrahanta änirqan? (2) ¿Imatataq pensarqan Abrahanqa Dios äninqanta wiyarirqa?

⁷ Shumaq patsapaq o Paraïsupaq rasumpa kaq willakïkunataqa Bibliallachömi tarita puëdintsik. Porqui Bibliaqa Diospa palabranmi. Tsëchömi Abrahanta Jehovä kënö änirqan: “Lamar kuchunchö aqushatanömi mirënikitapis miratsishaq”. Jina änirqanmi, wiyakunqanrëkur ‘mirëninwan patsachö llapan nacionkunata bendicinampaq kaqta’ (Gen. 22:17, 18). Jina tsënöllam tiempü pasariptimpis Abrahanpa wamranta y willkanta änirqan (leyi Genesis 26:4 *; 28:14 *).

⁸ Abranqa manam imëpis pensarqantsu Dios äninqan shumaq patsa ciëluchö kanampaq kaqta. Porqui, “patsachö llapan nacionkuna bendicishqa kayanqa” nir Jehovä niptinmi, Abrahanqa següru karqan tsë äninqan kë patsachö cumplikänampaq kaqta. Masqa, ¿ima pruëbakunataq rikätsimantsik kë patsa juk shumaq huertaman tikranampaq kaqta?

9, 10. ¿Imataq mas rikätsikun rasumpa juk shumaq patsa kanampaq kaqta?

⁹ Davidpis parlarqanmi shamoq tiempuchö mana alli nunakuna manana kayänampaq kaqta (Sal. 37:1, 2, 10). Kënömi nirqan: “Manshu nunakunaqa patsatam chaskiyanqa, y chipyëpa yamë këta tarirmi alläpa kushishqa kawakuyanqa”. Jina Kënöpis nirqanmi: “Patsachöqa alli kaqta ruraq nunakunallam täräyanqa, y tsëchömi imëkamayaqpis kawayanqa” (Sal. 37:11, 29; 2 Sam. 23:2). ¿Imanötaq tsë änikïqa Diospa sirweqninkunata yanaparqan? Tsë änikïqa yanaparqan patsa yapë juk shumaq huertaman tikranampaq kaqman creiyänampaqmi, y tsëchö alli kaqta ruraq nunakunalla kawayänampaq kaqta.

¹⁰ Peru tiempuwanqa cäsi llapan israelïtakunam Diosta sirwikäyanqanta nirpis contran churakäriyarqan. Tsëmi Jehoväqa, Babiloniukuna ushakäratsiyänanta y wakinkunata prësu apakuyänanta permitirqan (2 Crön. 36:15-21; Jer. 4:22-27). Peru Diosqa profëtankunawanmi israelïtakunata willatsirqan 70 wata pasariptin, markankunata yapë kutiyänampaq kaqta. Y tsënöllam  cumplikarqan. Jina tsëqa shamoq tiempuchöpis cumplikanqam. Tsëmi kananqa yachakurishun israelïtakunata Dios äninqan imanö cumplikanqanta y Mushoq Patsachöpis imanö cumplikänampaq kaqta.

11. (1) ¿Imanötaq Isaïas 11:9 textu cumplikarqan unë tiempuchö? (2) ¿Ima tapukïtataq contestanantsik?

¹¹ (Isaïas 11:6-8; leyi 11:9 *). Jehoväqa Israelïtakunatam profëta Isaïaswan willatsirqan, markankunata kutirnin yamë y tranquïlu kawakuyänampaq kaqta. Manam mana alli nunakunata ni chukaru animalkunatapis mantsayänannatsu karqan, hasta wamrakuna y edäyashqakunapis segürunam kawakuyänan karqan. Tsëqa rikätsimantsik shumaq patsachöpis tsënö tranquïlu y següru kawakunapaq kaqtam (Is. 51:3). Jinamampis Isaïasqa nirqan, ‘lamarchö yaku junta këkanqannö, llapan nunakuna Jehoväta alleq reqiyänampaq’ kaqtam. Këmi cläru rikätsimantsik israelïtakunallapaq Isaïas mana parlëkanqanta, sinöqa llapan nunakunapaq. Tsëqa, ¿imëtaq cumplikanqa?

12. (1) ¿Ima bendicionkunatataq israelïtakuna chaskiyarqan markankunaman kutiyanqanchö? (2) ¿Imataq rikätsikun Isaïas 35:5, 6 textukuna shamoq tiempuchöpis cumplikänampaq kaqta?

¹² (Leyi Isaïas 35:5, 6 *; 35:7-10). Isaïasqa alli clärum willakushqa karqan israelïtakuna Babiloniapita markankunata kutirqa, chukaru animalkunata ni mana alli nunakunatapis manana mantsayänampaq kaqta. Y Eden huertachönömi chakrankunachöpis mëtsika yaku kaptin atska mikï kanan karqan (Gen. 2:10-14; Jer. 31:12). ¿Tsë tiempullachötsuraq tsëqa cumplikarqan? Manam. Jina Isaïasqa nirqanmi wiskukuna, cöjukuna y sordukunapis kachakäyänampaq kaqtam. Peru tsëqa manam israelïtakunapa tiempunchö cumplikarqantsu. Tsëmi rikätsimantsik tsëkuna shamoq tiempuchöraq cumplikänampaq kaqta.

13, 14. Isaïas 65:21-22 textukunaqa, ¿imanötaq cumplikarqan israelïtakunapa tiempunchö, y tsë willakïkunapitaqa mëqantaq cumplikänan pishin? (Rikäri kë yachatsikïpa qallananchö këkaq dibüjuta).

¹³ (Leyi Isaïas 65:21, 22 *; 65:23). Markankunata israelïtakuna kutirqa, manam tariyarqantsu listu rurashqa wayikunata, ni murushqa chakrakunata ni üvas chakrakunata. Peru tsënö kaptimpis Dios bendiciptinmi wayinkuna rurayarqan, chakrankunata muruyarqan y murukuyanqantam kushishqa mikuyarqan.

¹⁴ Kë profecïachö Isaïas ninqannöpis mushoq patsachöqa, mëtsika watapa kawaq “montinömi” (arbolnömi) kawashun. Awmi, wakin montikunaqa atska waranqa watam kawayan. Noqantsikpis tsënö kawanapaqqa, alli saloryoq këtaraqchi wanashwan. Isaïas ninqannö kawakïqa itsa mana creipaqnö kanman. Peru rasumpam kanqa y cumplikanqam.

15. ¿Ima änikïkunatataq Isaïas libruchö tarintsik?

¹⁵ Kë llapan änikïkunam rikätsikun kë Patsa shumaq huertaman tikranampaq kaqta. Y tsëchöqa llapan nunakunatam Diosqa atska bendicionkunata qonqa. Nunakunaqa kikinkuna täräyänampaqmi wayinkuna rurayanqa, alli y sänu mikïtam cosechayanqa. Jina mananam kanqanatsu chukaru animalkuna ni maqakoq nunakuna, jina wiskukuna, sordukuna y cöjukunapis kachakäriyanqam. Awmi, montikunapitapis masmi kawakushun. Tsënö kanampaq kaqtam Bibliachöqa atska pruëbakunata tarintsik. Peru itsa wakinqa nimashwan tsë willakïqa shamoq  tiempupaq mana kanqanta. Tsëqa, ¿imataraq contestashwan? Y noqantsikqa, ¿imanirtaq següru këkantsik kë Patsa shumaq huertaman tikranampaq kaqta? Porqui Jesusmi tsëman imanir creinapaq kaqtaqa nimantsik.

16, 17. ¿Imëtaq Jesusqa parlarqan mushoq patsapaq?

¹⁶ Jesustaqa jutsannaq këkaptinmi juk qeruman clavarnin wanutsiyarqan. Y ishkaq suwakunatapis lädunmanmi qeruchö clavayarqan. Juknin kaqqa, Jesus rey kanqanta musyarirmi manaraq wanurnin Jesusta kënö nirqan: “Gobiernïkiman yëkurir noqata yarpäramanki” (Lüc. 23:39-42). Tsë nunata Jesus imanö contestanqanqa Lücas 23:43 textuchömi këkan y kënömi nin: “Rasuntam kanan neq, noqawanmi Shumaq Patsachö kanki”. Jesus tsënö ninqampaqqa imëkatam nunakuna niyan. Por ejemplu wakinqa niyan Jesus kënö nita munanqantam: “Rasuntam neq, kananmi noqawan mushoq patsachö kanki”. Tsënö nirqa rikätsikïkäyan Jesuswan wanutsiyanqan nuna, wanurirlla mushoq patsaman o paraïsuman ëwayashqa kayanqanta. ¿Tsëtatsuraq Jesusqa nïta munëkarqan?

¹⁷ Kanan witsan idiömakunachöqa escribiyanqankunata entiendikänampaqmi puntukunata y cömakunata churayan. Peru unë Griëgu idiömachöqa manam puntukunata ni cömakunata utilizäyarqantsu. Tsëmi segürutsu kayan Jesus ima nïta munashqa kanqanta. Wakinqa kënö nita munanqanta niyan: “Rasuntam kanan neq, noqawanmi Shumaq Patsachö kanki” y wakinnam niyan kënö nita munanqanta: “Rasuntam neq, kananmi noqawan mushoq patsachö kanki”. Tsëmi traduceqkunaqa Jesus ninqanta imanö entiendiyanqanmannö escribiyan. Tsëmi wakin Bibliakunachöqa jukläya jukläya yurin.

18, 19. ¿Imakuna mastaq yanapamäshun Jesus ninqanta entiendinapaq?

¹⁸ Jina yarpänantsikmi apostolninkunata Jesucristu imakunata nishqa kanqanta. Kënömi nirqan: “Nunapa Tsurimpis patsapa shonqunchö kima junaq y kima paqas kanqa” “[y] nunapa Tsurinqa nunakunapa makinmanmi rantikushqa kanqa, y wanutsiyanqam, y kima junaqtam sharkatsishqa kanqa” (Mat. 12:40; 16:21; 17:22, 23; Mar. 10:34). Apostol Pëdrum tsë rasumpa pasakushqa kanqanta nirqan (Hëch. 10:39, 40). Tsëmi rikätsikun Jesuswan wanutsiyanqan suwakoq nunaqa tsë junaqlla juk paraïsuman mana ëwashqa kayanqanta. Porqui Jesusqa Jehovä kawaritsinqanyaqmi kima junaq sepultürachö pampararqan (Hëch. 2:31, 32). *

¹⁹ Rikanqantsiknöpis, lädunchö wanutsiyanqan nunataqa Jesusqa kënö nirmi parlapar qallarqan: “Rasuntam kanan neq”. Moises kawanqan tiempuchöpis tsënömi parlayaq. Por ejemplu juk kutim Moises kënö nirqan: “Kanan qoykanqaq kë mandamientukunaqa, shonqïkichömi kanan” (Deut. 6:6; 7:11; 8:1, 19; 30:15).

20. ¿Imanirtaq musyantsik Jesus ninqanqa shamoq tiempuchö cumplikänampaq kaqta?

²⁰ Asiapa sur kaq lädunkunachö täraq Bibliata traduceq juk nunam entienditsikurqan Jesus ninqampita. Kënömi nirqan: “Wanuyanqan junaqmi Jesusqa tsë nunata änirqan, peru shamoq tiempuchöraqmi cumplikänan karqan. Y Jesus kënö nishqa kanqantam nirqan: ‘Rasuntam kanan neq, noqawanmi Shumaq Patsachö kanki’”. Tsë kinrëchö nunakunaqa tsënömi parlakuyan. Awmi, imatapis tsë junaqchö änikurqa cumpliyaqmi. Y Jesus ninqampaqmi unë escribiyanqan Bibliachöqa kënö nin: “Rasuntam kanan neq Eden huertachömi noqawan këkanki”. Kë änikïqa llapantsiktam alläpa animamantsik.

21. ¿Jesuswan wanutsiyanqan nunaqa imapaqtaq akrashqatsu karqan y imanötaq tsëta musyantsik?

²¹ Jesustawan wanutsiyanqan nunaqa, manam  ciëlupaq ëwanampaqtsu akrashqa karqan. Jina manam musyarqantsu apostolninkunawan Jesus ciëluchö Gobernayänampaq juk conträtuta rurashqa kanqanta (Lüc. 22:29). Jinamampis manam bautizakushqatsu karqan (Juan 3:3-6, 12). Këkunam rikätsikun, kë patsa shumaq huertaman tikranampaq kaqta Jesus nishqa kanqanta. Y apostol Pablupis tiempuwan willakurqan suëñïninchönö juk nuna “paraïsuman apashqa kanqanta” (2 Cor. 12:1-4). Peru Pabluwan wakin apostolkunaqa, ciëluchö Jesuswan Gobernayänampaqmi akrashqa kayarqan. Y paraïsupaq parlarqa Pablupis shamoq tiempupaqmi parlëkarqan. * ¿Kë Patsapaqku Pabluqa parlëkarqan? Y ¿noqantsikqa tsëchötsuraq këkäshun?

22, 23. ¿Imatataq shuyarëkantsik?

²² Jina rey Davidpis kënömi willakushqa karqan: “Patsachöqa alli kaqta ruraq nunakunallam täräyanqa” (Sal. 37:29; 2 Pëd. 3:13). Tsëqa cumplikanqa llapan nunakuna Dios mandakunqankunata cumpliyanqan tiempuchöraqmi. Y Isaïas 65:22 textunam kënö nin: “Imëka juk kawaq montinömi markä kawanqa”. Tsë ninanqa, mëtsika waranqa watakuna kawanapaq kaqtam. ¿Rasumpatsuraq tsëqa cumplikanqa? Awmi. Porqui Revelacion 21:1-4 textukunachömi nin, mushoq patsachö wanï manana kanampaq kaqta y mëtsika bendicionkunata chaskinantsikpaq kaqta.

²³ Clärum këkan, kë patsaqa yapëmi juk shumaq huertaman tikranqa. Porqui Diosqa änikushqam kë patsachö täraqkuna bendicionta chaskiyänampaq kaqta. Jina Rey Davidpis nirqanmi manshu y allita ruraq nunakuna, kë Patsachö mana wanushpa kawakuyänampaq kaqta. Jinamampis Isaïas willakunqanqa yanapamantsik Jesus änikunqanta kushishqa shuyaränantsikpaqmi. Corëachö rurayanqan asamblëachö wawqintsikkuna y panintsikkuna, “Shumaq Patsachönam tinkushun” niyanqanmi Paraïsuchö cumplikanqa.