1. (1) Wawqi Russellwan yanapaqnin wawqikunaqa, ¿imanötan Bibliapita yachakuyaq? (2) Tsënö yachakuyanqanqa, ¿imanötan yanapakushqa?

 PACHAK watanam pasashqa, Jehoväpita, Jesuspita, wanuypita y noqantsikrëkur Jesus wanunqampita wawqi Russellwan juk ishkë wawqikuna yachakuyanqampita. Pëkunaqa, ¿imanötan Bibliapita yachakuyaq? Puntataqa, mëqanllapis tapukuy ruranqampitam Biblia ninqanta ashïkurnin yachakuyaq. Tsëpitanam yachakuyanqanta qellqayaq. Jehovä Dios yanapashqa kaptinmi Bibliata leyirnin imëkata yachakuyarqan y tsënö yachakuyanqanmi noqantsiktapis kanan witsan yanapamantsik.

2. Bibliachö wakin willakuykunallapita yachakushqaqa, ¿imatan pasaramashwan?

² Tsëpitaraqmi wawqi Russellwan yanaqinkunaqa musyariyarqan, Bibliachö willakuykuna jukläya kanqanta. Tsë willakuykunapita yachakuyqa, ¿fäcilku karqan? Puntataqa, Bibliachö willakuykuna imanö pasakunqanta o manaraq pasakunqanta musyëqa fäcil-llam kanman. Tsëpitanam Bibliachö willakuykunata alli yachakunapaqqa, puntanchö y qepanchö ninqankunataraq yachakunantsik. Wakinllata rikarninqa manam llapantaqa yachakuyta puëdishuntsu. Tsëmi pasakushqa Joel libruchö willakuywanqa. Joel libruchö yachakunqantsikkunataqa cambianantsikmi, tsëta imanö ruranapaq kaqta yachakurishun.

3, 4. Joel 2:7-9 willakuyqa, ¿imatatan kananyaq yachatsikoq?

³ (Leyi Joel 2:7-9 b). Joelqa willakurqan mëtsikaq pinteq  kurukuna, Israel markata ushakätsiyänampaq kaqtam. Kë pinteq kurukunapa quijädankuna y kirunkuna leonpanö kaptinmi imëka tariyanqantapis ushariyan (Joel 1:4, 6). Atska watapam creirquntsik Joel libru willakunqanqa, mëtsikaq pinteq kurukunanö yachatsikunapaq kanqanta. Kë rurëkuna markantsikpaq alli kanqantam pensarqantsik, juk parlakuychöqa, kanan witsan religionkunachö nunakuna ushakäyänampaq kaqta. c

⁴ Joel 2:7-9 ninqan willakuyta leyishqaqa allinömi kanman. Peru puntanchö y qepanchö ninqanta leyishqaqa Joel willakunqan jukläya kanqantam musyarintsik. Tsënö creinqantsikta cambianapaqqa Bibliachö chusku willakuykunapita yachakurishun.

5, 6. (1) Joel 2:20 ninqanta yachakurqa, ¿imatatan tapukuntsik? (2) Y Joel 2:25 ninqanta yachakurqa, ¿imatatan tapukuntsik?

⁵ Puntataqa, Jehovä änikunqanta Joel 2:20 rikärishun: “Norti kaq lädupita shamuqkunataqa chusyaq jirkamanmi qarqushaq”. Pinteq kurukunanö Jehoväpa testïgunkuna Jesus mandakunqanta yachatsikur puriyaptinqa, ¿imanirtan Jehoväqa chusyaq jirkaman qarqunman karqan? (Ezeq. 33:7-9; Mat. 28:19, 20). Jehoväqa manam sirweqninkunata chusyaq jirkaman qarquntsu, pëqa mana wiyakoq nunakunatam tsëmanqa qarqun.

⁶ Ishkë kaqtaqa Joel 2:25 Jehovä ninqanta rikärishun: “Kachamushqä pintiq kurukuna wata wata ushapäyäshushqëkipitawanmi uryayashqëkiman bendicionnïta churamushaq”. Këchöqa Jehovämi änikun, pinteq kurukuna o chukllushkuna ushayanqanman bendicionninta churanampaq kaqtam. Kë ninqankuna Jehoväpa testïgunkunata rikätsikuptinqa, ¿imanirtan ninman karqan sirweqninkuna yachatsikuyanqan mana alli kanqanta? Jehoväpita yachatsikuyqa, jutsankunapita arrepentikur kushishqa kawakuyänampaqmi nunakunata yanapan (Ezeq. 33:8, 19). Awmi, wiyakoq nunakunataqa kushitsinmi.

7. Joel 2:28, 29 “tsëpitanam” neq palabraqa, ¿imanötan yanapakun?

⁷ (Leyi Joel 2:28, 29 d). Kima kaqtaqa, imanö pasakunqanta Joel libru willakunqanchö rikärishun. Jehoväqa kënömi nin: “Tsëpitanam Espïritüta kachamushaq”, tsëqa kanan karqan, pinteq kurukuna o chukllushkuna rurayänampaq kaqta ushayaptinran. Chukllushkuna Diospa Gobiernun yachatsikoq wawqi panikunata rikätsikuptinqa, ¿imanirtan tsëpitanam Jehoväpa santu espïritunta chaskiyanki nin? Tsëtaqa rikantsik, gobiernukuna michäkuykäyaptimpis Jehoväpa yanapakuyninwan wawqi panikuna atska watapa yachatsikuyanqanchömi.

8. Revelacion 9:1-11 pinteq kurukunapaq willakunqanqa, ¿pikunapaqtan parlëkan? (Rikäri qaranchö fötuta).

⁸ (Leyi Revelacion 9:1-11). Chusku kaqta rikärishun. Unëqa creirqantsik Joel libruchö pinteq kurukunapaq o chukllushkunapaq parlarqa, Revelacion libru willakunqanwan igual-lla kanqantam.  Tsëchömi mëtsika chukllushkunapaq parlanqanqa yurin. Tsë kurukunapa qaqllanqa imëka nunapanö y “peqankunachöqa imëka örupita” corönashqanömi kayan (Rev. 9:7). Tsë kurukunaqa, “urkunkunachö Diospa sëllunta mana katseq kaq nunakunallata[m]” mantsakätsiyaq, y tsënöqa rurayänan karqan ichik tiempullapam (Rev. 9:4, 5). Këchöqa parlëkan ciëluta ëwaq wawqi panikunapaqmi, pëkunam mana mantsakushpa Diospita yachatsikuykäyan.

9. Joel rikanqanwan Juan rikanqan pinteq kurukuna o chukllushkunaqa, ¿imakunachötan jukläya kayan?

⁹ Revelacion y Joel librukunachö willakunqan igualnölla kaptimpis jukläyam kayan. Joel willakunqan pinteq kurukunaqa llapan tariyanqantam ushariyaq, peru Juan rikanqan pinteq kurukunataqa ‘patsachö këkaqkunata, mana imanayänampaqmi niyarqan’ (Joel 1:4, 6, 7; Rev. 9:4). Joel rikanqan pinteq kurukunaqa karupitam shayämurqan, peru Juan rikanqan pinteq kurukunaqa mantsanëpaq sitiupitam yarqayämurqan (Joel 2:20; Rev. 9:2, 3). Joel libruchömi Jehovä nin, pinteq kurukunata o chukllushkunata karuta apakunampaq kaqta, y Revelacionchönam willakun rurëkäyanqanta ushayänampaq kaqta (Rikäri “Bibliachö willakunqan pinteq kurukuna o chukllushkuna: igualnölla karpis jukläyam kayan” neqta).

10. ¿Imanötan juk igualätsikuyllawan jukta jukta Biblia yachatsikun?

 ¹⁰ Kë willakuykunam rikätsimantsik Joel libruwan Revelacion libruchö pinteq kurukunapaq o chukllushkunapaq willakunqanqa jukläya kanqanta. Höraqa Bibliachö juk igualätsikuyllawanmi, jukta juktapis yachakurishwan. Tsëtaqa, Jesuspaq Revelacion 5:5 “Judä kastapita Leonmi” ninqanchö y 1 Pëdru 5:8 Diablupaq “qapareq qayareq leonnömi” ninqanchö rikärishun. Kananqa, Joel librupita yachakunqantsikta cambianapaq yachakurishun.

11. Joel 1:6 y 2:1, 8, 11 Bibliachö ninqannö, ¿imanötan rikätsimantsik pinteq kurukuna pikuna kayanqanta?

¹¹ Joel libruchö willakunqanta leyirninqa, ushakätsikuyta munaq mëtsika soldädukunapaq parlëkanqantam yachakuntsik (Joel 1:6; 2:1, 8, 11). Jehovämi nirqan mana cäsukoq israelïtakunata, Babiloniapita shamoq soldädukunawan ushakätsinampaq kaqta (Joel 2:25). Awmi, Babiloniapita shamoq soldädukunam israelïtakunataqa ushakätsiyänan karqan (Joel 2:20). Kë soldädukunatam Bibliaqa igualatsin mëtsika pinteq kurukunatawan. Soldädukunapaq parlarmi Joelqa kënö nin: “Llapanpis ëwayanqanllapa ëwayanqa. [...] Markakunamanpis mana mantsakushpam yëkuyanqa. Perqa jananpapis ëqiyanqam. Achpëpam wayikunamanpis lloqayanqa. Ventänapapis suwanömi warkukëpa yëkuyanqa” (Joel 2:8, 9). Babilonia soldädukuna më tsëchö kayaptinmi, mana wiyakoq israelïtakunaqa ni mëtapis ëwëta puëdiyarqantsu.

12. Pinteq kurukunapaq Joel willakunqanqa, ¿imanötan cumplikarqan?

¹² Pinteq kurukunanömi Babiloniapita soldädukunaqa Jesus manaraq shamuptin 607 watachö Jerusalenta ushakätsiyarqan. “Babilonia nacionpa reynin[paq]” parlarninmi Bibliaqa kënö nin: “Jövinkunata espädawan wanutsiyarqan[...]. Tsënöllam cällikunachöpis jövinkunata, doncëlla shipashkunata, awkinkunata, chakwankunata y invälidukunata mana ankupashpa wanutsiyarqan. Llapantam pëkunapa poderninman TEYTA DIOS jaqipëkurqan”. Y kënöpis ninmi: “Jina Teyta Diospa templuntapis kayayarqanmi. Tsënöllam Jerusalén markapa tumariq perqankunatapis llapanta juchutsir ushëkuyarqan y reypa palaciunkunatapis kayar ushëkuyarqan. Mas chaniyuq kaqkunatam llapanta ushakäratsiyarqan” (2 Crön. 36:17, 19). Jerusalenchö llapan kaqkunata babiloniukuna ushakätsiyaptinmi, tsëpa pasaqkunaqa kënö niyaq: “Qamkuna nikäyanki kë nación chusyaqllana kananpaq kashqanta y nunakunapis ni wätakunapis manana kayänanpaq kashqantam” (Jer. 32:43).

13. ¿Ima nitatan munan Jeremïas 16:16, 18?

¹³ Joel willakunqampita ishkë pachak watakuna pasarinqanchömi, Jehoväqa Jeremïaswan willakurqan mana cäsukoq israelïtakunata imanö ushakätsiyänampaq kaqta. Tsëpaq willakurmi Jeremïas 16:16, 18 kënö nin: “TEYTA DIOSMI nin: ‘Puntatam atskaq chikishuqnikikunata kachamuptï pescädu tsariqnö prësu tsariyäshunki. Tsënöllam quedaq kaqkunata tsariyäshunëkipaq atskaqta yapë kachamushaq. Pëkunam jinantin jirkakunaman, urankunaman y  machëkunaman ratakuyaptikipis chukaru animalkunata tsariq nunanöpis qatikachäyäshunki’”. Y kënöpis ninmi: “Tsëmi qamkunata feyupa castigayashqëki”. Mana cäsukoq israelïtakunaqa, manam Babilonia soldädukunapita imanöpis salvakuyta puëdiyanmantsu karqan.

14. Joel 2:28, 29 Bibliachö ninqanqa, ¿imëtan cumplikarqan?

¹⁴ Joelqa atska mikuykuna kanampaq kaqtam willakun (Joel 2:23-26). Tiempuwannam Jehovä Diospita mas yachakuyänan karqan. Tsëpaqmi Jehoväqa kënö änikun: “Tsëpitanam Espïritüta kachamushaq llapan nunakunaman. Tsëmi ollqu tsurikikuna y warmi tsurikikunapis willakïnïta willakuyanqa [...]. Tsë junaqkunam sirwimaqnïkunaman ollqumanpis y warmimanpis Espïritüta kachamushaq” (Joel 2:28, 29). Këqa cumplikarqan 33 wata Pentecostes fiestachömi y manam Babiloniapita soldädukuna markankunaman kutikuyanqanchötsu.

15. Joel 2:28 Bibliachö leyinqantsikpita, ¿imatatan Pëdruqa Hëchus 2:16, 17 jukläya nirqan? Y tsëqa, ¿imatatan rikätsikun?

¹⁵ Jehovä yanapaptinmi, apostol Pëdruqa Joel 2:28, 29 ninqanwan 33 wata Pentecostes fiestachö ima pasakunampaq kaqta willakurqan. Tsëchö kaqkunata Jehovä yanapaptinmi, “Diospa espantëpaq rurëninkunapita” parlayanqanmannö nunakunata parlapar qallëkuyarqan (Hëch. 2:11). Joel willakunqampaq parlarmi, Jehovä yanapaptin Pëdruqa “ushanan junaqchöqa” nir qellqar qallarqan y manam “tsëpitana” nirtsu (Leyi Hëchus 2:16, 17). ‘Ushanan junaqkunachö’ nirqa, Pëdruqa parlëkan Jerusalen  ushakaptinraq tukuyläya nunakunata Jehovä yanapanampaq kaqtam. Këqa pasakurqan Joel libruchö willakunqan manaraq cumplikaptinmi.

16. (1) Punta cristiänukuna yachatsikuyänampaqqa, ¿imanötan Jehovä yanaparqan? (2) ¿Imanötan kanan witsanqa yanapamantsik?

¹⁶ Pentecostes fiestachö 120 wawqi panikunata Jehovä yanapanqampitam, Diospita mas yachatsikur qallëkuyarqan. 61 watachömi Colösas markachö wawqi panikunaman, apostol Pabluqa ‘entëru patsachö’ Diospita yachatsikuyashqa kayanqanta qellqarqan (Col. 1:23). ‘Entëru patsachö’ nirqa, llapan markakunachö yachatsikuyanqampaqmi Pabluqa parlëkarqan. Kanan witsanqa Jehovä Dios yanapamashqam entëru “patsapa kuchunkunayaq salvacionta” tariyänampaq yachatsikuntsik (Hëch. 13:47; Rikäri “Jehovä Dios yanapakun” neqta).

17. Joel libruchö pinteq kurukunapaq willakuypitaqa, ¿imatatan yachakurquntsik?

¹⁷ Kananqa Joel 2:7-9 imapaq parlëkanqanta allinam musyantsik. Joel libruqa 607 watachö Babiloniapita soldädukuna Jerusalenta ushakätsiyanqampaqmi yachatsikun, y manam Diospita yachatsikur purinqantsikpaqtsu.

18. Jehoväpa testïgunkunaqa, ¿imatatan kananyaq rurëkantsik?

¹⁸ ¿Imatan cambiashqatsu? Jehoväpa testïgunkunaqa, tukuynöpam kananyaq entëru Patsachö Diospita yachatsikur purikantsik (Mat. 24:14). Manam ima gobiernupis michämäshuntsu Diospita yachatsikur sïguinataqa. Jehovä Diosnintsik yanapamashqam llapan puëdinqantsikmannö Gobiernumpita yachatsikur purintsik. Bibliachö willakuykunapita yachakunapaqqa Jehovä Diosnintsik yanapamänapaqmi mañakuntsik, tsënö rurashqaqa llapantam tiempunchö musyatsimäshun (Juan 16:13).