کیہہ توانوں پتہ اے؟
پرانے زمانے چ خدا دے بندے سالاں تے مہینیاں دا حساب کیویں لاندے سن؟
پرانے زمانے چ ملک اِسرائیل چ یہودیاں دا نواں سال اوہدوں شروع ہوندا سی جدوں کھیت چ ہل چلا کے بیج بویا جاندا سی۔ اَج دے کیلنڈر دے حساب نال ایہہ ستمبر یاں اکتوبر دا مہینہ بن دا اے۔
پرانے زمانے چ لوک اِک مہینے دی لمبائی دا حساب چن دی گردش نُوں ذہن چ رکھ کے لاندے سن جیہڑا کہ 29 یاں 30 دناں دا ہوندا سی۔ پر اوہ سال دا حساب سورج دے مطابق لاندے سن۔ پر جیہڑے سال دا حساب چن دی گردش دے مطابق لایا جاندا سی اوہ اوس سال توں چھوٹا ہوندا سی جدا حساب سورج دے مطابق لایا جاندا سی۔ ایہناں دونواں سالاں دی لمبائی نُوں اِک جِنّاں رکھن لئی اوہ لوک فرق فرق طریقے استمال کردے سن۔ کدی کدار اوہ اِک مہینے چ کجھ اضافی دن پا دیندے سن یاں فیر شاید سال دے شروع چ اِک اضافی مہینہ پا دیندے سن۔ اِنج اوہناں دا کیلنڈر بیج بون تے فصل دی واڈھی کرن دے وقت دے مطابق صحی ہوندا سی۔
پر موسیٰ نبی دے زمانے چ یہوواہ نے اپنے بندیاں نُوں حکم دِتا کہ اوہ اپنے مذہبی سال نُوں بہار دے موسم یعنی ابیب دے مہینے نال شروع کرن۔ ابیب دے مہینے نُوں بعد چ نیسان دا ناں دِتا گیا۔ (خروج 12:2؛ 13:4) ایس مہینے چ اِک ایہو جیہا تہوار وی منایا جاندا سی جدا تعلق جَو دی واڈھی نال سی۔—خروج 23:15، 16۔
اِک عالم نے کہیا: ”ایس گل دا اندازہ لانا بڑا اسان سی کہ کیلنڈر چ اِک اضافی مہینہ کدوں پایا جائے۔“ عیدِفسح نیسان دے مہینے دے اوس دن منائی جاندی سی جدوں چن پورا ہوندا سی۔ ایہہ دن بہار دے موسم چ ہمیشاں اوس دن دے بعد آندا سی جدے چ دن تے رات برابر ہوندے سن۔ ایس لئی جدوں سال دے آخر تے لوکاں نُوں لگدا سی کہ اگلے سال عیدِفسح ایس دن توں پہلاں آوے گی تے اوہ پچھلے سال دے آخر چ اِک ہور مہینہ پا دیندے سن یعنی تیرہواں (13) مہینہ۔—کتاب دی ہسڑی آف دی جوئش پیپل اِن دی ایج آف جیزس کرائسٹ (175 قبل از مسیح توں 135 عیسوی)۔“
یہوواہ دے گواہ وی یسوع مسیح دی موت دی یادگیری دی تریخ دا اندازہ لان لئی ایسے طریقے نُوں استمال کردے نیں۔ ایہہ بہار دے موسم چ ہوندی اے تے یہودی کیلنڈر دے مطابق 14 نیسان نُوں منائی جاندی اے۔ پوری دُنیا چ یہوواہ دے گواہواں دِیاں کلیسیاواں نُوں ایس تاریخ بارے پہلاں توں دَس دِتا جاندا اے۔
پر یہودیاں نُوں ایہہ کیویں پتہ لگدا سی کہ اِک مہینہ کدوں ختم ہووے گا تے نواں مہینے کدوں شروع ہووے گا؟ اَج اَسی بڑی اسانی نال کیلنڈر یاں اپنے موبائل چ مہینہ یاں تریخ ویکھ لینے آں۔ پر پرانے زمانے چ مہینیاں تے تریخاں دا اندازہ لانا ایناں آسان نئیں سی۔
جدوں نوح دا طوفان آیا تے اوس زمانے چ اِک مہینہ 30 دناں دا ہوندا سی۔ (پیدایش 7:11، 24؛ 8:3، 4) پر بعد چ یہودی کیلنڈر چ ہر مہینہ 30 دِناں دا نئیں ہوندا سی کیونکہ ایس کیلنڈر دے مطابق نواں مہینہ اوہدوں شروع ہوندا سی جدوں نواں چن نظر آندا سی۔ نواں چن پچھلے مہینے دے نوِیں چن دے 29 یاں 30 دِناں دے بعد نظر آندا سی۔
اِک واری داؤد تے یونتن نے نوِیں مہینے دے شروع ہون دا ذکر کردے ویلے کہیا: ”کل نواں چن اے۔“ (1-سموئیل 20:5، 18) ایہدے توں پتہ لگدا اے کہ یارھویں (11) صدی قبل از مسیح تک ایس گل دا حساب پہلے توں لایا جاندا سی کہ اِک مہینہ کدوں شروع ہوئے گا۔ پر اِسرائیلیاں نُوں کیویں پتہ چلدا سی کہ نواں مہینہ کدوں شروع ہوئے گا؟ یہودیاں دے قانون تے روایتاں دی اِک کتاب توں پتہ چلدا اے کہ جدوں یہودی بابل توں آزاد ہو کے واپس آئے اوہدوں توں یہودیاں دی وڈی عدالت ایہہ فیصلہ کردی سی کہ نواں مہینہ کدوں شروع ہوئے گا۔ جیہڑے سَت مہینیاں چ عیداں ہوندیاں سن اوہناں مہینیاں دے تیویں (30) دن وڈی عدالت ایہہ فیصلہ کردی سی کہ نواں مہینہ کدوں شروع ہوئے گا۔ پر اوہ ایہہ فیصلہ کیویں کردی سی؟
وڈی عدالت دے ممبر کجھ بندیاں نُوں یروشلیم دے آلے دوالے اُچیاں تھانواں یاں پہاڑیاں تے بھیج دے سن تاکہ اوہ ویکھ سکن کہ نواں چن نکلیا اے یاں نئیں۔ جیویں ای ایہناں بندیاں نُوں نواں چن نظر آندا سی تے اوہ ایہہ خبر وڈی عدالت نُوں دیندے سن۔ جدوں وڈی عدالت نُوں کئی بندے نواں چن نِکلن بارے دَسدے سن تے اوہ اعلان کر دی سی کہ نواں مہینہ شروع ہو گیا اے۔ پر جے اوہ بندے بدّلاں یاں دُھند دی وجہ توں نواں چن نئیں ویکھ پاندے سن تے فیر ایہہ من لیا جاندا سی کہ جیہڑا مہینہ چل رہیا اوہ 30 دِناں دا اے تے 30 دن ختم ہون دے بعد نواں مہینہ شروع ہو جائے گا۔
وڈی عدالت دے فیصلے دا اعلان کرن لئی زیتون دے پہاڑ تے اَگ بالی جاندی سی جیہڑا یروشلیم دے نیڑے سی۔ تے پورے اِسرائیل چ نواں مہینہ شروع ہون دی خبر دین لئی جگہ جگہ اُچیاں تھانواں تے اَگ بالی جاندی سی۔ بعد چ یروشلیم، اِسرائیل دے باقی علاقیاں تے اِسرائیل توں باہر رہن والے یہودیاں تک نواں مہینہ شروع ہون دی خبر پونچان لئی کجھ بندیاں نُوں گھلیا جان لگ پیا۔ اِنج سارے یہودی اِک ای ویلے تے ساریاں عیداں نُوں منا سکدے سن۔
ایس مضمون دے نال یہودیاں دا جیہڑا کیلنڈر دِتا گیا اے اوہدے توں تُسی بنی اِسرائیل دے مہینیاں،عیداں تے موسماں بارے اسانی نال سمجھ سکو گے۔
