Yachayniyoj runas nisqankuman jina alqetusqa, senqankuwan sienteyta atinku waj alqetus mashkha watasniyojchus kasqankuta, chinachus orqochus chayri llakisqachus kusisqachus kasqankuta. Chantapis alqetusqa muskhispa bombasta, drogatapis tariyta atinku. Runasqa ñawinchejwan tukuy imata rikunchej, alqetusrí senqankuwan tukuy imata sienteyta atinku, nisunman alqetoj senqanqa ñawisnin jina.

 Kay imaspi piensariy: Alqoj senqanqa, runaj senqanmanta nisqaqa may chhika imasta reparan. Estados Unidosmanta Instituto Nacional de Normalización y Tecnología nisqanman jina, uj alqetoqa may jina juchʼuy imitastapis sienteyta atinman. May chhika yakuman uj cucharaj puntitallanpipis kachita churaykusunman chayqa, alqetoqa chay kachej saborninta sienteyta atinman.

 ¿Imaraykutaj alqetoj senqan tukuy imata sienteyta atin?

•   Alqoj senqanqa joqʼetupuni, chayrayku juchʼuy imitastapis sumajta sienteyta atin.

•   Alqoj senqanqa iskay juskʼitusniyoj ujninwan saman, ujninwantaj muskhin. Uj alqetoqa ujnin senqa juskʼitunman aireta apaykun, mayqenwanchus tukuy imata sienteyta atin chayman.

•   Alqetoj senqanqa 130 centímetros cuadrados chayri astawanraj midin. Runaj senqantaj 5 centímetros cuadradoslla midin.

•   Runaj senqanmanta nisqaqa, alqetuspa senqanpeqa uj 50 jinaspiwan células tiyan, chayrayku sumajta sienteyta atinku.

 Chay imasrayku alqetusqa juchʼuy imitastapis sumajta sienteyta atinku, mana reparayta atinapaj jina kajtinpis. Runasqa muskhirispa yachayta atinchej ima mikhunachus kasqanta. Jinapis yachayniyoj runasqa ninku, alqetusqa sienteyta atisqankuta imasniyojchus chay mikhuna kasqanta.

 Pine Street nisqa institutomanta runasqa cáncer onqoymanta astawan estudianku, paykunataj ninku alqetoj ñojtunwan senqanwanqa sumajta yanapanakusqankuta tukuy imata sienteyta atinankupaj. Alqetoj senqan jinaqa mana ni ima máquina kanchu qʼapaykunata sientenanpajqa. Chayrayku cientificosqa maquinasta ruwayta munashanku alqetoj senqanta jina, chay maquinaswantaj bombasta, contrabando cosasta, cancerta, waj onqoykunatawan taripanankupaj.

 ¿Ima niwajtaj? Alqetuspa senqanta, ¿pitaj ruwanman karqa?