YUYASQAYKIMANJINA, Miguelwan, Mariawan, ¿imaraykutaq mana allinta apanakurqankuchu? Ichá, qusan qʼala runasmanta fotosta qhawasqanrayku mana allintachu apanakuchkasqankuta yuyachkanki. Chaywanpis Miguelqa, aswan qhipamanraq chay ruwasqan, qhariwarmi kawsayninpaq mana allinchu kasqanta reparasqa. * Yachanchikjina, Miguelwan, Mariawanqa, qhariwarmi kawsayninkupi, munanakuspa kusisqa kawsakunankupaq casarakurqanku. Chaywanpis, tiempo pasasqanmanjina, qhariwarmijina kawsakunankupaq parlasqankuta qunqapuchkarqanku, imaraykuchus pisimanta pisi karunchakuyta qallarichkarqanku. Kunan tiempo, casarasqaswanpis ajinallataq.

Qampis, ¿tiempo pasasqanmanjina qusaykimanta chayri warmiykimanta karunchakuchkasqaykitachu reparanki? Jina kaptin, ¿imatá ruwawaq? Chayta yachanaykipaq, ñawpaqta kay kimsa tapuykunamanraq kutichina: qhariwarmijina kawsakunankupaq parlasqanku, ¿imatá ninayan? Chay parlasqankuta mana juntʼanankupaq, ¿imastaq kanman? Chantá, ¿imaynatá qhariwarmijina allinta kawsakunankupaq kallpachakunkuman?

Wakin casarasqasqa, chay parlasqanku jukchasqa kanallankupaqpuni kasqanta ninkuman. Ichá juk casarasqaqa mana wawasninkuta llakichinankurayku chayri Diospa, —qhariwarmi kawsayta qallarichik— ñawpaqinpi parlasqankuta mana pakʼinankurayku khuskallapuni kankuman (Génesis 2:22-24). Jinata ruwasqankutaq may allin, imaraykuchus ima chʼampaypipis rikukuspa, ñawpaqman lluqsinallankupaqpuni yanapanman. Casarasqas kusisqa kawsakuyta munanku chayqa, mana tanqasqajinallachu khuska kananku tiyan.

Dios, qhariwarmi kawsayta qallarichiqjina, casarasqas, qhariwarmijina kusisqa kawsakunankuta munan. Chantá qusa ‘casarakusqan warminwan kusikunanta’, mayta munakunanta, warminman munakusqanta rikuchinanta ima, munan. Warmipis, ajinallatataq qusanta munakunanta munan (Proverbios 5:18; Efesios 5:28). Casarasqas jukchasqa kanankupaqqa, sapa juk atienenakuyta, chantá tukuy kawsayninkupi allinta apanakunankupaqtaq kallpachakuyta yachakunanku tiyan. Ajinamanta qhariwarmijina kawsakunankupaq parlasqankuta kallpachanqanku. Biblia nisqanmanjinataq, qhariwarmi kawsayninkupi ‘iskayninku jukllaña kanqanku’, kayqa juk kikinchaylla (Mateo 19:5).

Qhariwarmijina kawsakunankupaq parlasqankutaqa, wasita sayachichkaspa ladrillosta jukchasqata japʼinanpaq juk mezclawan kikinchasunman, chay mezclata ruwanapaqtaq tʼiyu, cemento, yaku ima necesitakun. Ajinallataq qhariwarmijina kawsakunankupaq parlasqankuwanpis, chaypaqqa sapa juk atienenakunanku, parlasqankuta juntʼananku, allinta apanakunanku ima necesitakun. Chaywanpis, parlasqankuta mana juntʼanankupaq, ¿imastaq kanman?

Qhariwarmijina kawsakunankupaq parlasqankuta juntʼanankupaqqa, mayta kallpachakunanku, chantá mana munaynillankutachu ruwananku tiyan. Casarasqasqa, munaynillankuta maskʼanankumanta, qusanpa chayri warminpa allinninta maskʼanan tiyan. Chaytataq kunan tiempoqa, pisilla ruwanku. Wakintaq chayta ruwayta, mana allinpaqchu qhawanku. Astawan allintaq kanman: “¿Imatá ñuqa chaywan tarini?”, nispa tapurikuna. Tʼukuriy: ¿machkha casarasqastaq, qusalla chayri warmilla allinninta maskʼasqanrayku kusisqa kawsakunku? Ni juk ninamantaqa, ichá pisilla kanku. ¿Imarayku? Imaraykuchus qusa chayri warmi, paypa allinnillanta maskʼan chayqa, mana qusanmanta chayri warminmanta dakunchu, manataq imatapis allinta ruwananpi yuyanchu. Qallariypi mayta munanakuptinpis: qhariwarmijina kawsakunankupaq parlasqankuta mana juntʼanku chayqa, chay munakuyninku pisimanta pisi chiriyapunqa.

Bibliaqa, qhariwarmi kawsaypi kusisqa kawsanapaq kallpachakuna kasqanta sutʼita rikuchin. Nintaq: ‘Qusa kay mundoq imasninta maskʼan, warminman allinta rikchʼananpaq, qusayuqrí kay mundoq imasninta maskʼan, qusanman allinta rikchʼananpaq’, nispa (1 Corintios 7:33, 34, Qheshwa Biblia). Chaywanpis llakikunapaqjina, qusanchikrayku chayri warminchikrayku tukuy imata ruwaspapapis, qusanchik chayri warminchik llakiyninta mana entiendenchikchu, nitaq ñuqanchikrayku imatapis ruwasqanta jatunpaq qhawanchikchu. Casarasqas mana munanakusqankuta rikuchinakunku chayqa, “llakiyniyoj kanqanku qhariwarmi kawsaypi” (1 Corintios 7:28).

Qhariwarmi kawsayniykichikpi, chʼampaykunata atipanaykichikpaq, tukuy imapi kallpachakunaykichikpaq ima, tukuy kawsayniykichikpi allinta apanakunaykichikpaqjina qhawaychik. ¿Imaynatá qam chayta ruwawaq, chantá imaynatá qusaykita chayri warmiykita chayta ruwanallanpaqtaq yanapawaq?

Chaypaqqa llampʼu sunquwan, Bibliap nisqanmanjinataq kawsayniykichikpi ruwanaykichik tiyan. Ajinata ruwasqaykichiktaq allinniykichikpaq kanqa (Isaías 48:17). Kunanqa, allin yuyaychaykunata qhawarina.

1. Qhariwarmi kawsayniykita ñawpaqman churay.

Apóstol Pablo nirqa: “Causayniyquichejpi ajllanquichej aswan allin cajtapuni”, nispa (Filipenses 1:10, Dios Parlapawanchej). Diosqa, qusa warminta jatunpaq qhawasqanta, warmipis kikillantataq  ruwasqanta allinpaq qhawan. Biblia nisqanmanjina, qusa, warminta sumaqpaq qhawan chayqa, Jehovapis qusata sumaqpaq qhawanqa, chantá warmipis, qusanta jatunpaq qhawan chayqa, “Diospa ñawpaqempi may jatumpaj qhawasqa” kanqa (1 Pedro 3:1-4, 7).

Qhariwarmi kawsayniykita, ¿imaynatá qhawanki? Aswan sumaq ruwaykunapaqqa astawan tiempochakunchik. Chayrayku tapukusunman: “Ñawpaq killapi, qusaywan chayri warmiywan kanaypaq, ¿tiempochakurqanichu? ¿Imasta, pay amigollaypuni chayri amigallaypuni kasqanta rikuchinaypaq ruwarqani?”. Qusaykipaq chayri warmiykipaq mana tiempochakurqankichu, chayri pisillata tiempochakurqanki chayqa, ichá qusayki chayri warmiyki, qhariwarmijina kawsakunaykichikpaq parlasqaykichikta mana jatunpaqchu qhawachkasqaykita reparanman.

Qusayki chayri warmiyki, qhariwarmijina kawsakunaykichikpaq parlasqaykichikta, ¿jatunpaq qhawasqaykitachu yuyan? ¿Imaynatá chayta yachawaq?

2. Wasanchayta qhisachay.

Jesucristo nirqa: “Sichus pipis uj warmita qhawan munapayaspa chayqa, ñapis paywan sonqompi khuchichakunña”, nispa (Mateo 5:28). Qusa chayri warmi, wakwan khuchichakun chayqa, qhariwarmi kawsayninkupi mana allintachu kawsanku. Chayrayku Bibliaqa, qusa chayri warmi khuchichakuqmanta divorciakuyta atisqanta niwanchik (Mateo 5:32). Jesús nisqanmanjinataq, juk runap sunqunpi, niraq khuchichakuchkaptin, saqra yuyaykunaqa saphichakunña. Juk qusa chayri warmi saqra ruwaykunapi yuyachkallanpunitaq chayqa, qusanta chayri warminta wasanchachkanña.

Parlasqaykichikta, qhariwarmi kawsayniykichikpi juntʼanaykichikpaqqa, ni mayqinniykichik qʼala runasmanta fotosta qhawanaykichikchu  tiyan, imaraykuchus chayqa, qhariwarmi kawsayniykichikpaq mana allinchu. Imaynatachus juk warmi llakikusqanta qhawarina, pay nin: “Qusayqa, qhariwarmi kawsayniykupi munanakunaykupaq, qʼala runasmanta fotosta qhawasqanta niwan. Chay nispataq ni imapaq valesqayta nitaq paypaqjinachu kasqayta yuyachiwan. Sapa kuti chayta qhawaptintaq, sapa chʼisi waqani”. Chay qusa, qhariwarmi kawsayninta, ¿kallpachachkanchu chayri llawchʼiyachichkanchu? Warminman, ¿qhariwarmi kawsayninpi kusisqa kawsakunankupaq yanapachkasqanta rikuchinchkanchu? ¿Niwaqchu, warminta may sumaq amiganpaqjina qhawachkasqanta?

Ñawpa tiempopi, chiqa sunquwan Diosta yuyaychaq Jobqa, Diospa ñawpaqinpi qhariwarmi kawsayninta jatunpaq qhawasqanta rikuchiwanchik. Pay kikin ‘sunqunpi nikurqa, ni sipas solterallatapis munapayananta’ (Job 31:1). ¿Imaynatá Jobjina ruwasunman?

Qʼala runasmanta fotosta mana qhawaspapis, manallataq wak qhariwan chayri warmiwan khuskallapuni purinachu. Ichá wakinqa, wakwan coqueteay, mana qhariwarmi kawsayta ni imanasqanta yuyankuman, chaywanpis Diospa Palabran kayta nin: “Tukuy imamanta nisqaqa runaj sonqonmin aswan chʼawka, nitaj chaypaj jampi kanchu. Pitaj chayta entiendeyta atinmanri?”, nispa (Jeremías 17:9). Sunqunchik chʼawkiyawasqanchiktachus manachus yachanapaqqa, kaykunata tapukuna allin kanman: “Qusaymanta chayri warmiymanta nisqa, ¿wakwanchu astawan allinta apanakuni? Allin willaykunata uyarispa, ¿pimantaq astawan ñawpaqta willani, qusaymanchu (warmiymanchu) chayri chay wak runamanchu? Qusay (chayri warmiy) chay runawan mana ajinata purikunayta niwaptin, ¿imaynatá kutichiyman? ¿Phiñakuymanchu, chayri niwasqanta allinmantachu kasukuyman?”.

Miguelwan Mariawanqa, paykunamanta astawan ñawpaq parrafospi parlarqanchikña, chʼampayninkuta allinchayta munaspa, yanapata maskʼayta qallarirqanku. Chayta ruwaspataq parlasqankuta jatunpaq qhawasqankuta, qhariwarmi kawsayninkupi ima chʼampaypis kaptinku, atipayta atisqankuta repararqanku.

Yuyarikuy, qusayki chayri warmiykiqa, qhariwarmi kawsayniykichikpi chʼampaykuna kaptinpis manapis, jukchasqa kanallaykichikpaqpuni kallpachakuyta munasqaykita yachayta munan. Chayrayku mana iskaychakuspa, parlasqaykichikta juntʼayta munasqaykita rikuchinaykipaq kallpachakuy.