KʼUTUNEM 26
BʼIXONEM 123 Rukʼ sukʼilal chojniman che ri utinamit ri Dios
¿Jasche utz retaʼmaxik che kʼo jujun taq jastaq qetaʼm ta?
«Man kojkun taj kqachʼobʼ ri kʼo ronojel ukuʼinem» (JOB 37:23).
KYAʼ UBʼIXIK
Paneʼ qetaʼm ta juntir ri kkʼulmataj na, pero kojkikotik are chiʼ kojchoman chrij ri qetaʼm y kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij ri Jehová.
1. ¿Jas kojkun che ubʼanik y jasche?
RI JEHOVÁ xubʼano che kojkunik kojchomanik, kʼo kqetaʼmaj y kojkunik kqabʼan pa ri qakʼaslemal ri kqetaʼmaj. ¿Jasche je waʼ xubʼan ri Jehová che qabʼanik? Rumal che kraj che kkʼojiʼ qanojibʼal y je wariʼ utz kqachaʼ ubʼanik pa ri qakʼaslemal (Prov. 2:1-5; Rom. 12:1).
2. a) ¿Jas rajawaxik kqachʼobʼo? (Job 37:23, 24; xuqujeʼ chawilaʼ ri wachbʼal). b) ¿Jas kojutoʼ wi retaʼmaxik che kʼo jujun jastaq che qetaʼm taj?
2 Paneʼ ri Jehová xojubʼano rech kʼo kqetaʼmaj, are kʼu kʼo jujun jastaq che qetaʼm taj (chasikʼij Job 37:23, 24). Chojchoman chrij ri preguntas che xubʼan ri Jehová che ri Job che xukʼut chuwach che kʼo jujun jastaq retaʼm taj. Y wariʼ xutoʼ ri Job rech kuchʼobʼo che retaʼm ta juntir (Job 42:3-6). Ri oj xuqujeʼ rajawaxik kqachʼobʼo che qetaʼm ta juntir. Y wariʼ kojutoʼo rech kqakubʼsaj más qakʼuʼx chrij ri Jehová che kubʼij na chqe ri rajawaxik kqetaʼmaj rech utz ri kqachaʼ ubʼanik pa ri qakʼaslemal (Prov. 2:6).
Junam rukʼ ri Job, ri oj xuqujeʼ kqariq utzilal rumal che kʼo jujun jastaq che qetaʼm taj. (Chawilaʼ ri párrafo 2).
3. ¿Jas kqil na pa wajun kʼutunem riʼ?
3 Pa wajun kʼutunem riʼ kqil na jujun jastaq che qetaʼm taj y kqil na jasche utz che qetaʼm taj. Y wariʼ kojutoʼ na rech más kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij ri Jehová rumal che kʼo jun tzʼaqatalaj uchomanik y kubʼij na chqe ri rajawaxik kqetaʼmaj (Job 37:16).
QETAʼM TAJ JAMPAʼ KPE RI KʼISBʼALIL
4. Junam rukʼ ri kubʼij Mateo 24:36, ¿jas ri qetaʼm taj?
4 (Chasikʼij Mateo 24:36). Ri oj qetaʼm taj jampaʼ kpe ri kʼisbʼalil. Xuqujeʼ ri Jesús are chiʼ xkʼojiʼ cho ri uwach Ulew, xubʼij chke ri u apóstoles che retaʼm ta ri hora y ri qʼij che kpe ri kʼisbʼalil. a Tekʼuriʼ xubʼij chik che xaq xiw ri Jehová kbʼinik jampaʼ kkʼulmataj jujun jastaq (Hech. 1:6, 7). Ri Jehová retaʼm ri fecha y ri hora che kopan ri kʼisbʼalil y ri oj kʼo ta modo kojkunik kqetaʼmaj.
5. ¿Jas weneʼ kqabʼano rumal che qetaʼm taj jampaʼ kopan ri kʼisbʼalil?
5 Junam rukʼ ri xubʼij ri Jesús, qetaʼm taj jampaʼ kopan ri kʼisbʼalil. Y weneʼ rumal wariʼ kubʼan kebʼ qakʼuʼx y kqachomaj che kopan ta wi y más na we kʼi chi junabʼ tajin kqapatanij ri Jehová. Y weneʼ kojbʼisonik rumal che weneʼ jujun chke ri qafamilia o ri winaq ketzeʼn chqij rumal che kopan ta wi ri kʼisbʼalil (2 Ped. 3:3, 4). Weneʼ kqabʼij: «We ta wetaʼm jampaʼ kopan ri kʼisbʼalil, weneʼ más kʼo na nu paciencia riʼ y kubʼan ta kebʼ nukʼuʼx riʼ are chiʼ ri nikʼaj chik ketzeʼn chwij».
6. ¿Jasche utz che qetaʼm taj jampaʼ kopan ri kʼisbʼalil?
6 Ri Jehová kubʼij ta chqe jampaʼ kpe ri kʼisbʼalil y wariʼ kuya bʼe chqe che kqakʼut chuwach che kqaloqʼoqʼej y che kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij. Kqaj kqapatanij pa ronojel ri qakʼaslemal y xa ta rumal che kpe ri kʼisbʼalil. Are ta kojchoman chrij jampaʼ kopan ri kʼisbʼalil xaneʼ are kqachomaj ri kubʼan na ri Jehová are chiʼ kopan wajun qʼij riʼ. Wariʼ kojutoʼo rech más kqaloqʼoqʼej ri Jehová, kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij y are kqabʼan ri kqaj chuwach (2 Ped. 3:11, 12).
7. ¿Jas riʼ ri qetaʼm?
7 Are utz che kojchoman chrij ri qetaʼm. Jun chke wariʼ are che ri kʼisbʼal taq qʼij xmajtaj lo pa ri 1914. Ri Jehová xubʼano che xeya kan profecías pa ri Biblia che kchʼaw chrij ri kʼisbʼal taq qʼij rech kqetaʼmaj jas ubʼanik riʼ ri kʼaslemal pa wajun tiempo riʼ. Rumal laʼ qetaʼm che «naqaj chik kʼo wi ri nimalaj uqʼij ri» Jehová (Sof. 1:14). Y ri Jehová kraj che «ktzijox na ri utz taq noticias re ri Uqʼatbʼal tzij» chke konojel ri winaq (Mat. 24:14). Tajin kqatzijoj ri utzij ri Dios pa weneʼ 240 tinamit y pa más che 1,000 chʼabʼal. ¿La mat qastzij che rajawaxik taj kqetaʼmaj jampaʼ kopan ri kʼisbʼalil rech kqakoj qachuqʼabʼ che utzijoxik ri utzij ri Dios?
QETAʼM TA RI KUBʼAN NA RI JEHOVÁ CHE QATOʼIK
8. ¿Jasche qetaʼm ta ri kubʼan na ri Jehová? (Eclesiastés 11:5).
8 Ri Jehová kuya bʼe che kkʼulmataj jujun jastaq rech kbʼantaj ri uchomam ubʼanik. Pero ri Biblia kubʼij che kqachʼobʼ ta ri kubʼan na ri Dios (chasikʼij Eclesiastés 11:5). ¿Jasche kubʼij ri Biblia che kqachʼobʼ ta ri kubʼan na ri Dios? Chqachomajampeʼ, ri científicos e kunaq ta che retaʼmaxik jas kubʼan jun alaj neʼ kkʼiy chupam ri unan. Xa junam rukʼ qetaʼm taj jasche ri Jehová xaq kuya bʼe che kkʼulmataj jujun jastaq y jas ri kubʼan che qatoʼik (Sal. 37:5).
9. ¿Jas weneʼ kqabʼan taj rumal che qetaʼm ta ri kubʼan na ri Jehová che qatoʼik?
9 Rumal che qetaʼm ta ri kubʼan na ri Jehová che qatoʼik, weneʼ kqaya ta ri qa tiempo rech kqatzijoj más ri utzij ri Dios o kojbʼe pa jun chi lugar. O weneʼ ya oj chomanaq chi chrij jun meta che kqaj kqabʼano, pero oj kunaq ta che uriqik. Tajin kqatzijoj ri utzij ri Dios pero qariqom ta jun winaq che kraj jun etaʼmanik re ri Biblia. Tajin kojtobʼan pa construcción pero kkʼextaj ri qakʼaslemal y kqachomaj: «¿La xa tajin ta kinutoʼ ri Jehová?» o «¿La kkikot riʼ rukʼ ri tajin kinbʼano?».
10. ¿Jas bʼantajik kojkunik kqanimarisaj más?
10 Are chiʼ qetaʼm ta ri kubʼan ri Jehová, wariʼ kojutoʼo rech kojux machʼalik taq winaq. Kojutoʼo rech kqachʼobʼo che ri Jehová más kʼo unojibʼal chqawach oj (Is. 55:8, 9). Y kqakubʼsaj qakʼuʼx riʼ che ri areʼ kojutoʼ na. Are kqaya uqʼij ri Dios are chiʼ utz kel jun chak chqawach (Sal. 127:1; 1 Cor. 3:7). Pero, paneʼ utz ta kel jun chak chqawach, qetaʼm che ri Jehová kril ri chuqʼabʼ che tajin kqakojo (Is. 26:12). Kqabʼan ri kojkun che ubʼanik y qetaʼm che ri Jehová kojutoʼ na. Pero kqeyej taj che kubʼan jun milagro, junam rukʼ ri xubʼan kukʼ ri upatanelabʼ ojer (Hech. 16:6-10).
11. ¿Jas jastaq qetaʼm?
11 Nim ktobʼan wi chqe retaʼmaxik che ri Jehová are jun Dios che kloqʼoqʼenik, amaqʼel kubʼan ri utz, kʼo nim retaʼmabʼal, nim kril wi ri kqabʼan che upatanixik y ri kqabʼan che kitoʼik ri qachalal. Y kojutewchij na rumal che tajin kqapatanij rukʼ ronojel qanimaʼ (Heb. 11:6).
QETAʼM TA RI KKʼULMATAJ NA CHWEʼQ KABʼIJ
12. Junam rukʼ ri kubʼij Santiago 4:13, 14, ¿jas ri qetaʼm taj?
12 (Chasikʼij Santiago 4:13, 14). Nijun retaʼm ri kqakʼulmaj na ronojel taq qʼij, rumal laʼ qonojel xaq kʼateʼ kqakʼulmaj jun kʼax (Ecl. 9:11). Qetaʼm taj we kojkun che ubʼanik ri qachomam ubʼanik.
13. ¿Jas weneʼ ri kqabʼano rumal che qetaʼm ta ri kqakʼulmaj na chweʼq kabʼij?
13 Weneʼ kojbʼisonik rumal che qetaʼm ta ri kkʼulmataj na. Wariʼ kubʼano che weneʼ kojchoman chrij jastaq che weneʼ kkʼulmataj taj, junam rukʼ jun accidente o jun chi kʼax. O weneʼ kubʼan kebʼ qakʼuʼx rumal che kojkun ta che ubʼanik ri qachomam ubʼanik (Prov. 13:12).
14. ¿Jas ri qas kyaʼow kikotemal chqe? (Xuqujeʼ chawilaʼ ri e wachbʼal).
14 Are chiʼ kqachʼij apachike kʼax, tajin kqakʼutu che tajin kqapatanij ri Jehová rukʼ ronojel qanimaʼ y che kqaloqʼoqʼej. Ri Biblia kubʼij taj che ri Dios kubʼan milagros y kojuchajij chuwach juntir ri kʼax che kqakʼulmaj y kubʼij taj che ri Dios ubʼim chi kan ri qa destino. Ri areʼ retaʼm che ri kuya kikotemal chqe are che kojniman che y are taj che kqetaʼmaj juntir ri kqakʼulmaj na (Jer. 10:23). Are chiʼ kqatzukuj ri utobʼanik ri Jehová jetaneʼ tajin kqabʼij: «We kraj ri Ajawaxel, kojkʼasiʼ na rech kqabʼan riʼ o kqabʼan waʼ» (Sant. 4:15).
Ri qas kuya kikotemal chqe are utzukuxik ri utobʼanik ri Jehová y unimaxik. (Chawilaʼ ri párrafos 14 y 15). b
15. ¿Jas qetaʼm chrij ri petinaq?
15 Paneʼ qetaʼm ta ri kqakʼulmaj na chweʼq kabʼij, pero qetaʼm che ri Jehová qas kuya na ri kʼaslemal kʼo ta ukʼisik chqe, pa ri kaj o cho ri uwach Ulew. Ri Dios kubʼan ta molom taq tzij y kʼo ta nijun kqʼaten che utzʼaqatisaxik ri uchomam ubʼanik (Tito 1:2). Xaq xiw ri Jehová kkunik kubʼij: «In kinyaʼ ubʼixik ri kʼisbʼalil [...]; qas ojer uloq nuyoʼm ubʼixik ri kpe na». Qas ubʼanom juntir ri ubʼim y kubʼan na ri majaʼ kubʼano (Is. 46:10). Kʼo ta kbʼanowik che mat kojraj ri Jehová (Rom. 8:35-39). Kuya qanojibʼal, kukubʼsaj qakʼuʼx y kuya ri chuqʼabʼ che kajwataj chqe rech kqachʼij apachike kʼax. Qas qetaʼm che kuya ri utobʼanik chqe y kojutewchij na (Jer. 17:7, 8).
XAQ XIW RI JEHOVÁ RI QAS RETAʼM QAWACH
16. ¿Jas taq retaʼm ri Jehová chqij? (Salmo 139:1-6).
16 (Chasikʼij Salmo 139:1-6). Ri Jehová retaʼm ri qas qabʼantajik, retaʼm ri kqanaʼo, ri kqachomaj, ri kqabʼij y ri kʼo pa qanimaʼ. Retaʼm juntir ri kqabʼano y ri rumal che kqabʼano. Ri rey David xubʼij che ri Jehová amaqʼel kojutoʼo. ¿Jas kanaʼo are chiʼ katchoman chrij che ri Dios ri kʼo nimalaj u poder katraj? Ri David xubʼij: «Ri noʼj ri sibʼalaj kajmajibʼal man yaʼtal ta uriqik wumal; ¡sibʼalaj jutakʼaj chi man kinriq ta uchʼobʼik!» (Sal. 139:6).
17. ¿Jasche weneʼ kqakoj taj che ri Dios qas kuchʼobʼ qawach?
17 Ri xbʼan che qakʼiyisaxik, ri qa cultura o ri jastaq che xojkojon chrij nabʼe kanoq are chiʼ majaʼ kqetaʼmaj chrij ri Biblia, weneʼ kubʼano che kqakoj taj che oj loqʼ chuwach ri Jehová y che kel ukʼuʼx chqe. O weneʼ rumal ri xqabʼan ojer kqachomaj che ri Jehová ukuyum ta qamak y che kuta taj are chiʼ kqabʼan orar che. Ri David xunaʼ jujun taq mul wariʼ (Sal. 38:18, 21). O weneʼ jun winaq che tajin kukoj uchuqʼabʼ che ukʼexik ri ukʼaslemal qas ta kuchʼobʼo jasche ri Dios kutaʼ jujun jastaq chqe y weneʼ kubʼij: «We ri Dios qas kuchʼobʼ qawach, ¿jasche kutaʼ wariʼ chqe? Kinkun ta in laʼ che ubʼanik».
18. ¿Jasche utz che kqakojo che xaq xiw ri Jehová qas kuchʼobʼ qawach? (Xuqujeʼ chawilaʼ ri e wachbʼal).
18 Xaq xiw ri Jehová qas kuchʼobʼ qawach y kril ri utz taq qabʼantajik paneʼ ri oj kqachomaj che kʼo ta utz taq qabʼantajik. Ri areʼ retaʼm che oj ajmakibʼ, pero krilo che tajin kqakoj qachuqʼabʼ che ubʼanik ri utz krilo y rumal laʼ kojraj (Rom. 7:15). Retaʼmaxik che ri Jehová kril ri chuqʼabʼ che tajin kqakoj che upatanexik, wariʼ kubʼano che más kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij y rukʼ kikotemal kqapatanij.
Paneʼ kʼo kʼi jastaq che qetaʼm taj, pero qetaʼm che ri Jehová kuya na jun jeʼlikalaj kʼaslemal chqe pa ri petinaq y wariʼ kojutoʼo rech kqachʼij apachike kʼax. (Chawilaʼ ri párrafos 18 y 19). c
19. ¿Jas ri qetaʼm chrij ri Jehová?
19 Qetaʼm che ri Jehová are jun Dios che sibʼalaj kloqʼoqʼenik (1 Juan 4:8). Kubʼij chqe che kqabʼan ta jujun jastaq rumal che kojraj y rumal che kraj taj kqariq kʼax pa ri qakʼaslemal. Y qetaʼm che ri Jehová kraj taj kojkamik, rumal laʼ xuya ri Ukʼojol pa qawiʼ. Rumal ri ukamikal ri Jesús, kojkunik kqapatanij ri Jehová junam rukʼ ri kraj ri areʼ (Rom. 7:24, 25). Y qetaʼm che ri Jehová más nim na chuwach ri qanimaʼ y retaʼm ronojel (1 Juan 3:19, 20). Ri Jehová qas kuchʼobʼ qawach y retaʼm che kojkun che upatanexik.
20. ¿Jasche utz taj che más kojchoman chrij ri qetaʼm taj?
20 Junam rukʼ ri xqil pa wajun kʼutunem riʼ, ri Jehová kubʼij chqe ri rajawaxik kqetaʼmaj. Rumal laʼ utz taj che más kojchoman chrij ri qetaʼm taj, xaneʼ are kojchoman chrij ri qetaʼm. Je wariʼ kqakʼutu che kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij ri Jehová, che retaʼm ronojel (Job 36:4). Paneʼ kʼo jujun jastaq che qetaʼm taj, pero kuya kikotemal chqe retaʼmaxik che pa ri petinaq kʼi kqetaʼmaj na chrij ri Jehová (Ecl. 3:11).
BʼIXONEM 104 Ri uxlabʼixel usipanik ri Dios
a Ri Jesús are ri kkʼamow bʼe pa ri Armagedón are chiʼ ksachisax uwach ri Satanás. Rumal laʼ kojkunik kqabʼij che retaʼm chik jampaʼ kkʼulmataj wariʼ (Apoc. 6:2; 19:11-16).
