1, 2. ¿Ima tapukïkunamantaq alleq pensanëki? Y, ¿imanirtaq precisan tsë tapukïkunaman alleq pensanëki?

 BIBLIAPITA yachakurmi cuentata qokurqunki wakin nunakunaqa “Diostam adorä” nikarnimpis, pë chikinqankunata rurayanqanta y yachatsikuyanqanta (2 Corintius 6:17). Tsëmi Diosnintsikqa mandamantsik ‘Alläpa Puëdeq Babiloniapita’ yarqukunantsikpaq, y yachakunqantsiknöpis Bibliaqa mana alli kaq religionkunapaqmi “Alläpa Puëdeq Babilonia” nin (Revelacion [Apocalipsis] 18:2, 4). Tsëqa, ¿imatataq ruranëki? Allita decidinëkipaqmi kë tapukïkunaman pensanëki: “¿Imanötaq Diosta adorëta munä? ¿Imëpis adoranqänöku o kikin Dios munanqannöku?”.

² Mana alli kaq religionpita chipyëpa yarqukunëkipaq decidishqa karqa, allitam decidirqunki. Peru tsënö kaptimpis, itsachi wakin costumbrinkunataqa manaraq dejarqunkiraqtsu, y itsachi shonqïkichöqa allitanöllaraq rikëkanki. Tsëmi precisan ima costumbrikuna mana alli kanqanta y tsëkunapaq Jehovä Dios imata pensanqanta yachakunëki.

3. (1) ¿Imanirtaq wakin nunakunaqa imäginkunata wayinkunachö katsiyan? (2) ¿Imatataq Bibliaqa yachatsikun imäginkunata katsipaq?

³ Wakin nunakunaqa unëpita patsëmi imäginkunata y altarkunata wayinkunachö katsiyan. Itsachi  qampapis altarkuna o imäginkuna kapushunki. Y itsa pensanki tsëkunawan adoraptikiraq mañakïnikita Dios wiyanqanta. Peru yachakunqantsiknöpis, Jehovä Diosqa kikin munanqannö adoranantsiktam munan. Jinamampis, Bibliaqa alleq clärum yachatsikun Jehoväqa imäginkunata katsinantsikta mana munanqanta (leyi Exodu 20:4, 5; Salmus 115:4-8; Isaïas 42:8; 1 Juan 5:21).

4. (1) ¿Imanirtaq wanushqakunapaq imatapis rurëqa allitsu? (2) ¿Imanirtaq Jehoväqa unë witsan israelïtakunata mandarqan wanushqakunawan parlëta mana procurayänampaq?

⁴ Wakin nunakunaqa wanushqa kastankunata o wanushqa amïgunkunata yarparmi pëkunapaq imëkata rurayan. Wakinnäqa hasta adorayanmi. Peru yachakunqantsiknöpis, tsëkunata rurëqa manam allitsu, porqui wanushqakunaqa mananam yanapamënintsikta ni mana allita ruramënintsikta puëdiyannatsu, porqui manam cuerpunkunapita yarqoq alman ni espïritun kayäpuntsu. Tsëmi wanushqa kastantsikkunapaq imatapis rurëqa o pëkunawan parlëta procurëqa alläpa peligrösu, porqui demoniukunam pëkuna tukur engañakuyan. Tsëmi Jehoväqa unë witsan israelïtakunata alleq cläru mandarqan wanushqakunawan parlëta mana procurayänampaq y demoniukunapa rurëninkunapita cuidakuyänampaq (Deuteronomiu 18:10-12; rikäri 26 y 31 kaq nötakunata).

5. ¿Imataq yanapashunkiman imäginkunata manana katsinëkipaq o wanushqa kastëkikunapaq imatapis manana ruranëkipaq?

⁵ ¿Imataq yanapashunkiman imäginkunata manana katsinëkipaq o wanushqa kastëkikunapaq imatapis manana ruranëkipaq? Tsëpaqqa Bibliapitam yachakunëki y tsë costumbrikunata Jehovä imanö rikanqanmanmi  pensanëki. Tsë costumbrikunaqa Jehoväpaqqa alläpa ‘melanëpaqmi’ (Deuteronomiu 27:15). Tsëmi Jehoväman imëpis mañakunëki tsë costumbrikunata pë rikanqannö rikänëkipaq y pëllatana adoranëkipaq (Isaïas 55:9). Jehovämi yanapashunki mana alli religionpa cösasninkunata manana katsinëkipaq y mana alli costumbrikunata dejarinëkipaq.

6. ¿Imanirtaq 25 de diciembri fëchata akrayarqan Jesus yurikunqanta celebrayänampaq?

⁶ Navidätaqa më tsë nacionkunachömi celebrayan, y cäsi llapan nunakunam pensayan tsë fëchachö Jesus yurikushqa kanqanta. Peru tsë costumbriqa mana alli kaq religionkunapitam shamun. Juk libruchö willakunqannöpis, 25 de diciembrichöqa Röma nunakunam Inti (Rupay) yurikunqanta celebrayaq. Y cristiänu tukoq religionchö mandakoqkunaqa, Inti yurikunqanta celebraq nunakuna Jesusman creikuyänanta munarmi, “Jesusqa 25 de diciembrichömi yurikurqan” nishpa tsë fëchachö Navidäta celebrar qallëkuyarqan. Peru Jesusqa manam tsë fëchachötsu yurikurqan (Lücas 2:8-12). Jesuspa qateqninkunaqa manam Navidäta celebrayarqantsu. Jinamampis, Jesus yurikunqampita 200 watakunanö pasarishqanchöpis manam ni pipis celebrarqantsu. Tsëmi Los orígenes sagrados de las cosas profundas nishqan libruchö kënö nin: “[Tsë witsanqa] manam ni pipis musyarqantsu Jesus imë yurikushqa kanqanta” nishpa. Awmi, Jesus yurikunqampita 300 watakunanö pasarishqanchöran Navidätaqa celebrar qallëkuyarqan.

7. ¿Imanirtaq Jehovä Diosta rasumpa adoraqkunaqa Navidäta celebrayantsu?

 ⁷ Pï më nunakunam musyayan, Navidäta celebrar familiakunawan ëllukëqa y regälukunata qaranakïqa mana alli religionkunapita shamunqanta. Tsëta musyarmi juk tiempuqa Inglatërra nacionchö y Amërica del Norti nishqampa tukï markankunachö Navidäta celebrayänanta prohibiriyarqan. Y celebraq kaqkunataqa castigayaqmi. Peru tiempu pasariptinqa yapëmi celebrar qallëkuyarqan. Peru Jehovä Diosta rasumpa adoraqkunaqa, ¿imanirtaq Navidäta celebrayantsu? Porqui tsë costumbrikunaqa manam Diosta kushitsintsu, y Diosta rasumpa adoraqkunaqa pëta kushitsinqan kaq rurëkunallatam rurayan.

8, 9. ¿Imanirtaq punta cristiänukunaqa cumpleäñukunata celebrayaqtsu?

⁸ Cumpleäñutapis pï më nunakunam celebrayan. Peru Jehovä Diosta rasumpa adoraqkunaqa, ¿cumpleäñuta celebrayanmanku? Manam, porqui Bibliachöqa nin Jehovä Diosta mana reqeq nunakunalla cumpleäñunkunata celebrayanqantam (Genesis 40:20; Marcus 6:21). Unë witsanqa mana alli dioskunata adorarmi cumpleäñunkunata celebrayaq. Las cosas nuestras de cada día nishqan libruchö ninqannöpis, tsë costumbrikunataqa “tukïläya dioskunata adoraq nunakunapa costumbrinkunatanömi” punta cristiänukunaqa rikäyaq.

⁹ Unë witsan Röma nunakuna y Grecia nunakunaqa creiyaq, pipis yurikunqan junaqqa juk espïritu tsëchö këkanqantam, y tsë yurikushqa nunata hasta wanukunqan  junaqyaq tsë espïritu cuidanqantam creiyaq. Juk libruchömi kënö nin: “Tsë espïrituqa, tsë nunapa cumpleäñun junaqchö watata cumpleq dioswanmi ima formapapis unïdu kayaq” (The Lore of Birthdays [Cumpleäñukunata celebrë mëpita shamunqan]).

10. ¿Imanirtaq kanan witsan Diosta sirweqkunaqa cumpleäñukunata celebrayantsu?

¹⁰ ¿Jehoväqa allitanöku rikan mana alli religionkunapita shamoq costumbrikunata? Manam (Isaïas 65:11, 12). Tsëmi kanan witsan Diosta sirweqkunaqa cumpleäñukunata ni mana alli religionkunapita shamoq costumbrikunata celebrayantsu.

11. (1) ¿Imanirtaq wakin nunakunaqa mana alli religionkunapita shamoq costumbrikunata celebrayan? (2) ¿Imataq noqantsikpaqqa imëkapitapis mas väleqqa?

¹¹ Wakin nunakunaqa musyayanmi Navidäqa y wakin costumbrikunaqa mana alli religionkunapita shamunqanta. Peru tsënö kaptimpis celebrarmi sïguiyan. Tsë junaqkunaqa familiakunawan juntakäriyänanllapaq kanqantam pensayan. ¿Y qamqa tsënöku pensanki? Familiantsikwan juntakärinqantsikqa manam jutsatsu. Musyanqantsiknöpis familiakuna kanampaqqa Jehovämi patsätsirqan, y pëqa familiantsikkunawan shumaq kawakunantsiktam munan (Efesius 3:14, 15). Tsënö kaptimpis, Jehoväwan amïgu kanqantsikqa imëkapitapis mas väleqmi. Tsëmi familiantsikkuna piñakuyänan kaptimpis, mana alli religionkunapita shamoq costumbrikunataqa celebranantsiktsu. Apostol Pablu kënö ninqantam  cäsukuntsik: “Señorpa rikënimpaq ima alli kanqanta segurakurnin sïguiyë” (Efesius 5:10).

12. ¿Ima costumbrikunatataq Jehoväqa chikin?

¹² Wakin nunakunaqa musyayanmi wakin costumbrikunaqa mana alli religionkunapita shamunqanta, peru tsëta musyëkarpis, manam tsë costumbrikunata dejayantsu. Peru Jehoväqa mana allipam tsëkunata rikan. Pëqa mana alli religionkunapita shamoq costumbrikunataqa chikinmi, y manam munantsu nacionnintsikchö reqishqa nunakunata, bandërakunata, escüdukunata y tsënö cösaskunata Diostanö adoranantsikta. Por ejemplu, unë witsan Egiptu nunakunaqa tukï niraq dioskunata adorarmi tukïläya fiestakunata rurayaq. Y tsë nacionchömi israelïtakunaqa juk tiempu täräyarqan (pärayarqan). Tsëmi tsë nacionpita yarqurirqa, Egiptu nunakunapa costumbrinta qatirnin juk fiestata rurayarqan. Nïkurmi “Jehovä Diospaq[mi] juk fiesta kanqa” niyarqan. Peru Jehoväqa alläpa piñakurmi tsë fiestata ruraqkunataqa castigarqan (Exodu 32:2-10). Tsëmi noqantsikqa cäsukunantsik Diospa willakoqnin Isaïas kënö ninqanta: “Ama ni ima rakchatapis yatayëtsu” (leyi Isaïas 52:11).

13. Mana alli costumbrikunata dejarirqa, ¿ima nishparaq itsa tapukunkiman?

¹³ Mana alli religionkunapita shamoq costumbrikunata dejarirqa, itsachi kënö nishpa tapukunki: “¿Ima nïmantaq Navidäta imanir mana celebranqäta pipis tapumaptinqa? ¿Imatataq ruräman Navidächö imallatapis qararayämaptinqa? ¿Imatataq ruräman  qowä (runä) o warmï Navidäta o ima fiestatapis rurayänäta munaptinqa? ¿Imanötaq wamräkunata yanapäman cumpleäñukunata o ima fiestatapis manana celebrayanqärëkur llakishqa sientikuyaptinqa?”.

14, 15. ¿Imatataq rurankiman pipis “feliz dia de la mädri”, o “feliz cumpleäñu”, o “feliz navidä” o “feliz añu nuëvu” nirishuptikiqa, o imallatapis qararishuptikiqa?

¹⁴ Imata ninapaq o ruranapaq kaqtaqa cada cäsuchömi alleqraq pensanantsik. Por ejemplu, pipis “feliz dia de la mädri”, o “feliz cumpleäñu”, o “feliz navidä” o “feliz añu nuëvu” niramashqaqa, manachi mana wiyaq tukushpaqa këkashwantsu, tsëpa rantinqa “gracias” nirishwanllachi. Peru itsachi wakinqa tsë costumbrikunata imanir mana celebranqantsikta tapuramashwan. Tsë cäsuchöqa shumaqmi entiendiratsinantsik y respetakoq kanqantsiktam rikätsikunantsik. Bibliachö kënö ninqantam cäsukïta munantsik: “Parlakïnikikuna imëpis shumaq katsun, kachiwan kachitashqanö, tsënöpa cada nunata imanö contestëta yachayänëkipaq” (Colosensis 4:6). Itsachi entiendiratsinkiman familiakunawan juntakäriqa y regälukunata qaranakïqa gustashunqëkita, peru mana alli costumbrikunataqa mana celebranqëkita.

¹⁵ Y, ¿imatataq rurankiman ima regälullatapis qarariyäshuptikiqa? Bibliachöqa manam nimantsiktsu cada cäsuchö imata ruranapaq kaqta, peru tsënö kaptimpis, concienciantsikta cuidanantsikpaqmi alleq yachatsimantsik (1 Timoteu 1:18, 19). Itsachi pillapis tsë costumbrikunata mana celebranqëkita mana musyar imallatapis qararishïnikita munanqa. O itsachi pipis kënö nishunkiman: “Musyämi kë  costumbrita mana celebranqëkita, peru tsënö kaptimpis këtam qararïnikita munä” nishpa. Chaskikunëkipaq o mana chaskikunëkipaqqa cada cäsuchömi alleqraq pensanëki. Imatapis decidinqëkiqa manam concienciëkita llakitsinmantsu. Imata ruranqantsikpis Jehoväwan amïgu kanqantsikta ushakäratsinantaqa manam munantsiktsu.

16. ¿Imatataq rurankiman ima fiestatapis o ima costumbritapis familiëki celebrëta munaptinqa?

¹⁶ ¿Imatataq rurankiman ima fiestatapis o ima costumbritapis familiëki celebrëta munaptinqa? Manam pëkunawan discutinkimantsu. Yarpänëkim pëkunaqa imata rurayänampaq kaqta decidiyänampaq derëchuyoq kayanqanta. Tsëmi precisan pëkunata shumaq tratanëki y decidiyanqanta respetanëki, tsënöpa pëkunapis qam decidinqëkikunata respetayänampaq (leyi Mateu 7:12). Y, ¿imatataq rurankiman tsë fiestakunachö qampis kanëkita munayaptinqa? Tsëqa, imatapis manaraq decidirmi Jehoväman mañakunëki alli kaqta decidinëkipaq. Jina tsë fiestachö imakunata rurayänampaq kaqmanmi pensanëki, y tsë asuntukunapaq Biblia imata yachatsikunqantam publicacionkunachö ashinëki. Tsënöpam Jehoväta kushitsinqan kaq cösaskunallata imëpis ruranki.

17. ¿Imatataq rurankiman mana alli costumbrikunata manana celebrayanqëkirëkur wamrëkikuna llakishqa mana sientikuyänampaq?

¹⁷ ¿Imatataq rurankiman mana alli costumbrikunata manana celebrayanqëkirëkur wamrëkikuna llakishqa mana sientikuyänampaq? Kushishqa  sientikuyänampaqmi imallatapis pëkunapaq rurarinkiman. Itsapis mana pensayanqan hörachö ima regälullatapis qararinkiman. Peru mas väleq kaq qarënikiqa kanqa, pëkunapaq tiempïkita rakinqëkim y pëkunata kuyëpa tratanqëkim.

18. ¿Imanirtaq alläpa precisan reunionkunaman ëwanantsik?

¹⁸ Jehoväta kushitsita munarqa, mana alli religionpitam yarqukunantsik, y llapan mana alli fiestakunata y costumbrikunatam dejanantsik. Y alli kaq religionchö yachatsikuyanqankunatam cäsukunantsik. Por ejemplu, llapan semänakunam reunionkunaman ëwanantsik (leyi Hebrëus 10:24, 25). Y tsëta ruranantsikqa alläpam precisan, porqui tsëchöqa Jehovä Diostam adorantsik (Salmus 22:22; 122:1). Jinamampis, tsë reunionkunachöqa juknintsik juknintsikmi animanakurnin kallpata qonakuntsik (Romänus 1:12).

19. ¿Imanirtaq precisan Bibliapita yachakunqëkikunata nunakunata yachatsinëki?

¹⁹ Alli kaq religionchöqa nuna mayinkunatam Bibliapita yachatsiyan, y tsëtam qampis ruranëki. Musyanqantsiknöpis, imëka mana allikuna pasakoqta rikarmi nunakunaqa alläpa llakikuyan. Tsëmi alläpa precisan Diosnintsik ruramunampaq kaqkunapita pëkunata yachatsinëki. Reunionkunaman seguïdu ëwar, y Biblia yachatsikunqanta jukkunatapis yachatsirqa, ichikllapa ichikllapam mana alli kaq religionchö këta y mana alli costumbrikunata celebrëta munankinatsu. Y tsënö rurarqa kushishqam kawakunki, porqui kikin munanqannö Jehoväta adoranëkipaq kallpachakuptikiqa, pëqa bendicishunkim (Malaquïas 3:10).