1, 2. ¿Imanirtan kushikunapaq rikanqantsikta, pukllanqantsikta y wiyanqantsikta alli akranantsik?

 JUK FRÜTATA jaqchirkunëkipaq këkaptiki kuchun ismushqa kanqanta rikëkurqa, ¿imataraq rurankiman? ¿Ismushqa kaqtawantsuraq mikukurkunkiman? ¿Jitarinkimantsuraq? ¿Ismushqa kaqta jitarirtsuraq mikunkiman?

² Tsënöllam kushikunapaq rikanqantsik, pukllanqantsik y wiyanqantsikpis llapantsu alli kayan. Wakin  alli kaptimpis, wakinqa melanëpaq rakcha rurëkunayoq, maqanakuykunayoq y brujerïa rurëkunayoqmi kayan. Tsënö kaptinqa, ¿imatatan ruranëki? ¿“Imata ruranäpaqpis kikïmi akrakunä” ninkimantsuraq? ¿Llapampis mana alli kanqantatsuraq ninkiman? ¿Diosnintsik chikinqankunata mana rurarllaku kushikunkiman?

3. Jamanqantsik höra imatapis rurarqa, ¿imatatan tapukunantsik?

³ Llapantsiktam jamanqantsik höra imatapis rurë gustamantsik. Tsënö kaptimpis, ¿kushikunapaq rikanqantsik, pukllanqantsik y wiyanqantsikqa Jehovä Diosta sirwinapaq yanapamäshuntsuraq?

4. ¿Bibliapa mëqan yachatsikuynintan yanapamantsik ima ruranqantsiktapis alli akranapaq?

⁴ Teytantsik Jehoväta sirwinapaq änikushqa karqa, llapan ruranqantsikchömi sirweqnin kanqantsikta rikätsikunantsik (leyi Eclesiastes 5:4). “Dios alabashqa kanampaq[mi]” imëkatapis ruranantsik (1 Corintius 10:31). Diospa sirweqnin kanqantsiktaqa llapan ruranqantsikchömi rikätsikunantsik, y manam reunionkunaman ëwar ni yachatsikoq yarqurllatsu.

5. ¿Imatatan Teytantsik Jehoväqa sirweqninkunapita shuyaran?

⁵ Jehovä Diosnintsikta sirwinapaqqa, manam llapan ruranqantsiktsu yanapamantsik. Pabluqa nirqan “Diosta shonqupita patsë respetarnin chipyëpa limpiu shonqu” kanapaqmi (2 Corintius 7:1). Señornintsik Jesuspis kënömi nirqan: “Jehovä Diosnikitam llapan shonqïkiwan, llapan kawënikiwan, llapan yarpënikiwan y llapan kallpëkiwan kuyanëki” (Marcus 12:30).  Israelïtakuna apayanqan animalkuna sänu mana kayaptinqa, Jehovä Diosqa manam apayanqan animalkunata chaskeqtsu (Levïticu 22:18-20). Tsënöllam Teytantsik Jehoväqa, mana allikunata rurashqaqa sirwinqantsikta chaskinqatsu.

6, 7. ¿Imanirtan kushikunapaq ruranqantsikkunata alli akranantsik?

⁶ ¿Imanirtan mana allikunata ruranantsiktsu? Jehovä Diosnintsiknö imëpis alli kaqllata ruraq kanapaqmi (1 Pëdru 1:14-16; 2 Pëdru 3:11). Sirweqnintanö Diosnintsik rikämänapaqqa, alli kaqta ruranapaqmi kallpachakunantsik (Deuteronomiu 15:21). Limpiu shonquyoq kanapaqqa penqakuypaq rakcha rurëkunata, maqanakuykunata y brujerïa rurëkunatam Teyta Diosnö chikinantsik (Romänus 6:12-14; 8:13). Kushikunapaq rikanqantsikchö, pukllanqantsikchö y wiyanqantsikchöqa manam tsëkuna kanmantsu. Tsëkunaqa Jehovä Diosnintsikta shumaq sirwinqantsiktam ushakäratsinman.

⁷ Tsëqa, ¿imanötan kushikunapaq rikanqantsikta, pukllanqantsikta y wiyanqantsikta alli akrashwan? ¿Imatan yanapamäshun alli akranapaq?

8, 9. (1) ¿Ima mana alli rurëkunatatan ruranantsiktsu? (2) Mana alli rurëkunata mana rurarqa, ¿imatatan rikätsikushun?

⁸ Kanan witsanqa, jamanqantsik höra ruranapaq imëkam kan. Tsënö kaptimpis, manam llapantsu Diospa sirweqninkunapaqnö kayan. Puntataqa mana ruranapaq kaqta rikärishun.

⁹ Atska pelïculakuna, Internetchö rikänapaq o pukllanapaq kaqkuna, televisionchö yarqamoqkuna y  müsicakunaqa; melanëpaq oqllanakur rurëkunata, chikinakur maqanakuyta y brujerïa rurëkunatam allitanö rikätsikuyan. Tsëmi, imata ruranapaq kaqtapis alli akranantsik y Diosnintsik mandamanqantsikpa contran kaptinqa manam ruranantsiktsu (Hëchus 15:28, 29; 1 Corintius 6:9, 10). Mana alli rurëkunata mana rurarmi, Teytantsik Jehoväta kuyanqantsikta rikätsikuntsik (Salmus 34:14; Romänus 12:9).

10. ¿Imamantan chäratsimashwan kushikunapaq ruranqantsikkunata mana alli akrashqaqa?

¹⁰ Kushikunapaq ruranqantsikkuna melanëpaq oqllanakur rurëkunayoq, maqanakuykunayoq y brujerïa rurëkunayoq kaptimpis, allilla kanqantam wakinqa niyan. “¿Imanantan? Noqaqa manam tsëkunata rurämantsu” niyanmi. Tsënö pensarqa, mana allichömi usharishwan. Bibliam nin: “Nunapa shonqunqa alläpa feyu mana markäkïpaqmi këkan” (Jeremïas 17:9). Jehovä Diosnintsik chikinqankunawan kushikurqa, manam nishwantsu mana alli rurëkunata pënölla chikinqantsikta. Kushikunapaq ruranqantsikkuna mana alli kanqanta musyëkarpis kutin kutin rurarqa, allitanönam rikar qallëkushun y rurarpis manam llakikushunnatsu ni penqakushunnatsu (Salmus 119:70; 1 Timoteu 4:1, 2).

11. ¿Imatatan Gälatas 6:7 ninqampita yachakuntsik?

¹¹ Diospa Palabranmi kënö nin: “Imatam nuna murïkan, tsaq tsëllatam seganqapis” (Gälatas 6:7). Diospa Palabranqa nimantsik, mana allikunata imëpis rikashqa, leyishqa y wiyashqaqa mana allichö ushanapaq kaqtam. Diospa wakin sirweqninkunaqa melanëpaq rakcha rurë jutsaman ishkiyashqa, kushikuyänampaq  rikäyanqankunachö rakcha rurëkunata rikaräkushqa karmi. ¿Imanötan Teytantsik Jehoväqa kushikunapaq ruranqantsikkunata alli akranapaq yanapamantsik? Rikärishun.

12. ¿Imaraq yanapamäshun kushikunapaq ruranqantsikkunata alli akranapaq?

¹² Kushikunapaq rikanqantsik, pukllanqantsik y wiyanqantsikqa manam llapantsu alli kayan. Wakinkuna allitanö rikäyaptimpis, mana alli kaptinqa manam ruranantsiktsu. Manam llapan rikänapaq, wiyanapaq ni leyinapaq kaqpaqtsu juk mandakuy kan. Tsëqa, ¿imaraq yanapamäshun alli akranapaq? Jehovä Diospa Palabranmi (leyi Gälatas 6:5). Bibliachö yachakunqantsikqa, Teytantsik Jehovä munanqannö imatapis ruranapaqmi yanapamantsik. Y “munënin ima kanqanta” musyarninqa, shonqunta kushitsinapaq kaqtam akrashun o rurashun (Efesius 5:17).

13. (1) ¿Imanirtan kushikunapaq rikanqantsik, pukllanqantsik y wiyanqantsikqa igualtsu kayan? (2) ¿Imatatan ruranantsik Diospa sirweqninkunaqa?

¹³ Llapantsikpis jukläyam kantsik. Tsëmi kushikunapaq rikanqantsik, pukllanqantsik y wiyanqantsikqa jukläya kayan. Rurëkanqantsik jukpaq allinö kaptimpis, jukpaqqa mana allinömi kanman. Tsëmi Diospa sirweqninkunaqa Biblia ninqannö imatapis ruranantsik (Filipensis 1:9). Biblia ninqannölla rurarqa, Jehovä Diosnintsik kushishqa kanampaqmi imatapis rurashun (Salmus 119:11, 129; 1 Pëdru 2:16).

14. (1) ¿Imaraq pasanman kushikunapaq ruranqantsikllachö kakushqaqa? (2) ¿Imatatan Pablu nirqan?

 ¹⁴ ¿Imaraq pasanman kushikunapaq ruranqantsikllachö kakushqaqa? Tsëkunata puntaman churëkanqantsiktam rikätsikushwan. Teytantsik Jehovätam puntamanqa churanantsik (leyi Mateu 6:33). Wakintsikqa ichikllapa ichikllapam kushikunapaq rikanqantsikchö, pukllanqantsikchö y wiyanqantsikllachö masqa kakuykashwan. Apostol Pablum kënö nirqan: “Alleq rikäyë imanöpis portakïkäyanqëkichö upakunanö mana kayänëkipaq, sinöqa yachaqkunanö, tiempïkikunata alleq provecharnin” (Efesius 5:15, 16). Kushikunapaq ruranqantsikllachö kakushqaqa, manam  Jehovä Diosnintsikta sirwinapaq tiempuntsikpis kanqanatsu (Filipensis 1:10).

15. Kushikunapaq ruranqantsik mana allinö kaptinqa, ¿imatatan ruranantsik?

¹⁵ Jehovä Diosnintsik chikinqan rurëkunataqa manam kushikunapaq akranantsiktsu. Kushikunapaq akranqantsik mana allinö kaptinqa, ¿imataraq rurashwan? ¿Rurashwantsuraq? Diospa Palabranqa ‘jutsa rurëpita witikurinapaqmi’ nimantsik (Proverbius 4:25-27). Juk jirkapa purikarqa manachi alläpa kuchumpaqa purinkimantsu. Musyankim tsë jirkapita jeqakurkurqa wanunëkipaq kaqta. Tsënöllam kushikunapaq rikanqantsikchö, pukllanqantsikchö y wiyanqantsikchö mana alli rurëkuna kanqanta musyarqa rurantsiktsu. Y ¿imatatan ruranantsik mana allinö kanqanta rikarqa? Mas alliqa kanman mana ruranqantsikmi. Tsëkunaqa manam Teytantsik Jehoväta shumaq sirwinapaq yanapamäshuntsu.

16. (1) ¿Ima rurëkunatatan Jehovä Dios chikin? (2) ¿Imanötan rikätsikuntsik Diosnintsik munanqannö kawakunqantsikta?

¹⁶ Jehovä Diosta kuyaqkunaqa ‘mana alli kaqta melanantsikmi’ (Romänus 12:9). Bibliachöqa yachakuntsik, Teytantsik Jehovä munanqannö kawakunapaqmi. Tsëmi kënö tapukunantsik: “Bibliapita yachakunqäqa, ¿imanötan yanapaman Diosnintsik munanqannö kawakunäpaq?”. Teytantsik Jehovä këkunata chikinqantam yachakurqantsik: ‘Ulikïta o llullakuyta, jutsannaq nunakunata wanutsita, llutankunata rurayänampaq yarparäkïta y jutsa rurëllapaq  yarparäkïta’ (Proverbius 6:16-19). Y ‘rakcha rurëkuna, imäginkuna adorë, brujerïa, chikipänakï, feyupa piñakï, envidianakï, machakïkuna, lluta portakuyänan fiestakuna’ mana alli kanqantam Bibliachöqa yachakuntsik (Gälatas 5:19-21). Biblia yachatsikunqanqa imata rikanqantsikta, pukllanqantsikta y wiyanqantsikta alli akranapaqmi yanapamantsik. Teytantsik Jehovätam japallantsik o piwan këkarpis cäsukunantsik (2 Corintius 3:18). Japallantsik këkar imakunata ruranqantsikmi, imanö nuna kanqantsiktaqa rikätsikun (Salmus 11:4; 16:8).

17. ¿Imatatan tapukunantsik kushikunapaq ruranqantsikta manaraq akrar?

¹⁷ Kushikunapaq ruranqantsikta manaraq akrarmi kënö tapukunantsik: “¿Jehovä Diosta mas sirwinäpaq yanapamanqatsuraq? ¿Allitsuraq ruranqäwan sientikushaq?”. Diospa Palabran imanö mas yanapamanqantsikta rikärishun.

18, 19. (1) ¿Imatatan Pablu nimarqantsik? (2) ¿Imanötan Bibliaqa kushikunapaq ruranqantsikta alli akranapaq yanapamantsik?

¹⁸ Rikanqantsikman, leyinqantsikman y wiyanqantsikmanmi masqa yarparantsik. Tsëmi Pabluqa kënö nirqan: “Imëkapis rasumpa kaqta, imëkapis mas precisaq kaqta, imëkapis alli kaq rurëkuna kaqta, imëkapis limpiu shonqupita kaqta, imëkapis kuyanëpaq kaqta, imëkapis respetëpaq kaqta, imëkapis alli kaqta y imëkapis alabëpaq kaqkunata, tsëkunata cuentaman churar sïguiyë” (Filipensis 4:8). Kë rurëkunaman mas yarpararqa kënömi nishun: “Parlashqäkunapis y yarpashqäkunapis shonqïkipaqnö këkullätsun, Teyta Dios” (Salmus 19:14).

 ¹⁹ Kënömi tapukunëki: “¿Imakunamantan mas yarparä? Pelïculachö o televisionchö rikanqäqa, ¿allitaku pensatsiman? ¿Alliku sientikü tsëta rikärir?” (Efesius 5:5; 1 Timoteu 1:5, 19). Y kënöpis tapukunëkim: “¿Kushishqaku Teytantsik Jehoväman mañakü o penqaköku? Televisionchö rikanqäqa, ¿chikinakur maqanakuyman y melanëpaq oqllanakur rurëkunamanku pensatsiman? ¿Diosta mana cäsukoq nunakunanöku kushikunapaq kaqkunata akrä?” (Romänus 12:2; Mateu 12:33; Marcus 7:20-23). Kë tapukuykunaman pensanqantsikqa, Jehovä Diosnintsikta imëpis kuyanapaqmi yanapamäshun. Unë witsan juk sirweqnin mañakunqannöllam, noqantsikpis Teytantsik Jehoväman kënö mañakunantsik: “Ama munëkullëtsu mana allikunata rikänäpaq” (Salmus 119:37). *

20, 21. ¿Imanirtan wawqi panintsikkuna pensayanqanta respetanantsik?

²⁰ Diospa Palabranmi kënö nin: “Llapan imëkapis allillam kayan, peru manam llapan imëkatsu kallpata qokuyan. Cada ünu ashirnin sïguitsun ama kikimpa biennimpaq kaqllataqa, sinöqa juknin nunapapis biennimpaq kaqta” (1 Corintius 10:23, 24). Imëkata rurëta puëdirnimpis, alliran pensanantsik imata ruranapaq kaqman. Ruranqantsikqa alliman o mana allimampis wawqi panintsikkunata chäratsinmanmi.

²¹ Manam llapantsiktsu igual kantsik. Televisionchö  rikëkanqëki qampaq allinö kaptimpis, juk wawqiki o juk paniki mana allitanö rikaptinqa, ¿imataraq rurankiman? “Creikoq mayikikunapa contran” jutsallakuyta mana munar y masraq ‘Cristupa contran jutsallakïta’ mana munarqa, manam tsëkunata rikankitsu (1 Corintius 8:12). Ruranqantsikrëkur wawqi panintsikkuna Diosnintsikta dejayänantaqa manam munantsiktsu (Romänus 14:1; 15:1; 1 Corintius 10:32).

22. ¿Imanötan rikätsikuntsik munënintsikta mana rurakoq y respetakoq kanqantsikta?

²² ¿Imataraq rurankiman juk wawqi o juk pani rikëkanqan, leyikanqan y rurëkanqan mana allinö kaptinqa? Wawqi panintsikta kuyarnin y respetarninqa, manam noqantsiknölla imatapis rurayänanta shuyaräshuntsu. Këman yarpärishun: noqantsikta yulaq röpa gustamashqapis, manam nishwantsu juk color röpakunata utilizaq nunakunaqa mana alli rurëkäyanqanta. Tsënöllam, juk wawqi o juk pani rurëkanqan Diospa Palabran yachatsikunqampa contran mana kaptinqa, mana alli rurëkanqanta nishwantsu. Kushikunapaq rikanqantsik, pukllanqantsik y wiyanqantsikqa manam llapantsikpatsu igual-lla (Eclesiastes 7:16; Filipensis 4:5).

23. ¿Imatan yanapamäshun kushikunapaq ruranqantsikkunata alli akranapaq?

²³ ¿Imatan yanapamäshun kushikunapaq ruranqantsikkunata alli akranapaq? Bibliapa yachatsikuyninkunata cäsukunqantsik y wawqi panintsikkunata kuyanqantsikmi. “Dios alabashqa kanampaq” imëkatapis rurarqa kushishqam kawakushun.