1-3. Jesuspa llajta masisnin, ¿imatá paymanta nerqanku? Chanta, ¿imatá mana repararqankuchu?

 JESÚS sinagogapi yachachishajtin runasqa tʼukulla uyarisharqanku. Paykunaqa Jesusta sumajta rejserqanku llajta masinku kasqanrayku, ashkha watastataj carpintero kasqanrayku. Ichapis wakenqa Jesuspa ruwaysisqan wasispi tiyakorqanku chayri Jesuspa ruwasqan aradoswan yugoswan llankʼarqanku. a Chanta, ¿yachachisqanta japʼikorqankuchu?

² Jesusta uyarejkunaqa tʼukulla kasharqanku, tapunakorqankutaj: “¿Maypitaj kay runa chay jina yachayta tarimorqari?”, nispa. Chantá nillarqankutaj: “¿Manachu kayqa carpinterolla? ¿Nichu kayqa Mariaj wawallan?”, nispa (Mateo 13:54-58; Marcos 6:1-3). Llakikunapaj jina llajta masisnenqa yuyarqanku: “Kay runaqa llajtanchejmanta carpinterolla, uj runalla”, nispa. Jesús yachaywan parlajtinpis payta qhesacharqanku. Paykunaqa mana repararqankuchu maymantachus yachaynin jamusqanta.

³ ¿Pitaj Jesusman chay yachayta qorqa? Jesús nerqa: “Yachachisqayqa mana noqajtachu, manachayqa kachamuwajniypata”, nispa (Juan 7:16). Apóstol Pabloqa Jesusmanta nerqa: ‘Paymin Diospa yachayninta rikuchin’, nispa (1 Corintios 1:30). Jehovaj yachaynenqa Wawan Jesuspi rikukun. Jesusqa Tatan jinapuni ruwasqanrayku nerqa: “Noqawan Tataywanqa ujchasqa kayku”, nispa (Juan 10:30). Jesús “Diospa yachayninta” rikuchisqanmanta kinsa imasta qhawarina.

4. 1) ¿Imamantataj Jesús willarqa? 2) ¿Imaraykutaj willasqan may sumaj karqa? 3) ¿Imaraykutaj Jesuspa yuyaychasqan may sumaj karqa?

⁴ Ñaupajta Jesuspa yachachisqanmanta parlarina. Payqa “Diospa Gobiernonmanta sumaj willaykunata” willarqa (Lucas 4:43). Chaytaj may sumajpuni karqa, imajtinchus Diosqa Gobiernonnejta sutinta jatunchanqa, pay sumaj Kamachej kasqanta rikuchenqa, kay jallpʼatataj uj paraisoman tukuchenqa, chaypitaj runas wiñaypaj kausakonqanku. Chantapis Jesusqa runas allinta kausakunankupaj yuyaychallarqataj. Ajinamanta rikucherqa “Sumajta Yuyaychaj” kasqanta, profeta Isaías nerqa jina (Isaías 9:6). ¿Imaraykutaj yuyaychasqan may sumaj karqa? Imajtinchus Jesusqa Diospa Palabranta sumajta rejsej. Chantapis payqa yachaj imaynatachus Dios yupaychanata munasqanta, imatachus runas yuyasqankuta, imaynachus kasqankutapis. Jesusqa runasta mayta munakoj. Chayrayku yuyaychaykunasnenqa, may sumajpuni karqa, runastataj yanaparqa. Jesuspa nisqasnenqa “wiñay kausayman pusan”, chay nisqasninta kasukuspataj wiñaypaj kausakusun (Juan 6:68).

5. ¿Imasmantataj Jesús Orqopi Yachachishaspa parlarqa?

⁵ Jesús Orqopi Yachachisqanqa, ni pejpa yachachisqanwan kikinchakunmanchu. Chaytaj Mateo 5 al 7 capitulospi kashan, ichapis chaytaqa 20 minutospi jinalla yachacherqa. Jinapis chay yachachisqanqa kunankama yanapashallawanchejpuni. Jesusqa Orqopi Yachachishaspa ashkha imasmanta parlarqa, chaykunamanta wakenqa kashan wajkunawan allinta kausakunamanta (Mateo 5:23-26, 38-42; 7:1-5, 12), llimphu kausayniyoj kanamanta (Mateo 5:27-32), kusisqa kausakuymanta ima (Mateo 6:19-24; 7:24-27). Jesusqa runasman mana nillarqachu sumaj yachaywan imatapis ruwanankuta, manaqa imaraykuchus chayta ruwanankuta  kikinchaykunawan sutʼincharqa. Ajinamanta rikucherqa yachachisqanman jina ruwananku allinpuni kasqanta.

6-8. 1) ¿Imaraykutaj Jesús ama anchata llakikunata nerqa? 2) ¿Imaynatá Jesús rikucherqa Jehová may yachayniyoj kasqanta?

⁶ Jesusqa kapuyniyoj kaymanta mana anchata llakikunata yuyaycharqa, chaytaj Mateo 6 capitulopi kashan. Jesús nerqa: “Amaña kausayniykichejmanta llakikuychejchu, imatachus mikhunaykichejmanta, imatachus ujyanaykichejmantapis, nillataj cuerpoykichejmantapis llakikuychejchu, imatachus churakunaykichejmanta”, nispa (Mateo 6:25). Yachanchej jina sapa pʼunchay mikhuyta, pʼachallikuyta ima necesitanchej, chayraykutaj chaykunamanta llakikunchej. Chaywanpis, ¿imaraykutaj Jesús chaykunamanta ‘ama llakikunata’ nerqa? b

⁷ Imajtinchus chayta nisqanta qhawarina. Yachanchej jina Jehovaqa kausayta, cuerpota ima qowanchej. Chayrayku, ¿manachu kausananchejpaj mikhunata, ropata ima qollawasunmantaj? (Mateo 6:25). Payqa pʼisqetusmanpis mikhunata qon, tʼikastapis may kʼachituta pʼachallichin. Chayrayku, ¿manachu payta yupaychajkunaman astawanraj qonqa? (Mateo 6:26, 28-30). Mayta llakikoyqa qhasilla, mana yanapawanchejchu astawan kausanapaj (Mateo 6:27). c ¿Imatá mana anchata llakikunapaj ruwasunman? Jesusqa Diosta yupaychayta kausayninchejpi ñaupajman churanata yuyaychawanchej. Ajinata ruwajtinchejqa cielopi Tatanchej tukuy imata “yapata jina” qowasun (Mateo 6:33). Chantapis Jesusqa imachus qʼaya kananmanta mana llakikuspalla kausakunata yuyaycharqa. Kunan pʼunchaymanta, qʼayamantawan  llakikuspa, ¿imatá tarisunman? (Mateo 6:34). Qʼayamanta llakikoyqa qhasilla, imapis mana yuyasqanchejman jinapunichu kanman. Jesuspa yuyaychasqanta kasukoyqa, kay sajra mundopi mana anchata llakikunapaj yanapawanchej.

⁸ Jesuspa yuyaychaykunasnenqa yanapallawanchejpuni, casi 2.000 watasña pasajtinpis. ¿Manachu chayqa Jehová may yachayniyoj kasqanta rikuchin? Runaspa sumaj yuyaychaykunasninkoqa uj tiempollapaj, chaymantataj manaña valenchu. Jesuspa yachachiykunasninrí kunankama yanapallawanchejpuni. Chaytaj ajina karqa, imaraykuchus “Sumajta Yuyaychaj” Jesusqa “Diospa nisqasninmanta” parlarqa (Juan 3:34).

9. ¿Imatataj wakin soldados Jesuspa yachachisqanmanta nerqanku? ¿Imaraykutaj mana yapasqatachu parlasharqanku?

⁹ Iskay kaj, Jesusqa imaynatachus yachachisqanpi Diospa yachayninta rikuchillarqataj. Uj kutipi ashkha soldados Jesusta presochaj rerqanku, chʼusaj makilla kutimuspataj nerqanku: “Ni jaykʼaj pi runapis chay jinataqa parlarqachu”, nispa (Juan 7:45, 46). Paykunaqa mana yapasqatachu parlasharqanku. Jesusqa niraj kay jallpʼaman jamushaspa ashkha watasta cielopi tiyakorqa. Chayrayku ashkha imasta yacharqa, aswan experienciayojtaj karqa (Juan 8:23). Ni pi Jesús jina yachachiyta atinmanchu karqa. Kunanqa imaynasmantachus yachachisqanta iskayllata qhawarina.

10, 11. 1) ¿Imaraykutaj Jesús kikinchaykunawan yachachisqan may sumaj karqa? 2) ¿Ima kikinchaymantataj Jesús parlarqa Tatan imaynachus kasqanta rikuchinanpaj?

¹⁰ Jesusqa kikinchaykunawan yachacherqa. Payqa “kikincharispapuni runasman yachacherqa. Mana kikincharispaqa manapuni parlajchu” (Mateo 13:34). May tʼukunapaj jina, Jesusqa runaspa rejsisqanku imaswan kikincharispa sumaj imasta yachacherqa. Jesusqa parlarqa tarpojkunamanta, tʼantata ruwaj warmismanta, mercado plazaspi pujllaj wawasmanta, pescadosta japʼej runasmanta, chinkasqa ovejasninkuta maskʼaj michejkunamanta ima. Chaytataj runasqa sumajta rejsej  kanku. Imallatapis rejsisqanchej imaswan kikinchajtinchejqa aswan sumajta entiendenchej, sonqonchejmantaj chayan (Mateo 11:16-19; 13:3-8, 33, 47-50; 18:12-14).

¹¹ Jesusqa cuentitosta jina willarqa runas sumaj yachachiykunata entiendenankupaj. Cuentitostaqa facilta entiendenchej, nitaj qonqanchejchu. Chayrayku Jesusqa cuentitoswan yachacherqa runas yachachisqanta mana qonqanankupaj. Jesusqa Tatanmanta parlaspa ashkha kutispi kikinchaykunawan sumajta sutʼincharqa, mana qonqanapaj jina. Chinkasqa qhari wawamanta kikinchaypeqa facilta reparanchej imayna tatachus Jehová kasqanta. Kay kikinchayqa yachachiwanchej pillapis juchanmanta pesachikojtin Jehová perdonananta, llajtanmantaj watejmanta pusamunanta (Lucas 15:11-32).

12. 1) ¿Imaynatataj Jesús tapuykunawan yachacherqa? 2) ¿Imatá Jesús ruwarqa mana Dioschu atiyta qosqanta nejtinku?

¹² Jesusqa tapuykunawan yachacherqa. Jesusqa tapuykunata ruwarqa runasta tʼukurichinanpaj, sonqonkupi imachus kasqanta reparachinanpaj chayri sumajta ajllanankupaj (Mateo 12:24-30; 17:24-27; 22:41-46). Jesusqa religionta kamachej judíos mana Dioschu atiyta qosqanta nejtinku, paykunata taporqa: “¿Pitaj Juanta kachamorqa bautizananpaj? ¿Dioschu runaschu?”, nispa. Paykunataj ni imata niyta atispa ninakorqanku: “‘Dios kachamorqa’ nisun chayqa, niwasun: ‘Chanta, ¿imaraykutaj mana payta creerqankichejchu?’, nispa. ‘Runas kachamorqanku’ nisun chayrí, imaschus qhatiriwasunman”, nispa. “Paykunaqa runasta manchachikoj kanku, tukuy runas Juanqa profetapuni kasqanta yuyasqankurayku”. Chayrayku Jesusman kuticherqanku: “Mana yachaykuchu”, nispa (Marcos 11:27-33; Mateo 21:23-27). Jesusqa uj tapuyllawan sutʼita rikucherqa chay runaspa sonqonku mana allinchu kasqanta, paykunataj ni imata niyta aterqankuchu.

13-15. ¿Imajtintaj may sumajpuni karqa Jesús uj samaritanomanta parlasqan?

¹³ Jesusqa imaymanamanta yachacherqa, wakin kuteqa kikinchaykunamanta runasta tapurej. Uj kuti, leymanta yachaj  judío Jesusta tapurerqa: “Yachachejníy, ¿imatataj ruwanay tiyan wiñay kausayta japʼinaypaj?”, nispa. Jesustaj nerqa Diosta, runa masinta ima munakunanta. Chay runataj cheqan runa kasqanta rikuchiyta munaspa, Jesusta taporqa: “¿Pitaj chanta runa masiyri?”, nispa. Jesustaj uj kikinchayta willarqa. Pay nerqa: ‘Uj judío sapallan rishasqa, suwastaj payta japʼiytawan, maqaykuytawantaj parti wañusqata saqerparisqanku. Chantá chayninta iskay judíos pasasqanku, ujnenqa sacerdote karqa, ujnintaj levita. Nitaj ni mayqenninku chay runata yanaparisqachu. Chantá uj samaritano chayninta pasashaspa, chay parti wañusqa runamanta khuyakusqa, nanasqasninta jampiykusqa, alojamientomantaj apasqa allinyakapunanpaj’, nispa. Chantá Jesusqa leymanta yachachejta taporqa: “¿Mayqentaj chay kinsantinmanta suwaswan japʼichikojpa runa masin karqa?”, nispa. Chay runataj samaritano niyta mana munaspa, ajinata kuticherqa: “Khuyarqa chay runa”, nispa (Lucas 10:25-37).

¹⁴ Kay kikinchayqa Jesús yachayniyoj kasqanta rikuchin. Jesuspa tiemponpeqa judíos llajta masisnillankuta runa masinkupaj qhawaj kanku, samaritanostataj mana (Juan 4:9). Sichus Jesús uj samaritanota uj judío yanapasqanta ninman karqa chayqa, leymanta yachachej judioqa mana judiosta chejnikullanmanpuni karqa. Jesusqa sumaj yachaywan uj samaritano, parti wañusqa judiota khuyakuywan yanapasqanta nerqa. Chaymanta parlaytawan imatachus tapusqanpi tʼukurina. Jesusqa pichus runa masin kasqanta uj jinamanta sutʼincharqa. Chay judioqa yachayta munarqa pitachus runa masinta jina munakunanta. Jesustaj taporqa: “¿Mayqentaj chay kinsantinmanta suwaswan japʼichikojpa runa masin karqa?”, nispa. Jesusqa mana yanapachikojmantachu astawan parlarqa, manaqa khuyakuywan yanapajmanta. Runa masinta munakojqa tukuyta munakun maymanta kajtinpis. Jesusqa may sumajtapuni yachacherqa.

¹⁵ Chayraykuchá runasqa Jesuspa “yachachisqanmanta” mayta tʼukorqanku, astawantaj yachachisqanta uyariyta  munaj kanku (Mateo 7:28, 29). Uj kuteqa “ashkha runas” payta uyarispa kinsa pʼunchayta qhepakorqanku. Paykunaqa mana mikhojllapis riporqankuchu (Marcos 8:1, 2).

16. ¿Imaynatá Jesús ruwasqanwan Jehová yachayniyoj kasqanta rikucherqa?

¹⁶ Kinsa kaj, Jesusqa ruwasqanwan Jehová yachayniyoj kasqanta rikucherqa. Yachayniyoj kasqanchejqa ruwasqasninchejpi rikukun. Discípulo Santiago nerqa: “Qankuna ukhupi, ¿pitaj yachayniyojtaj sumaj yuyayniyojtaj? Allin kausayninwan chayta rikuchichun”, nispa (Santiago 3:13). Jesuspa tukuy ima ruwasqanpi Jehovaj yachaynin sutʼi rikukorqa. Jesusqa allin yuyayniyoj kasqanta rikucherqa kausayninpi, wajkunawan imaynatachus kausakusqanpi ima. Kunantaj chaymanta astawan yachakuna.

17. ¿Imayna runataj Jesús karqa?

¹⁷ Wakin runasqa mana yachayniyoj kasqankurayku wakin kutis tukuy imata nisqankuman jinapuni ruwachiyta munanku, wakin kutistaj qhawallanku imapis kananta. Chayraykutaj mana allin imasta ruwanku chayri parlanku. Jesustajrí mana jinachu karqa, Jehová jina yachayniyoj kasqanrayku. Jesusqa kausayninpi Diosta yupaychayta aswan ñaupajman churarqa. Chantapis sumaj willaykunata mana samarispa runasman willarqa, chayrayku nerqa: “Chaypajmin jamuni”, nispa (Marcos 1:38). Payqa kapuyniyoj kaymanta mana llakikorqachu, chayrayku ichapis pisi kapuynillayoj karqa (Mateo 8:20). Chaywanpis Jesusqa allin imaswan kusirikojpuni, payqa ‘kusikoj Dios’ Tatan jina kusisqa kausakorqa, wajkunatapis kusisqa kanankupaj yanaparqa (1 Timoteo 1:11; 6:15). Uj kuti Jesusqa uj casamientoman rerqa, chaypitaj runas takispa, tususpa kusirikoj kanku. Jesusqa chaypi runaswan khuska kusirikullarqataj. Vino tukukojtinpis yakuta sumaj vinoman tukucherqa, vinoqa “runaj sonqonta qhallallarichinanpaj” (Salmo 104:15; Juan 2:1-11).  Jesusqa khuska mikhurinankupaj wajyarejtinkupis rejpuni, chay kutispitaj yachachej (Lucas 10:38-42; 14:1-6).

18. ¿Imatá Jesús ruwarqa discipulosninpi atienekusqanrayku?

¹⁸ Jesusqa may yachayniyoj kasqanta rikuchillarqataj wajkunapi atienekuspa. Payqa runasta sumajta rejsisqanrayku discipulosninpa yuyasqankuta, imachus sonqonkupi kasqanta, imaraykuchus imatapis ruwasqankuta sumajta yachaj. Jesusqa yacharqa discipulosnin pantaj runas kasqankuta, jinapis allin ruwasqasninkuta qhawarqa, imatachus aswan qhepaman ruwayta atisqankuta ima. Discipulosnintaqa Jehová payman pusarqa (Juan 6:44). Jesusqa discipulosnin pantajtinkupis paykunapi atienekorqa. Chayrayku uj sumaj llankʼayta paykunaman qorqa. Chay llankʼaytaj karqa sumaj willaykunata willananku. Jesusqa paykuna chay llankʼayta juntʼanankupi atienekorqa (Mateo 28:19, 20). Hechos librotaj ajinata ruwasqankuta sutʼinchan (Hechos 2:41, 42; 4:33; 5:27-32). Jesusqa paykunapi atienekuspa may yachayniyoj kasqanta rikucherqa.

19. ¿Imaynatá Jesús “llampʼu sonqo, kʼumuykukoj sonqotaj” kasqanta rikucherqa?

¹⁹ Pasaj yachaqanapi yachakorqanchej jina, yachayniyoj runasqa kʼumuykukoj, llampʼu sonqostaj kanku. Jehovataj ajinapuni. Chanta, ¿imatataj Jesusmanta nisunman? Jesuspis  kʼumuykukoj sonqo, chaytataj rikucherqa discipulosninwan kashaspa. Payqa mana juchayoj kasqanrayku mana paykuna jinachu karqa. Chaywanpis discipulosninta mana pisipajchu qhawarqa. Nitaj jaykʼajpis yuyarqachu mana wakichisqa kasqankuta. Manachayqa maykamallachus ruwayta atisqankuta yacharqa, paykunawantaj pacienciakorqa (Marcos 14:34-38; Juan 16:12). Wawaspis payman qayllaykuyta atillaj kanku, imajtinchus “llampʼu sonqo, kʼumuykukoj sonqotaj” kasqanta repararqanku (Mateo 11:29; Marcos 10:13-16).

20. ¿Imaynatá Jesús rikucherqa kʼumuykukoj sonqo kasqanta?

²⁰ Jesusqa Jehová jina kʼumuykukoj sonqo kasqanta waj jinamanta rikuchillarqataj. Payqa runasta khuyakuna kajtin khuyakorqa. Uj kuteqa mana judía warmi Jesusta nerqa warmi wawanta sanoyachipunanta: “Warmi wawayta anchataña supay ñakʼarichishan”, nispa. Jesustaj kinsa imasta ruwarqa chay warmita mana yanapanapaj. Uj kaj, Jesusqa chay warmiman ni imata kuticherqachu. Iskay kaj, Jesusqa nerqa Diosninchej judiosta yanapanallanpaj kachamusqanta, manataj mana judío kajkunata yanapananpajchu. Kinsa kaj, kʼachamanta uj kikinchaywan sutʼincharqa imajtinchus mana yanapananta. Chay warmitaj sinchʼi creeyniyoj kasqanrayku yanapananta mañakullarqapuni. Chayta rikuspa, ¿imatá Jesús ruwarqa? Payqa chay warmej warmi wawanta sanoyacherqa, qallariypi chayta mana ruwananta nispapis (Mateo 15:21-28). Jesusqa kʼumuykukoj sonqopuni karqa. Yachakorqanchej jina, kʼumuykukoj sonqo runasqa yachayniyoj kanku.

21. ¿Imaraykutaj Jesús jina kanapaj kallpachakunanchej tiyan?

²¹ Mayta Jehovaman agradecekunchej Jesuspa ruwasqasninta, nisqasninta Palabranpi qhelqachipuwasqanchejmanta. Jesús jina yachayniyojqa mana pipis karqachu. Jesusqa tukuy imata Tatan jinapuni ruwarqa. Noqanchejpis Jesús jina ruwaspa, parlaspa ima Diospa yachayninmanta yachakushanchej. Qhepan yachaqanapeqa, Diospa yachayninta imaynatachus kausayninchejpi rikuchinata yachakusun.